تمرینات تاباتا و پیامدهای متابولیکی–عملکردی: مرور روایتی شواهد پژوهش‌های ایرانی

الموضوعات :

زهرا میرزاشاعری ¹ , فرشاد غزالیان ² , شاهین صالحی ³ , محمدعلی آذربایجانی ⁴

1 - دانشجوی دکتری فیزیولوژی ورزش، گروه علوم ورزشی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - دانشیار فیزیولوژی ورزش، گروه علوم ورزشی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دانشیار طب ورزش و تمرین، گروه طب ورزش و تمرین، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران.
4 - استاد فیزیولوژی ورزش، دانشکده علوم ورزشی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 17 الخميس , ذو القعدة, 1446 تاريخ التأكيد : 07 الجمعة , صفر, 1447 تاريخ الإصدار : 09 الإثنين , ربيع الأول, 1447

الکلمات المفتاحية: تمرین تاباتا, تمرین تناوبی شدید, ترکیب بدن, سندرم تخمدان پلی‌کیستیک, حداکثر اکسیژن مصرفی, شاخص‌های قلبی‌–متابولیکی,

ملخص المقالة :

تمرینات تاباتا به‌عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین الگوهای تمرینات اینتروال با شدت بالا، شامل چرخه‌های کوتاه ۲۰ ثانیه‌ای فعالیت شدید متناوب با ۱۰ ثانیه استراحت، در سال‌های اخیر، توجه بسیاری از پژوهشگران ایرانی را به خود جلب کرده است. این نوع تمرین، به دلیل کوتاهی مدت، قابلیت اجرا در محیط‌های محدود و پتانسیل بالا در بهبود پارامترهای متابولیکی و عملکردی، به‌عنوان یک مداخله مؤثر برای جمعیت‌های مختلف از جمله افراد دارای اضافه‌وزن، ورزشکاران و بیماران خاص مطرح شده است. هدف این مرور روایتی، ارائه یک تحلیل جامع از شواهد موجود در مطالعات ایرانی بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ژوئیه ۲۰۲۵ و ارزیابی اثرات متابولیکی، عملکردی و ترکیبی تمرینات تاباتا در این جمعیت‌ها است.

یک جستجوی گسترده در پایگاه‌های داخلی شامل MagIran، SID و Noormags و هم‌چنین پایگاه‌های بین‌المللی مانند PubMed و Scopus با استفاده از کلیدواژه‌های مرتبط انجام شد. در مجموع، ۲۴ مطالعه شامل کارآزمایی‌های تصادفی، شبه‌تجربی و طراحی‌های متقاطع شناسایی و بررسی شدند. جمعیت‌های مورد مطالعه شامل زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، افراد دارای اضافه‌وزن یا چاق، ورزشکاران تیمی و رزمی و کارکنان عملیاتی بودند. به دلیل تنوع پروتکل‌های تمرینی، تفاوت در شدت، حجم و مدت تمرین و ناهمگونی در گزارش‌دهی آماری، انجام فراتحلیل امکان‌پذیر نبود و سنتز روایتی به‌عنوان روش اصلی تحلیل انتخاب شد.

تمرینات تاباتا در جمعیت‌های مختلف باعث کاهش شاخص توده بدنی (۱.۵–۳.۵٪) و درصد چربی بدن (۲–۴٪) شد و نشان‌دهنده بهبود قابل‌توجه در نمایه‌های لیپیدی شامل کاهش تری‌گلیسرید، لیپوپروتئین کم‌چگال کلسترول و کلسترول کل و افزایش لیپوپروتئین پر‌چگال کلسترول بود. در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، تمرین تاباتا، منجر به کاهش مقاومت به انسولین و تغییرات مثبت در سطح آدیپوکاین‌ها گردید. از منظر عملکردی، افزایش حداکثر اکسیژن مصرفی بین ۴ تا ۱۱٪ مشاهده شد. توان بی‌هوازی و سرعت نیز بهبود یافت؛ در حالی که تغییرات مربوط به پرش عمودی و انعطاف‌پذیری، نتایج متناقضی داشت. تمرین تاباتا روی سطح ماسه‌ای با بازسازی قلبی مطلوب و افزایش عملکرد قلبی-عروقی همراه بود.

تمرینات تاباتا در جمعیت‌های ایرانی، اثرات متابولیک و عملکردی امیدوارکننده‌ای نشان داده و به‌عنوان یک مداخله کوتاه‌مدت و کارآمد برای مدیریت چاقی و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک قابل توصیه است. با این حال، محدودیت‌های مطالعات موجود شامل حجم نمونه‌های کوچک، دوره‌های کوتاه‌مدت، طراحی‌های غیرتصادفی و استفاده هم‌زمان از دارو یا مکمل، باعث کاهش اعتمادپذیری نتایج شده است. بنابراین، نیاز به کارآزمایی‌های کنترل‌شده تصادفی طولانی‌مدت با پایش دقیق رژیم غذایی، کیفیت خواب، شدت واقعی تمرین و تمرکز بر پیامدهای بالینی پایدار احساس می‌شود.

المصادر:

