رقم المقالة : 14020913783621 زيارة : 159 الصفحة: 73 - 94

نوع المخطوط: ابحاث

ارزیابی وضعیت ازدحام و خدمات رسانی پارکینگ‌های وسایل نقلیه سبک در ناحیه مرکزی منطقه یک شهرداری اهواز

الموضوعات :

دکترمحمدعلی فیروزی ¹ ( استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران )
علی زبیدی ² ( کارشناسی ارشد جغرافیا وبرنامه ریزی شهری، واحدماهشهر، دانشگاه آزاداسلامی، ماهشهر، ایران )

تاريخ الإرسال : 20 الإثنين , جمادى الأولى, 1445 تاريخ التأكيد : 08 السبت , رجب, 1445 تاريخ الإصدار : 15 السبت , رجب, 1445

الکلمات المفتاحية: پارکینگ, وسایل نقلیه سبک, مدل آنتروپی شانون, منطقه یک شهرداری اهواز,

ملخص المقالة :

پارکینگ‌های عمومی امروزه با توسعه روزافزون شهرها وافزایش ترافیک، ازدحام جمعیت، آلودگی و... يكي از مهمترين زيرساخت هاي سيستم حمل و نقل به شمار می روند. بویژه در ناحیه مرکزی کلان‌شهرها کمبود پاركينگ‌ها مي‌توانند بر افزایش ترافيك و كيفيت زندگي شهري تأثير بگذارد. از این رو، این پژوهش با بررسی یکی از معضلات مهم درناحیه مرکزی کلان‌شهر اهواز به وضعیت پارکینگ‌های آن پرداخته است. روش پژوهش از لحاظ هدف کاربردي و بر اساس ماهیت توصیفی- تحلیلی منظور شده است. نوع روش تحقیق به صورت پیمایشی است. تعیین جامعه آماري پژوهش، در یک بازه زمانی با مراجعه مستقیم به پارکینگ‌های انتخابی پژوهش تعداد 300 نفر وحجم نمونه از طریق روش کوکران 169 نفر در نظر گرفته شده است. برای پایایی پرسشنامه که به دقت و اعتماد پذیری و ثبات نتایج اشاره می کند از ضریب آلفای کرونباخ که مقدار آن 833/0 محاسبه شده است. به منظور ارزیابی وضعیت پارکینگ‌های پرازدحام واقع در محدوده موردمطالعه، هفت‌شاخص: مساحت/ظرفیت، داشتن‌امکانات، وضعیت دسترسی، وضعیت امنیت، وضعیت زیبایی، هزینه ورودی و وضعیت نظافت در نظر و با استفاده از تکنیک آنتروپی شانون تحلیل لازم صورت گرفته است. نتايج تحلیل نشان داد: پارکینگ کارون و رفاه ازنظر شاخص‌های فوق، با ظریب اولویت‌نهایی به ترتیب 0574/0 و 0504/0 در رتبه اول و دوم و پارکینگ‌های آزادگان و علیرضا با ظریب اولویت نهایی 0307/0 و 0281/0 در رتبه‌های آخر قرار دارند.

المصادر:

1) اصغرپور، محمدجعفر(1389). تصمیم گیری چند معیاره. تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 399صفحه.
2) پژمان، الهه، و دانشپور، حمیدرضا(1401). رزیابی پارکینگ‌های عمومی طبقاتی شهر شیراز با رویکرد مکانیابی بهینه کاربری های خدمات شهری با استفاده از روش (AHP) نمونه موردی پارکینگ طبقاتی هدایت ، نشاط و نمازی. کنفرانس بین المللی معماری، عمران، شهرسازی، محیط زیست و افق های هنر اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، تبریز،11صفحه.
3) ایزدی‌لای‌بیدی، محترم، نوبخت‌حقیقی، شهاب، ومختاری ملک‌آبادی، رضا(1391). بررسی وضعیت پارکینگ در منطقه2 رشت. مجله جغرافیا و مطالعات محیطی،1(4)، 7-18.
4) ثنایی‌نژاد، سیدحسین، و فرجی‌سبکبار، حسنعلی(1378). کاربرد GIS با استفاده از نرم افزارها ARC/INFO در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای. چاپ اول، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
5) حسن‌پور، سحر(1397). ارزیابی الگوی توزیع فضایی ومکان‌یابی پارکینگ عمومی جدید. مجله مطالعات مدیریت ترافیک،13(48)، 109-128.
6) حسن‌پور، شهاب، سالم، آذرخش، وبرزگر، محمد(1395). اولویت بندی عوامل موثر برمکان‌یابی پارکینگ‌های غیرحاشیه‌ای. مجله مطالعات مدیریت ترافیک، 43، 85-98.
7) حسین‌زاده، مجاهد، خجسته، سعید، و اولاده، میلاد(1393). بررسی مکان‌یابی پارکینگ درشهریاسوج، فصل‌نامه راهور، 11(28)، 85-106.
8) حسینی، سیدعلی، وزیتونی، حسین(1396). مکانیابی بهینه پارکینگ‌های عمومی بااستفاده از فرایند تحلیل سلسله مرتبی AHP در محیط GIS (مطالعه موردی: شهر رامسر). مجله مطالعات جغرافیای انسانی نواحی ساحلی ، 1 (1)، 159-141.
9) حمیدی پور، زینب، رستگاران، افسانه، سواری، منصور، سیاحی، عاشور، و مرادی، پوریا (1396).گزیده اطلاعات مناطق، نواحی ومحلات شهر اهواز، معاونت برنامه‌ریزی وتوسعه سرمایه انسانی شهرداری کلان ‌شهر اهواز، 78صفحه.
10) رضوانی‌کاخکی، سعید(1401). تحلیل اقتصادی ضوابط پارکینگ در مسکن شهری و ناسازگاری با مقررات طراحی معابرشهری. مجله مطالعات طراحی شهری وپژوهش‌های شهری،5(1)،1-6.
11) صفاری، بابک، نصراصفهانی، رضا، ومرادی، عیسی(1394). قیمت‌گذاری بهینه پارکینگ‌های عمومی (مطالعه موردی: مناطق1و3شهر اصفهان). مجله تحقیقات اقتصادی،50(3)، 751-776
12‌ عزت‌پناه، بختیار، شگوری، مصطفی، ومددی، اکبر(1393). مدل‌سازي مکان‌یابی پارکینگ‌هاي طبقاتی با استفاده از روشAHP و شاخص همپوشانی وزنی درمحیط GIS(مطالعه موردی: منطقه2 ادربیل). فصل‌نامه آمایش محیط، 27، 20-1.
13) علی‌زاده، علی، پورمحمداحمدسرایی، محمدرضا، ویوسفی قاضی‌محله، سیدمرتضی(1400). برنامه‌ریزی چالش‌ های ایمنی پارکینگ‌های طبقاتی. مجله رویکردهای پژوهش نوین در مدیریت و حسابداری، 2(53)، 196-205.
14) گزارش مطالعات جامع حمل و نقل شهری اهواز(1390). کتابچه‌چهارم، مطالعات پارکینگ، شهرداری کلان شهر اهواز.
15) محمدی، جمال، کیومرثی، حسین، ونصیری، یوسف(1392). مکان‌یابی بهینه پارکینگ‌های شهری با استفاده از سیستم اطلاعات‌ جغرافیایی(Gis) وفرایندتحلیل سلسله مراتبی(مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرآباده). مجله فضای جغرافیایی،13(44)، 91-110.
16) محمدی، فریدون، سعیدیان، محسن، اجاق، سیده رقیه، و فلاحی، فردین (1401). بررسی تئوری ارتباط بین نظام پارکینگ و مدیریت ترافیک شهری. سومین کنفرانس بین المللی عمران، معماری، شهرسازی با رویکرد توسعه زیرساخت های شهری، دانشگاه آزاداسلامی، واحد قروه، 11 صفحه.
17) Bednarik, M,. Magulova, B,. Matys, M., Marschalko, M., 2010, "Landslide susceptibility assessment of the Kral ovany–Liptovsky Mikulas Railway Case Study, Journal of Physics and Chemistry of the Earth, 35 (3-5): 162-171.
18) Christiansen, P., Engebretsen, Q., Fearnley, N., Usterud Hanssen, J.(2017). Parking facilities and the built environment: Impacts on travel behaviour, Journal Transportation Research Part A: Policy and Practice, Vol 95, 198-206
19) Faheem, S.A. Mahmud, G.M. Khan, M., Rahman., H. Zafar. (2013). A Survey of Intelligent Car Parking System, Journal of Applied Research and Technology, 11(5): p714-726.
20) Kirschner, F., Lanzendorf, M.(2020). Parking management for promoting sustainable transport in urban neighbourhoods. A review of existing policies and challenges from a German perspective, Journal Transport Reviews ,40(1): p 54-75.
21) Parmar, J., Das, P., Dave, S.M.(2020). Study on demand and characteristics of parking system in urban areas: A review, Journal of Traffic and Transportation Engineering, 7(1): p111-124.
منابع اینترنتی
22) https://daramadebartar.ir
23) https://optimpark.com
24) https://park-30.com

