ارائه مدل رفتارهای نوآورانه در سازمان های دولتی ایران
الموضوعات :
خدیجه نوری نژاد لرگانی
1
,
اعظم حاجی آقاجانی
2
,
مریم رحمتی
3
,
داود کیاکجوری
4
1 - گروه مدیریت، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران.
2 - گروه مدیریت، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران.
3 - گروه مدیریت، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران.
4 - گروه مدیریت دولتی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران.
الکلمات المفتاحية: رفتار نوآورانه, سازمان‌های دولتی, رهبری تحول‌آفرین, فرهنگ نوآورانه, فراترکیب, تکنیک دلفی, نوآوری سازمانی.,
ملخص المقالة :
هدف: پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل رفتارهای نوآورانه در سازمان‌های دولتی ایران انجام شده است. با توجه به اهمیت نوآوری به عنوان عامل کلیدی بقا و تحول در سازمان‌های دولتی، این تحقیق به شناسایی و تبیین مؤلفه‌ها و شاخص‌های مؤثر بر بروز رفتارهای نوآورانه در این سازمان‌ها پرداخته است.
روش: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش ترکیبی (کیفی–اکتشافی) است. در مرحله نخست، از روش فراترکیب برای شناسایی شاخص‌ها و مؤلفه‌های رفتارهای نوآورانه بر اساس تحلیل ۶۴ مقاله منتخب داخلی و خارجی (۵۵ مقاله بین‌المللی و ۹ مقاله داخلی) منتشرشده بین سال‌های 1400 تا 1404 برای مقالات داخلی و ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵ برای مقالات خارجی استفاده شد. در مرحله دوم، شاخص‌های استخراج‌شده از طریق تکنیک دلفی و با مشارکت ۱۰ خبره دانشگاهی و مدیریتیاعتبارسنجی گردید. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار MAXQDA 2022 تحلیل و ضریب کاپای کوهن برابر 856/0 محاسبه شد که بیانگر پایایی مطلوب است.
یافته ها: مدل نهایی شامل ۶ معیار اصلی (رهبری در راستای نوآوری سازمانی، فرهنگ و محیط سازمانی، قابلیت‌ها و منابع سازمانی، فرآیندها و استراتژی‌ها، عوامل فردی و عوامل خارجی)، ۲۰ زیرمعیار و ۸۳ شاخص است.
نتیجه گیری: نتایج بیانگر آن است که رهبری تحول‌آفرین، فرهنگ سازمانی حمایتگر، یادگیری سازمانی، هوش هیجانی کارکنان و رهبران، زیرساخت دیجیتال، و اکوسیستم نوآوری نقش اساسی در تقویت رفتارهای نوآورانه ایفا می‌کنند. همچنین، مقاومت به تغییر در ساختارهای بوروکراتیک، الزامات قانونی و سیاست‌های حمایتی دولت به عنوان عوامل کلیدی تأثیرگذار بر رفتار نوآورانه شناسایی شدند. در نتیجه، مدل ارائه‌شده می‌تواند به عنوان چارچوبی بومی و جامع برای سیاست‌گذاری، تصمیم‌گیری و ارتقای نوآوری در سازمان‌های دولتی ایران مورد استفاده قرار گیرد.
آقابابایی، رضا؛ رحیمی، حسن (۱۴۰۲). نقش واسطه‌ای تسهیم دانش در تاثیر جو نوآورانه بر رفتارهای نوآورانه (نمونه پژوهش: معلمان شهر کاشان). مدیریت راهبردی دانش سازمانی، ۶(۲۱)، ۲۴۳-۲۶۹.
آملي، فرنیا، عباسزاده، ناصر، حسیني، محمد علي(1400). شناسایي عوامل مؤثر بر ایجاد رفتار نوآورانه در دانشجویان (مطالعه موردی: دانشگاههای آزاد اسلامي استان مازندران). ابتکار و خلاقیت در علوم انساني،11(2)، 118-105.
تقی‌پور، آرش؛ رهبر، سجاد؛ خلیلی، مریم (۱۴۰۳). اثربخشی آموزش بازی‌های مدیریتی بر انگیزه شغلی و رفتار نوآورانه مدیران. مطالعات روان‌شناسی صنعتی و سازمانی، ۱۱(1).