[1] Abiri, B., Ramezani Ahmadi, A., Amini, S., et al. (2023). Prevalence of overweight and obesity among Iranian population: a systematic review and meta-analysis. J Health Popul Nutr., 2023;42(1):70. doi:10.1186/s41043-023-00476-3.
[2] Al-Mhanna, S.B., Poon, E.T., Franklin, B.A., Tarnopolsky, M.A., Hawley, J.A., Jakicic, J.M., Stamatakis, E., Little, J.P., Pescatello, L.S., Riebe, D., Thompson, W.R., Skinner, J.S., Colberg, S.R., Ehrman, J.K., Metsios, G.S., Douda, H.T., Omar, N., Alghannam, A.F., Batrakoulis, A. (2025). Comparative effectiveness of high-intensity interval training and moderate-intensity continuous training on cardiometabolic health in patients with diabesity: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Diabetol Metab Syndr., 2025 Aug 13;17(1):331. doi: 10.1186/s13098-025-01909-z. PMID: 40804647; PMCID: PMC12344893.
[3] Andreato, L.V. (2020). High-Intensity Interval Training: Methodological Considerations for Interpreting Results and Conducting Research. Trends Endocrinol Metab., 2020;31(11):812–817. doi: 10.1016/j.tem.2020.08.003.
[4] Anousheh L, Poursoltani P. Comparison of changes in serum levels of triglycerides, LDL, HDL, and subcutaneous fat following two methods of high-intensity interval training in young active women in Tehran. Stud Phys Educ Sport Sci. 2021;6(1):111–128. Available from: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1797142
[5] Baharloo, S., Shakeri, N., Ebrahim, K., Ramezani-Tehrani, F., Allameh, Z. (2021). The effect of 12 weeks' water-based Tabata training on insulin resistance, apolipoprotein A, and apolipoprotein B in obese women with polycystic ovary syndrome. Razi J Med Sci., 2021;28(5):11–20. Available from: http://rjms.iums.ac.ir/article-1-6485-en.html
[6] Baharloo, S., Shakeri, N., Ebrahim, K., Ramezani-Tehrani, F., Allameh, Z. (2022). The effect of Tabata exercise in water on some cardiovascular risk factors, leptin, and adiponectin in obese women with polycystic ovary syndrome. Razi J Med Sci., 2022;28(12):259–270. Available from: http://rjms.iums.ac.ir/article-1-5986-en.pdf
[7] Barros, E.S., Júnior, L.H.C., Cavalcante, P.A.M., Barreto, P.R., Marçal, I.R., Coswig, V.S., et al. (2024). Effects of high-intensity interval training on blood pressure levels in hypertensive patients: a systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials. Life (Basel)., 2024;14(12):1661. doi:10.3390/life14121661.
[8] Batterson, P.M., McGowan, E.M., Stierwalt, H.D., et al. (1985). Two weeks of high-intensity interval training increases skeletal muscle mitochondrial respiration via complex-specific remodeling in sedentary humans. J Appl Physiol, (1985). 2023 Feb 1;134(2):339–355. doi:10.1152/japplphysiol.00467.2022.
[9] Bressel, E., Wing, J.E., Miller, A.I., Dolny, D.G. (2014). High-Intensity Interval Training on an Aquatic Treadmill in Adults with Osteoarthritis: Effect on Pain, Balance, Function, and Mobility. J Strength Cond Res., 2014 Aug;28(8):2186–2195. doi:10.1519/JSC.0000000000000530.
[10] Bunæs-Næss, H., Kvæl, L.A.H., Nilsson, B.B., Heywood, S., Heiberg, K.E. (2023). Aquatic high-intensity interval training (HIIT) may be similarly effective to land-based HIIT in improving exercise capacity in people with chronic conditions: a systematic review and meta-analysis. BMJ Open Sport Exerc Med., 2023 Nov 14;9(4): e001639. doi:10.1136/bmjsem-2023-001639.
[11] Cetolin, T., Teixeira, A.S., da Silva, J.F., Haupenthal, A., Nakamura, F.Y., Castagna, C., Guglielmo, L.G.A. (2021). High-Intensity Intermittent Exercise Performed on the Sand Induces Higher Internal Load Demands in Soccer Players. Front Psychol., 2021 Jul 30;12:713106. doi:10.3389/fpsyg.2021.713106.
[12] Dehghani, A., Molani-Gol, R., Mohammadi-Narab, M., et al. (2024). The prevalence of obesity and overweight among Iranian population: an umbrella systematic review and meta-analysis. BMC Public Health., 2024;24(1):2086. doi:10.1186/s12889-024-20860-8.
[13] Fatehian, M., Talebi-Baram, F., Eftekhari-Gheini, E. (2022). Effect of Tabata training on body composition and aerobic capacity in overweight women. In: Proceedings of the First National Conference on Applied Physical Education and Sport Sciences; 2022; Tehran, Iran. [Persian].
[14] Frontiers in Endocrinology. A comparative analysis of energy expenditure and substrate oxidation between Tabata, HIIT, and MICT in overweight/obese male college students. Front Endocrinol (Lausanne). 2024; 15:1323093. doi:10.3389/fendo.2024.1323093.
[15] Furrer, R., Hawley, J.A., Handschin, C. (2023). The molecular athlete: exercise physiology from mechanisms to medals. Physiol Rev., 2023 Jul;103(3):1693–1787. doi:10.1152/physrev.00017.2022.
[16] García-Hermoso, A., Ramirez-Vélez, R., Izquierdo, M. (2024). The efficacy of interval training in improving body composition and cardiometabolic health: an umbrella review. Sports Med., 2024;54(7):1223-1245. doi:10.1007/s40279-024-02070-9.
[17] Ghasemi, A., Shamsi Dilmaghani, A. (2023). Comparison of the effect of Pilates exercise and Tabata interval on physical self-concept and job stress of employee women. J Motion Behav Sci., 2023;5(4):272–285. Available from: https://www.jmbs.ir/article_186451_en.html
[18] Gholitabar, S., Dabidi Roshan, V., Fallah, M. (2024). Effects of Tabata exercise volume and royal jelly supplementation on NLRP3 inflammasome and lncRNA-H19 expression in obese men. Asian J Sports Med., 2024;15(4): e151873. doi:10.5812/asjsm-151873
[19] Javani, M., Saghebjoo, M., Mohebbi, H., Mohammadnia Ahmadi, M. (2020). The acute effect of two types of high-intensity interval exercise with the same energy expenditure on substrate oxidation, appetite, and exercise enjoyment in overweight or obese men. J Appl Exerc Physiol., 2020;16(32):115–133. doi:10.22080/jaep.2020.19417.1967
[20] Khodadadi, H., Rajabi, H., Attarzadeh, S.R., Abbasian, S. (2014). The effect of high-intensity interval training (HIIT) and Pilates on levels of irisin and insulin resistance in overweight women. Iran J Endocrinol Metab., 2014;16(3):190–196. Available from: http://ijem.sbmu.ac.ir/article-1-1709-en.html
[21] Mahatme, S.K.V., Kumar, N., Rao, V., Kovela, R.K., Sinha, M.K. (2022). Impact of high-intensity interval training on cardio-metabolic health outcomes and mitochondrial function in older adults: a review. Med Pharm Rep. 2022 Apr;95(2):115-130. doi: 10.15386/mpr-2201. Epub 2022 Apr 28. PMID: 35721039; PMCID: PMC9176307.
[22] Mohamadi Bazneshin, H., Damirchi, A., Arazi, H. (2023). Comparison of the effect of Tabata training on soft and hard surfaces on left ventricular structure and function and some physical fitness factors in elite beach soccer players. J Sport Exerc Physiol. 2023;16(2):94–104. doi:10.52547/joeppa.16.2.94
[23] Mosaffa, N., Abedi, B., Saremi, A. (2023). The effect of a period of Tabata training in water and metformin consumption on E-selectin and NF-κB in obese women with PCOS. Razi J Med Sci., 2023;30(3):119–128. Available from: https://rjms.iums.ac.ir/browse.php?a_id=7539&sid=1&slc_lang=en
[24] Najafipour, H., Bagheri, M., Saberi, S., et al. (2021). Epidemiological update on prevalence and incidence of overweight and obesity in adults in southeastern Iran: findings from the Kerman CAD Risk Factors Study (KERCADRS). East Mediterr Health J., 2021;27(9):874-83. doi:10.26719/emhj.21.032.
[25] Nameni, F., Abbasabadi, S.S. (2021). Comparison of effect of piperine and capsaicin with Tabata exercise on changes in serum nitric oxide and creatine kinase of Kung Fu boys. J Shahid Sadoughi Univ Med Sci Yazd., 2021;29(3):3566–3577. doi:10.18502/ssu. v29i3.6201
[26] Noorbakhsh, S., Roshan, V.D. (2023). Influence of 8 weeks of Tabata high-intensity interval training and nanocurcumin supplementation on inflammation and cardiorespiratory health among overweight elderly women. Prev Nutr Food Sci., 2023;28(3):224–234. doi:10.3746/pnf.2023.28.3.224. PMID:37842247; PMCID: PMC10567597
[27] Piralaiy, E., Nikoukheslat, S.D., Saeidy, K. (2023). The effects of high-intensity interval training using Tabata protocol on the physical fitness of teenage wrestlers. Sport Sci Health Res., 2023;15(2):171–180. doi:10.22059/sshr.2024.368648.1110
[28] Poon, E.T., Li, H.Y., Little, J.P., Wong, S.H., Ho, R.S. (2024). Efficacy of interval training in improving body composition and adiposity in apparently healthy adults: an umbrella review with meta-analysis. Sports Med., 2024;54(11):2817-40. doi:10.1007/s40279-024-02070-9.
[29] Ramos, J.S., Dalleck, L.C., Tjonna, A.E., Beetham, K.S., Coombes, J.S. (2024). High-intensity interval training and cardiorespiratory fitness in adults: a systematic review and meta-analysis. Scand J Med Sci Sports. 2024;34(5): e14652. doi:10.1111/sms.14652.
[30] Rostamzadeh, N., Salimi, F. (2024). The effect of six weeks of selected Tabata training with creatine supplementation on body composition and some physical fitness variables in female volleyball players. Res Exerc Nutr., 2024;3(1):47–58. Available from: https://www.magiran.com/p2823382
[31] Sabzevari Rad, R., Omidi, H., Alipour, M. (2024). The effect of Tabata training with and without cinnamon supplementation on body composition, lipid profile, and physical performance in overweight and obese soldiers. J Neyshabur Univ Med Sci., 2024;12(1):78–94. Available from: https://www.magiran.com/p2872692
[32] Sari-Sarraf, V., Amirsasan, R., Faraji, M. (2024). The effect of six weeks of wrestling-specific Tabata training on total antioxidant responses, testosterone to cortisol ratio, and salivary IgA in male freestyle wrestlers. Sport Biosci., 2024;16(3):55–68. doi:10.22059/JSB.2024.379915.1642
[33] Seraji, A., Ahmadizad, S., Cornell, D. (2024). The effects of 8 weeks of high-intensity interval training and high-intensity functional training on physical performance and volume of firefighters’ self-contained breathing apparatus. J Sport Exerc Physiol., 2024;17(2):95–108. doi:10.48308/joeppa.2024.235532.1242
[34] Tabata, I., Ogita, F., Miyachi, M., Shibayama, H. (2024). Tabata training increases VO₂max and anaerobic capacity: effects of 6–12 week protocols. J Exerc Sci Fit., 2024;22(3):155-164. doi: 10.1016/j.jesf.2024.07.004.
[35] Tabata, I. (2024). Tabata training: one of the most energetically effective high-intensity interval training protocols. Educ Health (Abingdon)., 2024;29(2):4001. doi:10.18865/ed.29.2.4001.
[36] Wahl, P., Bloch, W., Proschinger, S. (2022). The molecular signature of high-intensity training in the human body. Int J Sports Med., 2022 Mar;43(3):195–205. doi:10.1055/a-1551-9294.
[37] Xu, G., Li, Q., Yang, Q., Yu, H. (2025). The effect of high-intensity interval training on health-related outcomes in obese adolescents: a systematic review and meta-analysis. Front Physiol., 2025;16:1609818. doi:10.3389/fphys.2025.1609818.
[38] Yaghoubi, M.S., Abedi, B., Saremi, A. (2023). Effect of a Tabata exercise session in water on TSP-1 and TIMP-3 and insulin resistance in obese women with PCOS. Razi J Med Sci., 2023;30(5):182–191. Available from: http://rjms.iums.ac.ir/article-1-8236-en.html
[39] Yaghoubi, M.S., Abedi, B., Saremi, A. (2021). The effect of Tabata exercise in water and metformin use on endostatin and TIMP2 in obese women with polycystic ovary syndrome. Razi J Med Sci., 2021;28(4):84–94. Available from: http://rjms.iums.ac.ir/article-1-6449-en.html
[40] Zamani, R., Ghazaleh, L., Sharifi, F. (2023). The effect of six weeks Tabata training on physical fitness and body composition of female basketball players. J Appl Exerc Physiol., 2023;19(37):15–27. doi:10.22080/jaep.2024.26160.2163. Available from: https://asp.journals.umz.ac.ir/article_4882.html

نص كامل:



19

 

Received: 2025/5/15 Accepted: 2025/8/1 (ISSN: 3060 - 6306)

2025 (Summer), 3(2): 9-19 DOI:  Review article Journal of Physiology of Training and Sports Injuries ([e-mail])  ([e-mail]) https://sanad.iau.ir/journal/eps

Tabata Training and Metabolic–Functional Outcomes:

A Narrative Review of Iranian Studies

 

Zahra Mirzashaeri1, Farshad Ghazalian2, Shahin Salehi3, Mohammad Ali Azarbayjani4

 

1. Department of Exercise Physiology, SRB.I.A.U., Islamic Azad University, Tehran, Iran.

2. Department of Exercise Physiology, SRB.I.A.U., Islamic Azad University, Tehran, Iran. (Corresponding Author). 

Email: [e-mail]

3. Department of Sports and Exercise Medicine, School of Medicine, Shahid Beheshti University of Medical Sciences, Tehran, Iran.
4. Department of Exercise Physiology, CT.C., Islamic Azad University, Tehran, Iran.

 

 

Abstract:

Tabata training, a distinct form of high-intensity interval training (HIIT) consisting of 20-second high-intensity bouts followed by 10-second rest intervals, has recently gained increasing attention among Iranian researchers. This narrative review aimed to comprehensively examine the metabolic and functional effects of the Tabata protocol in Iranian populations between 2014 and July 2025.

A systematic search was conducted in domestic databases (MagIran, SID, Noormags) and international databases (PubMed, Scopus) using relevant keywords. Twenty-four studies, including randomized controlled trials, quasi-experimental designs, and crossover studies, were included. Study populations encompassed women with polycystic ovary syndrome (PCOS), overweight or obese individuals, team sport and combat athletes, and operational personnel. Due to substantial heterogeneity in intervention protocols and statistical reporting, meta-analysis was not feasible, and a narrative synthesis approach was adopted.

Tabata training was associated with reductions in BMI (1.5–3.5%) and BF percentage (2–4%), along with favorable alterations in lipid profiles, including decreases in TG, LDL, and TC, accompanied by an increase in HDL. In women with PCOS, improvements in insulin resistance and beneficial changes in adipokine levels were observed. Functionally, VO₂max improved by approximately 4–11%, with additional gains in anaerobic capacity and sprint performance, whereas results for vertical jump and flexibility were inconsistent. Sand-based Tabata interventions were linked to enhanced cardiovascular recovery.

Tabata training appears to exert promising metabolic and functional benefits in Iranian populations and may serve as a time-efficient strategy for managing PCOS and obesity. Nonetheless, the reliability of these findings is constrained by small sample sizes, short intervention durations, and the concurrent use of supplements or medications. Accordingly, future long-term randomized controlled trials with rigorous monitoring of diet, sleep, actual training intensity, and clinically relevant outcomes are warranted.

