سناریوهای‌‌‌آیندۀ تصورذهنی از مراکز‌خرید‌بزرگ شهر‌تهران(بافت قدیم)

الموضوعات :

نگار صالحی ¹ (گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.)
زهره داودپور ² (گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.)
مریم خستو ³ ( گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه ازاد اسلامی، قزوین، ایران)

تاريخ الإرسال : 27 الثلاثاء , صفر, 1445 تاريخ التأكيد : 28 الأحد , ربيع الثاني, 1445 تاريخ الإصدار : 02 الأحد , رجب, 1445

الکلمات المفتاحية: آینده پژوهی, سناریونگاری, تصور‌ذهنی, مرکز‌خرید‌بزرگ, بافت قدیم شهر تهران.,

ملخص المقالة :

در عصر حاضر، مراکز خرید بزرگ به مثابه یکی از فضاهای شهری نوظهور و پرطرفدار، جای خود را به عنوان یکی از سه اولویت شهروندان در کلانشهرها، یافته اند. این در حالی است که این مراکز خرید بزرگ، میتوانند بر تصورذهنی افراد و معنای ادراک شده از مکان، هویت مکان، و پایداری اجتماعی تاثیرگذار باشند، که ضرورت تحقیقات آینده پژوهانه در مورد آنها را آشکار میسازد. هدف این تحقیق، «شناسایی متغیرهای مهم موثر بر تصورذهنی از مرکزخریدبزرگ مستقر در بافت قدیم شهرتهران» و «تبیین آینده‌های سازگار، پیش روی تصورذهنی از مرکزخرید بزرگ مستقر در بافت قدیم شهر تهران» و ارائه راهبردها، سیاست ها و برنامه های اقدام مقتضی در جهت کنترل تاثیرات منفی یا پیشگیری از وقوع آنها در آینده با این راهکارها می‌باشد. پرسش‌اصلی این تحقیق این است که کدام آینده‌های پیش‌روی تصورذهنی از مرکز خرید بزرگ در بافت قدیم شهر تهران، باورپذیر و سازگار است و چه راهبردها، سیاست‌ها و برنامه های اقدامی میتواند اثرات منفی آنها را کنترل نماید؟ برای پاسخگویی به مسئله پژوهش، از رویکرد آینده‌پژوهی با روش‌کمی بهره گرفته می‌شود. با مطالعات اسنادی در پیشینه تحقیق متغیرهای موثر شناسایی میشوند، سپس با روش نظرسنجی با ابزار پرسشنامه از 15 نفر از خبرگان، با تکنیک دلفی، متغیرهای غیرقطعی اصلی شناسایی شده و نتایج آن در نرم افزار سناریو ویزارد، منتج به تبیین سناریوهای سازگار و باورپذیر میشود. در ادامه با تکنیک چهارچوبDPSIR ، راهبردها استخراج شده و سیاست ها، و برنامه های اقدام تدوین میگردد. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که معنا و تصورذهنی بی کیفیت ادراک شده ناشی از مرکز خرید بزرگ سرای دلگشا مستقر در بافت قدیم شهر تهران، تبعات و پیامدهای اجتماعی اقتصادی بسیاری در آینده به همراه داشته، که با توجه به راهبردها، سیاست‌ها و برنامه‌های اقدام متناسب مطرح‌شده، میتوان معنا و تصورذهنی ادراک‌شده در آینده را کنترل نمود.

