بررسی رویکرد عربستان سعودی در سوریه و یمن «با تاکید بر تحدید حوزه راهبردی ج.ا.ایران»

الموضوعات :

شهرام عسکری حصن ¹ , سید مصطفی ایران نژاد ²

1 - دانشگاه ازاد اسلامی واحد رفسنجان
2 - کارشناس ارشد

تاريخ الإرسال : 02 الخميس , محرم, 1445 تاريخ التأكيد : 29 الأربعاء , محرم, 1445 تاريخ الإصدار : 29 السبت , ربيع الأول, 1445

الکلمات المفتاحية: بیداری اسلامی, رویکرد عربستان, تهاجمی, سوریه, یمن,

ملخص المقالة :

تحولات موسوم به بهار عربی در سال 2011 و از قیام مردمی کشور تونس در شاخ افریقا آغاز شد و بسرعت به سایر کشورهای منطقه تسری پیدا کرد و منجر به بروز تحولات شگرفی در ساختارهای سیاسی-اجتماعی برخی از کشورهای شاخ افریقا و خاورمیانه گردید. در این میان،بطور خاص کشور عربستان سعودی که دارای نظام بسته از نوع سلطنتی است ماهیت وجودی خود را در معرض جدی آسیب های ناشی این موج تحول خواهی در دو حوزه داخلی و خارجی قلمداد می کرد.عربستان سعودی با توجه به رسالتی که برای خود به عنوان ام القری جهان اسلام تعریف کرده است تداوم، گسترش حضور و بسط نفوذ خود در منطقه و بطور خاص «سوریه و یمن» را در راستای مقابله با منافع راهبردی ج.ا.ایران می داند،نتیجتا واکنش هیجانی و غیرسازنده ای را در قبال تحولات خاورمیانه از خود بروز داد.این کشور که به اتخاذ سیاست های محافظه کارانه در سیاست خارجی خود معروف است.با اتخاذ رویکرد تهاجمی سعی در حفظ منافع خود، گسترش نفوذ خود در منطقه و حفظ جایگاه خود به عنوان رهبر جهان اسلام اقدام کرده است.درمقاله حاضر سعی نویسنده بر این است که با بهره گیری از رویکرد رئالیسم تهاجمی به مقایسه سیاست خارجی عربستان سعودی در بحران یمن و سوریه بپردازد.یافته های تحقیق نشان ازاین دارد:« دو کشور سوریه و یمن کانون رقابت استراتژیک دو کشور می باشند،عربستان سعودی با انتقال گروه های ترویستی-تکفیری به سوریه و تهاجم مستقیم به یمن در نقش یک کنشگر معارضه جو ظاهر شده است،و با رویکرد دینامیک تهاجمی در تضاد حداکثری با منافع راهبردی ج.ا.ایران را اقدام می کند».روش پژوهش از نوع توصیفی و تحلیلی،همچنین روش جمع آوری داده ها کتابخانه ای و محدود اینترنتی می باشد .

المصادر:

-فهرست منابع و مآخذ:
1-احمدی، وحیده. (1394). «تجاوز عربستان به یمن: اهداف و چشم انداز»، ماه‌نگار راهبردی دیده‌بان امنیت ملی، شماره سی و هفتم، فرودین و اردیبهشت.
2-احمدیان، حسن. محمد زارع. (1390). «استراتژی عربستان در برابر خیزش‌های جهان عرب»، فصلنامه ره‌نامه سیاست‌گذاری، سال دوم، شماره دوم.
3-احمدیان، حسن. (1390). «عربستان سعودی و قیام ملت‌های عرب؛ رویکردها و چالش‌ها»، معاونت پژوهش‌های سیاست خارجی، مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
4-احمدیان، حسین. (1389). عربستان از هژمونی نفی تا هژمونی منطقه¬ای، مرکز مطالعات استراتژیک تهران.
5-اسدی، علی اکبر. (1391). اصلاحات و قدرت سیاسی در عربستان سعودی، موسسه مطالعات ابرار معاصر تهران
6-اسدی، علی اکبر. (1394). «مداخله نظامی سعودی در یمن: در جستجوی امنیت یا پرستیژ؟»، وب سایت ابرار معاصر تهران.
7-اسدی، علی اکبر. (1395). سیاست خارجی تهاجمی و سیاست داخلی عربستان، فصلنامه روابط خارجی، 8.
8-امیردهی، ع. ر. (1389). «یمن، از حاکمیت سیاسی تا روابط با جمهوری اسلامی ایران»، مجله اندیشه تقریب، شماره 23.
9-برزگر، کیهان. (1388). سیاست خارجی ایران از منظررئالیسم تهاجمی و تدافعی، فصلنامه بین المللی روابط خارجی،شماره اول.سال1،شماره1،صص 153-113
10-برزگر، کیهان. (1392). تحولات عربی، ایران و خاورمیانه، تهران: مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
11-البسیونی، محمد عبدالحلیم. (2015). حسابات معقده: التحالف العربی والصراع الیمنی، القاهره، مرکز الاقلیمی للدراسات.
12-بشارتی، محمدرضا. (1392). نقش کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای در تحولات بحران سوریه، ماهانه تبیان، فروردین و اردیبهشت شماره 96.
13-تافوری، دیوید. (1394). «مقام سابق آمریکایی: مسئله یمن بر روند مذاکرات هسته‌ای ایران تأثیر می‌گذارد»، خبرگزاری صدا و سیما، 8/1/1394.
14-تخشید، محمدرضامتین. (1390). مهدی«تسلط بر منابع نفتی استراتژیک خلیج فارس و تهاجم نظامی ایالات متحده به عراق».،فصلنامه مطالعات جهان اسلام، دوره اول،شماره 1، صص 205-232.
15-ترابی، طاهره. (1390). «آمریکا و ثبات خلیج فارس در روند رقابت‌های ژئوپلیتیکی ایران-عربستان»، فصلنامه دیپلماسی صلح عادلانه، شماره پنجم.
16-جانسیز، احمد. بهرامی، سجاد. 1392. «رقابت منطقه‌ای ایران و عربستان در خاورمیانه 2011- 2013»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال 20-،شماره2 .صص54-29.
17-جعفری ولدانی. نجات، اصغر. نجات، سید علی. (1392). «نقش قدرت‌های منطقه‌ای در بحران سوریه (1390-1393)»، فصلنامه‌ مطالعات خاورمیانه، سال 20،شماره4،صص176-141
18-جعفری ولدانی، اصغر. (1388). چالش‌ها و منازعات در خاورمیانه، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
19-خضری، احسان. (1394). «ریشه¬یابی منازعات ایران و عربستان(مطالعه موردی سه کشورهای عراق، بحرین و یمن) »،فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین الملل، صص179-207.
20-خضری، احسان. صفوی، سید حمزه. پرهیزکا، امین. (1394). «ریشه‌یابی منازعات ایران و عربستان: مطالعات موردی سه کشور عراق، بحرین و یمن»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی، شماره 23، صص207-179
21-درایسدل، آلاسدیر. جرالد اچ. بلیک. (1386). جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا، ترجمه: دره میرحیدر، چاپ پنجم، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
22-راس، دنیس. 1394. «آمریکا چگونه می توان دتوازن قدرت در خاورمیانه را علیه ایران تغییر دهد»، وبگاه مرکز اندیشه های راهبردی اشراف، 28.
23-رجبی، سهیل، (1391)، واکاوی جایگاه و نقش استراتژیک سوریه در مناسبات منطقه ای و بین المللی، فصلنامه پانزده خرداد دوره سوم، سال دهم،زمستان شماره 34. 150-123
24-رضایی، نیما. (1394). «ائتلاف بی‌سابقه علیه یمن؛ چشم‌انداز و آینده»، مجله دیپلمات، شماره دوم.
25-رودریگو، ژان پاول. حسن ربیعی. (1385). «نفت و مسیرهای انتقال انرژی»، فصلنامه دفاعی- امنیتی، شماره50.
26-روی، پل. (1382). «معمای امنیت اجتماعی»، ترجمه: منیژه نویدنیا، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 21.
27-زکریا، فرید. (1394). «دلیلی بر دخالت ایران در یمن نیست/عربستان از دولت شیعی می‌ترسد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
28-سریع القلم، محمود. (1379). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛ بازبینی نظری و پارادایم ائتلاف، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک خاورمیانه.
30-صادقی اول. هادی. 1394. «تحلیل روابط ایران و عربستان از منظر واقع گرایی انگیزش(1384-1394)»، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین المللی،صص 129-160.
31-صادقی، حسین. احمدیان، حسن. «دگرگونی جایکاه منطقه ای یمن، امکانات و چالش ها»، فصلنامه راهبرد، سال نوزدهم شماره 56، پائیز 1389، صص253-270.
32-عالم، امل. (2015). الصراع السعودی – الإیرانی علی الیمن وجهه نظر یمنیه، مرکز الجزیره للدراسات.
33-عبداله خانی، علی. (1389). نظریه های امنیت، تهران: انتشارات ابرار معاصر.
34-عطایی، فرهاد. منصوری مقدم، محمد. (1391). «تبارشناسی سیاست خارجی عربستان سعودی: راهبردی واقع گرایانه بر بستر هویتی»، فصلنامه روابط خارجی،صص123-168.