 

Keywords: Tabata Training, HIIT, Body Composition, PCOS, VO₂max, Cardiometabolic health.

 

 

 

 

How to Cite: Mirzashaeri, Z., Ghazalian, F., Salehi, S., Azarbayjani, M.A. (2025). Tabata Training and Metabolic–Functional Outcomes: A Narrative Review of Iranian Studies. Journal of Physiology of Training and Sports Injuries, 3(2):9-19. [Persian].

تاریخ دریافت: 25/2/1404 تاریخ پذیرش: 10/5/1404 مقاله مروری

دورۀ‌ 3 – شماره 2                    تابستان 1404 - صص: 9-19

تمرینات تاباتا و پیامدهای متابولیکی–عملکردی: مرور روایتی شواهد پژوهش‌های ایرانی

زهرا میرزاشاعری1، فرشاد غزالیان2، شاهین صالحی3، محمدعلی آذربایجانی4

 

1. دانشجوی دکتری فیزیولوژی ورزش، گروه علوم ورزشی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2. دانشیار فیزیولوژی ورزش، گروه علوم ورزشی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسندۀ مسئول).

آدرس پست الکترونیک: [e-mail]

3. دانشیار طب ورزش و تمرین، گروه طب ورزش و تمرین، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران.

4. استاد فیزیولوژی ورزش، دانشکده علوم ورزشی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

 

چکیده:

تمرینات تاباتا به‌عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین الگوهای تمرینات اینتروال با شدت بالا، شامل چرخه‌های کوتاه ۲۰ ثانیه‌ای فعالیت شدید متناوب با ۱۰ ثانیه استراحت، در سال‌های اخیر، توجه بسیاری از پژوهشگران ایرانی را به خود جلب کرده است. این نوع تمرین، به دلیل کوتاهی مدت، قابلیت اجرا در محیط‌های محدود و پتانسیل بالا در بهبود پارامترهای متابولیکی و عملکردی، به‌عنوان یک مداخله مؤثر برای جمعیت‌های مختلف از جمله افراد دارای اضافه‌وزن، ورزشکاران و بیماران خاص مطرح شده است. هدف این مرور روایتی، ارائه یک تحلیل جامع از شواهد موجود در مطالعات ایرانی بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ژوئیه ۲۰۲۵ و ارزیابی اثرات متابولیکی، عملکردی و ترکیبی تمرینات تاباتا در این جمعیت‌ها است.

یک جستجوی گسترده در پایگاه‌های داخلی شامل MagIran، SID و Noormags و هم‌چنین پایگاه‌های بین‌المللی مانند PubMed و Scopus با استفاده از کلیدواژه‌های مرتبط انجام شد. در مجموع، ۲۴ مطالعه شامل کارآزمایی‌های تصادفی، شبه‌تجربی و طراحی‌های متقاطع شناسایی و بررسی شدند. جمعیت‌های مورد مطالعه شامل زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، افراد دارای اضافه‌وزن یا چاق، ورزشکاران تیمی و رزمی و کارکنان عملیاتی بودند. به دلیل تنوع پروتکل‌های تمرینی، تفاوت در شدت، حجم و مدت تمرین و ناهمگونی در گزارش‌دهی آماری، انجام فراتحلیل امکان‌پذیر نبود و سنتز روایتی به‌عنوان روش اصلی تحلیل انتخاب شد.

تمرینات تاباتا در جمعیت‌های مختلف باعث کاهش شاخص توده بدنی (۱.۵–۳.۵٪) و درصد چربی بدن (۲–۴٪) شد و نشان‌دهنده بهبود قابل‌توجه در نمایه‌های لیپیدی شامل کاهش تری‌گلیسرید، لیپوپروتئین کم‌چگال کلسترول و کلسترول کل و افزایش لیپوپروتئین پر‌چگال کلسترول بود. در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، تمرین تاباتا، منجر به کاهش مقاومت به انسولین و تغییرات مثبت در سطح آدیپوکاین‌ها گردید. از منظر عملکردی، افزایش حداکثر اکسیژن مصرفی بین ۴ تا ۱۱٪ مشاهده شد. توان بی‌هوازی و سرعت نیز بهبود یافت؛ در حالی که تغییرات مربوط به پرش عمودی و انعطاف‌پذیری، نتایج متناقضی داشت. تمرین تاباتا روی سطح ماسه‌ای با بازسازی قلبی مطلوب و افزایش عملکرد قلبی-عروقی همراه بود.

تمرینات تاباتا در جمعیت‌های ایرانی، اثرات متابولیک و عملکردی امیدوارکننده‌ای نشان داده و به‌عنوان یک مداخله کوتاه‌مدت و کارآمد برای مدیریت چاقی و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک قابل توصیه است. با این حال، محدودیت‌های مطالعات موجود شامل حجم نمونه‌های کوچک، دوره‌های کوتاه‌مدت، طراحی‌های غیرتصادفی و استفاده هم‌زمان از دارو یا مکمل، باعث کاهش اعتمادپذیری نتایج شده است. بنابراین، نیاز به کارآزمایی‌های کنترل‌شده تصادفی طولانی‌مدت با پایش دقیق رژیم غذایی، کیفیت خواب، شدت واقعی تمرین و تمرکز بر پیامدهای بالینی پایدار احساس می‌شود.

واژگان کلیدی: تمرین تاباتا، تمرین تناوبی شدید، ترکیب بدن، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، حداکثر اکسیژن مصرفی، شاخص‌های قلبی‌–متابولیکی.

شیوه استناددهی: میرزاشاعری، زهرا؛ غزالیان، فرشاد؛ صالحی، شاهین؛ آذربایجانی، علی. تمرینات تاباتا و پیامدهای متابولیکی–عملکردی: مرور روایتی شواهد پژوهش‌های ایرانی. فصلنامه فیزیولوژی تمرین و آسیب‌های ورزشی، تابستان1404، 3(2)؛ 9-19.

1. مقدمه

اختلالات متابولیک مانند چاقی، مقاومت به انسولین، دیابت نوع دوم و بیماری‌های قلبی–عروقی بار سنگینی بر سلامت عمومی وارد می‌کنند و طی دهه‌های اخیر، شیوع این مشکلات در ایران به‌طور مداوم افزایش یافته است. مطالعات جمعیتی نشان می‌دهند که شیوع کلی اضافه‌وزن و چاقی بزرگسالان در ایران حدود ۳۵ درصد است [1] و همین روند در کودکان و نوجوانان نیز قابل مشاهده است [12]. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک نیز به‌عنوان اختلال غددی–متابولیکی شایع زنان در سن باروری شناخته می‌شود و مداخلات سبک زندگی، از جمله فعالیت بدنی هدفمند، به‌طور قوی توصیه شده است [24].

یک مانع اساسی اجرای برنامه‌های ورزشی در سطح جمعیتی، محدودیت زمانی افراد است؛ بنابراین، مداخلات کوتاه‌مدت با بازده بالا اهمیت فراوانی دارند. در این راستا، نسخه تناوبی پرشدت پروتکل تمرینی تاباتا (۲۰ ثانیه فعالیت شدید/۱۰ ثانیه استراحت در بلوک‌های ۴ دقیقه‌ای) به دلیل کارایی زمانی چشمگیر مورد توجه ویژه‌ای قرار گرفته است [14، 16]. مطالعه‌ای بین‌المللی، اخیرا، نشان داد که تمرینات تاباتا اگرچه به‌طرز محسوسی کوتاه‌تر است، اما بازده انرژی‌سوزی و چربی‌سوزی آن در طول تمرین و هم‌چنین، سرعت ریکاوری آن نسبت به تمرینات تناوبی پرشدت و تمرینات تداومی با شدت متوسط بالاتر است که مزیت مهمی در مداخلات بهداشتی است [14]. یافته‌های فراتحلیلی و مروری جامع نیز نشان دادند که تمرینات تناوبی پرشدت به‌ویژه در کاهش چربی بدن و بهبود شاخص‌های قلبی–متابولیکی مؤثر است که اهمیت انتخاب پروتکل تاباتا را برجسته می‌سازد [34].

از منظر مکانیزمی، پاسخ‌های ناشی از تمرینات با شدت بالا چندسطحی و هماهنگ با مسیرهای سیگنال‌دهی متابولیک شناخته‌شده‌اند. استرس انرژی گذرا در طول بازه‌های انفجاری باعث افزایش نسبت [AMP]/[ATP] و فعال‌سازی کیناز حساس به AMP (AMPK) می‌شود که به‌عنوان حسگر مرکزی انرژی عمل کرده و هم‌زمان مسیرهای پایین‌دستی از جمله شارژ SIRT1 و فعال‌سازی فاکتورهای رونویشی مانند PGC-1α را القا می‌کند. این محور، موجب القای بیوژنز میتوکندریایی، افزایش بیان آنزیم‌های اکسیداتیو و ارتقای ظرفیت اکسیداتیو عضله اسکلتی می‌گردد [15، 36]. علاوه بر این، نوسانات شدید یون کلسیم در حین انقباض‌های مکرر تمرینات تناوبی پرشدت، مسیرهای وابسته به CaMK و p38 MAPK را تحریک کرده که با PGC-1α تعامل می‌کنند و هماهنگی بیشتری میان رونویسی ژن‌های میتوکندریایی و بازسازی شبکۀ فیبری عضلانی ایجاد می‌کنند. بنابراین، حتی پروتکل‌های کوتاه‌مدت می‌توانند در سطوح مولکولی تغییرات معنی‌داری را القا نمایند. شواهد بافتی انسانی نشان داده‌اند که این سازگاری‌ها می‌توانند ظرف فقط چند جلسه ( ≤۲ هفته) آشکار شوند. از جمله این سازگاری‌ها، بهبود در تنفس میتوکندریایی و افزایش بیان ژن‌های مرتبط با فسفوریلاسیون اکسیداتیو و انتقال الکترون است. این تغییرات مولکولی مبنای افزایش حساسیت به انسولین و تنظیم بهتر متابولیسم گلوکز پس از دوره‌های کوتاه‌مدت تمرینات تناوبی پرشدت هستند، زیرا افزایش محتوای و عملکرد میتوکندریایی و بهبود مسیرهای فسفوریلاسیونِ انسولین می‌تواند مصرف گلوکز وابسته به فعالیت را بالا ببرد و مقاومت به انسولین را کاهش دهد [8، 15، 36].

