حکمرانی اسلامی از نگاه آیت الله نائینی

الموضوعات :

محمد جلیل فر ¹ (گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد، شیراز، ایران)
محمدکاظم کاوه پیشقدم ² (گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد، شیراز، ایران)

تاريخ الإرسال : 22 الخميس , صفر, 1445 تاريخ التأكيد : 07 الجمعة , ربيع الأول, 1445 تاريخ الإصدار : 12 الأربعاء , ربيع الأول, 1445

الکلمات المفتاحية: حکمرانی اسلامی, آیت الله نائینی, استبداد, مردم,

ملخص المقالة :

در این پژوهش موضوع حاکمیت سیاسی جامعه از نگاه یک اندیشمند شرقی به روش تحلیل گفتمان مورد بررسی واقع شده که در آن ویژگیهای یک حاکمیت درست و فرمانروای خوب و نیز ویژگیهای یک حاکمیت نادرست و فرمانروای ظالم توسط آیت الله نائینی از جهان شرق مورد کنکاش قرار گرفته است. هدف پژوهش، استخراج جنبه های مهم حکمرانی اسلامی در آثار نائینی بوده بطوریکه شیوه درست فرمانروایی مشتمل بر اصولی مانند آزادی، برابری، عدم خشونت، حفظ حقوق عامه، مقابله با استبداد و تغییر مسالمت آمیز حاکمان و قدرت، در رساله معروف وی یعنی تنبيه الأمة وتنزيه الملة مورد توجه و تاکید قرار گرفته و از منظر دین و عرف به نحوه تعامل صحیح فرمانروایان با مردم بویژه نظارت و کنترل بر حاکمان و حقوق متقابل رعیت و حاکم پرداختند. وی علاوه بر کمک به نهادینه کردن مشروطیت در ایران، توانست اندیشه شیعه را در حکومت داری تبیین کرده و اولین حرکت علمای شیعه در غیاب امام معصوم مبنی بر تطبیق حکومت مشروطه با شرع مقدس اسلام یا سازگاری قوانین عرفی با متون دینی را به سرانجام برساند. این پژوهش وجود همه عناصر لازم برای حکمرانی اسلامی و کفایت مولفه های ضروری جهت تعامل درست حاکمان با رعیت را در آثار آیت الله نائینی نتیجه می گیرد.

المصادر:

1- نائینی، محمدحسین 1327 ، تنبیه الامه و تنزیه المله، تصحیح و تحقیق: سید جواد ورعی 1382 ، قم: موسسه بوستان کتاب، چاپ چهارم
2- شیرودی، مرتضی 1392 ، آیت الله نائینی و هویت بخشی بومی به مفاهیم مدرن سیاسی، فصلنامه علمی پژوهشی شیعه شناسی، سال یازدهم، شماره 44
3- نوری، سید مسعود 1382 ، فلسفه سیاسی شیعه در اندیشه میرزای نائینی ، فصلنامه کتاب ماه علوم اجتماعی، آبان و آذر
4- خسروی زاده، صباح؛ سهرابی، سمیه 1389 ، نگاه آیت الله طالقانی به مکانت کتاب تنبیه الامه و تنزیه المله، فصلنامه تاریخ معاصر ایران، سال چهاردهم، شماره 55
5- فراتی، عبدالوهاب 1375 ، مروری بر اندیشه سیاسی آیت الله نائینی، فصلنامه حکومت اسلامی، سال اول، شماره 1
6- بلیک رید و ادوین هارولدس ۱۳۷۸ ، طبقه‌بندی مفاهیم در ارتباطات، مترجم مسعود اوحدی، تهران، انتشارات سروش
7- اختیار، منصور ۱۳۴۸، معنی‌شناسی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران
8- وان دایک، تئون ای  ۱۳۸۲ ، مطالعاتی در تحلیل گفتمان : از دستور متن تا گفتمان کاوی انتقادی، گروه مترجمان، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها
9- صفوی، کورش  ۱۳۸۲ ، معنی‌شناسی کاربردی، تهران، انتشارات همشهری
10- آقاگل‌زاده، فردوس ۱۳۸۵ ، تحلیل گفتمان انتقادی، انتشـارات علمی فرهنگی
11- وان دایک، تئون ای  ۱۳۷۸ ، تحلیل گفتمان: پرورش و کاربست آن در ساختار خبر، مترجم: محمدرضا حسن زاده، تهران، پژوهش معاونت سیاسی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران
12- بحرانی، کمال الدین میثم بن علی بن میثم 1384، شرح نهج البلاغه، انتشارات نصر
13- حائری، عبدالهادی 1360 ، تشیع و مشروطیت، تهران، موسسه انتشارات امیرکبیر
14- مجلسی، محمدباقر 1408 ه ق، بحارالانوار، بیروت، چاپ اول، دار احیاء التراث العربی
15- مکی، حسین 1362، تاریخ بیست ساله ایران، تهران، نشر ناشر، چاپ دوم
16- نائینی، محمدحسین 1327، تنبیه الامه و تنزیه المله، مقدمه و توضیح: سید محمود طالقانی 1334، تهران، شرکت سهامی انتشار
17- کسروی، احمد 1363، تاریخ مشروطه ایران، تهران، موسسه انتشارات امیرکبیر، چاپ شانزدهم
18- مطهری، مرتضی 1365، بررسی اجمالی نهضت های اسلامی در صد ساله اخیر، قم، انتشارات صدرا
19- فرکلاف، نورمن  ۱۳۷۹ ، تحلیل انتقادی گفتمان، گروه مترجمان، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها
20- یارمحمدی، لطف الله  ۱۳۸۳ ، گفتمان‌شناسی رایج و انتقادی، تهران، نشر هرمس