المصادر:

1. اسدپور، علی و نیکونام نظامی، هادی و امیدیان نیا، علیرضا. (1397). تحلیل مولفه های تصویر ذهنی ارزیابانه شهروندان از دروازه قرآن شیراز و بافت پیرامون آن. معماری و شهرسازی ایران، 9(16)، 68-53.
2. اسدپور،علی، و فیضی، محسن، و مظفر، فرهنگ، و بهزادفر، مصطفی. (1394). گونه شناسی مدلها و بررسی تطبیقی روشهای ثبت تصاویر ذهنی و نقشه های شناختی از محیط. باغ نظر، 12(33)، 22-13.
3. بهزادی پور، حامد، و داودپور، زهره، و ذبیحی، حسین. (1401). سنجش ابعاد ادراک محیطی شهروندان در میان ساختمان های بلندمرتبه، نمونه موردی: منطقه 22 شهرتهران. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 22(64)، 368-349.
4. حاجی احمدی همدانی، آذین و ماجدی، حمید و جهانشاهلو، لعلا. (1397). معیارهای موثر بر شکل گیری تصویرذهنی زنان از فضای شهری مطلوب مطالعه موردی: شهر تهران. مطالعات شهری، (28)،16- 3.
5. حبیبی، سیدمحسن. (1394). جزوه کلاسی درس سیراندیشه ها در شهرسازی، مقطع دکتری دانشگاه آزاد اسلامی قزوین.
6. حبیبی، رعناسادات. (1387).تصویرهای ذهنی و مفهوم مکان. هنرهای زیبا،(35)،50-39.
7. حبیبی، میترا و ایزدپناه، محبوبه.(1397). تحلیل و ارزیابی جایگاه مال ها به مثابه فضای عمومی، مطالعه موردی : مرکز خرید پالادیوم تهران. شهرپایدار، 1(4)،54-33.
8. راپاپورت، اموس.(1392) معنی محیط ساخته شده. ترجمه فرح حبیب. تهران: سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.چاپ سوم.
9. رفیعیان،مجتبی و سرخیلی، الناز و تقوایی، علی اکبر. (1396). تقابل پایداری ابرپروژه های شهری: ارزیابی پایداری پروژه های بزرگ مقیاس در شهر مشهد. جغرافیا و توسعه فضای شهری، 4(2)،41-25.
10. رفیعیان، مجتبی و رفیعیان، محسن و بمانیان، محمدرضا. (1398). تحلیلی بر ادراک کیفیت معنای مکان با تاکید بر مکان های عمومی شهر یزد. پژوهش های جغرافیای انسانی، 51(2)، 428-411.
11. رفیعیان، محسن. (1396). کیفیت معنای مکان های عمومی شهری در اندیشه اسلامی و ایرانی(رساله دکتری شهرسازی). دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس تهران، ایران.
12. ساسان پور، فرزانه وحاتمی،افشار و بابایی، شایان. (1396). آینده پژوهی حباب شهرنشینی در ایران. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. 17(47)، 189-171.
13. شهابی، محمود و فاضلی، نعمت. (1394). نشست علمی از بازار تا مگامال. روزنامه صبح ایران، شهروند، (581).
14. شماعي، علي؛ نادريمنش، محسن و قديري، روحاالله (1388 ،(آيندهنگاري فناوي اطلاعات در ايران 1404 ،تهـران،مركز تحقيقات سياست علمي كشور
15. شیعه،اسماعیل و حاجیانی، مهسا.(1398). تاثیرات مگامالها بر هویت محله ای در شهر تهران مطاالعه موردی: اطلس مال نیاوران. شهر ایرانی اسلامی، 9(36)، 81-69.
16. صادقی،علیرضا،1394 ، رساله دکتری با عنوان "تبیین نسبت حس تعلق با زیبایی شناسی محیطی در فضاهای عمومی شهر ایرانی اسلامی، به راهنمایی دکتر محمدرضا پورجعفر، دکتر علی اکبر تقوایی ، در دانشگاه تربیت مدرس تهران.
17. صالحی، نگار. (1402). ظهور بزرگ بازارها، در ساختار بافت شهری قدیم،میانی وجدید شهر تهران: بررسی عقلانیت ایجاد این فضاها درشهر(مطالعه موردی: ایران مال، سون سنتر و سرای دلگشا)(رساله دکتری شهرسازی). دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین، ایران.
18. صالحی، نگار. داودپور، زهره. خستو، مریم. (1401). آینده پژوهی تصویرذهنی ضمنی در مراکز خرید بزرگ. چشم انداز شهرهای آینده، 3(2) : 78-57.
