تحليلي بر سياست هاي ساماندهی بافت‌های فرسوده در سکونتگاه‌های غیررسمی (مطالعه موردی: شهر پارس آباد)
الموضوعات :
یوسف زیادی دمیرچی درسی
1
,
آزاده اربابی سبزواری
2
1 - دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران
2 - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر
الکلمات المفتاحية: سیاست ساماندهی, بافت فرسوده, سکونتگاه‌های غیررسمی, حکمرانی خوب شهری, پارس‌آباد مغان,
ملخص المقالة :
امروزه یکی از چالش¬های عمده نا¬پایدار کننده شهرهای کشور، گونه¬ای شهرنشینی با مشکلات حاد موسوم به اسکان غیر¬رسمی یا حاشیه‌نشینی و بافت‌های فرسوده داخل این سکونتگاه می¬باشد. وضعیت عمومی زندگی شهری در کشور¬های رو به توسعه، اوضاع نگران‌کننده‌ای را طی دهه¬های گذشته، به وجود آورده است. این پژوهش با هدف تحليل سياست¬هاي ساماندهی بافت‌های فرسوده در سکونتگاه‌های غیررسمی شهر پارس آباد انجام گرفته است. این پژوهش از لحاظ هدف¬گذاری، کاربردی و از لحاظ روش، توصیفی- تحلیلی است. جهت جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات از دو روش کتابخانه‌ای - اسنادی و روش میدانی از راه پیمایش استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر 384 نفر از ساکنان شهر پارس آباد می¬باشد. جهت تحلیل داده¬ها و اطلاعات به دست آمده از آزمون آزمون اسپیرمن در نرم افزار Spss استفاده گردیده است. یافته¬ها نشان داد که سیاست‌های ساماندهی در بافت‌های فرسوده سکونتگاه‌های غیررسمی شهر پارس‌آباد مغان در وضعیت مناسبی قرار ندارد و هر 4 سیاست ساماندهی (نوسازی، بهسازی، حفاظت و جلوگیری از انحطاط، هویت بخشی) و شاخص‌ها و میزان موفقیت آنها در وضعیت مناسبی نیستند، نتایج حاصل از ارزیابی پرسشنامه از طریق آزمون اسپیرمن نشان داد که بین سیاست های ساماندهی و حکمرانی خوب شهری رابطه معناداری وجود دارد به گونه ای که شاخص¬های مختلف سیاست ساماندهی از قبیل نوسازی، بهسازی، سیاست حفاظت و جلوگیری از انحطاط، سیاست هویت¬بخشی و گویه¬های مربط به آن از قبیل اثربخشی سیاست، کارایی سیاست،تناسب سیاست، پذیرش عمومی و آموزش عمومی، هویت بخشی به مکان، توجه به عدالت توزیعی و اطلاعاتی در سطح بافت و توجه به مسئله فقر در سطح محلات غیر رسمی همگی در میزان حکمرانی تاثیر بالایی دارند.
ایران‌دوست، کیومرث و صرافي، مظفر، (1386). يأس و اميد در سکونتگاه¬هاي غیررسمی، نمونه موردي شهر کرمانشاه. فصلنامه¬ي علمي پژوهشي رفاه اجتماعي، 7(26)، 222-201.
پوراحمد، احمد، (1385). آسیب‌شناسی سياست¬هاي دولت در ساماندهي اسكان غير¬رسمي، نمونه موردي: محلات نای بند، شیر سوم و خواجه عطا، شهر بندرعباس، مطالعات و پژوهش¬هاي شهري و منطقه‌ای، سال دوم، شماره 5
پوراحمد، احمد، رهنمایی، محمدتقی، رهنمایی، محمدتقی، قرخلو، مهدی و اسکندری نوده، محمد. (1389). آسیب‌شناسی سیاست‌های دولت در ساماندهی اسکان غیررسمی، نمونه موردی: محلات نای‌بند، شیرسوم و خواجه عطا، شهر بندرعباس. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای (توقف انتشار)، 2(5)، 54-29.
پیران، پرویز، (1368). خطوط کلی توسعه درون¬زای کشور، مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی، سال سوم، شماره 27، فروردین
حاتمی نژاد، حسین. (1382)، اسکان غیر¬رسمی در جهان، ماهنامه شهرداری¬ها، سال پنجم، شماره 50
رهنما، محمدرحیم و توانگر، معصومه، (1387). بررسي تطبيقي حاشيه¬نشيني در شهرهاي سبزوار، نيشابور، تربت‌حیدریه و گناباد. مجله جغرافيا و توسعه¬ي ناحيه¬اي، 6 (11)، 115-84.
سرور، هوشنگ و امین زاده، سیامک. (1398). تبیین علل شکل¬گیری اسکان‌های غیررسمی و ارائه راهکارهای بهینه جهت ساماندهی آنها (مطالعه موردی: محله علی آباد بوکان). جغرافیا و روابط انسانی، 2(3)، 17-42.
