تفسیرالفاظ قانون به سمت عدالت
الموضوعات :
1 - وکیل پایه یک دادگستری البرز
الکلمات المفتاحية: عدالت, روح قانون, ظاهرقانون ,
ملخص المقالة :
علوم ازیک دیدگاه بر دو قسم هستند : 1.علومی که به خودی خود مقدس اند و انسان را به کمال می رسانند مانند قرآن، اخلاق و غیره 2. علومی که به خودی خود قداستی ندارند بلکه درصورتی ارزشمند است که بوسیله آن خدمتی به بشریت صورت گیرد. علوم حقوق و پزشکی در زمره دسته دوم هستند. هنرحقوقدان در این است که الفاظ و مواد قانون را طوری تفسیرو اجرا کند که عدالتی برپا شود نه آنکه اجرای قانون خودش سبب تخریب عدالت گردد. پیامبراسلام(ص) درجریان قاعده لاضرر، حدیث تسلیط را به گونه ای تفسیر و اجرا فرمودند که هرگونه سوء استفاده از الفاظ این حدیث توسط سمره ابن جندب نفی گردید و به دانشجویان حقوق بعد خود فهماندند که درچهارچوب الفاظ قانون محصورنباشند. تفسیر قانون به سمت عدالت همواره مورد تاکید بزرگان حقوق بوده است البته به شرطی که حتما درچهارچوب اصول صحیح حقوقی واقع شود زیرا درغیراین صورت به هرج و مرج و بی عدالتی منجرمی شود همان طورکه اطاعت بی تعقل ازقانون به تخریب عدالت منتهی می گردد. نگارنده مقاله نیز سالهاست پیرامون این دیدگاه تحقیقات زیادی صورت داده است. درکتابهای رساله عملی در وجه التزام ، دوره سه جلدی عدالت معاوضی و قاعده موازنه و دیگرنوشته ها، جزئیات، شرایط وآثارنظریه ای که بموجب آن بجای توجه و اجرای ظاهرقانون به روح و هدف قانون و عدالت توجه بیشتری شود را به همراه مستندات فقهی، حقوقی و آرای قضایی تحلیل کرده ایم
1. بندرریگی، محمد. ترجمه منجد الطلاب، تهران : اسلامی، 1362 .
2. سیفی مازندرانی، علی اکبر. فقه استدلالی، تهران، موسسه نشرآثارامام خمینی (ره)، 1430ه.ق .
3. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. مجموعه محشی قانون مدنی، تهران، گنج دانش، 1391.
4. خاکباز، محمد. رساله عملی در وجه التزام. تهران، مجد، 1398 .
5. خاکباز، محمد. عدالت و انصاف درآینه آرای قضایی: گزیده آراء وتحلیل آنها. جلداول، تهران: جنگل، 1399 .
6. خاکباز، محمد. عدالت معاوضی وقاعده موازنه: تبیین ماهیت، مجاری ومصادیق، جلداول، تهران : مجد، 1396 .
7. کاتوزیان، ناصر. قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران، میزان، 1383 .
8. شمس، عبدالله . دوره پیشرفته آیین دادرسی مدنی، ج1، تهران، دراک، 1393 .
9. شهيدي، مهدي. سقوط قراردادها و تعهدات. تهران، مجد، 1392 .
10. موحد، محمدعلی. درهوای حق و عدالت طبیعی تا حقوق بشر، تهران، کارنامه، 1384 .
11. فضائلی ، مصطفی . دادرسی عادلانه در محاکمات کیفری بین المللی، تهران، شهردانش، 1389 .
ب- عربی
1. ابن بابویه قمی، محمد (شیخ صدوق). « من لایحضره الفقیه ». جلد 2و3، قم، الاسلامی، 1413ه. ق.
2. اصفهانی، محمد باقر(مجلسی دوم). « مرآه العقول فی شرح اخبار آل الرسول». جلد24، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1404ه. ق، محقق سیدهاشم رسولی.
3. اصفهانی، محمد باقر(مجلسی دوم). « ملاذ الاخیارفی فهم تهذیب الاخبار». جلد10، محقق سید مهدی رجایی، قم، کتابخانه آیه الله مرعشی، 1406ه.ق
4. بحرانی، حسین بن محمد. « الانواراللوامع فی شرح مفاتیح الشرایع (للفیض)». جلد14، محقق محسن آل عصفور، قم، مجمع البحوث العلمیه، بی تا.
5. سبحانی، سیدجعفر. « نظام القضاء و الشهاده فی الشریعه الاسلامیه الغَرآء». جلد1، قم، موسسه امام صادق(ع)، 1418ه. ق.
6. سیوری حلی، مقداد ابن عبدالله. «کنزالعرفان فی فقه القرآن». جلد2، قم، مرتضوی، 1425ه. ق.
7. طوسي، ابي جعفرمحمدبن الحسن. «المبسوط في فقه الاماميه»، جلد3و8، قم، الاسلامي، 1428ه. ق.
8. طوسي، ابي جعفر. « الخلاف». الجزء الثالث، محقق و مصحح علی خراسانی، سید جواد شهرستانی، مهدی طه نجف، مجتبی عراقی، قم، الاسلامي، 1407ه. ق.
9. طوسي، ابي جعفر. « تهذیب الاحکام». جلد6، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407ه. ق.
10. عاملي، زين الدين(شهید ثانی). «مسالك الافهام الی تنقیح شرايع الاسلام». جلد 13، تحقیق گروه پژوهش موسسه معارف اسلامی، قم، موسسه المعارف الاسلامیه، 1413 ه. ق.
11. لنكراني، فاضل. «تفصيل الشريعه في شرح تحريرالوسيله: القضاء و الشهادات»، قم، نشرائمه، محقق حسین واثقی و محمد مهدی مقدادی، 1402ه.ق.
11. نجفی، محمد حسن. جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. جلد 24 و 25 ، بیروت، دارالتراث العربی، محقق: عباس قوچانی و علی آخوندی، 1404ه.ق .
ج- لاتین
Hunt. Martin (1394) .A level and level law. By: mohamad taghi rafee. Tehran : Majd .