19. علیزاده، عزیز و وحیدی مطلق، وحید و ناظمی، امیر (1387).سناریونگاری یا برنامه ریزی بر پایه سناریوها. اندیشگاه آتی نگار.
20. عنابستانی،زهرا. 1396، آینده نگری تاثیرات اجتماعی ناشی از حضور ابرپروژه های شهری، مطالعه موردی: مجموعه گردشگری پدیده شاندیز، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی،32(3).
21. فیض آبادی، محمود(1394). زیست بازار رویکردی نو برای طراحی و بازآفرینی مفهوم کهن بازار در دوران معاصر(مورد مطالعه : بازار بزرگ_ ملل _مشهد).فصلنامه ایده، سال اول، شماره 2، 3-14.
22. فیضی،محسن و اسدپور،علی.(1392). ادراک شهروندان از منظر ساختمان های بلند شهری نمونه موردی هتل چمران شیراز. معماری ایرانی، (3)، 121-107.
23. قزلباش، سمیه. و سجادی، ژیلا. و کلانتری، محسن.(1397). اصول و روشهای آینده نگاری نظام شهری. نشر آذر کلک.
24. کاظمی، عباس، و امیرابراهیمی، مسرت. (1400). مطالعه ابعاد فرهنگی و اجتماعی مگامالها و مجتمعهای بزرگ تجاری.تهران:مرکز‌مطالعات و برنامه ریزی شهرداری تهران.
25. کاظمی، عباس. (1401). پرسه زنی و زندگی روزمره ایرانی. تهران : فرهنگ جاوید.
26. لینچ،کوین.(1395). تئوری شکل شهر. ترجمه سیرحسین بحربنی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. چاپ هفتم.
27. محمدپور جابری، مرتضی و ابراهیم زاده، عیسی و رفیعیان، مجتبی و ساعد موچشی، رامین.(1395). شناسایی و تحلیل اثرات متقابل عوامل کلیدی و سنجش میزان پایداری منطقه ای با رویکرد آینده نگاری راهبردی(مطالعه موردی : استان خراسان شمالی). جغرافیا و پایداری محیط، (20)، 17-1.
28. نسر، جک. (1400). تصویر ارزیابانه از شهر (ترجمه سمیه فرخیده). تهران : نشر آرمانشهر.
29. نظیف، حسن و مطلبی، قاسم. (1398). ارائه مدل مفهومی از خوانایی با تکیه بر تصور ذهنی. باغ نظر، 16(78)، 76-69.
30. شولتز، نوربرگ، کریستیان. (1396). روح مکان به سوی پدیدارشناسی معماری(ترجمه: محمدرضا شیرازی). چاپ دوم، تهران: رخدادنو.
31. Alwaer, H. Sibley,M.& Lewis, J. (2008). Factors And Priorities For Assessing Sustainability Of Regional Shopping Centres In The Uk, Architectural Science Review,51(4). 391-402.
32. Amer, M., Daim, T. U., Jetter. A. (2013) A Review of Scenario Planning, Futures, 42, pp. 23-40.
33. Bell, W. (2003). Foundations of Futures Studies: History, Purposes, and Knowledge. New York: Transaction Publishers.
34. Carmona, M. (2021).Public Places, Urban Spaces: The Dimensions Of Urban Design.(3rd Ed). New York: Routledge.
35. Cartigny,T. & Lord. W. (2016). Defining Social Value In The Uk Construction Industry. Management, Procurement And Law,170(3), 1-8.
36. Fernandez Guell, J. M., Redondo, L. (2012) Linking Territorial Foresight and Urban Planning. Foresight, 14 (4), pp. 316-335.
37. Flyvbjerg,Bent.(2014).What You Should Know About Megaprojects And Why: An Overview. Project Management Journal.45(2). 6-19.
38. Glenn, J. C., & Gordon, T. J. (2009). Futures Research Methodology [Version 3.0]. Washington, D.C: The Millennium Project.
39. Gomes, R.M. & Paula F.(2017). Shopping Mall Image : Systematic Review Of 40 Years Of Research. The International Review Of Retail, Distribution And Consumer Research,27(1), 1-27.
40. Hayles, C., Graham, M. And Fong, P.S.W. (2010) 'Value Management For Sustainable Decision Making', Proceedings Of The Institution Of Civil Engineers - Municipal Engineer, (March), P43–50.
