رهبری کوانتومی رویکرد دانشگاه های آینده

الموضوعات :

حمیدرضا کمالی اردکانی ¹ , کامران محمدخانی ² , پریوش جعفری ³

1 - گروه مدیریت آموزش عالی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استاد دانشگاه
3 - معاونت دانشکده مدیریت واقتصاد واحد علوم وتحقیقات

تاريخ الإرسال : 10 الإثنين , ربيع الثاني, 1440 تاريخ التأكيد : 09 الأحد , شعبان, 1440 تاريخ الإصدار : 28 الخميس , رمضان, 1441

الکلمات المفتاحية: آموزش عالی, دانشگاه, رهبری, رویکرد کوانتومی,

ملخص المقالة :

هدف این مقاله، طراحی مدل رهبری دانشگاهی مبتنی بر رویکرد کوانتومی در نظام آموزش عالی ایران است. روش مطالعه با توجه به هدف آمیخته است. در بخش کیفی با استفاده از روش فرا ترکیب پس از جمع بندی یافته های پژوهش های پیشین با روش کد گذاری باز تعداد 73 کد استخراج گردید. در مرحله بعد با کد گذاری مجدد، مفاهیم شکل گرفته و در نهایت روی مفاهیم نیز کد گذاری دیگری انجام گرفت تا مقوله ها حاصل شد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده گردید. جامعه ی آماری پژوهش از دو جامعه تشکیل گردیده است. جامعه آماری اول، شامل تعداد 30 مقاله علمی و پژوهشی منتخب و مرتبط با رهبری کوانتومی بود. جامعه آماری دوم، شامل روسا و معاونین دانشگاه و دانشکده ها، مدیران ستادی و گروههای آموزشی دانشگاه های( آزاد و دولتی ) استانهای یزد و اصفهان بود. تعداد نمونه جامعه دوم از فرمول کوکران 220 نفر بدست آمد که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. داده ها توسط نرم افزارSPSS 24 و Smart PLS 2 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه از طریق قضاوت خبرگان و پایایی آن از طریق محاسبه آلفا کرونباخ 948/0 تایید شد. در نتیجه انجام تحلیل عاملی تاییدی تعداد 15 مولفه در قالب 7 بعد برای رهبری دانشگاهی مبتنی بر رویکرد کوانتومی تایید شد. مدل رهبری دانشگاهی مبتنی بر رویکرد کوانتومی می تواند به رهبران و سیاست گذاران آموزش عالی در رهبری اثربخش کمک نماید.

نص كامل:



رهبری کوانتومی رویکرد دانشگاه های آینده

 

چکیده

هدف این مقاله، طراحی مدل رهبری دانشگاهی مبتنی بر رویکرد کوانتومی در نظام آموزش عالی ایران است. روش مطالعه با توجه به هدف آمیخته است. در بخش کیفی با استفاده از روش فرا ترکیب پس از جمع بندی یافته های پژوهش های پیشین با روش کد گذاری باز تعداد 73 کد استخراج گردید. در مرحله بعد با کد گذاری مجدد، مفاهیم شکل گرفته و در نهایت روی مفاهیم نیز کد گذاری دیگری انجام گرفت تا مقوله ها حاصل شد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده گردید. جامعه ی آماری پژوهش از دو جامعه تشکیل گردیده است. جامعه آماری اول، شامل تعداد 30 مقاله علمی و پژوهشی منتخب و مرتبط با رهبری و مدیریت کوانتومی بود. جامعه آماری دوم، شامل روسا و معاونین دانشگاه و دانشکده ها، مدیران ستادی و گروههای آموزشی دانشگاه های( آزاد و دولتی ) استانهای یزد و اصفهان بود. تعداد نمونه جامعه دوم از فرمول کوکران 220 نفر بدست آمد که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. داده ها توسط نرم افزارSPSS 24  و Smart PLS 2 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه از طریق قضاوت خبرگان و پایایی آن از طریق محاسبه آلفا کرونباخ 948/0 تایید شد. در نتیجه انجام تحلیل عاملی تاییدی تعداد 15 مولفه در قالب 7 بعد برای رهبری دانشگاهی مبتنی بر رویکرد کوانتومی تایید شد. مدل رهبری دانشگاهی مبتنی بر رویکرد کوانتومی می تواند به رهبران و سیاست گذاران آموزش عالی در رهبری اثربخش کمک نماید.       

 

 

 

واژگان کلیدی: آموزش عالی، دانشگاه، رهبری، رویکرد کوانتومی

 

 

 

 

مقدمه

دانشگاه ها از زمان شکل گیری خود رسالت ها و ماموریت های ویژه ای را بر عهده داشته اند. بر اساس فلسفه ی آموزش عالی، آموزش، پژوهش و خدمات اجتماعی سه رسالت کلیدی و غیر قابل تردید دانشگاه های معاصر می باشد.( محمد خانی،1395 ) در هزاره سوم میلادی با توجه به تحولات و دگرگونی های شتابان محیطی، برخی رسالت ها و ماموریت های استراتژیک دانشگاه ها دستخوش تغییر و دگرگونی شده اند. از جمله ماموریت های نوینی که در عصر جدید بر عهده دانشگاه ها قرار گرفته است پاسخگویی مناسب دانشگاه ها به نیازهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامعی است که این نهادها در آن فعالیت می کنند.( مهدی، شفیعی، 1396 ) یکی از عواملی که در دستیابی دانشگاه به رسالت های خود، نقشی بی بدیل بر عهده دارد رهبری دانشگاهی است. در این راستا برای تحقق رسالت ها، توصیه شده است که رهبران و مدیران دانشگاه ها به بصیرت هایی نظیر بصیرت قانونی، بصیرت مهارتی، بصیرت پژوهشی، بصیرت فناوری، بصیرت کیفی، بصیرت میان رشته ای و ... ملبس باشند. در این عصر دیگر نمی توان رهبری دانشگاهی را فقط تصدی و اجرای امور دانست بلکه برعکس، امروز، رهبری راهی برای تفکر و احساس درباره ی خود، هنر زیبای استادی، هدف های متعالی آموزشی، یادگیرنده، فرایند یادگیری، موقعیت یادگیری، جامعه ی محلی، کشور و جهان در حال تغییر است.( قورچیان، 1383 ) از اینرو رهبران و مدیران آموزشی دانشگاه ها ناگزیر به باز تعریف رسالت و ماموریت خود هستند. نتیجه ی این باز تعریف، آن ها را به سمت و سوی سبک های جدیدی از رهبری رهنمون خواهد ساخت. دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی از طریق استقرار سبک های نوین رهبری نه تنها می توانند شاهد ارتقای کیفیت نیروی انسانی خود باشند بلکه می توانند مبدل به دانشگاه های پیشرو گردند. ( محمد خانی،1395 ) در این میان رهبری کوانتومی به عنوان راهکاری برای رهبری سازمان های نوین پیشنهاد شده است.

مبانی نظری پژوهش

 در پارادایم کوانتومی، بارز ترین و اساسی ترین کارکرد، رهبری است.( ارستین و کاماسلی4 ، 2008 ) رهبری کوانتومی بر گرفته از مفروضات پارادایم کوانتومی در فیزیک است. رهبری کوانتومی بر اساس بهترین تصمیمم در شرایط پیچیده بنا نهاده شده است و مستلزم داشتن هفت مهارت کوانتومی5  ( تفکر، نگاه، احساس، شناخت، عمل، اعتماد و زیست کوانتومی ) است که شلتون و دارلینگ6  (2001) برای ارتقای رهبری اثر بخش معرفی کردند. این هفت مهارت به شرح زیر است.