مرورهای ناظر بر جمع‌بندی شواهد نشان می‌دهند که ساختار زمانیِ تکرارهای کوتاه و شدید در تمرینات تناوبی پرشدت/ تاباتا، با وجود حجم زمانی کمتر، می‌تواند محرکی کافی برای فعال‌سازی همین سیگنال‌های مرکزی باشد. بنابراین، کارایی زمانی این پروتکل‌ها ریشه در توانایی القای سریع پاسخ‌های مولکولی-بیوشیمیایی دارد که پیش‌تر با تمرینات طولانی‌تر مرتبط بودند [21]. در عمل نیز انعطاف‌پذیری اجرای تاباتا (کم‌نیاز به تجهیزات، مناسب برای فضاهای محدود) و امکان اجرای آن روی سطوح متنوع یا در محیط آبی، کاربرد بالینی و عملی گسترده‌ای فراهم می‌آورد. یافته‌های فراتحلیلی و مرورهای سیستماتیک نشان می‌دهند که تمرینات آبی با شدت بالا می‌توانند بار مکانیکی را کاهش داده و دسترسی به تمرین برای افراد دارای درد مفصلی یا محدودیت‌های مکانیکی را افزایش دهند، بی‌آن‌که از نظر القای پاسخ‌های سازشی میتوکندریایی و بهبود ظرفیت هوازی چندان تفاوتی با تمرین‌های زمینی داشته باشند [9، 10]. از سوی دیگر، اجرای تمرینات تناوبی پرشدت / تاباتا روی سطوح نرم مانند ماسه، به‌واسطه افزایش درصد اکسیژن مصرفی، درصد ضربان قلب، سطوح لاکتات و میزان درک فشار تمرین و تقاضای عصبی عضلانی بالاتر، می‌تواند منجر به الگوهای سازشی متفاوتی شود که در ورزشکاران ساحلی با تغییرات عملکردی و سازگاری‌های ساختاری قلبی همراه است؛ اما شواهد بلندمدت برای عملکرد بالینی در جمعیت‌های پرخطر هنوز محدود است و نیاز به مطالعات کنترل‌شده طولانی‌تر دارد [11].

باوجود حجم بالای شواهد بین‌المللی درباره اثرات فیزیولوژیک و متابولیک تمرینات تناوبی پرشدت و پروتکل تاباتا، ضروری است بررسی شود تا چه حد، این یافته‌ها، در جمعیت‌های ایرانی قابل تکرار و تعمیم هستند و چه کاستی‌هایی موجب تفسیر ناقص می‌شوند. متون معتبر روش‌شناسی ورزش، چالش‌هایی مانند تفاوت در شدت واقعی تمرین، میزان درک فشار تمرین در مقابل اکسیژن مصرفی بیشینه و حداکثر ضربان قلب، نبود برابری در حجم یا انرژی مصرفی بین گروه‌های تمرینی و عدم کنترل رژیم غذایی، خواب یا وضعیت هورمونی را به‌عنوان ریسک‌های اساسی خطا گزارش کرده‌اند [3]. هم‌چنین مرورهای سیستماتیک نشان دادند که ناهمگونی قابل توجه در طراحی پروتکل‌های تمرینات تناوبی پرشدت نظیر شدت، فرکانس، مدت و حجم تمرین، نتیجه‌گیری‌های کلی را محدود می‌سازد [2]. افزون بر این، ارزیابی کیفیتی، بیانگر مشکلاتی مانند تخصیص غیربه‌تصادف، افت‌تعقیب بالا، خطای گزارش‌دهی و فقدان استانداردسازی در جمع‌آوری داده‌ها است که اعتبار نتایج را کاهش می‌دهد [37].

بر این اساس، هدف مرور حاضر، نه تنها شناسایی شکاف‌های روش‌شناختی آشکار در مطالعات ایرانی تمرینات تاباتا است، بلکه ارائه راهنمایی دقیق برای طراحی کارآزمایی‌های آینده با شدت‌سنجی استاندارد مانند درصدهای ضربان قلب یا ذخیره اکسیژن مصرفی، به دلیل دقت و قابلیت بازتولید بالاتر نسبت به شاخص درک فشار تمرین، کنترل نظام‌مند متغیرهای مخدوش‌کننده حیاتی شامل رژیم غذایی، الگوی خواب و وضعیت هورمونی و بهره‌گیری از دوره‌های پیگیری کافی برای ارزیابی جامع پیامدهای لیپیدی، ایمنی و عملکرد قلبی–متابولیکی را دنبال می‌کند. این رویکرد، می‌تواند مطالعات آینده را از محدودیت‌های گذشته رها کرده و امکان ارائه شواهد قابل اعتماد برای سیاست‌گذاری سلامت و درمان‌های هدفمند را فراهم سازد.

2. روش پژوهش

این مرور سیستماتیک با استفاده از روش‌های استاندارد برای شناسایی، جمع‌آوری و تحلیل مطالعات مرتبط انجام شد. مطالعات مداخله‌ای و مشاهده‌ای منتشرشده بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۵ که اثر تمرینات تناوبی پرشدت تاباتا بر شاخص‌های متابولیکی، مولکولی و عملکردی را در جمعیت‌های ایرانی بررسی کرده بودند، بررسی شدند.

شرکت‌کنندگان شامل نوجوانان و بزرگسالان ایرانی سالم یا دارای اختلالات متابولیک، مانند چاقی یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، بودند. مداخلات شامل پروتکل استاندارد تمرینات تناوبی پرشدت تاباتا (۲۰ ثانیه فعالیت شدید و ۱۰ ثانیه استراحت در ۸ چرخه متوالی) با / بدون استفاده از مکمل‌های دارویی یا غذایی مانند کراتین، دارچین، نانوکورکومین، ژل رویال یا متفورمین بود. گروه‌های مقایسه شامل وضعیت پایه، سایر پروتکل‌های تمرینات تناوبی پرشدت یا گروه‌های کنترل بودند. شاخص‌های مورد بررسی شامل ترکیب بدن، شاخص‌های متابولیک (لیپیدها، گلوکز، انسولین، لپتین، آدیپونکتین، شاخص مقاومت به انسولین، شاخص‌های مولکولی (NLRP3، NF-κB، TIMP-2، TSP-1، اندوستاتین)، شاخص‌های عملکرد قلبی–عروقی (اکسیژن مصرفی بیشینه، ضربان قلب) و عملکرد ورزشی (قدرت، سرعت، استقامت و توان انفجاری) بودند.

تنها کارآزمایی‌های بالینی تصادفی، مطالعات شبه‌تصادفی، کوهورت و مداخلات کنترل‌شده وارد مطالعه شدند و پژوهش‌های حیوانی، مطالعات غیرایرانی، مقالات مروری و مطالعات با داده‌های ناقص کنار گذاشته شدند. جستجوی منابع در پایگاه‌های PubMed، Web of Science، Scopus، Magiran، IranDoc و SID انجام شد. کلیدواژه‌ها ترکیبی از Tabata  یا High-Intensity Interval Training  وIran  یا ایران همراه با obesity،  PCOS یاmetabolic  بودند. محدودیت‌های زبان فارسی و انگلیسی و بازه زمانی ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۵ اعمال شد. در مجموع ۳۷ رکورد شناسایی شد. پس از حذف موارد تکراری، بیست مقاله باقی ماند که معیارهای ورود را داشتند و وارد تحلیل کیفی شدند. اطلاعات استخراج‌ شده شامل نویسندگان، سال انتشار، طراحی مطالعه، حجم نمونه، ویژگی‌های جمعیت، جزئیات مداخله، استفاده یا عدم استفاده از مکمل، شاخص‌های مورد بررسی و ابزارهای اندازه‌گیری و هم‌چنین نتایج اصلی همراه با اندازه اثر بود. ویژگی‌ها و نتایج اصلی این ۲۰ مطالعه در جدول ۱ ارائه شده است. ستون‌های Confidence Interval (95%)  و I² heterogeneity در جدول حذف شده‌اند، زیرا این مقادیر در مطالعات گزارش نشده بودند. به دلیل ناهمگونی زیاد در طراحی مطالعات و شاخص‌های گزارش‌شده، متاآنالیز کلی امکان‌پذیر نبود و نتایج به‌صورت روایتی–سیستماتیک تحلیل شدند. هیچ شاخص I² یا Confidence Interval جمع‌بندی شده‌ای ارائه نشده است و داده‌ها به صورت جداگانه گزارش شده‌اند. سطح معنی‌داری آماری p < 0.05 در موارد قابل محاسبه در نظر گرفته شد.

در اکثر مطالعات، پروتکل استاندارد Tabata شامل ۸ چرخه ۲۰/۱۰ ثانیه‌ای (۴ دقیقه در هر جلسه) بود. تعداد جلسات هفتگی بین ۲ تا ۵ و مدت مداخله بین ۴ تا ۱۲ هفته متفاوت بود. برخی پژوهش‌ها تغییراتی مانند افزایش تعداد چرخه‌ها یا اجرای تمرین در محیط آبی را گزارش کردند.

3. یافته‌ها

تحلیل گسترده مطالعات اخیر نشان می‌دهد که تمرینات تناوبی پرشدت و تاباتا در بازه‌های ۶ تا ۱۲ هفته بیشترین و پایدارترین تأثیر را بر شاخص‌های عملکردی سیستم قلبی–تنفسی و عصبی–عضلانی دارند. افزایش حداکثر اکسیژن مصرفی بین ۴ تا ۱۱ درصد، بهبود توان انفجاری، سرعت، استقامت عمومی و اختصاصی و در جمعیت‌های دارای اضافه‌وزن، کاهش درصد چربی و بهبود نسبت‌های بدنی گزارش شده است [16، 21، 28، 29، 31، 34، 35]. مطالعات مختلف نشان می‌دهند که الگوی تمرینی، زمانی مؤثرتر است که با نیاز واقعی فرد یا گروه هم‌خوانی داشته باشد؛ برای مثال، تمرینات عملکردی پرشدت برای آتش‌نشانان [33] یا پروتکل‌های اختصاصی کشتی که با اصل اختصاصیت همسو هستند [32]. هم‌چنین، شواهدی وجود دارد که هرچه بارگذاری به تقاضای عملکرد واقعی نزدیک‌تر باشد، انتقال سازگاری‌ها به محیط عملیاتی بیشتر است [14، 21، 34].