نص كامل:

تاريخ دريافت: 13/09/1402

تاريخ پذيرش نهايي: 30/10/1402

ارزیابی وضعیت ازدحام و خدمات رسانی پارکینگ‌های

وسایل نقلیه سبک در ناحیه مرکزی منطقه یک شهرداری اهواز

دکترمحمدعلی فیروزی

استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

علی زبیدی

کارشناسی ارشد جغرافیا وبرنامه ریزی شهری، واحدماهشهر، دانشگاه آزاداسلامی، ماهشهر، ایران

چکیده

کلمات کلیدی: پارکینگ، وسایل نقلیه سبک، مدل آنتروپی شانون، منطقه یک شهرداری اهواز

1.نویسنده مسئول: m.alifiroozi@scu.ac.ir

مقدمه

اﺛﺮات ﻣﻨﻔﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪﻫﺎی ﺷﻬﺮی ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ، ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻟﻮدﮔﯽﻫﺎی زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ و اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﺮاﻓﯿﮏ و ﺗﺼﺎدﻓﺎت ،ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪروﯾﮑﺮدﺟﺪﯾﺪﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار در ﺿﻮاﺑﻂ و ﻃﺮحﻫﺎی ﺷﻬﺮی ﮔﺮدید(رضوانی کاخکی ،1401: 1). معضل ترافیک در کلیه شهرها همواره یکی از اساسی ترین مشکلات شهری محسوب می شود و عوامل متعددی مانند بافت شهر، تمرکز کاربری های جاذب جمعیت، آب و هوا و غیره این مشکل را تشدید می کنند. در راستای حل این مشکل راه حل های متفاوتی پیشنهاد می گردد که یکی از آن ها ایجاد پارکینگ در محل هایی است که مشکل ترافیکی شدیدی دارند(محمدی وهمکاران،1392: 91). درمراکز خرید، مجتمع ها یا مناطق مسکونی، در مراکز صنعتی، در فرودگاه ها، مراکز اجتماعی و ورزشگاه ها، مسأله پارکینگ به طور گسترده مطرح است و با افزایش ابعاد شهر نمایان تر می گردد(ثنایی نژاد و فرجی سبکبار،1378: 78). رشد سریع جمعیت و افزایش تملک وسایل نقلیه شخصی ،گستردگی جغرافیایی شهر ها را بدنبال دارد. در چنین شهر هایی سیستم حمل و نقل درون شهری اهمیت ویژه یافته و به نحوی طراحی می گردد که حداکثر کارایی را در سرویس دهی به شهروندان داشته باشد . بدین منظور عمدتا سرویس دهی و مدیریت ترافیک جاری مدنظر بوده و بخش مهمی از ترافیک شهری،یعنی ترافیک ساکن وسایل نقلیه پارک شده و نیز اثرات آن بر ترافیک جاری کمتر مورد توجه قرار گرفته است(ایزدی‌لای‌بیدی وهمکاران،1391: 7).امکانات پارکینگ در شبکه معابر شهری، یکی از ارکان مهم سیستم حمل و نقل است. با توجه به کمبود فضای پارک حاشیه ای در مناطق مرکزی- تجاری شهری، احداث پارکینگ‌های عمومی می‌تواند در تامین فضای کافی پارک موثر باشد. محدودیت زمین های در دسترس جهت احداث پارکینگ عمومی از یک سو و ضرورت مطلوبیت پارکینگ از دیدگاه کاربران ازسوی دیگر سبب می شوند تا تعیین مکان مناسب جهت احداث این تسهیلات اهمیت قابل توجهی پیدا کند(حسن پور وهمکاران،1395: 85). بدین ترتیب معضل ترافیک سالانه خسارات مادی و معنوی فراوانی به کشورها وارد می کند شاید بتوان راه حلی برای مشکل شهرهای بزرگ از جمله کلان شهر اهواز که با داشتن جمعیت 1303000 نفر در سال 1395 و مساحت 01/19494هکتار به وجود آورد. هسته مرکزی کلان شهر اهواز درمنطقه یک شهرداری قرار دارد. منطقه یک شهرداری کلان شهر اهواز از پنج ناحیه تشکیل شده است که ناحیه یک و ناحیه ویژه و قسمت هایی از ناحیه دو به عنوان هسته مرکزی این شهر محسوب می شوند. به دلیل تمرکز بافت تجاری، اداری، درمانی و تاريخی در هسته مرکزی شهر و تردد بسیار زیاد وسایل نقلیه موتوری، یکی از مشکلات عمده کلان شهر اهواز کمبود پارکینگ‌های عمومی است. به طوری که در طول ایام هفته، خصوصاً ساعات ابتدایی شب، ازدحام و ترافیک وسایل نقلیه در این قسمت از شهر بسیار زیاد است این در حالی که در هسته مرکزی فقط30پارکینگ عمومی وجود دارد که دارای ظرفیت 2873 خودرو و در مساحتی در حدود69270 متر مربع می باشند. که از این مساحت تعداد چهار پارکینگ نیز غیر فعال هستند. در تحقیق حاضر ضرورت انجام موضوع به دلیل آن است که در هسته مرکزی کلان شهر اهواز با توجه به تراکم جمعیت و بالا بودن قیمت زمین یا نبود زمین مناسب و تمرکز تعداد زیادی از ساختمان های پزشکی و اصناف تجاری و وجود معابر کم عرض و همچنین قسمتی اعظمی از بافت فرسوده ، بخش مرکزی شهر با ترافیک شدید روبرو بوده است و به طور کلی از کمبود پارکینگ عمومی در سطح منطقه رنج می برد؛ و معمولاً خودروها نیز از پارک در حاشیه ی خیابان استفاده می کنند، که این موضوع، هم کم شدن عرض خیابان ها را، مضاعف نموده (مثلاً خیابان های شمالی- جنوبی:شهید موسوی، شهید علم الهدی، شهید مسلم، شهیدکتانباف و...)و موجبات عدم زیبایی بصری شهر را فراهم آورده است و از سوی دیگر ترافیک سنگین به خصوص در خیابان های اصلی و مرکزی کلان شهر اهواز(خیابان های سلمان فارسی و بلوارشریعتی و...) و اتلاف انرژی و وقت شهروندان را به دنبال داشته است.