نگاه کوانتومی: نگاه کوانتمی 7، توانایی برای دیدن هدفمند است و مبتنی بر این منطق است که واقعیت ذاتا ذهنی بوده و براساس انتظارات و باورهای مشاهده کننده ظهور می کند. بنا بر این جهان ما تابعی از باورها و پیش داشته های درونی خود ماست.

شناخت کوانتومی : شناخت کوانتومی8 ، توانایی شناخت به شیوه ی خلاقانه و شهودی است. ماحصل به کار گیری هر چه بیشتر شناخت کوانتومی از سوی رهبران خلق سازمان های یاد گیرنده ی واقعی است. سازمان هایی که در آن ها همه ی افراد ذینفع بر یادگیری از درون عمیقا ارزش می گذارند و بدین طریق اعتبار اندیشه های شهودی را می دانند.

تفکر کوانتومی: تفکر کوانتومی9  توانایی فکر کردن به گونه ای متضاد است و اعتقاد دارد که جهان غالبا به شیوه ی غیر منطقی و پارادوکس گونه با جهش های ناگهانی و کاملا پیش بینی ناپذیر عمل می کند. به منظور تفکر به شیوه ی متناقض، رهبران کوانتومی باید ظرفیت های نیمکره ی راست مغز را بیدار سازند. مغز راست اندیشه های به ظاهر نامرتبط را به هم می آورد و طرح های فکری بسیار خلاقی را سامان می دهد. تفکر کوانتومی جریانی روان از خلاقیت فراوان، و اغلب اندیشه های غیر منطقی پدید می آورد که به رهبران امکان می دهد از دایره ی تفکر دودویی فراتر روند.

عمل کوانتومی: عمل کوانتومی10  توانایی برای عمل به شیوه ی مسئولانه است که مبتنی بر مفهوم همبستگی درونی مکانیک کوانتومی و نتیجه ی تبعی آن، « علیت غیر محلی » استنباط می شود. در سطح خرد( زیر ) اتمی دو سیستم که زمانی مرتبط بوده اند در ارتباط باقی می مانند، حتی در فاصله های بسیار دور زمان و مکان. هر نوع اندازه گیری از یکی از این دو سیستم، بی درنگ بر سیستم دوم تاثیر می گذارد. این تعامل پیچیده از دور به کمک یک اصل منحصربفرد کوانتوم – اصل جدا ناپذیری – تبیین می شود. که مهمترین اصل نسبیت را که، مطابق آن هیچ چیز نمی تواند سریع تر از نور حرکت کند، نقض می کند. بر این اساس همه ی اشیا در کیهان، جزیی از یک کل به هم مرتبط و پیچیده اند که در آن، هر جز با همه ی اجزای دیگر در تاثیر و تاثر است. به عبارت دیگر تغییر در هر جز سریعا به تغییر در اجزا دیگر منجر می شود. اثر هر چیزی در جهان به طور پیچیده ای به هم وابسته است.

احساس کوانتومی: احساس کوانتومی11 ، توانایی احساس زنده و حیات بخش، بر این فرض استوار است که انسان ها از ترکیب همان انرژی ای به وجود آمده اند که بقیه ی جهان را تشکیل می دهد، بنابراین، مشمول قوانین کیهانی القای انرژی اند. قلب انسان، نخستین منبع قدرت برای نظام ذهن – بدن است. قلب، نیرومند ترین علائم الکترو مغناطیسی را در بدن تولید می کند و قدرت آن بیش از هر چیز تابع افکار و عواطف است. عواطف منفی ( همچون نا امیدی، خشم، لجاجت و استرس ) همبستگی امواج الکترو مغناطیس قلب را کاهش می دهد، و باعث از دست رفتن انرژی نظام ذهن – بدن می شود. عواطف مثبت ( از جمله عشق، اشتیاق، غمخواری و قدر شناسی ) افزایش همبستگی، و لذا افزایش انرژی را در پی دارد. احساس کوانتومی رهبران را قادر می سازد ساختارهای ذهنی خود را دگرگون کنند.

اعتماد کوانتومی: اعتماد کوانتومی12 ، توانایی اعتماد به فرایندهای طبیعی زندگی است. اعتماد کوانتومی رهبران را قادر می سازد بر سرعت تغییرات چیره شوند، بدون نیاز به کنترل جریان، کاملا در جریان فعالیت ها قرار گیرند.  

زیست کوانتومی: زیست کوانتومی13 ، یعنی توانایی ارتباط با دیگران به صورت مفهومی که هر کس بتواند جهان را از طریق چشمان دیگری ببیند. ماده در سطح زیر اتمی، تنها از طریق روابط، موجودیت پیدا می کند. ذرات زیر اتمی انتزاعی هستند. خصوصیات آن ها تنها از طریق تعاملشان با ذرات دیگر، قابل تعریف و مشاهده است. زیست کوانتمی، توانایی در ارتباط بودن است. ارتباطی که بر جنبه های مثبت غیر مشروط، استوار است.

در پارادایم کوانتومی وظیفه ی اصلی رهبر، کمک به آزاد سازی انرژی خلا کوانتمی14  ، آزاد سازی و بالفعل کردن قابلیت های بالقوه افراد و کمک به رشد آن ها از طریق برقراری ارتباطات پایدار با کارکنان است. در این رویکرد، رهبری به معنی ایجاد و حفظ میدان های انرژی است که در آن، روابط، رشد و توسعه پیدا می کنند و به صورت فزاینده ای هدفمند، پویا و اثر بخش می شوند. شوق و انرژی، از آینده نگری و شگفتی درباره ی رویدادهای آینده حاصل می شود. رهبران، بیش از آنکه به وسیله ی تجارب و موفقیت های گذشته هدایت کنند از طریق آینده پژوهی و شوق به آینده پیروان خود را هدایت می کنند. بنابراین دیگر نمی توان رهبری را به عنوان نفوذ بر دیگران، جهت تحقق اهداف مشخص، تعریف کرد بلکه باید آن را به عنوان فرآیندی که جستجوی هدف و حرکت در مسیر هدف از تحقق خود هدف مهم تر و ارزشمند تر است، تعریف نمود.( افجه و حمزه پور، 1394 )

رهبران کوانتومی با به کارگیری مهارت های کوانتومی قادر خواهند بود نیات15 و مقاصد خود را وارسی کرده و با برخورداری از بینش، چشم انداز و مقاصد روشن، فرصت ها را به درستی درک کرده و از آن ها بهره گیرند. آن ها به سادگی در یافته اند که برای پاسخ به بسیاری از پرسش ها، تفکر خطی، منطقی، عقلایی و دودویی ناکافی است و باید با درکی چندگانه از واقعیت، از گزینه های به ظاهر متناقض، به راه حل هایی خلاق دست یابند که این توانایی را مهارت های کوانتومی به آن ها خواهد داد. همچنین این رهبران سعی می کنند با درک این که تصمیمات و اعمال رهبر نه تنها بر خود او، بلکه بر انتخاب های حال و آینده ی دیگران نیز اثر گذار است، با پاسخ گویی بیشتر، بر اساس مسئولیت اجتماعی خود، نه فقط به نفع خود، بلکه به نفع سیستم بزرگ تر نیز عمل نماید.( دیجسترا 16  و همکاران، 2005 ) پاسخ گویی رهبر پیامدهای مطلوبی را در بر خواهد داشت که مهم ترین آن رفتار اخلاقی در هدایت سازمان است. رهبران کوانتومی برای رهبری در سازمان ها ی پیچیده ی عصر حاضر، از قابلیت ها و ویژگی های خاصی برخوردارند. ( کاراکاس و کاوز 17  ، 2008  ) آن ها سیال 18 ، پویا 19  و انعطاف پذیر و در نقش مربی 20  عمل می کنند.( مالوچ و گاردی 21  ، 2007 ) رهبران کوانتومی استعداد رهبری پیروانشان را پرورش می دهند و رهبری را به اشتراک گذاشته و تسهیم می نمایند.( ارستین و کاماسلی،  2008 ) در واقع یک رهبرکوانتومی نور و روشنایی و ظرفیت هایی را که از درونش ساطع می شود را بین کارکنان سازمان پخش می کند و همزمان از گروه کارکنان تحت سرپرستی اش الهام می گیرد.