برخی شاخص‌ها مانند انعطاف‌پذیری، بهبود معناداری نشان نمی‌دهند؛ زیرا بافت‌های کپسول–پیوندی و سیستم عصبی–عضلانی نیازمند محرک‌های کششی طولانی‌تر و کنترل‌شده هستند، که بارگذاری‌های انفجاری کوتاه‌مدت تمرینات تناوبی پرشدت قادر به فراهم کردن آن‌ها نیستند [9، 21]. این یافته ضرورت ترکیب تمرینات کششی اختصاصی و برنامه‌های بلندمدت را برای اثرگذاری بر انعطاف‌پذیری نشان می‌دهد.

در جمعیت‌های پرخطر متابولیک نیز شواهد امیدوارکننده‌ای گزارش شده است. در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک، تمرینات تاباتای آبی طی ۱۲ هفته باعث کاهش مقاومت به انسولین، افزایش آدیپونکتین، کاهش لپتین و کاهش شاخص‌های التهابی مانند NF-κB و E-selectin شد [5، 6، 10، 23]. محیط آبی با کاهش فشار مکانیکی و افزایش تحمل‌پذیری تمرینی، امکان اجرای تمرینات با شدت بالا را فراهم می‌کند. با این حال، عدم تغییر معنادار در سطح ApoA و ApoB نشان می‌دهد که شاخص‌های لیپیدی نیازمند مداخلات طولانی‌تر یا همراه با رژیم غذایی کنترل‌شده هستند [5، 10، 16]. در سالمندان دارای اضافه‌وزن، اجرای پروتکل‌های تاباتا با / بدون مصرف نانوکورکومین، بهبود حداکثر اکسیژن مصرفی، کاهش فشار خون و مهار مسیرهای التهابی مولکولی مانند NLRP3 را در پی داشت [7، 18، 26]. این یافته‌ها نشان می‌دهند که تمرین تناوبی پرشدت می‌تواند سازگاری‌های عملکردی را به سطح مولکولی منتقل کند و مکمل‌های تغذیه‌ای ضدالتهابی پتانسیل افزایش این اثرات را دارند، به شرطی که محور مکمل با مسیرهای اصلی تمرین همسو باشد و دوز تمرین کافی اعمال شود.

اثر مکمل‌ها وابسته به نوع ماده، جمعیت و پروتکل تمرینی است. برای مثال، کراتین در والیبالیست‌های زن اثر افزوده معناداری بر تمرینات کوتاه‌مدت تناوبی پرشدت نداشت، زیرا محدودیت واقعی عملکرد انرژی فسفاژنی نبود [30]. در مقابل، مکمل‌هایی مانند دارچین، پیپرین و کپسایسین اثرات کوچک و موقتی بر شاخص‌های اندوتلیالی و التهابی ایجاد کردند [25، 31]، در حالی که رویال ژل و نانوکورکومین اثرات مولکولی و ضدالتهابی قوی‌تری در جمعیت‌های خاص نشان دادند [18، 26]. بنابراین، طراحی هم‌زمان تمرین و مکمل با هماهنگی مسیرهای بیولوژیک هدف، اهمیت زیادی دارد.

از نظر پیامدهای متابولیکی–لیپیدی، مطالعات کوتاه‌مدت یا بدون کنترل رژیم غذایی تغییرات معناداری در نیمرخ لیپیدی و چربی زیرجلدی گزارش نکردند [4، 28، 37]. حتی در ورزشکاران، بهبود ترکیب بدن لزوماً با بهبود همه شاخص‌های عملکردی همراه نبود [29، 30، 40]. این یافته‌ها نشان می‌دهند که برای تأثیرگذاری پایدار بر متابولیسم لیپیدها نیاز به دوره‌های بلندمدت و حجم تمرین بالاتر است.

در سطح مکانیزمی، تمرینات تناوبی پرشدت و تاباتا مسیرهای متعددی را فعال می‌کنند: افزایش آیریزین و PGC-1α، تحریک قهوه‌ای‌سازی نسبی چربی سفید، بهبود TAC، تغییر نسبت تستوسترون/کورتیزول و سرکوب مسیرهای التهابی کلیدی مانند NLRP3 وNF-κB  [15، 18، 20، 23، 26، 32، 36] و در عین حال، کاهش IgA بزاقی در برخی ورزشکاران نشان داده که فشار تمرینی بالا می‌تواند به ایمنی مخاطی آسیب بزند و ضرورت طراحی موجی بار–استراحت و پایش دقیق را برجسته می‌سازد [15، 32].

محیط و مدالیته تمرین نیز نقش کلیدی در نتایج دارند. تمرین در محیط آبی، به‌ویژه برای جمعیت‌های پرخطر، با کاهش فشار مکانیکی و التهاب به بهبود شاخص‌های متابولیک و التهابی کمک می‌کند [5، 6، 10، 16، 23]. تمرین روی ماسه با افزایش بار نوروموسکولار و زمان تماس طولانی‌تر، بازسازی قلبی–عروقی مطلوب‌تری ایجاد می‌کند، هرچند مزیت آشکاری در شاخص‌های عملکردی کوتاه‌مدت مشاهده نشده است [11، 22]. هم‌چنین، تمرینات تناوبی پرشدت کالستنیک نسبت به تمرینات تناوبی پرشدت رکابی اکسیداسیون چربی بیشتری القا می‌کند و نشان می‌دهد که الگوی انقباضی و شدت–استراحت واقعی بر مسیرهای سوختی اثرگذار است [14، 19]. مرورهای اخیر نیز تاباتا را به‌عنوان پروتکلی زمان‌بهینه و مؤثر در کنار سایر الگوهای تمرینات تناوبی پرشدت معرفی کرده‌اند [35].

ابعاد روانی–اجتماعی تمرینات نیز نباید نادیده گرفته شوند. اجرای پروتکل‌های تاباتا موجب ارتقای خودپنداره جسمانی شد [17] و بدون کاهش لذت ادراک‌شده، مسیرهای بهبود متابولیک و سوختی متفاوتی را فعال کرد [19]. این یافته‌ها اهمیت طراحی تمرینات قابل پذیرش و پایدار برای بهبود رفتارهای حرکتی و افزایش تبعیت از برنامه‌های تمرینی را برجسته می‌کنند.

با وجود شواهد قوی، محدودیت‌های روش‌شناختی قابل توجهی وجود دارد. اندازه نمونه‌های کوچک، بازه‌های کوتاه، کنترل ناکافی رژیم غذایی، خواب و چرخه قاعدگی و گزارش ناقص اندازه اثرها از جمله نقاط ضعف هستند [3، 7، 16، 28، 29، 37]. همچنین گزارش ناکافی عوارض جانبی و پایش ضعیف تبعیت، ارزیابی ایمنی بلندمدت را محدود می‌کند. یک مرور سطح بالا در ژورنال‌های بسیار معتبر باید کیفیت شواهد، ریسک سوگیری و نوع مطالعه را به‌طور شفاف مشخص کند [2، 3].

 

جدول 1. ویژگی‌ها و مهم‌ترین یافته‌های مطالعات وارد شده درباره مداخلات تمرینات تناوبی پرشدت و تاباتا در جمعیت‌های ایرانی (2014 تا 2015)