بنابراین سوال وبحث اصلی این پژوهش این است که؛

· وضعیت پارکینگ‌های پرازدحام و سطح خدمات‌رسانی آن‌ها در ناحیه مرکزی منطقه یک شهرداری اهواز از منظر معیارهای مورد بررسی چگونه است؟ برای بررسی دقیق این سوال، فرضی مطرح شده است که؛

· به نظر می‌رسد میزان رضایتمندی استفاده کنندگان از پارکینگ‌ها در ناحیه مرکزی منطقه یک شهرداری اهواز از منظر معیارهای مورد بررسی نامطلوب است.

پیشینه پژوهش

نقش پارکینگ برای ساماندهی و مدیریت ترافیک ساکن امری ضروری است. از این رو در سال های اخیر، با روشن شدن اهمیت و نقش و جایگاه پارکینگ های وسایل نقلیه در حل معضل ترافیک درکلان شهرها، بسیاری از پژوهشگران به دنبال تبیین موضوع و محتوای آن بوده اند که در این راستا می توان به موارد زیر اشاره کرد:

-محمدی وهمکاران(1401) در مقاله ای با عنوان بررسی تئوری ارتباط بین نظام پارکینگ و مدیریت ترافیک شهری پرداخته اند. نظام پارکینگ می‌تواند بهبود سیستم حمل و نقل عمومی را نیز به دنبال داشته باشد، زیرا با کاهش تعداد خودروهای شخصی در خیابان‌ها، حمل و نقل عمومی به راحتی و با سرعت بیشتری می‌تواند حرکت کند. در این پژوهش، با ادبیات مربوط به موضوع و همچنین با استفاده از مطالعات موردی، به بررسی اثرات نظام پارکینگ بر ترافیک شهری، عملکرد سیستم حمل و نقل عمومی و همچنین رفتار رانندگان پرداخته شده است.

-پژمان و دانش پور(1401) در مقاله ای با عنوان رزیابی پارکینگ‌های عمومی طبقاتی شهر شیراز با رویکرد مکانیابی بهینه کاربری های خدمات شهری با استفاده از روش (AHP) نمونه موردی پارکینگ طبقاتی هدایت ، نشاط و نمازی پرداخته اند. نتایج تحقیق نشان می دهد هر سه پارکینگ نشاط و نمازی و هدایت به دلیل نزدیکی به مترو نمازی و مترو امام حسین (ع) در شرایط مناسبی قرار دارند.

-علی‌زاده وهمکاران(1400) درمقاله‌ای با عنوان برنامه‌ریزی چالش‌های ایمنی پارکینگ‌های طبقاتی پرداخته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد ساماندهی فضاهای پارکینگ‌های عمومی علی‌الخصوص پارکینگ‌های طبقاتی‌به‌عنوان یکی از مهمترین اجزای راهها و معابر شهری سهم بسزایی در مطلوبیت و آرام سازی محیط شهری دارد.

حسن‌پور(1397) درمقاله‌ای با عنوان ارزیابی الگوی توزیع فضایی و مکانیابی پارکینگ عمومی جدید در شهر سمنان پرداخته است. یافته‌ها و نتایج نشان داد که بین سرانه موجود پارکینگ (134/0) با سرانه استاندارد (3/1) اختلاف قابل توجهی وجود دارد. پارکینگ‌های عمومی موجود در شهر سمنان از لحاظ استاندارد در یک سطح قرار ندارند، به طوریکه پارکینگ شهید رجایی با امتیاز 222/0 در بهترین وضعیت و پارکینگ تدین با امتیاز 397/0- در بدترین وضعیت قرار دارد.

- صفاری وهمکاران(1395) در مقاله‌ای با عنوان قیمت‌ گذاری‌ بهینه پارکینگ‌های عمومی درمناطق 1 و 3 شهر اصفهان پرداخته‌اند. قیمت‌گذاری بهینة پارکینگ‌های عمومی موجب اصلاح مدیریت پارکینگ‌ها می‌‌شود. این موضوع به روان و سبک‌شدن ترافیک و در نتیجه کاهش هزینه‌های شبکة حمل و نقل منجر می‌شود. در این مطالعه، شبکة‌ حمل و نقلی با تعدادی مبدأ، مقصد و پارکینگ عمومی در نظر گرفته می‌شود. در این شبکه، رانندگان خودروهای شخصی‌ـ با توجه به مدت زمان حرکت بین مبدأ و پارکینگ به صورت سواره؛ پارکینگ و مقصد به صورت پیاده؛ و هزینة (قیمت)پارکینگ‌طوری رفتارمی‌کنند که هزینه‌ها کمتر شود. از طرفی، مدیران شهر در پی کم‌کردن هزینه‌های شبکة حمل ونقل‌اند. دراین‌شرایط، تابع هدف کم‌کردن هزینة شبکه با درنظرگرفتن (قید) رفتار تعادلی رانندگان خودروهای شخصی است؛ در نتیجه، قیمت‌های بهینه برای هر پارکینگ به‌دست می‌آید. در این مطالعه، مدل‌سازی برای مناطق مرکزی شهراصفهان با 6 مبدأ، 5 مقصدو 18پارکینگ‌عمومی انجام یافت. بر اساس نتایج مدل‌سازی، محدودة قیمت‌ها از 1000 تا 10000 ریال به‌دست آمد؛ بیشترین قیمت مربوط به پارکینگ فرشادی است. همچنین، تعیین مقدار بهینة فضای اشغالی هر پارکینگ‌ و تعیین الگوی بهینة جریان جستجوی جای پارک از دیگر نتایج این پژوهش است.

- عزت‌پناه وهمکاران(1393) به بررسی مدل‌سازی مکان‌یابی پارکینگ‌های طبقاتی با استفاده از روش AHP و شاخص همپوشانی وزنی در محیط GIS در منطقه دو اردبیل)پرداخته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد؛ لایه‌های خروجی حاصل از روش همپوشانی وزنی با لایه تولیدی در مدل AHP با ریسک متوسط مطابقت دارد و مکان -های انتخابی جهت احداث پارکینگ در هر دو روش در زمین‌های بایر قرار دارند.

- حسین‌زاده وهمکاران(1393) به بررسی مکان‌یابی پارکینگ درشهر یاسوج می‌پردازد. یافته‌های تحقیق به مدیریت و امکان‌سنجی مناسب پارکینگ در این شهر اشاره داشته و در نظر گرفتن عرضه و تقاضای پارک و عوامل موثر بر آن‌ها را مورد بررسی قرار داده است.

- پارمار وهمکاران¹(2020) درمقاله‌ای با عنوان مروری بر بررسی تقاضا و ویژگی‌های سیستم پارکینگ درمناطق شهری کشور هندوستان پرداخته‌اند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد عواملی مانند: سهولت دسترسی، زمان پیاده‌روی، هزینه‌های پارکینگ، راهنمایی‌پارکینگ و سیستم اطلاعاتی، مدیریت و غیره در تمام مراحل برنامه‌ریزی و تدوین خط مشی برای مدیریت پارکینگ‌های مناطق شهری حائز اهمیت‌اند. علاوه بر این، سیاست محدودیت پارکینگ بر کاربران مختلف از جمله ساکنان، مسافران، مشتریان، بازدیدکنندگان وترافیک به روش‌های متفاوتی تأثیر می‌گذارد که منعکس‌کننده دسترسی آسان به ساکنان و ازدحام وسایل نقلیه در برابر مسافرانی است که می‌توانند به راحتی به حمل‌ونقل عمومی روی آورند.