نظریه ی رهبری کوانتومی در ضدیت کامل با اعتقادات مدیریت سنتی است. باورهای سنتی درباره ی مدیریت، رهبری، طبیعت و محیط سازمانی تحت تاثیر جهان بینی سیصد ساله ی تفکر مکانیکی، جبری و تقلیل گرا، دارای محدودیت بوده و نمی تواند از عهده ی پیچیدگی های دانش امروز برآید.

پیشینه ی پژوهش 

بر اساس بررسی های انجام شده، پژوهشی در خصوص رهبری کوانتومی در آموزش عالی یافت نشد. به همین دلیل پژوهش حاضر به تدوین مدلی برای رهبری دانشگاهی مبتنی بر رویکرد کوانتومی پرداخته است.

پیشینه ی تحقیق در ایران

نظر پوری، عارف نژاد و شریعت نژاد( 1396 ) در پژوهشی با عنوان « طراحی مدل رهبری کوانتومی در سازمان های دولتی با استفاده از رویکرد مدل سازی ساختاری – تفسیری » به این نتیجه رسیدند که در سازمان برای ایجاد سبک رهبری کوانتومی باید با بهره گیری از نگاه کوانتومی و توانایی دیدن هدفمند، سبک و شیوه تفکر و نگرش خود را مقارن با تفکر کوانتومی و توانایی تفکر به شیوه متناقض قرار دهند تا از این طریق زمینه ساز شناخت کوانتومی و شناخت شهودی مسائل در سازمان شوند. از این طریق رهبران و مدیران سازمانی می توانند احساس و اعتماد کوانتومی را در میان کارکنان خود به وجود آورند که این مهم به نوبه خود موجب نگرش نو به مسائل، تفکر خلاقانه و شهودی، آینده نگری و پیش بینی مسائل در سازمان می شود. از این رو با پیدایش تفکر خلاقانه و شهودی به همراه پیش بینی و آینده نگری، عمل کوانتومی یا توانایی عمل پاسخ گویانه در سازمان به وجود می آید که پیامد اساسی این مهم زیست کوانتومی یا توانایی زندگی کردن در روابط، ارتباط متقابل رهبر - پیرو، پیشرفت و توسعه پیروان و کارکنان از طریق خود سازمان دهی و در نهایت به وجود آمدن سازمانی نوآور، حسابگر و دقیق است.

افجه و حمزه پور ( 1394 ) در پژوهشی با عنوان « رهيافتي جامع از نظريه رهبري کوانتومي و کاربردهاي آن در سازمان » به بررسی مفاهیم و مرور نظریه های مرتبط با ادبیات رهبری و سازمان های کوانتومی، تاثیرات پارادایمی نظریه ی کوانتومی بر نظریه های سازمان و مدل های مرتبط با نظریه ی کوانتم پرداخته و ضمن بیان تفاوت عمده ی رهبری کوانتومی با سایر نظریه های رهبری، تصویر کلی نظریه ی رهبری کوانتومی و تاثیرات دو پارادایم نیوتنی و کوانتومی در نظریه های مدیریت و رهبری سازمانی ارائه نموده اند.

غیور و گلستان( ٢٠١١ ) در پژوهشی با عنوان «رهیافت کوانتومی در سازمان یادگیرنده» مفاهیم رهبري و سازمان یادگیرنده، صفات و ویژگی رهبران در سازمان یادگیرنده را بررسی و رهیافت کوانتومی را به عنوان رهیافت عصر جدید معرفی کرده اند.

مختاری نوری و خادم الحسینی( 1387 ) در پژوهشی با عنوان « کاربرد مدل کوانتومی در رهبری پرستاری » بیان کردند که راهبردهای مدیریت کوانتومی در ارتباط با رهبری اثر بخش در حوزه ی پرستاری در بیمارستان ها نیز پاسخگوست و به ارتقای سطح عملکرد در آن حوزه می انجامد.

پیشینه ی تحقیقات خارجی

     هریس و بادیمان 22 ( 2016 ) در پژوهشی با عنوان «  بررسی چشم انداز کوانتومی در رهبری مدرسه، مروری بر رهبری مدیر موثر در تغییر ماهیت مدیریت مدرسه » به این نتیجه رسیدند که در مدرسه، مدیر برای هدایت و مدیریت منابع مدرسه یک رهبر کلیدی است. به اعتقاد آنان رهبر موثر مدرسه از صلاحیت های چند وظیفه ای ویژه ای برخوردار است که این صلاحیت ها می تواند از طریق رویکرد رهبری کوانتومی تحقق یابد. آن ها در پژوهش خود تعدادی شاخص عملکردی کلیدی در رابطه با صلاحیت رهبری کوانتومی ارائه نمودند. این پژوهشگران در نهایت به این نتیجه رسیدند که مدیریت موثر از طریق رهبری کوانتومی برای اداره ی خوب مدرسه ضروری است اما برای ساختن یک مدرسه ی عالی بویژه تغییر در ماهیت مدیریت مدرسه کافی نمی باشد.

     کلایمن23 ( 2011 ) در پژوهشی با عنوان «  سازمان های کوانتومی: الگوی جدیدی برای رسیدن به موفقیت های سازمانی و اهداف شخصی »  به این نتیجه رسید که استفاده ی مدیران ارشد در سازمان ها از مهارت های مدیریت کوانتومی می تواند موجب دید وسیع تر و درک بهتر آن ها در سازمان و در نتیجه افزایش عملکرد سازمانی و بهره وری بیشتر سازمان شود.

    ارستین و کاماسلی ( 2008 ) در پژوهشی با عنوان « پارادایم رهبری کوانتومی » به بحث و بررسی بازتاب چهار فرض فیزیک کوانتومی( ارتباط موج – ذره، احتمال و نامعلومی، ناپایداری انرژی، استفاده ی نامحدود از قدرت) روی رهبری پرداخته و نتیجه گرفته اند که رهبری کوانتومی چیزی فراتر از یک نظریه بوده و آن را گواه محکمی از پارادایمی جدید می دانند.

     فاریس و لازاریدو24 ( 2006 ) در پژوهشی با عنوان « روشی دیگر از تفکر درباره ی رهبری و زندگی سازمانی: چشم انداز کوانتومی »  از استعاره ی کوانتومی، جهت به کارگیری قوانین مکانیک کوانتومی در سازمان و رهبری سازمان استفاده نموده، به تشریح و مقایسه ی دو پارادایم نیوتنی و کوانتومی پرداخته اند.

     شلتون و دارلینگ( 2001 ) در پژوهشی با عنوان مدل مهارت های کوانتومی در مدیریت: پارادایم نوینی برای ارتقای رهبری اثر بخش مهارت های سنتی مدیریت را در اداره ی سازمان های بسیار پیچیده ی قرن 21 ناکافی دانسته و با به کارگیری مفاهیم مکانیک کوانتومی و نظریه ی آشوب به عنوان استعاره، مجموعه مهارت های جدیدی برای مدیریت ( مدل مهارت های کوانتومی) معرفی نموده و نتیجه گرفتند که مدیران با تسلط بر این مهارت ها، محدودیت های تفکر مکانیکی، جبری و تقلیل گرایانه را در نوردیده، به استادان توانمند تغییر تبدیل شده، و خود و سازمان شان را به طور عمیق دگرگون می سازند.