36-کرمی، کامران. (1392). «ژئوکالچری»،مرکز بین المللی مطالعات صلح.
37-کوهکن،علیرضا. تجری، سعید. «بحران سوریه و سیاست منطقه ای عربستان سعودی( 2011 تا 2014 )»فصلنامه پژوهش های راهبردی سیاست، سال سوم، شماره10، 1393.
38-لورت، فلینت. من لورت هیلاری. (1394). «جنگ سرد عربستان علیه ایران»، وب‌سایت دیپلماسی ایرانی.
39-مترسکی، الکساندر. (2015). الحرب الأهلیه فی الیمن، مرکز العربی للدراسات و السیاسات

41-مدنی، مهدی. حسین هواسی. (1393). «رفتارشناسی سیاست خارجی عربستان در قبال مصر و بحرین بعد از انقلاب‌های عربی»،فصلنامه علمی– پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، سال یازدهم، شماره 39. صص80-63
42-مرشایمر، جان. (1390). تراژدی سیاست قدرت‌های بزرگ، ترجمه: غلامعلی چگنی زاده، چاپ سوم، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
43-مسعودنیا، حسین. توسلی، حسین. 1393. «بازخوانی جنبش الحوثی در یمن »، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، شماره 3، صص125-141.
45-مشیرزاده، حمیرا. (1390). تحول در نظریه های روابط بین الملل، تهران، انتشارات سمت.
46-مصلی نژاد، عباس. (1391). «پیامدهای بی‌ثباتی امنیتی بر موازنه قدرت در خاورمیانه»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال هشتم، شماره 3.صص59-35
47-میرترابی، سعید. 1391. «هفت قائده سیاست خارجی نفتی»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال هشتم، شماره اول، زمستان1391 ، صص209-243.
48-میرزاده کوهشاهی، مهدی. (1393). «تحولات یمن؛ کشمکش بازیگران داخلی در سایه رقابت‌های منطقه‌ای»، ماه‌نگار راهبردی دیده‌بان امنیت ملی، شماره سی ‌و سوم، دی 1393. 62-59
49-میرزاده کوهشاهی، مهدی. (1394). «روابط عربستان و ایران؛ از رقابت تا تقابل»، ماه‌نگار راهبردی دیده‌بان امنیت ملی، شماره سی و هشتم، خرداد،56-49.
50-نجات، سید علی. (1393). «رویکرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال تحولات نوین خاورمیانه»، فصلنامه سیاست، سال اول، شماره چهارم.زمستان،صص76-61
51-نجات سید علی. پژوهشگر مطالعات استراتژیک خاورمیانه و مدرس دانشگاه.
52-نیاکوئی، سید امیر. (1391). کالبد شکافی انقلاب‌های معاصر در جهان عرب، تهران: نشر میزان.
53-نیاکویی،سیدامیر. بهنمش،حسین. (1391)، «بازیگران معارض در بحران سوریه: اهداف و رویکردها»، فصلنامه روابط خارجی، زمستان، شماره 4.صص135-97
54-هوشی سادات، سید محمد. (1393). «روابط ایران و یمن؛ چالش‌ها و فرصت‌ها»، وب‌سایت دیپلماسی ایرانی..
55-التامی نیا،رضا.باقری دولت آبادی،علی و نیکفر،جاسب،(1395)،«بحران یمن:زمینه ها و اهداف مداخلات خارجی عربستان و آمریکا»،فصلنامه پژوهش های راهبردی سیاست،سال پنجم،شماره18،یائیز1395،صص198-171(شماره پیایی48).
 
منابع انگلیسی
55-AL- Saadi, Yazam. 2018. ” Saudi-Syrian Relations: A Historic Divide” Akhbar English, Febreary 4. From: http:// English.al- akhbar.com/content/Saudi- syrian-relations-historic-divide,(accessed on December 10.2013).

56-Andrew Terrill. W. (2012), “The Saudi-Iranian Rivalry and the Future of Middle East Security”, The Strategic Studies Institute.

57-Barzegar, Kayhan. (2012), “The Arab Spring and the Balance of Power in the Middle East”, Belfer Center for Science and International Affairs, October 30.

58-Barzegar, Keyhan, (2013), The Arab spring and the balance of Power in the Middle East, Belfer. Harvard Kennedy School, October 30. From: http://www.Power and Policy.com.2012/10/30/ The arab-Spring-and-the-balance-of-power-in-the-middle-east/(accessed on December 8 ,2013).

59-EL-Hokayem, Email, (2007), ”Hizballah and Syria: Outgrowing the proxy Relationship”. The Washington Qurterly, 30(2).

60-Kamrava, Mehran, (2012). ”Arab Leage Urges Joint Urges Joint UN-Arab Peace Keeping Mission in Syria”,The Guardian, February 12. (http:// www. Guardian.co.uk/word/2012/feb/12/Syria-arab-leaque-un-peace keeping)(Accessed on September 1,2013).

61-Mabon, Simon. (2013). “The Middle Eastern great game”, available at: http://www.isn. ethz. ch

62-Mearsheimer, John. (1990). “Back to the Future: Instability in Europe after the Cold War”, International Security,

63-Mearsheimer, John. (2001). The Tragedy of Great Power Politics, New York, W.W. Norton.