- کیرشنر ولانزندورف²(2020) در مقاله‌ای با عنوان بررسی سیاست‌ها و چالش‌های موجود در مدیریت پارکینگ در محله‌های شهری کشور آلمان با رویکرد حمل ونقل پایدار پرداخته‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد برای اجرای سیاست‌های تامین پارکینگ در محلات شهری، شهرداری باید یک چشم انداز تحرک برای شهر خود ایجاد کند. باید پارکینگ به عنوان ابزاری برای مدیریت تقاضای حمل ونقل و برای افزایش پذیرش مفاهیم سیاست پارکینگ و جلوگیری از مشکلات سرریز درک شود. سیاست‌های همچون: حداکثر الزامات برای پارکینگ، جداسازی فیزیکی محل اقامت و پارکینگ، مجوزهای پارکینگ مسکونی و محدودیت فضای پارکینگ موجود، قیمت گذاری مبتنی بر عملکرد و در نظر گرفتن پارکینگ به عنوان یک استراتژی درمدیریت تقاضا. در نهایت، شهرداری‌ها باید چارچوب‌های قانونی خود را باز طراحی کنند تا بتوانند عرضه پارکینگ را بهتر مدیریت کنند و به تغییرات مربوط به تحولات دیجیتال و پارکینگ واکنش نشان دهند.

- کریستینسن و همکاران³(2017) در مقاله‌ای با عنوان امکانات پارکینگ‌ها و محیط ساخته شده آن‌ها با تاکید بر رفتار سفر می پردازد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد دسترسی محدود به پارکینگ در واحدهای مسکونی نیز بر استفاده از خودرو تأثیر می گذارد. تصمیم به رانندگی با افزایش فاصله پیاده روی تا پارکینگ کاهش می یابد، به خصوص در مناطق متراکم ساخته شده. پارک محدود هم در خانه و هم در مقصد سفر، شانس استفاده از خودرو را بسیار پایین می‌آورد. محدودیت‌های پارکینگ بیشترین تأثیر را در شهرهای فشرده خواهد داشت.

- فهیم وهمکاران⁴(2013) در مقاله‌ای با عنوان گذری بر پارکینگ‌های هوشمند خودرو در کشور پاکستان پرداخته‌اند. صنعتی شدن جهان، افزایش جمعیت، کندی توسعه شهرها و مدیریت نادرست فضای پارک موجود، مشکلات مربوط به پارکینگ را به دنبال داشته است. در نتیجه نیاز مبرمی به سیستم ایمن، هوشمند، کارآمد و قابل اعتماد وجود دارد که بتوان از آن برای جستجوی پارکینگ خالی، راهنمایی به سمت پارکینگ، مذاکره در مورد هزینه ومدیریت صحیح پارکینگ استفاده کرد. استفاده از سیستم (ITS⁵) یا سرویس پارک هوشمند بخشی از سیستم های حمل و نقل هوشمند است(شکل1).

شکل1: ساختار سیستم حمل و نقل هوشمند

مآخذ: https://daramadebartar.ir

مبانی نظری

پارکینگ وجایگاه آن در برنامه‌ریزی شهری

به موازات افزایش تعداد وسایل نقلیه موتوری در شهر و با توجه به ابعاد و حجم قابل ملاحضه این وسایل، پیش بینی فضاهایی جهت پارک خودرو ها موضوعیت پیدا کرده است. هر سال8760 ساعت است و اگر فرض کنیم که هر اتومبیل در طول سال به طور متوسط 20هزار کیلومتر مسافت بپیماید و متوسط سرعت آن 40 کیلومتر در ساعت باشد، مدت زمانی که یک اتومبیل در سال به طور متوسط در حرکت است برابر چهارصد ساعت می شود. بنابراین، هر اتومبیل به طور متوسط8360 ساعت در سال در حال توقف است و احتیاج به محلی برای توقف دارد. این محاسبه ساده نشان می‌دهد که مدت زمان نیاز هر اتومبیل به پارکینگ به مراتب بیشتر از مدت زمان حرکت آن است. پیش بینی و تدارک فضای لازم و کافی برای وسایل نقلیه در مواقعی که از آنها استفاده نمی شود، از معضلات بزرگ شهرها، به ویژه کلان شهرها است. بنابراین «پارکینگ» در شهرها یکی از کاربری های ضروری را تشکیل می دهد. دشواری مسئله بیشتر به خاطر آن است که فضای پارکینگ را اغلب باید در محدود ترین و گران‌ترین نقاط شهرها در نظر گرفت. در ضوابط شهرسازی و معماری نیز جایگاه ویژه ای به پارکینگ اختصاص داده است. به طوری که کاربری‌های‌شهری(مسکونی، تجاری، اداری، درمانی و...) بنابر طبیعت عملکردی و ترافیکی خود، باید تعداد مشخصی پارکینگ را در ساختمان و یا فضای باز خود تامین نمایند(حسینی و زیتونی، 1396: 143)(جدول1).

جدول1- پارکینگ‌های مورد نیاز به تفکیک کاربری‌های مهم شهری

شماره	نوع کاربری	توضیحات
1	هتل چهار ستاره	برای هر چهار تخت یک پارکینگ
2	هتل سه ستاره و کمتر	برای هر شش تخت یک پارکینگ
3	بیمارستان	برای هر چهار تخت یک پارکینگ
4	کتابخانه، موزه، مراکز هنری	برای هر100 متر زیر بنا یک پارکینگ
5	استادیوم و اماکن ورزشی	برای هر8/0 متر مربع زیر بنا یک پارکینگ
6	اماکن تفریحی وگردشگری	برای هر 300 متر مربع زیر بنا یک پارکینگ
7	سینما و تئاتر	برای هر 15 صندلی یک پارکینگ
8	تالار اجتماعات	برای هر 80 متر مربع زیر بنا یک پارکینگ
10	مساجد و ساختمان های مذهبی	برای هر 80 متر مربع زیر بنا یک پارکینگ
12	ادارات دولتی	برای هر 50 متر مربع زیر بنا یک پارکینگ
13	دفاتر تجاری و شرکت های خصوصی	برای هر 50 متر مربع زیر بنا یک پارکینگ
14	انواع خرده فروشی ها	برای هر 50 متر مربع زیر بنا یک پارکینگ
15	عمده فروشی ها و فروشگاه های بزرگ	برای هر 50 متر مربع زیر بنا یک پارکینگ
16	گرمابه ها	برای هر 5 نفر خصوصی یک پارکینگ
17	رستوران ها، تالارها، سالن های غذاخوری	برای هر 25 متر مربع زیر بنا یک پارکینگ
18	مهدکودك،کودکستان، دبستان	برای هر80 متر مربع زیر بنا یک پارکینگ
19	مدارس راهنمایی و دبیرستان ها	برای هر60 متر مربع زیر بنا یک پارکینگ
20	مدارس عالی و هنرستان ها	برای هر40 متر مربع زیر بنا یک پارکینگ
21	مدارس علمیه	برای هر60 متر مربع زیر بنا یک پارکینگ
22	دانشگاه ها	برای هر 15 دانشجو یک پارکینگ
23	پایانه اتوبوس )با محاسبه گاراژ(	برای هر150 متر مربع مساحت زمین یک پارکینگ
24	پایانه اتوبوس)بدون محاسبه گاراژ(	برای هر100 مربع مساحت زمین یک پارکینگ
25	کارخانجات صنعتی و موسسات تولیدی	برای هر200 مربع مساحت زمین یک پارکینگ
26	تعمیرگاه های اتومبیل	برای هر50 متر مربع مساحت یک پارکینگ