سوالات پژوهش

1.       ابعاد و مولفه های رهبری کوانتومی در دانشگاه های کشور کدامند؟

2.        وضعیت موجود ابعاد و مولفه های رهبری کوانتومی در دانشگاه های کشور چگونه است؟

3.        مدل رهبری کوانتومی در دانشگاه های کشور کدام است؟

روش پژوهش: این پژوهش از نظر ماهیت و هدف کاربردی، از نظر نوع داده ها، آمیخته25 ( کیفی – کمی ) و از لحاظ روش اجرا توصیفی و از نوع پیمایشی می باشد. در بخش کیفی با استفاده از روش فرا ترکیب26 ( روش سندلوسکی و باروس27) به عنوان یک روش فرا مطالعه ی کیفی پس از جمع بندی نتایج یافته های پژوهش های پیشین با روش کد گذاری باز به عنوان یکی از معروف ترین روش های مورد استفاده در روش تحقیق کیفی تعداد 73 کد استخراج گردید. در مرحله ی بعدی با کد گذاری مجدد، مفاهیم شکل گرفته و در نهایت روی مفاهیم نیز کد گذاری دیگری انجام گرفت تا مقوله ها حاصل شد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه ی محقق ساخته استفاده گردید. جامعه ی آماری پژوهش از دو بخش تشکیل گردیده است. جامعه ی آماری بخش کیفی، تعداد 40 مقاله علمی و پژوهشی داخلی و خارجی منتخب و مرتبط با هدف بود. جامعه ی آماری بخش کمی شامل روسا و معاونین دانشگاه ها، دانشکده ها، مدیران ستادی و گروه های آموزشی مرتبط دانشگاه های( آزاد اسلامی و دولتی ) استان های یزد و اصفهان بود که بنا به بررسی انجام شده تعداد آن ها حدود 500 نفر( 300 نفر دانشگاه های آزاد اسلامی و 200 نفر دانشگاه های دولتی ) بود. با استفاده از نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب با حجم هر یک از دانشگاه های دولتی و آزاد تعداد 220 نفر( 132 نفر دانشگاه های آزاد و 88 نفر دانشگاه های دولتی ) به عنوان نمونه ی آماری جامعه ی بخش کمی پژوهش انتخاب شدند. برای تعیین حجم نمونه ی مورد نظر با توجه به حجم جامعه از فرمول کوکران استفاده شد. ابزار اصلی گردآوری داده ها، پرسشنامه ی محقق ساخته بود که دیدگاه ها و دریافت های جامعه مورد مطالعه را با استفاده از طیف لیکرت دو وضعیتی( وضعیت موجود و وضعیت مطلوب ) پنج گزینه ای ارزیابی می کرد. برای ارزیابی روایی صوری و محتوایی پرسشنامه ، ابتدا پرسشنامه در اختیار اساتید راهنما، مشاور و تعداد 5 نفر از استادان و صاحب نظران آموزش عالی قرار گرفت و پس از اعمال نظرهای آنان، اشکالات پرسشنامه بر طرف شد. سپس، به صورت آزمایشی در اختیار 30 نفر از پاسخگویان نمونه اصلی قرار گرفت و پس از تکمیل و استخراج داده ها، آزمون آلفای کرونباخ در محیط نرم افزار SPSS 24   اجرا شد که ضریب 943/0 به دست آمد. پس از کسب اطمینان از روایی و پایایی، پرسشنامه برای پاسخگویان به دو شکل حضوری و اینترنتی ارسال و تعداد 220 پرسشنامه ی تکمیل شده جمع آوری شد. تجزیه و تحلیل داده ها در دو بخش توصیفی و استنباطی انجام شد. در بخش توصیفی با استفاده از جداول و نمودارهاي توزیع فراوانی و در بخش استنباطی، تجزیه و تحلیل هر یک از سوالات پژوهش با استفاده از آزمون هاي آماري مرتبط انجام شد. برای تعیین وضعیت موجود متغیرها و ارائه ی مدل، از رویکرد حداقل مربعات جزیی( PLS ) که یکی از رویکردهای مدل سازی معادلات ساختاری( SEM ) است از طریق نرم افزار  بهره برداری شد.

یافته ها ی پژوهش

ویژگی های عمومی پاسخگویان : 2/73 درصد از پاسخگویان مورد مطالعه مرد و 8/26 درصد از آنان زن بودند. سن10 درصد آنان در بازه 25 تا 35 سال، 5/45 درصد در 36 تا 45 سال، 6/33 درصد در 46 تا 55 سال و 4/6 درصد بیش از 55 سال سن داشتند. همچنین 10 نفر معادل 5/4 درصد سن خود را مشخص نکرده اند. 4/86 درصد دارای مدرک دکتری تخصصی، 9/10 درصد دانشجوی دکتری و 7/2 درصد از آنان دارای مدرک کارشناسی ارشد بودند. 2/8 درصد در مرتبه ی استادی، 4/21 درصد در مرتبه ی دانشیاری، 5/55 درصد در مرتبه ی استادیاری و 5/14درصد در مرتبه ی مربی بودند. همچنین یک نفر مرتبه ی علمی خود را مشخص نکرده بود. 5/10 درصد از پاسخگویان پست ریاست دانشگاه، 2/18 درصد معاونت دانشگاه، 9/15 درصد ریاست دانشکده، 6/18 درصد معاونت دانشکده، 8/11 درصد مدیریت کل ستادی و 7/22 درصد مدیریت گروه را بر عهده داشتند. همچنین 3/2 درصد عنوان پست سازمانی خود را مشخص نکرده اند. همچنین 1/74 درصد سابقه ی مدیریت بین 1 تا 7 سال، 8/16 درصد بین 8 تا 15 سال، 7/7 درصد بین 16 تا 25 سال و 5/0 درصد بیشتر از 25 سال سابقه ی مدیریت داشتند. همچنین 9/0 درصد از آنان سابقه ی مدیریت خود را اعلام نکرده بودند. 8/26 درصد نیز سابقه ی هیات علمی بین 1 تا 7 سال، 40 درصد بین 8 تا 16 سال، 5/25 درصد بین 16 تا 25 سال و 9/5 درصد بیشتر از 25 سال داشتند. سابقه ی هیات علمی 8/1 درصد از آنان مشخص نشده بود. در نهایت 5/55 درصد از پاسخگویان در دانشگاه آزاد اسلامی و 5/40 درصد در دانشگاه دولتی مشغول به خدمت هستند. همچنین 1/4 درصد از آنان دانشگاه محل خدمت خود را مشخص نکرده بودند.

برای پاسخ به سوال اول پژوهش، ابتدا با بررسی مبانی نظری و پیشینه ی پژوهش های انجام شده در ایران و جهان تعداد 73 کد( روش کد گذاری باز ) از متون مورد بررسی استخراج( کد گذاری مرتبه ی اول ) شد. با کد گذاری مجدد روی آن ها( کد گذاری مرتبه ی دوم ) مفاهیم شکل گرفتند و در نهایت با کد گذاری روی مفاهیم بدست آمده، پس از کسب نظر اساتید راهنما و مشاور 15 مولفه در قالب 7 بعد برای رهبری کوانتومی دانشگاهی بدست آمد که نتایج در شکل 1 آمده است.

 

 

شکل 1: مدل رهبری دانشگاهی کوانتومی

 

به منظور امکان انجام تحلیل عاملی  28و کفایت داده ها و روایی سازه از آزمون های KMO 29 و بارتلت  30استفاده شد که نتایج در جدول 1 آمده است.