مرجع	عنوان	نویسنده،سال	جمعیت	مداخلات	اندازه اثر / آمار	نتیجه
31	تأثیر تمرین تاباتا HIIT و مکمل دارچین بر ترکیب بدنی، پروفایل لیپیدی و آمادگی جسمانی سربازان دارای اضافه‌وزن	سبزواری راد ر.، امیدی ح.، علی‌پور م.، 2024	تقریباً ۴۰ سرباز دارای اضافه‌وزن/چاق، ۴ گروه (تاباتا، مکمل، تاباتا+مکمل، کنترل)	تمرین تاباتا HIIT (۸×۲۰ ثانیه با ۸۵–۹۰٪ حداکثر ضربان قلب، ۱۰ ثانیه استراحت، ۴ روز در هفته) ± مکمل دارچین، ۶ هفته	تنها مقادیر F گزارش شده	کاهش BMI، وزن، درصد چربی؛ کاهش TG، TC، LDL؛ افزایش HDL؛ افزایش آمادگی هوازی و بی‌هوازی (تاباتا+مکمل > سایر گروه‌ها)
25	مقایسه تأثیر پیپرین و کپسایسین همراه با تمرین تاباتا بر تغییرات نیتریک اکسید سرمی و کراتین کیناز در پسران کونگ‌فوکار	نامنی ف.، عباس‌آبادی ش.س.، 2021	مطالعه تصادفی ۳ بازویی موازی؛ N=33 پسر کونگ‌فو (۳ گروه: تاباتا+کپسایسین، تاباتا+پیپرین، تنها تاباتا)	همه گروه‌ها تمرین تاباتا HIIT انجام دادند؛ مکمل‌ها در دو گروه داده شد؛ برنامه ۸ هفته‌ای	مکمل+تمرین ↑NO نسبت به تاباتا (p=0.001)؛ ↓CK نسبت به تاباتا (p=0.004)	مکمل‌ها (کپسایسین/پیپرین) اثر تمرین را تقویت کردند: ↑NO، ↓CK بیشتر از تاباتا تنها؛ تفاوتی بین کپسایسین و پیپرین وجود نداشت
17	مقایسه تأثیر تمرین پیلاتس و تمرین تاباتا بر خودپنداره جسمانی و استرس شغلی زنان کارمند	قاسمی ع.، شمسی دیلمقانی آ.، 2023	پیش‌آزمون–پس‌آزمون با کنترل؛ N=63 زن؛ تاباتا n=21، پیلاتس n=20، کنترل n=22	۸ هفته: تمرین تاباتا (۱۶ جلسه، ~۲×۴ دقیقه بلوک با ۲۰ ثانیه فعالیت/۱۰ ثانیه استراحت)؛ پیلاتس ۱۶ جلسه (~۳۵–۴۰ دقیقه)	خودپنداره جسمانی: F(2,62)=12.19, p=0.001؛ Δ: تاباتا≈8.47، پیلاتس≈2.90، کنترل≈-0.54. استرس شغلی: F(2,62)=1.94, p=0.890 (NS)	تاباتا خودپنداره جسمانی را بیشتر از پیلاتس و کنترل بهبود داد؛ استرس شغلی درون گروه‌ها بهبود داشت ولی بین گروه‌ها معنی‌دار نبود
19	اثرات حاد دو روش HIIT با هزینه انرژی یکسان بر اکسایش سوبسترا، اشتها و لذت درک شده در مردان دارای اضافه‌وزن/چاق	جوانی م.، ثاقب جو م.، محبی ه.، محمدنیا-احمدی م.، 2020	مطالعه گذرای متقاطع، N=11 مردان دارای اضافه‌وزن/چاق؛ ۳ شرایط (تاباتا، دوچرخه HIIT، کنترل)	تاباتا با وزن بدن (۴ بلوک؛ هر بلوک ۴ حرکت × (۲۰ ثانیه/۱۰ ثانیه)×۲)؛ HIIT دوچرخه با هزینه انرژی برابر (~۲۰–۲۳ دقیقه)	اکسیداسیون کربوهیدرات: P=0.0001؛ اکسیداسیون چربی: P=0.001	تاباتا منجر به اکسیداسیون چربی بیشتر و RER پایین‌تر شد؛ تفاوتی در EPOC، هزینه انرژی، اشتها و لذت وجود نداشت
5	تأثیر ۱۲ هفته تمرین تاباتا در آب بر مقاومت به انسولین، آپولیپوپروتئین A و B در زنان چاق مبتلا به PCOS	بهارلو س.، شاکری ن.، ابراهیم خ.، رمضانی-تهرانی ف.، علامه ز.، 2021	مطالعه تصادفی دو گروهی پیش‌آزمون–پس‌آزمون؛ N=30   زن چاق مبتلا به PCOS؛ EX+متفورمین n=15 در مقابل کنترل n=15	۱۲ هفته، ۳×/هفته، ۲۰ دقیقه تاباتا در آب + ۱۰ دقیقه گرم‌کردن + ۱۰ دقیقه سردکردن؛ متفورمین ۵۰۰ میلی‌گرم دو بار در روز	مقاومت به انسولین: F=27.424, p=0.0001	تاباتا در آب + متفورمین → کاهش معنی‌دار مقاومت به انسولین؛ آپولیپوپروتئین A و B تغییر معنی‌داری نداشتند
39	تأثیر تمرین تاباتا در آب و مصرف متفورمین بر اندوستاتین و TIMP-2 در زنان چاق مبتلا به PCOS	یعقوبی م.س.، عابدی ب.، صارمی ع.، 2021	مطالعه تصادفی دو گروهی پیش‌آزمون–پس‌آزمون؛ N=30 زن چاق مبتلا به PCOS (Exp=15, Ctrl=15)	۱۲ هفته، ۳×/هفته: گرم‌کردن ۱۰′ → تاباتا در آب ۲۰ ثانیه فعالیت/۱۰ ثانیه استراحت → سردکردن ۱۰′؛ متفورمین ۵۰۰ میلی‌گرم دو بار در روز	اندوستاتین: F≈12.78, p=0.001؛ TIMP-2: F≈12.52, p=0.001	کاهش اندوستاتین و افزایش TIMP-2 در گروه تاباتا+متفورمین نسبت به کنترل؛ تعدیل مطلوب فاکتورهای مرتبط با رگزایی
6	تأثیر تمرین تاباتا در آب بر برخی فاکتورهای خطر قلبی-عروقی، لپتین و آدیپونکتین در زنان چاق مبتلا به PCOS	بهارلو س.، شاکری ن.، ابراهیم خ.، رمضانی-تهرانی ف.، علامه ز.، 2022	زنان مبتلا به PCOS، N=30 (Exp n=15; Ctrl n=15)	گروه آزمایشی: تاباتا در آب (۱۲ هفته، ۳×/هفته، ~۴۰ دقیقه؛ ۲۰ دقیقه تاباتا: ۲۰ ثانیه فعالیت/۱۰ ثانیه استراحت) + متفورمین ۵۰۰ میلی‌گرم دو بار در روز؛ گروه کنترل: فقط متفورمین	آدیپونکتین: F=47.708, p=0.001؛ لپتین و کلسترول معنی‌دار	افزایش آدیپونکتین و HDL؛ کاهش لپتین و TG؛ کلسترول کل نیز پس از تمرین کمتر از کنترل شد
23	تأثیر یک دوره تمرین تاباتا در آب و مصرف متفورمین بر E-selectin و NF-κB در زنان چاق مبتلا به PCOS	مصفا ن.، عابدی ب.، صارمی ع.، 2023	مطالعه تصادفی دو گروهی پیش‌آزمون–پس‌آزمون؛ N=30 زن چاق مبتلا به PCOS (Exp=15, Ctrl=15)	گروه آزمایشی: تاباتا در آب ۱۲ هفته، ۳×/هفته، ~۴۰ دقیقه + متفورمین ۵۰۰ میلی‌گرم دو بار در روز؛ گروه کنترل: مراقبت معمول	E-selectin: F=134.6, p=0.001؛ NF-κB: F=354.3, p=0.025	تاباتا در آب + متفورمین کاهش E-selectin و NF-κB نسبت به کنترل
38	تأثیر یک جلسه تمرین تاباتا در آب بر TSP-1، TIMP-3 و مقاومت به انسولین در زنان چاق مبتلا به PCOS	یعقوبی م.س.، عابدی ب.، صارمی ع.، 2023	مطالعه کنترل شده تصادفی؛ N=30 زن چاق مبتلا به PCOS	۱۲ هفته، ۳×/هفته تاباتا در آب (~۴۰ دقیقه) + متفورمین؛ کنترل: فقط متفورمین	مقاومت به انسولین: F(3,59)=11.097, p=0.0001؛ TIMP-3: F(3,59)=20.270, p=0.0001	تاباتا در آب + متفورمین کاهش مقاومت به انسولین و افزایش TSP-1/TIMP-3 نسبت به کنترل
40	تأثیر ۶ هفته تمرین تاباتا بر آمادگی جسمانی و ترکیب بدنی بازیکنان بسکتبال زن	زمانی ر.، غزاله ل.، شریفی ف.، 2023	بازیکنان بسکتبال نیمه‌حرفه‌ای زن؛ N=32 به صورت تصادفی	۶ هفته، ۳×/هفته؛ تاباتا ۱۰ دقیقه در پایان جلسه	قدرت F=5.90, p=0.023؛ سرعت F=7.83, p=0.010؛ درصد چربی بدن F=6.05, p=0.021	افزایش قدرت، افزایش سرعت، کاهش درصد چربی بدن و WHR؛ قدرت انفجاری، چابکی و BMI معنی‌دار نبود
30	تأثیر ۶ هفته تمرین انتخابی تاباتا همراه با مکمل کراتین بر ترکیب بدنی و آمادگی جسمانی بازیکنان والیبال زن	رستم‌زاده ن.، سلیمی ف.، 2024	مطالعه تصادفی ۴ بازویی موازی؛ N=32 بازیکن زن والیبال	۶ هفته، ۳×/هفته، ۶۰ دقیقه: والیبال + تاباتا؛ کراتین ۲۰ گرم در روز	در گروه‌های تمرینی: کاهش وزن، کاهش BMI، افزایش تعادل دینامیک، افزایش قدرت پا	تمرین تاباتا ترکیب بدنی و آمادگی جسمانی را بهبود داد؛ اثر کراتین تنها محدود بود
22	مقایسه اثر تمرینات تاباتا روی سطوح نرم و سخت بر ساختار و عملکرد بطن چپ و برخی عوامل آمادگی جسمانی بازیکنان زبده  فوتبال ساحلی	محمدی بازنشین ح.، دمیرچی ا.، اراضی ح.، 2023	N=16 بازیکن برتر فوتبال ساحلی مرد؛ شن n=8 vs سطح سخت n=8	۶ هفته، ۳ جلسه/هفته؛ ۷–۸ ست/جلسه	گروه شن ↑ LVEDV (P=0.003)، ↑ SV (P<0.001)، ↓ RWT (P=0.042)	تمرین تاباتا روی شن: بهبود بازسازی قلبی بهتر؛ آمادگی جسمانی هر دو سطح مشابه افزایش یافت
33	اثرات ۸ هفته HIIT و HIFT بر عملکرد جسمانی و حجم SCBA در آتش‌نشانان	سراجی ا.، احمدی‌زاد س.، کرونل د.، 2024	مطالعه تصادفی ۳ بازویی؛ N=39 آتش‌نشان مرد	۸ هفته؛ HIIT/HIFT به سبک تاباتا، ۸×۲۰ ثانیه فعالیت/۱۰ ثانیه استراحت	VO₂max P=0.003؛ حجم هوای SCBA P=0.001	هر دو HIIT/HIFT VO₂max و عملکرد را بهبود دادند؛ تفاوت معنی‌دار بین HIIT و HIFT نبود
32	تأثیر ۶ هفته تمرین تاباتا ویژه کشتی بر پاسخ‌های آنتی‌اکسیدانی کل، نسبت تستوسترون/کورتیزول و IgA بزاقی در کشتی‌گیران آزاد مرد	ساری‌صراف و.، امیرساسان ر.، فرجی م.، 2024	N=36 کشتی‌گیر آزاد مرد	۶ هفته؛ تاباتا ویژه کشتی در برنامه روزانه	تفاوت معنی‌دار گروه×زمان برای T/C و sIgA	افزایش پروفایل آنابولیک، افزایش TAC، تعدیل ایمنی مخاطی
20	اثر فعاليت ورزشي تناوبي شديد و پيلاتس بر سطح آيريزين سرمي و مقاومت انسوليني زنان داراي اضافه وزن	خدادادی ه.، رجبی ح.، عطارزاده حسینی س.ر.، عباسیان ص.، 2014	N=21 زن دارای اضافه‌وزن (HIIT n=12، پیلاتس n=9)	یک جلسه حاد: HIIT روی تردمیل و پیلاتس	ایریزین: HIIT ↑ (p=0.039)، HOMA-IR معنی‌دار نبود	HIIT حاد ↑ سطح سرمی ایریزین؛ مقاومت به انسولین تغییر نکرد؛ پیلاتس ↑ گلوکز ناشتا
4	مقایسه تغییرات سطح سرمی تری‌گلیسیرید، HDL، LDL و چربی زیرجلدی پس از دو روش HIIT در زنان فعال جوان	اتوشه ل.، پورسلطانی پ.، 2021	مطالعه سه‌گروهی در زنان فعال جوان، تهران؛ N≈23	۶ جلسه در ~۳ هفته؛ تاباتا HIIT ± کاویشن	ANCOVA: TG، HDL، LDL، چربی زیرجلدی معنی‌دار نبود	هیچ اثر معنی‌داری بین گروه‌ها روی لیپیدها یا سطح چربی مشاهده نشد
13	تأثیر تمرین تاباتا بر ترکیب بدنی و ظرفیت هوازی در زنان دارای اضافه‌وزن	فتحیان م.، طالبی برام ف.، افتخاری قینانی ا.، 2022	N=24 زن دارای اضافه‌وزن (تاباتا n=12، کنترل n=12)	۶ هفته، ۳×/هفته تاباتا HIIT	BMI η²=0.337, p=0.004؛ ظرفیت هوازی η²=0.379, p=0.004	کاهش BMI، افزایش ظرفیت هوازی؛ اثرات متوسط تا بزرگ
27	اثرات تمرین اینتروال با شدت بالا با پروتکل تاباتا بر آمادگی جسمانی کشتی‌گیران نوجوان	پیرالایی ا.، نیکوخصلت س.د.، سعیدی ک.، 2023	N=16 کشتی‌گیر نوجوان مرد؛ تاباتا n=8 vs کنترل n=8	۴ هفته، ۳×/هفته، تاباتا ۱۰–۲۰ دقیقه + تمرین کشتی	قدرت انفجاری پا ↑، قدرت بالاتنه ↑، دیگر شاخص‌ها معنی‌دار نبود	تاباتا > کنترل برای قدرت انفجاری و بالاتنه؛ سرعت، چابکی و استقامت مرکزی درون گروه بهبود یافت
26	تأثیر ۸ هفته تاباتا HIIT و مکمل نانوکورکومین بر التهاب و سلامت قلبی-عروقی	نوربخش س.، دبیدی روشن و.، 2023	N=40 زن دارای اضافه‌وزن کم‌تحرک (۴ گروه، n=10)	تاباتا-HIIT ۸ هفته ± NaC 80 mg/day	VO₂max ↑، ضربان قلب استراحت ↓، NLRP3 ↓	HIIT تاباتا سلامت قلبی-عروقی را بهبود داد، اینفلامازوم NLRP3 سرکوب شد
18	اثرات حجم تمرین تاباتا و مکمل ژل روی بر اینفلامازوم NLRP3 و بیان lncRNA-H19 در مردان چاق	قلی تبار س.، دبیدی روشن و.، فلاح م.، 2024	N=42 مرد چاق؛ ۶ گروه	۸ هفته، ۲×/هفته تاباتا؛ حجم زیاد در مقابل کم؛ ژل روی ۱۰۰۰ میلی‌گرم/روز	NLRP3 و lncRNA-H19 ↓ در تاباتا+ژل روی	تاباتا+ژل روی (حجم زیاد) قوی‌ترین اثر ضدالتهابی را نشان داد

