اثربخشی گروه‌درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر همجوشی شناختی، ذهن‌آگاهی و رفتارهای اجتنابی در ورزشکاران
الموضوعات :مهدیه ابوالحسنی 1 , حجت الله جاویدی 2 , علی شاکر 3
1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد، روانشناسی بالینی، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران.
2 - استادیار روانشناسی دانشکده روانشناسی، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، علامرودشت، ایران
3 - دانشجوی دکتری، گروه علوم ورزشی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.
الکلمات المفتاحية: درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد, همجوشی شناختی, ذهن‌آگاهی, رفتارهای اجتنابی, ورزشکاران,
ملخص المقالة :
مقدمه و هدف: ورزشکاران در محیط‌های رقابتی با فشارهای روانی متعددی مانند اضطراب عملکرد، انتظارات بالا و استرس ناشی از شکست مواجه‌اند؛ ازاین‌رو افزایش انعطاف‌پذیری روانی برای حفظ عملکرد بهینه ضروری است. درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد که بر پذیرش تجربه‌های درونی و تعهد به رفتارهای ارزش‌محور تأکید دارد، می‌تواند رویکردی مؤثر برای بهبود سلامت روان ورزشکاران باشد. هدف این پژوهش، بررسی اثربخشی گروه‌درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر همجوشی شناختی، ذهن‌آگاهی و رفتارهای اجتنابی در ورزشکاران بود.
روش شناسی پژوهش: پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون–پس‌آزمون و گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل ورزشکاران شهر شیراز بود و ۴۰ نفر از آنان (۲۰ نفر در گروه آزمایش و ۲۰ نفر در گروه کنترل) به‌صورت تصادفی انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل مقیاس همجوشی شناختی، پرسشنامه ذهن‌آگاهی پنج‌وجهی و مقیاس اجتناب تجربی/رفتاری بودند. گروه آزمایش در ۸ جلسه گروه‌درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد شرکت کرد، در حالی که گروه کنترل مداخله‌ای دریافت نکرد. داده‌ها با استفاده از تحلیل کوواریانس چندمتغیری تحلیل شدند.
یافتهها: نتایج نشان داد شرکت در جلسات گروه‌درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد موجب کاهش معنادار همجوشی شناختی و رفتارهای اجتنابی و افزایش قابل توجه ذهن‌آگاهی در گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل شد (p<0.001، η²>0.50). این یافتهها بیانگر تأثیر چشمگیر مداخله در ارتقای انعطاف‌پذیری روانی ورزشکاران است.
بحث و نتیجهگیری: درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد با افزایش ذهن‌آگاهی، کاهش چسبندگی شناختی و کاهش رفتارهای اجتنابی، توانایی ورزشکاران را در مواجهه مؤثر با فشارهای رقابتی تقویت می‌کند. این نتایج نشان می‌دهد که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد می‌تواند به‌عنوان مداخله‌ای کارآمد در برنامه‌های روانشناسی ورزش برای ارتقای سلامت روان، تنظیم هیجان و بهبود عملکرد مورد استفاده قرار گیرد.
Dehghani, M., Saf, A. D., Vosoughi, A., Tebbenouri, G., & Ghazanfari Zarnagh, H. (2018). Effectiveness of the mindfulness-acceptance-commitment-based approach on athletic performance and sports competition anxiety: a randomized clinical trial. Electron Physician, 10(5), 6749-6755.
Gardner, F. L., & Moore, Z. E. (2004). A mindfulness-acceptance-commitment-based approach to athletic performance enhancement: Theoretical considerations. Behavior Therapy, 35(4), 707-723.
Han, A., Yuen, H. K., Lee, H. Y., & Zhou, X. (2020). Effects of acceptance and commitment therapy on process measures of family caregivers: A systematic review and meta-analysis. Journal of Contextual Behavioral Science, 18, 201-213.
Hayes, S. C., Strosahl, K. D., & Wilson, K. G. (2012). Acceptance and commitment therapy: The process and practice of mindful change (2nd ed.). New York: Guilford Press.