41. Hourcade, B. & Habibi, S.M. (2011). Atlas Of Tehran Metropolis: Tehran Geographic Information Center, Municioality Of Tehran. First Edition.
42. Ilhan, D.O.(2020). A Practical Multiple Factor Index Model For Shopping Center Investment Decisions In Istanbul (Ph.D. Desertation In Social Science)Isik University. Social Sciences Institute. Turkey.
43. Krawczyk, E., Ratcliffe, J. (2006) Application of Futures Methods in Urban Planning Processes in Dublin, Fennia, 184 (1), pp. 75-89
44. Krugell,B.S. (2010). Submitted in the fulfillment of part of the requirements for the Degree of BSC "What Is Essential For A Shopping Centre To Be A Success?", Study Leader Mr. J.H. Cruywagen. In University Of Pretoria.
45. Lehetonen,Markku.(2014). Evaluation Of “The Social” In Megaprojects: Tensions,Dichotomies, And Ambiguities, International Journal Of Architecture, Engineering And Construction. 3(2).98-109.
46. Martelli, A. (2014). Models of Scenario Building and Planning: Facing Uncertainty and Complexity.Springer.
47. Maxim, L. Spangenberg ,J.H. O' Connor,M.P.(2009). An analysis of risks for biodiversity under the DPSIR framework. Ecological Economics 69(1):12-23
48. Moazemi,S. (2018). The Revitalization Of Urban Fabric In Contemporary Public Spaces, A Case Of Shopping Spaces,A+Arch Design International Journal Of Architecture And Design,4(2),1-10.
49. Ozorhon, G., & Ilker Fatih, O. (2014). Investigation Of The Change Of The Shopping Mall’s Space Organization In Istanbul. Journal Of Architecture And Urbanism, 38, 2.
50. Raiden, A. Loosemore. M. King, A. & Gorse, C.(2019). Social Value In Construction. First Published. London & New York: Routledge.
51. Ryan, B. D. (2013). The metastasizing megaproject: Urban design and monstrous moral hybrids. In G. D. Cerro Santamaría (Ed.), Urban megaprojects: A worldwide view (pp.1-20). Bingley, UK: Emerald Group Publishing Limited.
52. Scearce, D., & Fulton, K. (2004). What If? The art of scenario thinking for nonprofits. Global Business Network.
53. Shawket I.M. (2018) Identity In Urban Spaces Of Residential Compounds: Contributing To A Better Environment, Hbrc Journal, 14:2, 235-241
54. Sharpe, B., & Van der Heijden, K. (2012). Scenarios for success: Turning insights into action
55. Siew-Wai Lim, W. (2000). Memories And Urban Places,City,Taylor & Francis Journals, 4(2), 270-277.
56. - Taghizadehvahed, N (2015), A Comparative Study of Covered Shopping Spaces: Covered Bazaars, Arcades, Shopping Malls, a thesis submitted to the graduate school of natural and applied sciences of middle east technical university, in partial fulfillment of the requirements for the degree of master of architecture in architecture, February 2015
57. Villani, E., Greco, L. and Phillips, N. (2017) 'Understanding Value Creation in Public Private Partnerships: A Comparative Case Study', Journal of Management Studies. 54(6), p876-905.