 

جدول 1: جدول نتایج آزمون KMO و بارتلت( وضعیت موجود )

ابعاد پژوهش	تعدادگویه ها	Sig. سطح معنی داری بارتلت	KMO
دیدن کوانتومی	6	000/0	732/0
شناخت کوانتومی	6	000/0	818/0
تفکر کوانتومی	6	000/0	798/0
عمل کوانتومی	5	000/0	786/0
احساس کوانتومی	4	000/0	763/0
اعتماد کوانتومی	7	000/0	811/0
زیست کوانتومی	6	000/0	825/0
کل پرسشنامه( وضعیت موجود )	40	000/0	932/0

 

بر اساس جدول بالا مشاهده می شود که مقدار  KMOبرای تمامی ابعاد و کل پرسشنامه ی وضعیت موجود بیشتر از 7/0 و سطح معنی داری آزمون بارتلت هم زیر 05/0 است. بنابراین کیفیت مدل و روایی سازه پرسشنامه تایید می شود. پس داده های تحقیق برای تحلیل عاملی مناسب است.

برای پاسخ به سوال دوم پژوهش، ابتدا از آزمون کلموگروف – اسمیرنوف31  استفاده شد تا از نرمال بودن توزیع متغیرها اطمینان حاصل گردد. نتایج حاصل از این آزمون بر روی متغیرهای پژوهش نشان داد که برای هر متغیر سطح معنی داری sig. مربوط به آزمون کلموگروف – اسمیرنوف از 05/0 کمتر است و توزیع متغیرها از توزیع نرمال پیروی نمی کند. از اینرو برای بررسی وضعیت موجود ابعاد و مولفه های پژوهش از آزمون دو جمله ای که معادل نا پارامتریک آزمون t تک نمونه ای است استفاده شد. نتایج آزمون دو جمله ای نشان داد که سطح معنی داری برای تمام متغیرها کمتر از 05/0 می باشد. یعنی جواب پاسخ دهندگان از سطح متوسط کمتر است و در نتیجه وضعیت موجود این ابعاد و مولفه ها نامطلوب است. برای رتبه بندی ابعاد و مولفه های رهبری دانشگاهی مبتنی بر رویکرد کوانتومی از آزمون فریدمن استفاده شد. نتایج در جدول 2 آمده است. 

جدول 2 : جدول نتایج آزمون فریدمن برای ابعاد پژوهش

ابعاد	وضعیت موجود		وضعیت مطلوب
	رتبه میانگین	رتبه	رتبه میانگین	رتبه
عمل کوانتومی	28/4	1	29/4	1
احساس کوانتومی	26/4	2	16/4	4
زیست کوانتومی	15/4	3	18/4	3
شناخت کوانتومی	05/4	4	52/3	7
اعتماد کوانتومی	95/3	5	18/4	2
تفکر کوانتومی	75/3	6	11/4	5
دیدن کوانتومی	56/3	7	56/3	6

بر اساس جدول بالا، از دیدگاه پاسخ دهندگان در وضعیت موجود عمل کوانتومی از بیشترین و دیدن کوانتومی از کمترین اهمیت برخوردار است. همچنین در وضعیت مطلوب مهارت عمل کوانتومی در رتبه اول و شناخت کوانتومی در رتبه ی هفتم قرار دارد.  نتایج آزمون فریدمن برای مولفه های پژوهش در 3 آمده است.

جدول 3 : جدول نتایج آزمون فریدمن برای مولفه های پژوهش

ابعاد	وضعیت موجود		وضعیت مطلوب
	رتبه میانگین	رتبه	رتبه میانگین	رتبه
نگاه سیتمی	85/8	1	40/8	7
شور و نشاط	77/8	2	55/8	4
کار تیمی	51/8	3	90/7	10
تصمیم گیری شهودی	40/8	4	40/8	6
هم افزایی	39/8	5	83/8	2
تفکر خلاق	33/8	6	72/7	11
مثبت اندیشی	22/8	7	57/7	13
انعطاف پذیری	22/8	8	86/8	1
ذهنی گرایی	11/8	9	30/6	15
ابهام و عدم اطمینان	94/7	10	25/7	14
خود سازماندهی	70/7	11	57/7	12
حرکت در مرز آشوب	64/7	12	46/8	5
آینده پژوهی	27/7	13	78/8	3
جستجو گری	10/7	14	38/8	8
فرصت شناسی	56/6	15	05/8	9

 

واضح است که از نظر پاسخ دهندگان، بارز ترین ویژگی رهبران دانشگاهی در وضعیت موجود داشتن نگاه سیستمی به مجموعه ی دانشگاه و در وضعیت مطلوب انعطاف پذیری است. همچنین از نظر آن ها، رهبران دانشگاهی در وضعیت موجود در  تشخیص و شناسایی فرصت ها از توانایی و صلاحیت لازم برخوردار نبوده و ضروری است که در رهبری و مدیریت خود کمتر از باورها و پیش داشته های درونی خود استفاده کنند.  

برای آزمون و تایید مدل مفهومی از تکنیک مدل سازی معادلات ساختاری و تحلیل عاملی تاییدی استفاده شد. برای این منظور مدل مفهومی پژوهش در بسته ی نرم افزاری Smart PLS 2 اجرا شد که حاصل در نمودار 1 نمایش داده شده است.

 

 

نمودار 1 : نمودار مدل ضرایب استاندار پژوهش

برای برازش بخش مدل های اندازه گیری مدل پژوهش از معیار های پایایی شاخص( شامل پایایی ترکیبیCR 32، آلفای کرونباخ و ضرایب بار عاملی )، روایی همگرا AVE 33و روایی واگرا( روش فورنل و لارکر ) استفاده شد. نتایج در جداول 4 آمده است.  

جدول 4: جدول پایایی ترکیبی، روایی همگرا، آلفا کرونباخ و بارهای عاملی تاییدی

سازه های مرتبه ی دوم	ضریب CR	معیارAVE	آلفا کرونباخ	بار عاملی تاییدی
دیدن کوانتومی	80/0	599/0	668/0	694/0
شناخت کوانتومی	89/0	805/0	757/0	778/0
تفکر کوانتومی	82/0	709/0	729/0	723/0
عمل کوانتومی	88/0	793/0	735/0	764/0
احساس کوانتومی	89/0	916/0	768/0	695/0
اعتماد کوانتومی	87/0	795/0	762/0	765/0
زیست کوانتومی	88/0	787/0	751/0	785/0
سازه ی مرتبه ی سوم	ضریب CR	معیارAVE	آلفا کرونباخ	____
رهبری کوانتومی	77/0	743/0	948/0	____

همانگونه که از جدول4 مشخص است مقدار CR برای هر سازه بالای 7/0 است که نشان از پایداری درونی مناسب مدل های اندازه گیری است. مقدار AVE  بالای 5/0 هر سازه، روایی همگرای مناسب را نشان می دهند. بار عاملی بالای 4/0 تاییدی بر مناسب بودن داده ها و تحلیل عاملی است. شایان ذکر است معیار های عنوان شده در جدول بالا برای سازه های مرتبه اول نیز برقرار است. 

برای بررسی روایی واگرای مدل پژوهش به دلیل وجود نسبتا زیاد سازه ها از روش فورنل و لارکر استفاده شده است که نتایج در جدول 5 آمده است. 