مآخذ: گزارش مطالعات جامع حمل و نقل شهری اهواز، 1390

مواد و روش پژوهش

روش شناسی این پژوهش از لحاظ هدف کاربردي و بر اساس ماهیت توصیفی – تحلیلی منظور شده است. نوع روش تحقیق به صورت پیمایشی است. جامعه آماري پژوهش، استفاده کنندگان از پارکینگ های مورد ارزیابی بوده است که در یک بازه زمانی با مراجعه مستقیم به پارکینگ های انتخابی پژوهش تعداد 300 نفر بدست آمده است. حجم نمونه از طریق روش کوکران 169 نفر در نظر گرفته شده است، برای سنجش متغیرهای تحقیق از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. پرسشنامه شامل ده سوال با طیف لیکرت(1-خیلی ضعیف تا 5 بسیار خوب) بوده که برای سنجش میزان یادگیری از طریق متغیرها و شاخص های مختلف مورد ارزیابی قرار گرفته است. روایی ظاهری آن از نظر کارشناسان و روایی محتوایی آن از روش بارتلت و KMO و پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ محاسبه شده است(833/0). به منظور ارزیابی پارکینگ‌های عمومی واقع در ناحیه مرکزی کلان‌شهر اهواز، هفت شاخص، مساحت/ ظرفیت، امکانات در دسترس⁶، وضعیت دسترسی، وضعیت امنیت، وضعیت زیبایی، هزینه ورودی و وضعیت نظافت انتخاب و با استفاده از مدل آنتروپی شانون تحلیل لازم صورت گرفته است.

شناخت منطقه مورد مطالعه

منطقه يك شهرداری اكنون به5 ناحيه خدمات شهري تقسيم شده است(نواحی یک تا چهار و ناحيه ويژه) وتعداد 16 محله در محدوده خدماتي منطقه يك کلان شهر اهواز قراردارد(جدول2). جمعیت این منطقه درآخرین سرشماری نفوس و مسکن سال1390با 137838 نفر و مساحت1277هکتار برآورد شده است. محدوده هسته مرکزی شهر در ناحیه ویژه و یک و قسمتی از ناحیه دو قرار دارد. در ناحیه مرکزی منطقه یک شهرداری اهواز5 محله قرار دارند(محلات: باغ معین، بازارعبدالحمید، صابئین مندائی، سی متری و 60 پاره). جمعیت این محدوده 26366 نفر و مساحت307 هکتار می‌باشد. شکل2، موقعیت منطقه یک در بین 8 منطقه شهرداری وشکل3، موقعیت محلات منطقه یک شهر اهواز را نشان می‌دهد.

جدول2- نام محلات، مساحت، جمعیت و تراکم منطقه یک شهرداری اهواز

ردیف	نام محلات	مساحت(هکتار)	جمعیت	تراکم
1	باغ معین	86	8442	98
2	کوی طالقانی	107	15422	144
3	یوسفی-کوی فاطمیه	75	11182	149
4	صابئین مندائی	59	6870	116
5	بازارعبدالحمید	33	399	12
6	کوی دولت	127	16152	117
7	کوی ابوذر	95	9814	103
8	پادادشهر	74	9754	131
9	آزادشهر	74	11756	159
10	زیباشهر	31	6806	219
11	باغ شیخ	99	17771	179
12	آخرآسفالت	54	7606	141
13	60 پاره	52	2385	46
14	سی متری	77	8270	107
15	اسلام آباد غربی	148	2404	16
16	شکاره3	86	2805	33

$img0$

شکل2: موقعیت جغرافیایی کلان شهر اهواز

شکل3: موقعیت منطقه یک شهرداری اهواز

مآخذ:حمیدی پور و همکاران،1396

بحث و یافته‌ها

شناسایی وضعیت پارکینگ‌های‌عمومی پرازدحام و وضعیت خدمات رسانی آن‌ها درسطح محدوده موردمطالعه یکی از مهمترین مراحل انجام این تحقیق بوده است که به ویژه به لحاظ ظرفیت، دسترسی، وضعیت داشتن امکانات و... نسبت به سایر پارکینگ‌های موجود درسایر قسمت‌های شهر از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد. طبق برداشت‌هاي ميداني صورت گرفته در سطح محدوده مورد مطالعه 14 پاركينگ‌عمومي که از ازدحام بیشتری برخوردار بوده‌اند انتخاب گردید كه مشخصات هر يك از آن‌ها به تفكيك به شرح جدول(3) نشان داده شده است. از نظر مساحت بزرگترین آن‌ها پارکینگ نخل با 18500 مترمربع و از نظر گنجایش نیز پارکینگ شهید فهمیده با 600 وسیله نقلیه می باشد.

جدول3- مشخصات پارکینگ‌های عمومی پرازدحام محدوده ناحیه مرکزی کلان شهر اهواز

ردیف	نام پارکینگ	مساحت به مترمربع	ظرفیت خودرو
1	شهید فهمیده	15000	600
2	نخل	18500	500
3	کارون	9000	500
4	شاهد	3000	150
5	باغ معین	1400	70
6	هلال	1250	63
7	قائم	1500	60
8	خلیج فارس	1100	55
9	رفاه	1300	52
10	البرز	1100	45
11	خ کافی	830	42
12	خ طالقانی به طرف پل سیاه	780	40
13	آزادگان	750	38
14	علیرضا	700	38

در ادامه یافته‌ها؛ برای ارزیابی معیارها/ شاخص‌های پژوهش، با بهرهگیری از پرسشنامه اطلاعات مورد نیاز جمع آوری گردید. پس از بررسی و تحقیقات لازم، هفت معیار/ شاخص برای ارزیابی وضعیت موجود پارکینگ‌های عمومی پرازدحام محدوده ناحیه مرکزی اهواز با نظر کارشناسان خبره وذیفن که به ترتیب: مساحت/ ظرفیت، داشتن امکانات، وضعیت دسترسی، وضعیت امنیت، وضعیت زیبایی، هزینه ورودی و وضعیت نظافت بود مد نظر قرار گرفت. سپس با استفاده از مدل آنتروپی‌شانون شاخص‌ها تحلیل و بر اساس تعیین ظریب اولویت نهایی آن‌ها ارزیابی و رتبه‌بندی در محدوده مورد مطالعه مشخص گردید.

مدل آنتروپی شانون

مدل آنتروپی شانون1⁷که برگرفته شده از تئوری اطلاعات2⁸می‌باشد، اولین بار توسط کلودآل وود شانون3 ارائه شد. آنتروپی معیارسنجش بی‌نظمی دریک‌سیستم است(Bednarik et al, 2010: 165) و در تئوری اطلاعات معیاری برای مقدار عدم اطمینان بیان شده توسط یک توزیع احتمال گسسته(Pi) به طوری که این عدم اطمینان در صورت پخش بودن4 توزیع، بیش تر از مواردی است که توزیع فراوانی بیشترباشد(اصغرپور ،1389: 196). بهرهگیری از روش آنتروپی شانون، مستلزم اجرای مراحلی است که در ادامه ذکر میگردد. در این تکنیک طی هفت گام به تجزیه و تحلیل یافته‌های پژوهش پرداخته شده است؛ تشکیل ماتریس دادهها بر اساس i گزینه و j شاخص ، تشکیل ماتریس دادهها به ابعاد i*j، به صورتی که i تعداد سطرهای ماتریس و نشاندهندۀ جایگاه پارکینگ‌های مورد بررسی و j ستونهای آن به تعداد شاخصهای مورد نظر میباشد. جایگاه‌های پارکینگ‌های مورد نظر و شاخصهای هرکدام از آنها به صورت رابطه زیر تعریف میشوند.

i=1, 2, 3, ...n

j=1,2,3, ...m

هر کدام از پارکینگ‌ها (i جایگاه پارکینگ ها) با توجه به تعداد شاخص (j شاخص) معرفی شدهاند که به شرح جدول(4) نشان داده شده است.