سعیدنیا، احمد. (1378). کاربری زمین شهری، مرکز مطالعات برنامه¬ریزی شهری، نشریه شماره 99، تهران
شفیعی نسب، رسول. (1386). بافت فرسوده و سیاست‌های بهبود کیفیت مسکن، اولین همایش بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری، مشهد 20 آذر 1386.
شيعه، اسماعيل، حبيبی، کيومرث و کمالی نسب، حامد، (1389)، فرايند شكل¬گيري و گسترش سكونتگاه¬هاي غير¬رسمي نمونه موردي – محله سهرابیه كرج، مسکن و محیط روستا، 30(133)، 48-39.
صرافی، مظفر، (1377)، تمرکز¬زدایی کلان‌شهرهای خوب (باور¬ها و راهبرد¬ها)، مجله معماری و شهرسازی، دوره هفتم، شماره 48-49، اسفند
عرفانی، گوران و دیزانی، احسان. (1389). ساماندهی، از واژه تا عمل؛ قرائت واژه ساماندهی در مداخلات شهری، فصلنامه باغ نظر، شماره 13، 60-49.
فلاح حیدری، فاطمه و رمضانی لشکریانی، حامد. (1395). بررسی علل و فرایندهای شکل¬گیری سکونتگاه¬های غیر رسمی در ایران، دومین کنفرانس ملی جغرافیا و برنامه¬ریزی، معماری و شهرسازی نوین، قم.
فنی، زهره و دویران اسماعیل. (1387). پژوهشی در بازار زمین و مسکن (مورد: شهر زنجان، سال های۱۳۷۸ الی ۱۳۸۶). مسکن و محیط روستا. ۲۷ (۱۲۴)، ۲۵-۱۲.
قرخلو، مهدی و شریفی، عبدالنبی. (1382). پیدایش، تکامل فیزیکی و وضعیت اجتماعی- اقتصادی حاشیه¬نشینی (مطالعه موردی محله عین 2 اهواز)، پژوهش¬هاي جغرافيايي، 36(1)، 15-1.
کرمی جوزانی، زهرا، نوری کرمانی، علی و رجبی، آزیتا. (1399). ارائه الگوی پیامدهای اجتماعی ناشی از رشد محلات اسکان غیر رسمی در اسلامشهر. ماهنامه جامعه شناسی سیاسی ایران، 3(4)، 2473-2487.
گلستانی فرد، زهرا. (1397). بررسی عوامل مؤثر بر شکل‌گیری و گسترش حاشیه¬نشینی در شهر ساوه، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه پیام نور ری.
لطفی، کوروش و ماجدی، حمید، (1388)، چالش¬ها و تنگنا¬های موجود در توانمند¬سازی سکونتگاه¬های غیر¬رسمی شهری و ارائه راهکار مناسب جهت اجرایی نمودن طرح¬های توانمند¬سازی، علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، دوره یازدهم، شماره چهار، ویژه¬نامه زمستان 1388
مظفری نیا، اسماء. (1397). تحلیلی بر علل شکل گیری سکونتگاه¬های غیررسمی و نحوه برخورد با آن¬ها (نمونه مورد مطالعه: شهر ارومیه)، گروه شهرسازی و هنر،دانشکده معماری، دانشگاه ارومیه.
مهندسین مشاور بانیان. (1380)، طرح جامع شهر پارس‌آباد. سازمان مسکن و شهرسازي استان اردبيل
مؤذنی، مهدی. (1392). مدل‌سازی زمانی-مکانی روند توسعه شهرها با تأکید بر تغییرات کاربری اراضی با استفاده از مدل مارکوف-CA(مطالعه موردی: شهر پارس‌آباد) پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما: دکتر محمدرضا پورمحمدی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تبریز.
هاروی، دیوید. (1376). عدالت اجتماعی و شهر، ترجمه فرخ حسامیان و دیگران، تهران، شرکت پردازش و برنامه¬ریزی شهری.
References
Ahlqvist, T. (2003). Keys to futures. Societal reflections on developing key technologies and their impacts on human qualifications. Ministry of Trade and Industry. Studies and Reports, 10.
Baniyan consulting engineers. (2001), the master plan of Parsabad city. Housing and Urban Development Organization of Ardabil Province. (In Persian)
Barros, J.; Sobreira, F. (2002). City of slums: Self-organisation across scales. UCL Work. Pap. Ser. 2002, 55, 1–10.
Carrilho J, Trindade J. Sustainability in Peri-Urban Informal Settlements: A Review. Sustainability. 2022; 14(13):7591.
Erfani, Goran and Dizani, Ehsan. (2010). organization, from words to action; Reading the term organization in urban interventions, Bagh Nazar Quarterly, No. 13, 49-60. (In Persian)
Falah Heydari, F., and Ramezani Lashkariani, H. (2015). Investigating the causes and processes of the formation of informal settlements in Iran, the second national conference on geography and planning, architecture and modern urbanism, Qom. (In Persian)
Fernandes, E. (2011). Regularization of Informal Settlements in Latin America; Lincoln Institute of Land Policy: Cambridge, MA, USA, ISBN 1-55844-202-2.