 

جدول5 : نتایج آزمون روایی واگرا ( معیار فورنل و لارکر )

سازه ها

آینده پژوهی

ابهام و عدم اطمینان

انعطاف پذیری

فرصت شناسی

جستجو گری

هم افزایی

کار تیمی

آینده پژوهی

0.816

ابهام و عدم اطمینان

586/0

721/0

انعطاف پذیری

522/0

581/0

758/0

فرصت شناسی

375/0

496/0

496/0

838/0

جستجو گری

465/0

486/0

410/0

531/0

801/0

هم افزایی

596/0

544/0

576/0

369/0

429/0

722/0

کار تیمی

515/0

607/0

574/0

347/0

419/0

598/0

750/0

سازه ها

کار تیمی

خود سازماندهی

حرکت در مرز آشوب

مثبت اندیشی

نگاه سیستمی

شور و نشاط

تفکر خلاق

تصمیم گیری شهودی

ذهنی گرایی

خود سازمندهی

526/0

725/0

حرکت در مرز آشوب

585/0

543/0

756/0

مثبت اندیشی

486/0

549/0

531/0

838/0

نگاه سیستمی

611/0

602/0

593/0

454/0

815/0

شور و نشاط

601/0

585/0

528/0

619/0

560/0

873/0

تفکر خلاق

624/0

544/0

606/0

564/0

563/0

644/0

730/0

تصمیم گیری شهودی

588/0

552/0

621/0

421/0

618/0

627/0

617/0

778/0

ذهنی گرایی

426/0

364/0

503/0

438/0

381/0

559/0

453/0

392/0

803/0

 

چون عناصر روی قطر اصلی ماتریس از تمامی عناصر زیر قطر بزرگ تر است پس مقدار جذر AVE تمامی متغیرهای مرتبه اول از مقدار همبستگی میان آن ها بیشتر است که این امر روایی واگرای مناسب و برازش خوب مدل های اندازه گیری را نشان می دهد.

از معیار های ضرایب معناداری z یا مقادیر t-values، معیار R Squares یا ، معیار ( Stone – Geisser Criterion ) و معیار Redundancy برای برازش سایر بخش های مدل استفاده شد که نتایج در ادامه آمده است.

برای تعیین ضرایب معناداری مدل پژوهش، ابتدا مدل از طریق اجرای دستور مربوطه در نرم افزار اجرا گردید. حاصل در نمودار 2 آمده است. نتایج نشان داد، ضرایب معناداری z برای تمامی متغیرها از 96/1 بیشتراست که این امر معنادار بودن تمامی سوالات و روابط میان متغیرها را در سطح اطمینان 95% نشان می دهد. پس، از نظر این معیار برازش مدل مطلوب است. برای معبار R Squares یا ، سه مقدار 19/0 ، 33/0 و 67/0 به عنوان مقدار ملاک برای مقادیر ضعیف، متوسط و قوی   در نظر گرفته می شود. همچنین برای معیار، در صورتی که مقدار  در مورد یک سازه ی درون زا سه مقدار 02/0 ، 15/0 و 35/0 را کسب نماید، به ترتیب نشان از قدرت پیش بینی ضعیف، متوسط و قوی سازه یا سازه های درون زای مربوط به آن را دارد. معیار Redundancy نشانگر مقدار تغییر پذیری شاخص های یک سازه ی درون زا است که از یک یا چند سازه ی برون زا تاثیر می پذیرد و از حاصل ضریب مقادیر اشتراکی( Communality ) یک سازه ی درون زا در مقدار  مربوط به آن به دست می آید. لازم به ذکر است که  برای این معیار هیچ مقدار عددی ذکر نشده است و تنها برای استفاده در فرمول محاسبه ی معیار GOF 34 محاسبه می شود. نتایج محاسبات این ضرایب در جدول6 آمده است.

 

 

نمودار 2: نمودار ضرایب معناداری(t – values ) مدل پژوهش

 

جدول 6 : جدول مقادیر ، Communality،  و Redundancy  

 

جدول 6 بیانگر این است که مقادیر  تمامی متغیرهای درون زای مدل( ستون اول ) از 15/0 بیشتر است که این نشان از قدرت پیش بینی قوی سازه های درون زای مدل دارد. علاوه بر این مقادیر   متغیرهای درون زای مدل نیز از مقدار 33/0 بیشتر هستند که نشان از برازش قوی مدل در این معیار دارد. برازش مدل کلی پژوهش( معیار GOF ) توسط رابطه   تعیین می شود. از جدول بالا مقادیر   و   به ترتیب 743/0 و 562/0 بدست آمد با جایگذاری مقادیر در رابطه ی مربوطه مقدار  بدست آمد که با توجه به سه مقدار 01/0 ، 25/0 و 36/0 به عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای GOF ، حاصل شدن مقدار 646/0 برای GOF  نشان از برازش قوی مدل است.

بحث و نتیجه گیری

در عصر حاضر و دوره ی جدیدی که در پیش روست آموزش عالی نیازمند رهبری گسترده تری در همه ی سطوح و متناسب با پارادایم هزاره ی سوم است. بررسی ادبیات رهبری آموزش عالی بیانگر این مطلب است که چارچوب فعلی نمی تواند پاسخ گوی نیازها و چالش های جاری و آینده ی آموزش عالی باشد. بر این اساس یکی از مسائل حال حاضر نظام آموزش عالی بویژه دانشگاه ها نبود مدل رهبری متناسب با پارادایم هزاره ی سوم در دانشگاه ها می باشد. یکی از مدل های رهبری متناسب با پارادایم کنونی در دانشگاه ها، رهبری دانشگاهی مبتنی بر رویکرد کوانتومی می باشد. با توجه به این مهم بررسی وضعیت موجود رهبری در دانشگاه ها و ارائه ی مدلی جهت رهبری دانشگاهی مبتنی بر رویکرد کوانتومی هدف اصلی این پژوهش بود. شناسایی ابعاد و مولفه های رهبری دانشگاهی مبتنی بر رویکرد کوانتومی از مهمترین گامها در پژوهش حاضر بود. در این پژوهش سعی شد ابعاد و مولفه های رهبری دانشگاهی مبتنی بررویکرد کوانتومی براساس مبانی نظری، دیدگاه صاحب نظران این حوزه و پژوهش های انجام شده باشد. بررسی وضعیت موجود رهبری کوانتومی در دانشگاه ها نشان داد که وضعیت رهبری کوانتومی در دانشگاه ها در ابعاد و مولفه های شناسایی شده در سطح زیر متوسط است. 

دیدن کوانتومی: دیدن کوانتومی به عنوان یکی از ابعاد رهبری دانشگاهی مبتنی بر رویکرد کوانتومی شناسایی گردید. ضرورت برخورداری رهبران کوانتومی از مهارت دیدن کوانتومی در پژوهش های متعدد گویای اهمیت این بعد در رهبری دانشگاهی مبتنی بر رویکرد کوانتومی و حاکی از موفقیت رهبرانی است که توانسته اند این مهارت را در خود تقویت کنند و به نحو مناسبی آنرا به کار گیرند. بر اساس نتایج بدست آمده از وضعیت موجود دیدن کوانتومی و هر سه مولفه ی فرصت شناسی، آینده پژوهی و ذهنی گرایی و مقایسه ی آن با میانگین مورد انتظار، این نتیجه حاصل شد که وضعیت موجود آن زیر متوسط است. لذا از نظر پاسخگویان وضعیت این بعد نا مطلوب و نا مناسب ارزیابی شده است. همچنین نتایج تحلیل عاملی تاییدی نشان داد کمترین بار عاملی در بین ابعاد رهبری دانشگاهی مبتنی بر رویکرد کوانتومی، مربوط به این بعد است. از این رو رهبران دانشگاهی ما باید تلاش نمایند تا این مهارت را در خود تقویت کنند. رهبران دانشگاهی می توانند با بهره مندی از دیدن کوانتومی علاوه بر مسئولیت پذیری در انجام کار و انتخاب اهداف، افرادی توانمند بوده و در انجام کارها به طور ارادی از روش های متنوعی استفاده کنند. این رهبران در کنار اهداف جمعی دانشگاه به اهداف فردی و رشد شخصی اعضای هیات علمی و کارکنان توجه لازم را مبذول می دارند و در نهایت آن ها را در تصمیم گیری ها مشارکت می دهند. رهبران دانشگاهی در صورت استفاده از دیدن کوانتومی اعضای هیات علمی و کارکنان را به عنوان همکارانی خلاق می نگرند.