جدول4- تشکیل ماتریس تصمیم گیری

I	J
نام پارکینگ	مساحت و ظرفیت	داشتن امکانات	وضعیت دسترسی	وضعیت امنیت	وضعیت زیبایی	هزینه ورودی	وضعیت نظافت
قائم	7	5	5	5	5	5	3
شهید فهمیده	9	5	5	5	7	7	5
شاهد	7	5	7	3	7	5	5
البرز	7	3	5	7	3	7	3
رفاه	7	7	5	3	7	5	5
باغ معین	7	3	5	5	7	5	5
علیرضا	5	3	3	5	3	5	3
نخل	9	7	5	7	5	7	3
طبقاتی کارون	9	9	5	7	7	7	3
خ طالقانی به طرف پل سیاه	7	5	7	7	5	5	5
هلال	7	5	5	7	5	5	3
خلیج فارس	7	3	5	5	5	5	3
خ آزادگان نبش صدرالسادات	5	3	5	5	3	5	3
خ کافی	5	3	3	5	3	5	3

مآخذ: یافته های پژوهش

نرمال سازی اعداد ماتریس داده ها به منظور انجام سایر فازهای مدل آنتروپی شانون است که ارزش شاخص‌های برآورده شده هم جهت و بی‌مقیاس شوند از این رو ارزش شاخص‌ها طبق رابطه زیر به صورت نرمال در می‌آیند. تشکیل ماتریس استاندارد را میتوان با استفاده از رابطه های زیر اجرا کرد.

رابطه2:

در این مرحله ماتریس داده های استاندارد (نرمالیزه شده) در جدول (5) نشان داده شده است.

جدول5- ماتریس تصمیم گیری نرمالیزه شده (بی مقیاس شده)

I	J
نام پارکینگ	مساحت / ظرفیت	داشتن امکانات	وضعیت دسترسی	وضعیت امنیت	وضعیت زیبایی	هزینه ورودی	وضعیت نظافت
قائم	0466/0	0454/0	0403/0	0367/0	0423/0	0362/0	0306/0
شهید فهمیده	06/0	0454/0	0403/0	0367/0	0593/0	0507/0	0510/0
شاهد	0466/0	0454/0	0564/0	0220/0	0593/0	0362/0	0510/0
البرز	0466/0	0272/0	0403/0	0514/0	0254/0	0507/0	0306/0
رفاه	0466/0	0636/0	0403/0	0220/0	0593/0	0362/0	0510/0
باغ معین	0466/0	0272/0	0403/0	0367/0	0593/0	0362/0	0510/0
علیرضا	0333/0	0272/0	0241/0	0367/0	0254/0	0362/0	0306/0
نخل	06/0	0636/0	0403/0	0514/0	0423/0	0507/0	0306/0
طبقاتی کارون	06/0	0818/0	0403/0	0514/0	0593/0	0507/0	0306/0
نبش خ طالقانی به طرف پل سیاه	0466/0	0454/0	0564/0	0514/0	0423/0	0362/0	0510/0
هلال	0466/0	0454/0	0403/0	0514/0	0423/0	0362/0	03060/
خلیج فارس	0466/0	0272/0	0403/0	0367/0	0423/0	0362/0	0306/0
آزادگان	0333/0	0272/0	0403/0	0367/0	0254/0	0362/0	0306/0
خ کافی	0333/0	0272/0	0241/0	0367/0	0254/0	0362/0	0306/0

مآخذ: یافته های پژوهش

تعیین اهمیت شاخص ها با استفاده از روش آنتروپی شانون است که پس از تشکیل ماتریس داده ها که یک ماتریس نرمالیزه است، آنتروپی واحدهای کاری نسبت به شاخص ها محاسبه شده و ماتریس دو بعدی آن شکل می گیرد. در ادامه آنتروپی شاخص ها (Ej) از رابطه3، محاسبه می‌شود.

رابطه3:

در این رابطه؛ Ej، آنتروپی هر شاخص؛ K، ضریب ثابت که K به عنوان مقدار ثابت از رابطه (4) محاسبه می گردد.

رابطه4:

در این رابطه؛ K، ضریب ثابت؛ ln، لگاریتم نپرین تعداد واحدهای کاری(M). در ادامه مقدار dj (درجه انحراف) از رابطه5، محاسبه می‌شود که بیان می کند شاخص مربوط (j) چه میزان در کارایی پارکینگ ها نقش دارد.

رابطه5:

سپس مقدار اوزان شاخص‌ها از رابطه6، محاسبه می‌گردد.

رابطه6:

در ادامه؛ آنتروپی شاخص‌های مطرح در پارکینگ‌های عمومی ناحیه مرکزی کلان شهر اهواز (Ej) و محاسبه درجه انحراف (dj) و اوزان شاخص ها (wj) در جدول(6) برآورد شده است.

بر اساس جدول(6) و میزان آنتروپی(Ej) هر شاخص که عبارت است از: مساحت/ ظرفیت با 985/0، داشتن امکانات با 980/0، وضعیت دسترسی با 988/0، وضعیت امنیت با 994/0، وضعیت زیبایی با 983/0، هزینه ورودی با 997/0 و وضعیت نظافت با 990/0؛ مشخص است هر چه مقادیر اندازه گیری شده شاخص به عدد یک نزدیک تر باشد، نشان دهنده ی آن است که در سایر پارکینگ ها از نظر آن شاخص تفاوت چندانی با یکدیگر دارند. لذا نقش آن شاخص از حیث اهمیت باید به همان اندازه افزایش یابد بنابراین فرضیه تحقیق تایید می گردد.

جدول6- برآورد آنتروپی، درجه انحراف و اوزان شاخص پارکینگ‌های عمومی پرازدحام محدوده موردمطالعه

شاخص ها (I)	مساحت/ ظرفیت	داشتن امکانات	وضعیت دسترسی	وضعیت امنیت	وضعیت زیبایی	هزینه ورودی	وضعیت نظافت
Ej	09854/0	9806/0	9887/0	9941/0	9834/0	9973/0	9900/0
Dj	0145/0	0193/0	0112/0	0058/0	0165/0	0026/0	0099/0
Wj	1819/0	2413/0	1408/0	0726/0	2063/0	0327/0	1241/0

مآخذ: یافته های پژوهش

رتبه بندی نهایی پارکینگ‌های عمومی براساس هفت شاخص مشخص شده پس از تعیین ضریب اهمیت شاخص ها، اولویت بندی نهایی پارکینگ ها از ضرب مولفه‌های ماتریس تصمیم‌گیری نرمالیزه گروهی جدول5، در ضریب اهمیت شاخص‌ها جدول6، و تشکیل ماتریس ضریب اولویت پارکینگ‌های عمومی، نسبت به هرشاخص شکل گرفت که در جدول7، مشخص شده است. در نهایت از مجموع سطری ضریب اولویت هر پارکینگ، اولویت نهایی آن‌ها برآورد گردید که در جدول8، محاسبه و نشان داده شده است.