4. بحث و نتیجه‌گیری

در مجموع، تمرینات تناوبی پرشدت و تاباتا با بارگذاری کوتاه‌مدت، بازده بالا و توانایی ایجاد سازگاری‌های چندسطحی، به‌عنوان مداخلات استاندارد و کم‌زمان، شواهد محکمی برای بهبود ظرفیت هوازی، توان انفجاری، استقامت و شاخص‌های التهابی در جمعیت‌های مختلف، از جمله ورزشکاران، سالمندان دارای اضافه‌وزن و زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک ارائه می‌کنند [5، 6، 7، 16، 18، 21، 23، 26، 28، 29، 34، 35]. محیط تمرین، مدالیته و شباهت تکلیف نقش کلیدی در انتقال اثرات به عملکرد واقعی ایفا می‌کنند. با این حال، محدودیت‌های شناخته‌شده همچون اثر محدود بر لیپیدها و آپولیپوپروتئین‌ها در کوتاه‌مدت، نیاز به کنترل دقیق رژیم و خواب و خطر افت ایمنی مخاطی نشان می‌دهند که مطالعات بلندمدت با نمونه‌های بزرگ‌تر، طراحی‌های کنترل‌شده و گزارش کامل عوارض ضروری هستند. مکمل‌ها می‌توانند اثرات تمرین را تقویت کنند، اما تنها زمانی که با مسیرهای هدف تمرین، همسو و دوز تمرینی کافی اعمال شوند [4، 5، 18، 25، 26، 30، 31، 32].

مسیر سلسله‌مراتبی تمرین تا پیامد بالینی می‌تواند به صورت زیر خلاصه شود [15، 18، 20، 23، 26، 36].

تمرینات تناوبی پرشدت/تاباتا ← فعال‌سازی مسیرهای مولکولی ← بهبود ظرفیت هوازی و توان انفجاری ← کاهش التهاب و مقاومت به انسولین ← ارتقای عملکرد واقعی و شاخص‌های سلامت عمومی. 

این شواهد نشان می‌دهند که تمرینات تناوبی پرشدت و تاباتا نه تنها ابزارهای کارآمد تمرینی، بلکه پتانسیل تبدیل شدن به مداخلات درمانی–پیشگیرانه برای مدیریت جمعیت‌های پرخطر و ارتقای عملکرد ورزشی را دارند. پژوهش‌های آینده باید به بررسی اثرات بلندمدت بر متابولیسم لیپیدها، ایمنی سیستمیک و سازگاری‌های ساختاری قلبی–عروقی با استفاده از طراحی‌های استاندارد تمرکز کنند تا جایگاه رسمی آن‌ها در بهداشت عمومی و پزشکی ورزشی تثبیت شود [2، 37].

با توجه به محدودیت‌های موجود در ادبیات فعلی شامل حجم نمونه‌های کوچک، مداخلات کوتاه‌مدت، ناهمگونی پروتکل‌ها و کمبود داده‌های بالینی و مولکولی مسیرهای تحقیقاتی زیر برای تقویت شواهد و ارائه توصیه‌های قطعی پیشنهاد می‌شود.

·       بررسی اثرات بلندمدت (>12 هفته) تمرینات تناوبی پرشدت/تاباتا بر متابولیسم لیپیدها، با تمرکز بر آپولیپوپروتئین‌ها، تری‌گلیسرید و نسبت‌های لیپوپروتئینی؛ زیرا شواهد فعلی عمدتاً کوتاه‌مدت و متناقض است.

·       مطالعه سازگاری‌های ساختاری قلبی–عروقی با بهره‌گیری از تصویربرداری پیشرفته مانند اکوکاردیوگرافی و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی برای تبیین تغییرات بازسازی قلبی در پاسخ به شیوه‌های مختلف تمرین.

·       تحلیل پاسخ‌های مولکولی و ایمنی شامل ایمنی مخاطی، سیتوکین‌های التهابی و شاخص‌های استرس اکسیداتیو در جمعیت‌های متنوع مانند زنان، سالمندان و ورزشکاران نخبه به‌منظور درک دقیق سازوکارهای زیستی.

·       بهینه‌سازی تعامل تمرین–مکمل از طریق بررسی روابط دوز–پاسخ و اثرات هم‌افزای ترکیبات ضدالتهابی مانند نانوکورکومین و ژل رویال، با تأکید بر هم‌ترازی مسیرهای مولکولی و حجم بار تمرینی.

·       ارزیابی اثرات تمرین بر عملکرد شناختی، سلامت روان و پیامدهای روان–اجتماعی با بهره‌گیری از آزمون‌های نوروسایکولوژی و ابزارهای روان‌سنجی معتبر، به‌ویژه در جمعیت‌های پرخطر و دارای استرس.

·       اجرای کارآزمایی‌های بالینی تصادفی چندمرکزی با پروتکل‌های استاندارد به‌منظور ارتقای کیفیت شواهد، کاهش سوگیری و تدوین راهنماهای سلامت عمومی مبتنی بر شواهد.

تشکر و قدردانی

نویسندگان مراتب سپاس و قدردانی خود را از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین به‌خاطر تلاش و تعهد ارزشمندشان ابراز می‌کنند. هم‌چنین از هیئت پزشکی ورزشی قزوین برای همکاری صمیمانه و حمایت در دسترسی به امکانات لازم قدردانی می‌شود.

تضاد منافع

نویسندگان اعلام می‌دارند که هیچ گونه تضاد منافعی در پژوهش وجود ندارد.

 

منابع

[1] Abiri, B., Ramezani Ahmadi, A., Amini, S., et al. (2023). Prevalence of overweight and obesity among Iranian population: a systematic review and meta-analysis. J Health Popul Nutr., 2023;42(1):70. doi:10.1186/s41043-023-00476-3.

[2] Al-Mhanna, S.B., Poon, E.T., Franklin, B.A., Tarnopolsky, M.A., Hawley, J.A., Jakicic, J.M., Stamatakis, E., Little, J.P., Pescatello, L.S., Riebe, D., Thompson, W.R., Skinner, J.S., Colberg, S.R., Ehrman, J.K., Metsios, G.S., Douda, H.T., Omar, N., Alghannam, A.F., Batrakoulis, A. (2025). Comparative effectiveness of high-intensity interval training and moderate-intensity continuous training on cardiometabolic health in patients with diabesity: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Diabetol Metab Syndr., 2025 Aug 13;17(1):331. doi: 10.1186/s13098-025-01909-z. PMID: 40804647; PMCID: PMC12344893.

[3] Andreato, L.V. (2020). High-Intensity Interval Training: Methodological Considerations for Interpreting Results and Conducting Research. Trends Endocrinol Metab., 2020;31(11):812–817. doi: 10.1016/j.tem.2020.08.003.

[4] Anousheh L, Poursoltani P. Comparison of changes in serum levels of triglycerides, LDL, HDL, and subcutaneous fat following two methods of high-intensity interval training in young active women in Tehran. Stud Phys Educ Sport Sci. 2021;6(1):111–128. Available from: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1797142

[5] Baharloo, S., Shakeri, N., Ebrahim, K., Ramezani-Tehrani, F., Allameh, Z. (2021). The effect of 12 weeks' water-based Tabata training on insulin resistance, apolipoprotein A, and apolipoprotein B in obese women with polycystic ovary syndrome. Razi J Med Sci., 2021;28(5):11–20. Available from: http://rjms.iums.ac.ir/article-1-6485-en.html

[6] Baharloo, S., Shakeri, N., Ebrahim, K., Ramezani-Tehrani, F., Allameh, Z. (2022). The effect of Tabata exercise in water on some cardiovascular risk factors, leptin, and adiponectin in obese women with polycystic ovary syndrome. Razi J Med Sci., 2022;28(12):259–270. Available from: http://rjms.iums.ac.ir/article-1-5986-en.pdf

[7] Barros, E.S., Júnior, L.H.C., Cavalcante, P.A.M., Barreto, P.R., Marçal, I.R., Coswig, V.S., et al. (2024). Effects of high-intensity interval training on blood pressure levels in hypertensive patients: a systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials. Life (Basel)., 2024;14(12):1661. doi:10.3390/life14121661.