چنگائی، فریبا؛ افضلی، الهه؛ تعجبی، مهدیه؛ اسماعیلی سده، فاطمه (۱۴۰۳). پیش‌بینی رفتارهای نوآورانه و توسعه حرفه‌ای معلمان براساس مولفه‌های رهبری تحول‌گرای مدیران. توسعه حرفه‌ای معلم، ۹(۱)، ۱۵۵-۱۷۳.
دهقان، مریم؛ موقر، مرتضي و حسیني، ابوالحسن(1400). بررسي تأثیر رهبری تحولگرا بر رفتار نوآورانه با تأکید بر نقش میانجي رفتار پیشاهنگي. ابتکار و خلاقیت در علوم انساني، 10(4)، 87-112.
قائد امینی، عباس؛ ابراهیم زاده، رضا؛ یوسفی، مرضیه(1400). اثرات متغیرهای زمینه ای تاثیرگذار بر تغییر بر مقاومت در برابر تغییر از طریق متغیرهای واسط گشودگی برای تغییر و آمادگی برای تغییر، تعالی منابع انسانی، 5(10)، 1-35.
کاظمی، اعظم؛ فرهادپور، محمد رضا(1402). تاثیر تعدیل گری اینرسی دانش بر رابطه بین قابلیت یادگیری سازمانی و نوآوری سازمانی، مطالعات دانش پژوهی، 2(4)، 23-42.
Aksom, H. (2022). Institutional inertia and practice variation. Journal of Organizational Change Management, 35(3), 463-487.
Al Issa, H. E., & Omar, M. M. S. (2024). Digital innovation drivers in retail banking: the role of leadership, culture, and technostress inhibitors. International Journal of Organizational Analysis, 32(11), 19-43.
Aldoseri, A., Al-Khalifa, K. N., & Hamouda, A. M. (2024). AI-powered innovation in digital transformation: Key pillars and industry impact. Sustainability, 16(5), 1790.
Al-Husseini, S., El Beltagi, I., & Moizer, J. (2021). Transformational leadership and innovation: the mediating role of knowledge sharing amongst higher education faculty. International Journal of Leadership in Education, 24(5), 670-693.
Alnasser, E. M., Alkhozaim, S. M., Alshiha, A. A., Al-Romeedy, B. S., & Khairy, H. A. (2025). Intellectual capital and organisational resilience in tourism and hotel businesses: do organisational agility and innovation matter?. Current Issues in Tourism, 28(16), 2649-2669.
Alshawaaf, N., & Lee, S. H. (2021). Business model innovation through digitisation in social purpose organisations: A comparative analysis of Tate Modern and Pompidou Centre. Journal of Business Research, 125, 597-608.
Atkinson, P., Hizaji, M., Nazarian, A., & Abasi, A. (2022). Attaining organisational agility through competitive intelligence: the roles of strategic flexibility and organisational innovation. Total Quality Management & Business Excellence, 33(3-4), 297-317.
Awad, J. A., & Martín-Rojas, R. (2024). Digital transformation influence on organisational resilience through organisational learning and innovation. Journal of Innovation and Entrepreneurship, 13(1), 69.
Barrett, G., & Dooley, L. (2025). Open social innovation in response to grand challenges: promotor influence as change agent. R&D Management, 55(2), 405-419.
Ceptureanu, S. I., & Ceptureanu, E. G. (2025). The influence of organisational learning ambidexterity on process innovation performance: the role of KM capability. Knowledge Management Research & Practice, 23(4), 351-371.
Chatterjee, S., D Moody, G., Lowry, P. B., Chakraborty, S., & Hardin, A. (2021). The nonlinear influence of harmonious information technology affordance on organisational innovation. Information Systems Journal, 31(2), 294-322.
Chomać-Pierzecka, E. (2025). Innovation as an attribute of the sustainable development of pharmaceutical companies. Sustainability, 17(6), 2417.
Gegenhuber, T., & Mair, J. (2024). Open social innovation: taking stock and moving forward. Industry and Innovation, 31(1), 130-157.
Halpern, N., Mwesiumo, D., Suau-Sanchez, P., Budd, T., & Bråthen, S. (2021). Ready for digital transformation? The effect of organisational readiness, innovation, airport size and ownership on digital change at airports. Journal of Air Transport Management, 90, 101949.