جدول7- ماتریس ضریب و تعیین اولویت نهایی پارکینگ‌های عمومی پرازدحام ناحیه مرکزی کلانشهر اهواز

I	J
نام پارکینگ	مساحت وظرفیت	داشتن امکانات	وضعیت دسترسی	وضعیت امنیت	وضعیت زیبایی	هزینه ورودی	وضعیت نظافت
قائم	0084/0	0109/0	0056/0	0026/0	0087/0	0011/0	0037/0
شهید فهمیده	0109/0	0109/0	0056/0	0026/0	0122/0	0016/0	0063/0
شاهد	0084/0	0109/0	0079/0	0015/0	0122/0	0011/0	0063/0
البرز	0084/0	0065/0	0056/0	0037/0	0052/0	0016/0	0037/0
رفاه	0084/0	0153/0	0056/0	0015/0	0122/0	0011/0	0063/0
باغ معین	0084/0	0065/0	0056/0	0026/0	0122/0	0011/0	0063/0
علیرضا	0060/0	0065/0	0033/0	0026/0	0052/0	0011/0	0037/0
نخل	0109/0	0153/0	0056/0	0037/0	0087/0	0016/0	0037/0
طبقاتی کارون	0109/0	0197/0	0056/0	0037/0	0122/0	0016/0	0037/0
نبش طالقانی به طرف پل سیاه	0084/0	0109/0	0079/0	0037/0	0087/0	0011/0	0063/0
هلال	0084/0	0109/0	0056/0	0037/0	0087/0	0011/0	0037/0
خلیج فارس	0084/0	0065/0	0056/0	0026/0	0087/0	0011/0	0037/0
آزادگان	0060/0	0065/0	0056/0	0026/0	0052/0	0011/0	0037/0
خ کافی	0060/0	0065/0	0033/0	0026/0	0052/0	0011/0	0037/0

بنابراین با در نظر گرفتن مجموع شاخص ها و با تجزیه و تحلیل های صورت گرفته و تلفیق نتایج و جدول7، به طورکلی می‌توان رتبه‌بندی پارکینگ‌های عمومی پرازدحام ناحیه مرکزی کلان‌شهر اهواز را براساس هفت شاخص مورد بررسی با استفاده از مدل آنتروپی شانون در جدول8، نشان داد.

شکل4: نمودار رتبهبندی پارکینگ‌های عمومی ناحیه مرکزی کلان شهراهواز بر اساس روش آنتروپی

مآخذ: یافته های پژوهش

به طور کلی مشاهده می شود که به ترتیب با درجه اهمیت؛ پارکینگ‌های کارون با 0574/0، رفاه با 0504/0، شهید فهمیده با 0501/0، نخل با 0495/0، شاهد با 0483/0، نبش خ طالقانی به طرف پل سیاه با 047/0، باغ معین با 0427/0، هلال با 0421/0، قائم با 041/0، خلیج فارس با 0366/0، البرز با0347/0، خیابان کافی با0284/0، آزادگان با 0307/0 و علیرضا با 0281/0.. از حیث هفت شاخص مورد بررسی در جایگاه اول تا چهارده‌ام قرار دارند. همچنین نتایج حاصل از میزان آنتروپی(Ej) هر شاخص که عبارت است از: مساحت/ ظرفیت با 985/0، داشتن امکانات با980/0، وضعیت دسترسی با 988/0، وضعیت امنیت با 994/0، وضعیت زیبایی با 983/0، هزینه ورودی با 997/0 و وضعیت نظافت با 990/0؛ مشخص است هر چه مقادیر اندازه گیری شده شاخص به عدد یک نزدیک تر باشد، نشان دهنده ی آن است که در سایر پارکینگ ها از نظر آن شاخص تفاوت چندانی با یکدیگر دارند. لذا نقش آن شاخص از حیث اهمیت باید به همان اندازه افزایش یابد و با توجه به اینکه دامنه میانگین آنتروپی بین صفر و یک می باشد، از لحاظ عملکردی شاخص ها در وضعیت مناسبی قرار ندارند.

نتیجه‌گیری وپیشنهادها

امروزه با رشد فزاینده‌ی جمعیت و روی آوری آن‌ها به سمت شهر، شهرها با افزایش خودرو و کمبود فضای پارکینگ مواجه هستند. تراکم جمعیت در شهرها به ویژه کلان شهرها بالاتر رفته و با پیشرفت تکنولوژی مسائل عدیده و جدیدی در شهرها ظاهر شده اند. از جمله این مسائل نوظهور، پدیده ازدیاد استفاده کندگان از وسایل نقلیه، افزایش آلودگی، ترافیک، دسترسی و... می باشد. به موازات افزایش وسایل نقلیه در کلان شهرها و با توجه به ابعاد و و حجم قابل ملاحضه این وسایل پیش بینی فضایی جهت پارک خودروها موضوعیت پیدا کرده است تا آنجا که پارکینگ یکی از کاربری های مهم شهری را تشکیل می دهد و در ضوابط شهرسازی و معماری جایگاه ویژه ای به خود اختصاص داده است. کلان شهر اهواز بعنوان مرکز استان خوزستان از این قائده مستثنی نیست و چه بسا این مسئله در حوزه هسته مرکزی شهرحادتر هم می شود. منطقه یک کلان‌شهر اهواز از طرفی به علت قدمت و وجود بافت فرسوده و خیابان های کم عرض در هسته مرکزی و ازدحام و ترافیک بالا روبرو بوده و از طرف دیگر،کمبود پارکینگ عمومی در سطح منطقه رنج می برد و معمولاً خودروها نیز از پارک در حاشیه ی خیابان استفاده می کنندکه این موضوع هم کم شدن عرض خیابان را مضاعف نموده و موجبات عدم زیبایی بصری شهر را فراهم آورده است و هم ترافیک سنگین به خصوص در خیابان های اصلی و مرکزی و اتلاف انرژی و وقت شهروندان را به دنبال دارد. در رویکرد کاربردی حاکم بر تحقیق با استفاده از مدل آنتروپی شانون ارزیابی از چهارده پارکینگ عمومی پر ازدحام ناحیه مرکزی منطقه1 کلانشهر اهواز با استفاده از هفت شاخص، مساحت/ ظرفت، داشتن امکانات، وضعیت دسترسی، وضعیت امنیت، وضعیت زیبایی، هزینه ورودی و وضعیت نظافت در نظر گرفته شدند که پارکینگ‌های کارون، رفاه، شهیدفهمیده، نخل، شاهد و...به ترتیب با ظریب اولویت نهایی، از حیث هفت شاخص مورد بررسی در جایگاه اول تا پنجم و پارکینگ‌های آزادگان و علیرضا به ترتیب در جایگاه‌های سیزده و چهارده ام قرار دارند. همچنین نتایج حاصل از میزان آنتروپی(Ej) هر شاخص که عبارت است از: مساحت/ ظرفیت با 985/0، داشتن امکانات با980/0، وضعیت دسترسی با 988/0، وضعیت امنیت با 994/0، وضعیت زیبایی با 983/0، هزینه ورودی با 997/0 و وضعیت نظافت با 990/0؛ مشخص است هر چه مقادیر اندازه گیری شده شاخص به عدد یک نزدیک تر باشد، نشان دهنده ی آن است که در سایر پارکینگ ها از نظر آن شاخص تفاوت چندانی با یکدیگر دارند. لذا نقش آن شاخص از حیث اهمیت باید به همان اندازه افزایش یابد و با توجه به اینکه دامنه میانگین آنتروپی بین صفر و یک می باشد، از لحاظ عملکردی شاخص ها در وضعیت مناسبی قرار ندارند. با توجه به نتایج تحقیق، پیشنهاد های زیر که قابلیت اجرایی دارند را می توان در منطقه مورد مطالعه پیاده سازی کرد:

-باتوجه به اینکه دراکثرخیابان‌های ناحیه مرکزی کلان‌شهر اهواز، عرض شبکه معابرکم است(خیابان های حافظ، فردوسی، نظامی منتهی به خیابان سلمان‌فارسی)احداث برخی پارکینگ‌ها باعث ایجاد گره‌های ترافیکی بیشتر شده است(مثلاً: پارکینگ کارون به دلیل این که درب ورود و خروج به آن یکی می‌باشد، در زمان اوج تقاضا، ترافیک زیادی در خیابان حافظ به وجود می آید) لذا تجهیز وگسترش پارکینگ رفاه می تواند کمک بیشتری به کاهش ترافیک نماید.