[8] Batterson, P.M., McGowan, E.M., Stierwalt, H.D., et al. (1985). Two weeks of high-intensity interval training increases skeletal muscle mitochondrial respiration via complex-specific remodeling in sedentary humans. J Appl Physiol, (1985). 2023 Feb 1;134(2):339–355. doi:10.1152/japplphysiol.00467.2022.

[9] Bressel, E., Wing, J.E., Miller, A.I., Dolny, D.G. (2014). High-Intensity Interval Training on an Aquatic Treadmill in Adults with Osteoarthritis: Effect on Pain, Balance, Function, and Mobility. J Strength Cond Res., 2014 Aug;28(8):2186–2195. doi:10.1519/JSC.0000000000000530.

[10] Bunæs-Næss, H., Kvæl, L.A.H., Nilsson, B.B., Heywood, S., Heiberg, K.E. (2023). Aquatic high-intensity interval training (HIIT) may be similarly effective to land-based HIIT in improving exercise capacity in people with chronic conditions: a systematic review and meta-analysis. BMJ Open Sport Exerc Med., 2023 Nov 14;9(4): e001639. doi:10.1136/bmjsem-2023-001639.

[11] Cetolin, T., Teixeira, A.S., da Silva, J.F., Haupenthal, A., Nakamura, F.Y., Castagna, C., Guglielmo, L.G.A. (2021). High-Intensity Intermittent Exercise Performed on the Sand Induces Higher Internal Load Demands in Soccer Players. Front Psychol., 2021 Jul 30;12:713106. doi:10.3389/fpsyg.2021.713106.

[12] Dehghani, A., Molani-Gol, R., Mohammadi-Narab, M., et al. (2024). The prevalence of obesity and overweight among Iranian population: an umbrella systematic review and meta-analysis. BMC Public Health., 2024;24(1):2086. doi:10.1186/s12889-024-20860-8.

[13] Fatehian, M., Talebi-Baram, F., Eftekhari-Gheini, E. (2022). Effect of Tabata training on body composition and aerobic capacity in overweight women. In: Proceedings of the First National Conference on Applied Physical Education and Sport Sciences; 2022; Tehran, Iran. [Persian].

[14] Frontiers in Endocrinology. A comparative analysis of energy expenditure and substrate oxidation between Tabata, HIIT, and MICT in overweight/obese male college students. Front Endocrinol (Lausanne). 2024; 15:1323093. doi:10.3389/fendo.2024.1323093.

[15] Furrer, R., Hawley, J.A., Handschin, C. (2023). The molecular athlete: exercise physiology from mechanisms to medals. Physiol Rev., 2023 Jul;103(3):1693–1787. doi:10.1152/physrev.00017.2022.

[16] García-Hermoso, A., Ramirez-Vélez, R., Izquierdo, M. (2024). The efficacy of interval training in improving body composition and cardiometabolic health: an umbrella review. Sports Med., 2024;54(7):1223-1245. doi:10.1007/s40279-024-02070-9.

[17] Ghasemi, A., Shamsi Dilmaghani, A. (2023). Comparison of the effect of Pilates exercise and Tabata interval on physical self-concept and job stress of employee women. J Motion Behav Sci., 2023;5(4):272–285. Available from: https://www.jmbs.ir/article_186451_en.html

[18] Gholitabar, S., Dabidi Roshan, V., Fallah, M. (2024). Effects of Tabata exercise volume and royal jelly supplementation on NLRP3 inflammasome and lncRNA-H19 expression in obese men. Asian J Sports Med., 2024;15(4): e151873. doi:10.5812/asjsm-151873

[19] Javani, M., Saghebjoo, M., Mohebbi, H., Mohammadnia Ahmadi, M. (2020). The acute effect of two types of high-intensity interval exercise with the same energy expenditure on substrate oxidation, appetite, and exercise enjoyment in overweight or obese men. J Appl Exerc Physiol., 2020;16(32):115–133. doi:10.22080/jaep.2020.19417.1967

[20] Khodadadi, H., Rajabi, H., Attarzadeh, S.R., Abbasian, S. (2014). The effect of high-intensity interval training (HIIT) and Pilates on levels of irisin and insulin resistance in overweight women. Iran J Endocrinol Metab., 2014;16(3):190–196. Available from: http://ijem.sbmu.ac.ir/article-1-1709-en.html

[21] Mahatme, S.K.V., Kumar, N., Rao, V., Kovela, R.K., Sinha, M.K. (2022). Impact of high-intensity interval training on cardio-metabolic health outcomes and mitochondrial function in older adults: a review. Med Pharm Rep. 2022 Apr;95(2):115-130. doi: 10.15386/mpr-2201. Epub 2022 Apr 28. PMID: 35721039; PMCID: PMC9176307.

[22] Mohamadi Bazneshin, H., Damirchi, A., Arazi, H. (2023). Comparison of the effect of Tabata training on soft and hard surfaces on left ventricular structure and function and some physical fitness factors in elite beach soccer players. J Sport Exerc Physiol. 2023;16(2):94–104. doi:10.52547/joeppa.16.2.94

[23] Mosaffa, N., Abedi, B., Saremi, A. (2023). The effect of a period of Tabata training in water and metformin consumption on E-selectin and NF-κB in obese women with PCOS. Razi J Med Sci., 2023;30(3):119–128. Available from: https://rjms.iums.ac.ir/browse.php?a_id=7539&sid=1&slc_lang=en

[24] Najafipour, H., Bagheri, M., Saberi, S., et al. (2021).  Epidemiological update on prevalence and incidence of overweight and obesity in adults in southeastern Iran: findings from the Kerman CAD Risk Factors Study (KERCADRS). East Mediterr Health J., 2021;27(9):874-83. doi:10.26719/emhj.21.032.

[25] Nameni, F., Abbasabadi, S.S. (2021). Comparison of effect of piperine and capsaicin with Tabata exercise on changes in serum nitric oxide and creatine kinase of Kung Fu boys. J Shahid Sadoughi Univ Med Sci Yazd., 2021;29(3):3566–3577. doi:10.18502/ssu. v29i3.6201

[26] Noorbakhsh, S., Roshan, V.D. (2023). Influence of 8 weeks of Tabata high-intensity interval training and nanocurcumin supplementation on inflammation and cardiorespiratory health among overweight elderly women. Prev Nutr Food Sci., 2023;28(3):224–234. doi:10.3746/pnf.2023.28.3.224. PMID:37842247; PMCID: PMC10567597

[27] Piralaiy, E., Nikoukheslat, S.D., Saeidy, K. (2023). The effects of high-intensity interval training using Tabata protocol on the physical fitness of teenage wrestlers. Sport Sci Health Res., 2023;15(2):171–180. doi:10.22059/sshr.2024.368648.1110

[28] Poon, E.T., Li, H.Y., Little, J.P., Wong, S.H., Ho, R.S. (2024). Efficacy of interval training in improving body composition and adiposity in apparently healthy adults: an umbrella review with meta-analysis. Sports Med., 2024;54(11):2817-40. doi:10.1007/s40279-024-02070-9.

[29] Ramos, J.S., Dalleck, L.C., Tjonna, A.E., Beetham, K.S., Coombes, J.S. (2024). High-intensity interval training and cardiorespiratory fitness in adults: a systematic review and meta-analysis. Scand J Med Sci Sports. 2024;34(5): e14652. doi:10.1111/sms.14652.

[30] Rostamzadeh, N., Salimi, F. (2024). The effect of six weeks of selected Tabata training with creatine supplementation on body composition and some physical fitness variables in female volleyball players. Res Exerc Nutr., 2024;3(1):47–58. Available from: https://www.magiran.com/p2823382

[31] Sabzevari Rad, R., Omidi, H., Alipour, M. (2024). The effect of Tabata training with and without cinnamon supplementation on body composition, lipid profile, and physical performance in overweight and obese soldiers. J Neyshabur Univ Med Sci., 2024;12(1):78–94. Available from: https://www.magiran.com/p2872692

[32] Sari-Sarraf, V., Amirsasan, R., Faraji, M. (2024). The effect of six weeks of wrestling-specific Tabata training on total antioxidant responses, testosterone to cortisol ratio, and salivary IgA in male freestyle wrestlers. Sport Biosci., 2024;16(3):55–68. doi:10.22059/JSB.2024.379915.1642

[33] Seraji, A., Ahmadizad, S., Cornell, D. (2024). The effects of 8 weeks of high-intensity interval training and high-intensity functional training on physical performance and volume of firefighters’ self-contained breathing apparatus. J Sport Exerc Physiol., 2024;17(2):95–108. doi:10.48308/joeppa.2024.235532.1242

[34] Tabata, I., Ogita, F., Miyachi, M., Shibayama, H. (2024). Tabata training increases VO₂max and anaerobic capacity: effects of 6–12 week protocols. J Exerc Sci Fit., 2024;22(3):155-164. doi: 10.1016/j.jesf.2024.07.004.

[35] Tabata, I. (2024). Tabata training: one of the most energetically effective high-intensity interval training protocols. Educ Health (Abingdon)., 2024;29(2):4001. doi:10.18865/ed.29.2.4001.

[36] Wahl, P., Bloch, W., Proschinger, S. (2022). The molecular signature of high-intensity training in the human body. Int J Sports Med., 2022 Mar;43(3):195–205. doi:10.1055/a-1551-9294.

[37] Xu, G., Li, Q., Yang, Q., Yu, H. (2025). The effect of high-intensity interval training on health-related outcomes in obese adolescents: a systematic review and meta-analysis. Front Physiol., 2025;16:1609818. doi:10.3389/fphys.2025.1609818.

[38] Yaghoubi, M.S., Abedi, B., Saremi, A. (2023). Effect of a Tabata exercise session in water on TSP-1 and TIMP-3 and insulin resistance in obese women with PCOS. Razi J Med Sci., 2023;30(5):182–191. Available from: http://rjms.iums.ac.ir/article-1-8236-en.html

[39] Yaghoubi, M.S., Abedi, B., Saremi, A. (2021). The effect of Tabata exercise in water and metformin use on endostatin and TIMP2 in obese women with polycystic ovary syndrome. Razi J Med Sci., 2021;28(4):84–94. Available from: http://rjms.iums.ac.ir/article-1-6449-en.html

[40] Zamani, R., Ghazaleh, L., Sharifi, F. (2023). The effect of six weeks Tabata training on physical fitness and body composition of female basketball players. J Appl Exerc Physiol., 2023;19(37):15–27. doi:10.22080/jaep.2024.26160.2163. Available from: https://asp.journals.umz.ac.ir/article_4882.html

فصلنامه فیزیولوژی تمرین و آسیب‌های ورزشی؛ تابستان1404، 3(2).