عمل کوانتومی: بعد عمل کوانتومی و هر دو مولفه ی نگاه سیستمی و حرکت در مرز آشوب از سوی مشارکت کنندگان در پژوهش زیر سطح متوسط ارزیابی گردیده است. در نتیجه می توان گفت که وضعیت موجود این بعد نامطلوب است و رهبران دانشگاهی ما باید تلاش نمایند تا این مهارت را در خود تقویت نمایند. رهبران دانشگاهی برای توسعه ی این مهارت باید میل به عمل و رعایت معیارهای اخلاق حرفه ای و انجام کار به شیوه ی مسئولانه را، در خود و اعضای هیات علمی تشویق نمایند و توجه ویژه ای به معیارهای اخلاقی حرفه ای داشته باشند. این مهارت به اخلاق و مسئولیت اجتماعی آن ها توجه دارد و توانایی آن ها برای عمل به شیوه ی مسئولانه را توسعه می دهد.

اعتماد کوانتومی: اعتماد کوانتومی به عنوان یکی دیگر از ابعاد رهبری دانشگاهی مبتنی بر رویکرد کوانتومی شناسایی گردید. این بعد و هر دو مولفه ی خود سازماندهی و هم افزایی آن از سوی مشارکت کنندگان در پژوهش زیر سطح متوسط ارزیابی گردیده است. پس می توان گفت که وضعیت موجود این بعد نامطلوب است و رهبران دانشگاهی باید تلاش نمایند تا این مهارت را در خود تقویت نمایند. مهارت اعتماد کوانتومی این توانایی را به رهبران دانشگاهی می دهد تا به تمام جنبه های معما گونه ی زندگی توجه داشته و گرایش به تغییر را سر لوحه ی کار خود نمایند. چنین رهبرانی در صدد هستند تا جنبه های خلاق زندگی را درک نموده و از تغییر نیز حمایت نمایند. رهبران دانشگاهی با بهره مندی از اعتماد کوانتومی می توانند، توانایی و میل مشارکت و همکاری با یکدیگر را در اعضای هیات علمی و کارکنان توسعه دهند.

تفکر کوانتومی: تفکر کوانتومی به معنی توانایی فرد برای فکر کردن به شیوه ای متناقض است و به خلاقیت افراد توجه دارد. مولفه های این بعد عبارتند از تفکر خلاق و جستجو گری. بر اساس نتایج بدست آمده از وضعیت موجود تفکر کوانتومی و مقایسه ی آن با میانگین مورد انتظار روشن شد که وضعیت تفکر کوانتومی از حد متوسط پایین تر است. بنابراین وضعیت موجود این بعد و مولفه های آن نامطلوب ارزیابی شده است و رهبران دانشگاهی ما باید تلاش نمایند تا این مهارت را در خود تقویت کنند. رهبران دانشگاهی می توانند با بهره مندی از تفکر کوانتومی ظرفیت های نیمکره ی راست مغز را بیدار سازند و از طریق آن اندیشه های به ظاهر نامرتبط را به هم آورند و طرح های فکری بسیار خلاقی را سامان دهند. این مهارت جریانی روان از خلاقیت فراوان و اغلب اندیشه های غیر منطقی پدید می آورد که به رهبران دانشگاهی امکان می دهد تا از دایره ی تفکر دودویی فراتر روند. رهبران دانشگاهی می توانند با ترغیب اعضای هیات علمی و کارکنان خود به استفاده از شیوه ی جستجوگری و توانایی تفکر به شکل خلاقانه، زمینه ساز خلاقیت و نوآوری در دانشگاه شوند. چرا که در بیشتر مواقع خلاقیت و نوآوری از نگاه متناقض و متعارض ناشی می شوند.

شناخت کوانتومی: بعد شناخت کوانتومی و هر دو مولفه ی تصمیم گیری شهودی، و ابهام و عدم اطمینان از سوی مشارکت کنندگان در پژوهش زیر سطح متوسط ارزیابی گردیده است. در نتیجه می توان اذعان داشت که وضعیت موجود این بعد نامطلوب ارزیابی شده است. بنابراین توسعه ی رهبری و آموزش و سرمایه گذاری برای تقویت این بعد در راستای تحقق اهداف و رسالت های دانشگاهی یک ضرورت اجتناب ناپذیر است. رهبران دانشگاهی باید میل به یادگیری روش های جدید برای انجام کار را، در خود و اعضای هیات علمی افزایش داده و آن ها را در انتقال دانش و به کارگیری آن در محیط کاری خود توانمند سازند. مهارت شناخت کوانتومی این توانایی را به رهبران دانشگاهی می دهد تا به ندای درون و رویاها توجه نموده و از ذهن شهودگرای خود برای حل مشکلات استفاده نمایند.   

احساس کوانتومی: احساس کوانتومی توانایی احساس زنده و حیات بخش است. این بعد و هر دو مولفه ی مثبت اندیشی و شور و نشاط از سوی مشارکت کنندگان در پژوهش زیر سطح متوسط ارزیابی گردیده است. بنابراین وضعیت موجود این بعد و مولفه های آن نامطلوب ارزیابی شده است. رهبران دانشگاهی برای توسعه ی این مهارت در خود، باید در حین انجام وظیفه احساس سر زندگی و نشاط داشته باشند و تمام احساسات منفی خود را به احساسات مثبت تغییر دهند. رهبران دانشگاهی باید بتوانند از طریق مهارت احساس کوانتومی این توانایی را در اعضای هیات علمی و کارکنان ایجاد نمایند تا به جنبه های مثبت هر موقعیت توجه داشته باشند و احساسات منفی را به احساسات مثبت تغییر داده و علل تمام احساسات ناخوشایند را شناسایی نمایند و از این طریق آن ها را برای انجام وظایف خود آماده سازند.

زیست کوانتومی: زیست کوانتومی و هر دو مولفه ی کار تیمی و انعطاف پذیری از سوی مشارکت کنندگان در پژوهش زیر سطح متوسط ارزیابی گردیده است. در نتیجه می توان گفت که وضعیت موجود این بعد نامطلوب است. زیست کوانتومی به رهبران دانشگاهی این توانایی را می دهد تا در مواجهه با اعضای هیات علمی به صورت دلسوزانه ای عمل نمایند و ابراز محبت، شفقت و دلسوزی از ویژگی های آن ها باشد. نتایج پژوهش حاضر با یافته های پژوهش عظیمی ثانوی و رضوی( 1393 ) ، آقابابایی و همکاران( 1392 )، زاگورسک( 2009 )، راولی و شرمن( 2005 ) همسو است. همچنین نتایج پژوهش حاضر با پژوهش های قنبری و همکاران(1396 )، و رحیمی پردنجانی و همکاران ( 1395 ) همسو نمی باشد.

مولفه های مدل پیشنهادی پژوهش نیز با مولفه های مدل های پژوهشی ارائه شده توسط سایر پژوهشگران از جمله مولفه ی فرصت شناسی در پژوهش میرصفیان و سلیمی( 1394 )، مولفه های ابهام و عدم اطمینان، خود سازماندهی در پژوهش های افجه و حمزه پور( 1394 )، نظرپوری و همکاران(1396 ) و فایرهلم( 2004 )، مولفه های تفکر خلاق و نگاه سیستمی در پژوهش نظرپوری و همکاران(1396 ) هماهنگ است که تاکید کننده ی اعتبار بخش های مختلف مدل پیشنهادی می باشد.

بر اساس یافته هاي این پژوهش پیشنهادهاي ذیل را می توان ارائه نمود:

-       تدارک اهداف الزام آور و بلند پروازانه برای اعضای هیات علمی، کارکنان و درک درست فرصت ها و بهره گیری از آن ها از طریق برخورداری از بینش، چشم انداز و مقاصد روشن.

-       تسهیل فرآیند خود سازماندهی و خود تنظیمی در بین اعضای هیات علمی و کارکنان.