- استفاده از پارکینگ های مکانیزه روتاری(چرخ وفلکی) به دلیل اختصاص فضای کمتر و پارک بیشتر راه کار مناسبی می تواند باشد. سطح اشغال کم حدود31 متر مربع با قابلیت تامین ۱۲ عدد پارکینگ(شکل4). یا استفاده از پارکینگ مکانیزه برجی با همان قابلیت پارکینگ های روتاری ولی با ظرفیت بیشتر(شکل5). بنابراین؛ برای پارکینگ نخل در خیابان طالقانی نبش خیابان خوانساری با مساحت 18500مترمربع یا پارکینگ شاهد جنب میدان شهدا با مساحت3000 مترمربع پیشنهاد می گردد.

شکل5: نمونه‌ای از پارکینگ مکانیزه روتاری

مآخذ: https://optimpark.com

شکل6: نمونه‌ای از پارکینگ مکانیزه برجی

مآخذ: https://park-30.com

منابع و مآخذ

1) اصغرپور، محمدجعفر(1389). تصمیم گیری چند معیاره. تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 399صفحه.

2) پژمان، الهه، و دانشپور، حمیدرضا(1401). رزیابی پارکینگ‌های عمومی طبقاتی شهر شیراز با رویکرد مکانیابی بهینه کاربری های خدمات شهری با استفاده از روش (AHP) نمونه موردی پارکینگ طبقاتی هدایت ، نشاط و نمازی. کنفرانس بین المللی معماری، عمران، شهرسازی، محیط زیست و افق های هنر اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، تبریز،11صفحه.

3) ایزدی‌لای‌بیدی، محترم، نوبخت‌حقیقی، شهاب، ومختاری ملک‌آبادی، رضا(1391). بررسی وضعیت پارکینگ در منطقه2 رشت. مجله جغرافیا و مطالعات محیطی،1(4)، 7-18.

4) ثنایی‌نژاد، سیدحسین، و فرجی‌سبکبار، حسنعلی(1378). کاربرد GIS با استفاده از نرم افزارها ARC/INFO در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای. چاپ اول، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.

5) حسن‌پور، سحر(1397). ارزیابی الگوی توزیع فضایی ومکان‌یابی پارکینگ عمومی جدید. مجله مطالعات مدیریت ترافیک،13(48)، 109-128.

6) حسن‌پور، شهاب، سالم، آذرخش، وبرزگر، محمد(1395). اولویت بندی عوامل موثر برمکان‌یابی پارکینگ‌های غیرحاشیه‌ای. مجله مطالعات مدیریت ترافیک، 43، 85-98.

7) حسین‌زاده، مجاهد، خجسته، سعید، و اولاده، میلاد(1393). بررسی مکان‌یابی پارکینگ درشهریاسوج، فصل‌نامه راهور، 11(28)، 85-106.

8) حسینی، سیدعلی، وزیتونی، حسین(1396). مکانیابی بهینه پارکینگ‌های عمومی بااستفاده از فرایند تحلیل سلسله مرتبی AHP در محیط GIS (مطالعه موردی: شهر رامسر). مجله مطالعات جغرافیای انسانی نواحی ساحلی ، 1 (1)، 159-141.

9) حمیدی پور، زینب، رستگاران، افسانه، سواری، منصور، سیاحی، عاشور، و مرادی، پوریا (1396).گزیده اطلاعات مناطق، نواحی ومحلات شهر اهواز، معاونت برنامه‌ریزی وتوسعه سرمایه انسانی شهرداری کلان ‌شهر اهواز، 78صفحه.

10) رضوانی‌کاخکی، سعید(1401). تحلیل اقتصادی ضوابط پارکینگ در مسکن شهری و ناسازگاری با مقررات طراحی معابرشهری. مجله مطالعات طراحی شهری وپژوهش‌های شهری،5(1)،1-6.

11) صفاری، بابک، نصراصفهانی، رضا، ومرادی، عیسی(1394). قیمت‌گذاری بهینه پارکینگ‌های عمومی (مطالعه موردی: مناطق1و3شهر اصفهان). مجله تحقیقات اقتصادی،50(3)، 751-776

12) عزت‌پناه، بختیار، شگوری، مصطفی، ومددی، اکبر(1393). مدل‌سازي مکان‌یابی پارکینگ‌هاي طبقاتی با استفاده از روشAHP و شاخص همپوشانی وزنی درمحیط GIS(مطالعه موردی: منطقه2 ادربیل). فصل‌نامه آمایش محیط، 27، 20-1.

13) علی‌زاده، علی، پورمحمداحمدسرایی، محمدرضا، ویوسفی قاضی‌محله، سیدمرتضی(1400). برنامه‌ریزی چالش‌ های ایمنی پارکینگ‌های طبقاتی. مجله رویکردهای پژوهش نوین در مدیریت و حسابداری، 2(53)، 196-205.

14) گزارش مطالعات جامع حمل و نقل شهری اهواز(1390). کتابچه‌چهارم، مطالعات پارکینگ، شهرداری کلان شهر اهواز.

15) محمدی، جمال، کیومرثی، حسین، ونصیری، یوسف(1392). مکان‌یابی بهینه پارکینگ‌های شهری با استفاده از سیستم اطلاعات‌ جغرافیایی(Gis) وفرایندتحلیل سلسله مراتبی(مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرآباده). مجله فضای جغرافیایی،13(44)، 91-110.

16) محمدی، فریدون، سعیدیان، محسن، اجاق، سیده رقیه، و فلاحی، فردین (1401). بررسی تئوری ارتباط بین نظام پارکینگ و مدیریت ترافیک شهری. سومین کنفرانس بین المللی عمران، معماری، شهرسازی با رویکرد توسعه زیرساخت های شهری، دانشگاه آزاداسلامی، واحد قروه، 11 صفحه.

17) Bednarik, M,. Magulova, B,. Matys, M., Marschalko, M., 2010, "Landslide susceptibility assessment of the Kral ovany–Liptovsky Mikulas Railway Case Study, Journal of Physics and Chemistry of the Earth, 35 (3-5): 162-171.

18) Christiansen, P., Engebretsen, Q., Fearnley, N., Usterud Hanssen, J.(2017). Parking facilities and the built environment: Impacts on travel behaviour, Journal Transportation Research Part A: Policy and Practice, Vol 95, 198-206

19) Faheem, S.A. Mahmud, G.M. Khan, M., Rahman., H. Zafar. (2013). A Survey of Intelligent Car Parking System, Journal of Applied Research and Technology, 11(5): p714-726.

20) Kirschner, F., Lanzendorf, M.(2020). Parking management for promoting sustainable transport in urban neighbourhoods. A review of existing policies and challenges from a German perspective, Journal Transport Reviews ,40(1): p 54-75.

21) Parmar, J., Das, P., Dave, S.M.(2020). Study on demand and characteristics of parking system in urban areas: A review, Journal of Traffic and Transportation Engineering, 7(1): p111-124.

منابع اینترنتی

22) https://daramadebartar.ir

23) https://optimpark.com

24) https://park-30.com

[1] 1- Parmar et al

[2] 1-Kirschner and Lanzendorf

[3] 2-Christiansen et al

[4] 3-Faheem et al

[5] 4-Intelligent Transportation System

[6] 1-کفپوش مناسب، وضعیت روشنایی،خط کشی،کپسول اطفاء و سیستم اعلام حریق، جای پارک معلولین، خروج اضطراری.

[7] 1-Shannon Entropy

[8] 2-Information theory

3-Claude Al Wood Shannon

4-Broad

شارک

عنوان URL للمقالة

ارزیابی وضعیت ازدحام و خدمات رسانی پارکینگ‌های وسایل نقلیه سبک در ناحیه مرکزی منطقه یک شهرداری اهواز

سند

الروابط

المراكز ذات الصلة

دعامة

الصفحات الرسمية