Horvat, D., Jäger, A., & Lerch, C. M. (2025). Fostering innovation by complementing human competences and emerging technologies: an industry 5.0 perspective. International Journal of Production Research, 63(3), 1126-1149.
Jiang, Z., Huo, M. L., Jones, J., Cheng, Z., Manoharan, A., & Spoehr, J. (2025). Thriving in future work: knowledge management and innovation perspectives. Knowledge Management Research & Practice, 23(1), 1-12.
Kiakojouri, D. (2024). Identifying the Dimensions and Components of the Cooperative Structure in Iran with the Approach of Waqf and Charity Affairs Based on Mixed Research. Journal of Endowment & Charity Studies, 2(1), 185-202.
Kiakojouri, D., Aghajani, H. A., Roudgarnezhad, F., Alipour, H. R., Kiakojouri, K. (2011). Performance appraisal of Islamic Azad University branches of Mazandaran province using data envelopment analysis. Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 5(12), 840-848.
Khan, S. J., Dhir, A., Parida, V., & Papa, A. (2021). Past, present, and future of green product innovation. Business Strategy and the Environment, 30(8), 4081-4106.
Lin, Z., Gu, H., Gillani, K. Z., & Fahlevi, M. (2024). Impact of green work–life balance and green human resource management practices on corporate sustainability performance and employee retention: Mediation of green innovation and organisational culture. Sustainability, 16(15), 6621.
Malewska, K., Cyfert, S., Chwiłkowska-Kubala, A., Mierzejewska, K., & Szumowski, W. (2024). The missing link between digital transformation and business model innovation in energy SMEs: The role of digital organisational culture. Energy Policy, 192, 114254.
Matthies, E., Thomä, J., & Bizer, K. (2025). A hidden source of innovation? Revisiting the impact of initial vocational training on technological innovation. Journal of Vocational Education & Training, 77(2), 276-296.
Nguyen, N. T., Hooi, L. W., & Avvari, M. V. (2023). Leadership styles and organisational innovation in Vietnam: does employee creativity matter?. International Journal of Productivity and Performance Management, 72(2), 331-360.
Owen, R., Pansera, M., Macnaghten, P., & Randles, S. (2021). Organisational institutionalisation of responsible innovation. Research Policy, 50(1), 104132.
Perotti, F. A., Troise, C., Ferraris, A., & Hirwani Wan Hussain, W. M. (2025). Bridging innovation management and circular economy: An empirical assessment of green innovation and open innovation. Creativity and Innovation Management, 34(2), 466-485.
Pietsch, M., Cramer, C., Brown, C., Aydin, B., & Witthöft, J. (2024). Open innovation in schools: a new imperative for organising innovation in education?. Technology, Knowledge and Learning, 29(2), 1051-1077.
Radpour, F. , Farrokh Seresht, B. , Kiakojori, D. and Taghipour, H. A. (2024). Designing a Model of Effective Personality Dimensions on the Level of Managers’ Communication Skills. Sociology of Education, 10(1), 21-30.
Trzeciak, M., Kopec, T. P., & Kwilinski, A. (2022). Constructs of project programme management supporting open innovation at the strategic level of the organisation. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 8(1), 58.
Volery, T., & Tarabashkina, L. (2021). The impact of organisational support, employee creativity and work centrality on innovative work behaviour. Journal of Business Research, 129, 295-303.
Wang, S., & Bansal, S. (2021). Organizational Inertia: Sources, Consequences, and Future Research Directions. Journal of Management, 47(8), 2074-2102.
Wu, X., Bai, S., & Meng, X. (2023). Bureaucratic Inertia and Public Sector Innovation: Evidence from Developing Countries. Public Management Review, 25(4), 573-591.
Xia, Y., & Johar, M. G. M. (2025). How external factors influence organizational digital innovation: Evidence from China. Technology in Society, 81, 102802.
Zhao, S., Renxi, W., Giglio, C., & Appolloni, A. (2025). Impact of Leadership Styles and Organizational Citizenship Behaviours on Organisational Green Innovation Performance: The Moderating Role of Organisational Legitimacy. Business Strategy and the Environment, 34(3), 3209-3225.
Zhou, X., Lu, H., & Kumar Mangla, S. (2024). The impact of digital traceability on sustainability performance: investigating the roles of sustainability-oriented innovation and supply chain learning. Supply Chain Management: An International Journal, 29(3), 497-522.