Garakhlo, Mehdi and Sharifi, Abdulnabi. (2003). Origin, physical evolution and socio-economic status of the marginal settlement (case study of Ain 2 neighborhood of Ahvaz), Geographical Researches, 36(1), 1-15. (In Persian)
Golestani Fard, Z. (2017). Investigating factors affecting the formation and expansion of marginal settlements in Saveh city, Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Humanities, Payam Noor Ray University.
Harvey, David. (1997). Social justice and the city, translated by Farrokh Hasamian and others, Tehran, Prazas and Planning Company. (In Persian)
Hataminejad, Hossein. (2003), Informal Settlement in the World, Municipalities Monthly, Year 5, Number 50. (In Persian)
Irandoost, Kyomarth and Sarafi, Muzaffar, (2006). Despair and hope in informal settlements, a case study of Kermanshah city. Social Welfare Scientific Research Quarterly, 7(26), 222-201. (In Persian)
Kamalipour, H.; Dovey, K. (2019). Mapping the visibility of informal settlements. Habitat Int. 85, 63–75.
Kamandari, . (2012). Marginalization and social challenges of cities, the first national conference of sustainable architecture and urban planning of Kashte Aol. (In Persian)
karami jozani, Z., nori kermani, A., & rajabi, A. (2021). Presenting the model of social consequences caused by the growth of informal settlements in Islamshahr. Political Sociology of Iran, 3(4), 2473-2487. (In Persian)
Lotfi, Korosh and Majdi, Hamid, (2018), challenges and bottlenecks in empowering informal urban settlements and providing a suitable solution for implementing empowerment projects, environmental science and technology, 11th period, number four, special issue of winter 2018(In Persian)
Mehrotra, R. Kinetic city, Issues for urban design in South Asia. (2009). In Reclaiming (the Urbanism of) Mumbai. Explorations in/of Urbanism; Sun Publishers: Amsterdam, The Netherlands, 142–152.
Moezni, Mehdi. (2012). Temporal-spatial modeling of the development process of cities with an emphasis on land use changes using the Markov-CA model (case study: Parsabad city) master's thesis in geography and urban planning, supervisor: Dr. Mohammad Reza Pourmohammadi, Faculty of Geography, University of Tabriz. (In Persian)
Mozaffarinia, A. (2017). An analysis of the causes of the formation of informal settlements and how to deal with them (case study: Urmia city), Department of Urban Planning and Art, Faculty of Architecture, Urmia University. (In Persian)
Piran, Parviz, (1986). Outlines of endogenous development of the country, political-economic information magazine, third year, number 27, April. (In Persian)
Pourahmad, A., Pourahmad, A., Rahnamaee, M. T., Rahnamaee, M. T., Gharakhlou, M., & Eskandari nodeh, M. (2010). Pathology of the government policies on organizing of informal settlement in Iran Case study: Khaje ata, Nayband and Shire sevom district in Bandarabbas city. Journal of Urban - Regional Studies and Research, 2(5), 29-54. (In Persian)
Rahnama, M. R., & Tavaangar, M. (2008). A comparative study of marginalization in the cities of Sabzevar, Neishabour, Torbat Heidariye and Gonaabaad. Journal of Geography and Regional Development, 6(11), (In Persian)
Saeednia, Ahmed. (1999). Urban Land Use, Center for Urban Planning Studies, Publication No. 99, Tehran. (In Persian)
Samper J, Liao W. Testing the Informal Development Stages Framework Globally: Exploring Self-Build Densification and Growth in Informal Settlements. Urban Science. 2023; 7(2):50.
Sarafi, Mozaffar, (2017), Decentralization of good metropolises (beliefs and strategies), Architecture and Urbanism Magazine, 7th Volume, No. 48-49, March. (In Persian)
Sarvar, H., & Aminzadeh, S. (2018). Explaining the causes of the formation of informal settlements and providing optimal solutions to organize them (case study: Aliabad Bukan neighborhood). Geography and Human Relations, 2(3), 17-42. (In Persian)
Shafi'i Nasab, Messenger. (2007). Dilapidated fabric and policies to improve the quality of housing, the first conference on the improvement and renovation of dilapidated urban fabrics, Mashhad, December 20, 2016. (In Persian)
Shia, Ismail, Habibi, Kiyomarth and Kamali Nasab, Hamed, (2009), the process of forming and expanding informal settlements, a case study - Sohrabieh neighborhood of Karaj, Housing and Rural Environment, 30(133), 48-39. (In Persian)
Zhang, L. (2011). The political economy of informal settlements in post-socialist China: The case of chengzhongcun (s). Geoforum, 42(4), 473-483.
