استعاره و کاربرد آن در شعر پایداری در انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی (بر اساس اشعار فرخی یزدی و عبدالجبار کاکایی)

الموضوعات :

مرضیه قاسمي جوجیلی ¹ , محمدرضا یوسفی ² , رضا فهیمی ³

1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران.
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه قم، قم، ایران. (نویسنده مسؤول)
3 - گروه زبان ادبیات فارسی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران.

تاريخ الإرسال : 20 الثلاثاء , محرم, 1447 تاريخ التأكيد : 17 الثلاثاء , ربيع الأول, 1447 تاريخ الإصدار : 07 الإثنين , ربيع الثاني, 1447

الکلمات المفتاحية: استعاره, شعر پایداری, فرخی یزدی, عبدالجبار کاکایی, ادب معاصر.,

ملخص المقالة :

استعاره یکی از شیوه‌های پیچیدۀ تفکر و بیان معانی است که نقشی اساسی در آفرینش آثار ادبی و بیان اندیشه‌های ناگفتنی شاعر ایفا می‌کند. از دیدگاه بلاغی، استعاره رساتر از تشبیه است به همین جهت در انتقال پیام شاعرانه بهتز نقش‌آفرینی می‌کند. ریشۀ این رویکرد در اوضاع سیاسی و اجتماعی موجود، تجربه‌های شخصی شاعر و گرایش‌های فکری و فلسفی او نهفته است. در شعر پایداری، استعاره به‌عنوان ابزاری مؤثر برای خلق مضامین ماندگار به کار رفته و ویژگی‌های فرامکانی و فرازمانی به آن بخشیده است. در سده‌های اخیر ایران، انقلاب مشروطه را با رویکرد ملی و انقلاب اسلامی را با رویکرد دینی تجربه کرد. طبیعتا اشتراکات و افتراقات این دو انقلاب در شعر پایداری آن نمود یافته است. این پژوهش برای نخستین بار به بررسی تطبیقی کاربرد استعاره در تصویرسازی‌های شاعرانه در شعر انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی با مطالعه موردی دو شاعر برجسته دو انقلاب مذکور، فرخی یزدی وعبدالجبار کاکایی پرداخته است. این دو از شاعرانی هستند که با استفاده خلاقانه از استعاره، تصاویر شعری بدیع و تعابیر تازه‌ای در عرصه شعر پایداری به‌جا گذاشته‌اند. یافته‌های پژوهش که با روش توصیفی – تحلیلی بر اساس داده‌های کتابخانه‌ای با هدف بررسی کارکردهای استعاره در اشعار پایداری این دو شاعر انجام شده نشان می‌دهد که استعاره‌ها در انواع مکنیه، مصرحه، تهکمیه، جان‌بخشی، تشخیص و منادا به‌کار رفته و مدلولاتی متنوع همچون صلح، آزادی، پایداری، شهید، مبارزان، سرزمین و دشمن را بیان می‌کنند. این کارکردها بیانگر غنای فکری شاعران و ابتکار آنان در استفاده از ظرفیت‌های زبانی و ادبی است. این پژوهش نشان می‌دهد که چگونه استعاره‌ها به خلق مضامین پایداری کمک کرده و در تأثیرگذاری شعرها نقشی کلیدی داشته‌اند.

المصادر:

1- الهامی، فاطمه؛جهاندیده، عبدالغفور؛ میر، علیرضا (1397). بررسی استعاره در شعر عاشورایی معاصر، فنون ادبی، سال دهم، تابستان، شماره 2.
2- آقا بزرگیان معصومخانی، آرش؛ایرجی، مریم؛حیات، عامری (1401). بررسی ابزارهای خلاقیت استعاری در شعر معاصر از منظر معنی شناختی، زبان شناخت، سال سیزدهم، بهار و تابستان، شماره 1 .
3- تجلیل، جلیل (1385). معانی بیان، ویراستار دوم، چاپ اول، تهران: نشر دانشگاهی.
4- دادبه، فرزانه، اصغر، بابک (1367). دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. جلد ۱۳، تهران: بیان.
5- رستگار فسایی، منصور (1372). انواع شعر فارسی. شیراز: نوید شیراز.
6- رستگار فسایی، منصور (1353). تصویرآفرینی در شاهنامه. شیراز: دانشگاه شیراز.
7- زرین کوب، عبدالحسین (1395). شعر بی دروغ؛ شعر بی نقاب، چاپ دهم، تهران: علمی.
8- زارع، محمدرضا (1395). ادب پایداری و استعاره‌های مقاومت، تهران: اندیشه‌سازان.
9- شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1359). ادوار شعر فارسی. تهران: توس.
10- شمیسا،سیروس (1383). نگاهی تازه به بدیع،چاپ سوم، تهران:میترا.
11- شمیسا، سیروس(1385). بیان، تهران: میترا.
12- علی زاده آملی، علی؛ سید علیرضا،حجازی (1393). کنگره ملی پژوهش های کاربردی علوم انسانی اسلامی.
13- فرخی یزدی، محمد (1357). دیوان فرخی یزدی، به کوشش حسین مکی، تهران: امیرکبیر.
14- کاکایی، عبدالجبار (1386). حق با صدا ی توست، تهران: همراه.
15- کاکایی، عبدالجبار (1388). فرصت نایاب، تهران: انجمن شاعران ایران.
16- کاکایی، عبدالجبار (1395). بی چتر و بارانی، کرج: شانی ناشر همکار پایتخت.
17- هاشمی، احمد (1377). جواهر البلاغه، ترجمه حسن عرفان. قم: بلاغت. جلد دوم، چاپ نهم.
18- همایی، جلال‌الدین (1373). فنون بلاغت و صناعات ادبی. چاپ نهم. تهران.
19- نجاریان، محمدرضا؛ سرخی‌زاده، زهره (۱۴۰۰). استعاره در اشعار کودکانهٔ محمود کیانوش و سلیمان العیسی. پژوهش‌های دستوری و بلاغی، سال یازدهم، شماره ۱۹، بهار و تابستان ۱۴۰۰.
نظری چروده، احمدرضا؛ نصر رمزی، زهره (۱۴۰۰). بررسی و مقایسهٔ استعاره در اشعار پروین اعتصامی و محمدعلی بهمنی. هفتمین همایش ملی پژوهش‌های نوین در حوزهٔ زبان و ادبیات ایران.