Inoue, K., Yamada, T., & Ohtsuki, T. (2023). Relationships Between Throwing Yips in Baseball, Experiential Avoidance, Cognitive Fusion, Values, and Social Factors. Journal of Clinical Sport Psychology, 1(aop), 1-22.
Johles, L., Gustafsson, H., Jansson-Fröjmark, M., Classon, C., Hasselqvist, J., & Lundgren, T. (2020). Psychological flexibility among competitive athletes: a psychometric investigation of a new scale. Frontiers in Sports and Active Living, 2, 110.
Josefsson, T., Ivarsson, A., Lindwall, M., Gustafsson, H., Stenling, A., Böröy, J., ... & Fletcher, D. (2019). Mindfulness and acceptance approaches to sports performance: A systematic review and meta-analysis. International Journal of Sport and Exercise Psychology, 17(4), 545–564. https://doi.org/10.1080/1612197X.2017.1387808
Levin, M. E., Hayes, S. C., Pistorello, J., & Seeley, J. R. (2012). Web-based self-help for preventing mental health problems in college students: A randomized controlled trial of Acceptance and Commitment Training. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 80(5), 807–820. https://doi.org/10.1037/a0028827
Lewin, R. K., Acuff, S. F., Berlin, K. S., Berman, J. S., & Murrell, A. R. (2023). Group-based acceptance and commitment therapy to enhance graduate student psychological flexibility: Treatment development and preliminary implementation evaluation. Journal of American College Health, 71(1), 162-171.
Liu, S., & Noh, Y. E. (2024). The effectiveness and applicability of mindfulness intervention in psychological adaptation after sports injury: a systematic review. Australian Journal of Psychology, 76(1), 2357627.
Molinaro, S., Gucciardi, D. F., & Hanton, S. (2021). Psychological flexibility and performance under pressure: Examining the role of experiential avoidance in athletes. Psychology of Sport and Exercise, 54, 101940. https://doi.org/10.1016/j.psychsport.2021.101940
Ronkainen, H., Lundgren, T., Kenttä, G., Ihalainen, J. K., Kalaja, S., Valtonen, M., & Lappalainen, R. (2025). A sport-specific ACT group intervention for promoting athletes’ mental well-being: a randomized controlled trial. Journal of Applied Sport Psychology, 1-26.
Ronkainen, N. J., Sagar, S. S., & Roberts, C. M. (2025). Acceptance and commitment training for athletes: Enhancing psychological flexibility and sport performance. Journal of Applied Sport Psychology, 37(2), 230–245. https://doi.org/10.1080/10413200.2024.XXXXXX
Sabzevari, F., Samadi, H., Ayatizadeh, F., & Machado, S. (2023). Effectiveness of Mindfulness-acceptance-commitment based approach for Rumination, Cognitive Flexibility and Sports Performance of Elite Players of Beach Soccer: A Randomized Controlled Trial with 2-months Follow-up. Clinical Practice & Epidemiology in Mental Health, 19.
Using Acceptance and Commitment Therapy with Athletes. (2025). Scandinavian Journal of Sport and Exercise Psychology.
Wijaya, A. (2020). Pengaruh Fleksibilitas Psikologis Melalui Acceptance and Commitment Therapy (ACT) Terhadap Berbagai Kasus Psikopatologis dan Medis: Sebuah Tinjauan Pustaka. Ristekdik: Jurnal Bimbingan dan Konseling, 5(1), 103-109.
Wood, S., & Turner, M. J. (2025). Using Acceptance and Commitment Therapy with Athletes. Scandinavian Journal of Sport and Exercise Psychology, 7, 1-9.
Yu, C., Zhang, L., & Chen, J. (2024). The effects of mindfulness and acceptance-based interventions on competitive anxiety and well-being in athletes: A meta-analytic review. Frontiers in Psychology, 15, 1345782. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2024.1345782
Zhang, C. Q., Li, X., Si, G., Chung, P. K., Huang, Z., & Gucciardi, D. F. (2023). Examining the roles of experiential avoidance and cognitive fusion on the effects from mindfulness to athlete burnout: A longitudinal study. Psychology of Sport and Exercise, 64, 102341.