-       تسهیل مشارکت مخالفان. 

-       مدیریت هم زمان ثبات و نا پایداری.

-       ایفای نقش تسهیل گری به جای دستور دهی.

-       تسهیم واقعی قدرت.

-       داشتن درکی چندگانه از واقعیت.

از آنجا که هر کار پژوهشی با محدودیت های خاص خود همراه است این پژوهش هم از این قاعده مستثنی نیست. در ادامه به برخی از آن ها اشاره شده است.

-       مرزهاي پژوهش به استان های یزد و اصفهان محدود بود، لذا تعمیم نتایج به سایر استان ها باید با احتیاط انجام پذیرد.

-       عدم همکاري برخی مدیران به دلیل مشغله ی زیاد کاري.

-       عدم برگشت تعدادي از پرسشنامه ها.

-       عدم پاسخ گویی برخی از پاسخ گویان به بعضی از سوال های جمعیت شناختی پرسشنامه.

     

 یاد داشت ها:

4  Ercetin & Kamaci

5  Quantum Skills

6   Shellton & Darling

7   Quantum Seeing

8  Quantum Knowing

9 Quantum Thinking

10 Quantum Acting

11 Quantum Feeling

12 Quantum Trusting

13 Quantum Being

14 Quantum Vacuum

15 Intention

16 Dijkstra

17 Karakas & Kavas

18 Fluid

19 Mobil

20 Coach

21 Malloch & Grady

22 Haris &Budiman

23 Kilmann

24 Fris& Lazaridou

25 Mixed Method

26 Meta Synthesis

27 Sandelowski & Barros

28 Factor Analysis  

29 Kaiser-Meyer-Olkin (KMO)   

30 Bartlett Test of Spericity 

31 Kolmogorov - Smirnov

32 Composite Reliability

33 Average Variance Extracted   

34 Goodness of Fit

 

 

 

منابع

-       آقابابایی، راضیه؛ هویدا، رضا؛ رجایی پور، سعید( 1392). رابطه راهبردهای رهبری مثبت گرا و مولفه های سازمان کوانتمی. راهبردهای آموزش در علوم پزشکی،6 (3).

-       افجه، علی اکبر؛ حمزه پور، مهدی( 1394 ). رهیافتی جامع از نظریه رهبری کوانتمی و کاربرد آن در سازمان. اندیشه مدیریت راهبردی، 8(16)، 161-204 .

-       رحیمی پردنجانی، سجاد؛ پورمحمدی، بهزاد؛ امینی، سعید؛ خزایی، طاهر؛ مرادی، حجت ا...( 1395 ). ارزیابی مهارت های کوانتومی پرستاران شاغل در بیمارستان های آیت ا... کاشانی و هاجر شهرکرد در سال . مجله بالینی پرستاری و مامایی، 5(4)،66 – 58.

-       عظیمی ثانوی، بابک؛ رضوی، محمدحسین(1393). ارتباط بین میزان آشنایی و به کارگیری مهارت های کوانتمی مدیریت در سازمان های ورزشی. مدریت ورزشی، 6(4) ،625-613.

-       غیور، مرتضی؛ گلستان، احمد ناطق(1388). رهیافت رهبری کوانتومی در سازمان یادگیرنده. فصلنامه علمی – پژوهشی – تخصصی گروه مدیریت، دانشگاه امام رضا(ع)،6 . 

-       قنبری، سیروس؛ مرادی، علی( 1396 ). رابطه مهارت های مدیریت کوانتومی مدیران و آمادگی کارکنان برای تغییر سازمانی. فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی، 11(3)، 109 – 87. 

-       قورچیان، نادرقلی( 1383 ). نقش بصیرت های جدید در مدیریت دانشگاه ها، دایره المعارف آموزش عالی، ناشر: بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی، تهران: جلد دوم، 1232 – 1225.

-       محمدخانی، کامران( 1395 ). رهبری آموزش عالی، ناشر: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، چاپ اول،پاییز 1395.

-       مختاری نوری، جمیله؛ خادم الحسینی، محمد(1387). کاربرد مدل کوانتمی در رهبری پرستاری، نشریه دانشکده پرستاری و مامایی شهید بهشتی، 61، 63-55.

-       مهدی، رضا؛ شفیعی، مسعود( 1396 ). نقش آفرینی و ظرفیت سازی دانشگاه های نسل چهارم برای توسعه محلی و منطقه ای، فصلنامه صنعت و دانشگاه، 13(35)، 22-2.

-       میرصفیان، حمیدرضا؛ سلیمی، مهدی(1394). تعیین سهم نسبی مولفه های مدیریت کوانتمی بر رفتار های کارآفرینی کارکنان سازمان ورزش و جوانان استان اصفهان، رویکردهای نوین در مدیریت ورزشی، 3(11)، 97-85.

-       نظر پوری، امیر هوشنگ؛ عارف نژاد، محسن؛ شریعت نژاد، علی( 1396 ). طراحی مدل رهبری کوانتومی در سازمان های دولتی با استفاده از رویکرد مدل سازی ساختاری – تفسیری، چشم انداز مدیریت دولتی، 29، 153 – 135.

 

-       Charlotte K. Shelton, & john r. darling, (2001), "the quantum skills model in management: a new paradigm to enhance effective leadership", leadership & organization development journal 22/6, pp 264-273.

-       Dijkstra, M.; Dierendonk, D.; Evers, A. & DeDreu, C. (2005), "Conflict and  

destructive consequences in schools. The International Journal of Educational management .2003; 15(5): 238-244.

-       Ercetin, S. S. & Kamaci, M. C. (2008), "Quantum Leadership Paradigm", World Applied Sciences Journal, Vol. 3, No. 6, pp. 865-868.

-        Fairholm, M. R. (2004). A new sciences outline for leadership development. Leadership & Organization Development Journal, 25(4), 369-383.

-       Fris, J.; Lazaridou, A. (2006), " An additional way of thinking about organization life and leadership: The Quantum perspective", Canadian Journal of Educational Administration and Policy, Issue 48, January 5, pp. 55-69

-       Ghayour M. Quantum leadership approach in learning organization. Manag J Univ Imam Reza. 2011;6(3-9):3-9.

-       Haris, Ikhfan.; Budiman, Andi, Haris, Khairul(2016), " Exploring Quantum Perspective in School Leadership: A Review of Effective Principal Leadership in the Changing Nature of School Management " International Journal of Sciences & Educational Studies, ISSN 2409 – 1294, Vol. 2, No.4, pp. 38 – 53.

-       Karakas, F.; Kavas, M. (2008), "Creative Brainstorming and Integrative Thinking: Skills for Twenty-first Century Managers", Journal of Development and Learning   in Organization, Vol. 22, No. 2, pp. 8-11.

-       Kilmann, R. H. (2011). “Quantum organizations: a new paradigm for achieving organizational success and personal meaning”. Newport Coast, CA: Kilmann  iagnostics, pp: 77-83.

-       Malloch, K.; Porter - O’Grady, T. (2007), "The Quantum Leader: Applications for the new world", 2nd Ed., Jones and Bartlett, Boston, M A. 

-       Rowerly D, Sherman H. The special challenges of academic leadership. J Manag Decis. 2003;41(10):1058-63.

-       Shelton, C.; Darling, J. R. (2001), "The Quantum Skills Model in Management: A new paradigm to enhance effective leadership", Leadership and Organization   Development Journal, Vol. 22, No. 6, pp. 264-273.

-       Shelton, C. (2010). Spirituality, mental health and the new physics. International Journal of Applied Psychoanalytic Studies, 7(2), 61- 171.

-       Zagorsek H. Transactional and transformational leadership impacts on organizational learning. JEEMS,2009,14(2):144-65.

 

1

 

---