تبیین نظریههای ایمنی در بازآفرینی سکونتگاههای ناپایدار شهری
الموضوعات : Urbanism
علی طهرانچی
1
,
الهام پورمهابادیان
2
,
علیرضا بندرآباد
3
1 - گروه معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار گروه معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دانشیار گروه معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: ایمنی شهری, بازآفرینی سکونتگاه های ناپایدار, تاب آوری, مدیریت ریسک, عدالت فضایی,
ملخص المقالة :
سکونتگاههای ناپایدار شهری بهعنوان یکی از مهمترین جلوههای نابرابری فضایی و توسعه نامتوازن، از چالشهای اساسی برنامهریزی شهری محسوب میشوند و بازآفرینی آنها نیازمند رویکردی مبتنی بر اصول ایمنی و عدالت شهری است. این پژوهش با هدف تبیین و نظاممندسازی چارچوبهای نظری ایمنی در فرآیند بازآفرینی این سکونتگاهها، به تحلیل انتقادی نظریههای معاصر در حوزه برنامهریزی و طراحی شهری میپردازد. بدین منظور، نظریههای مدیریت ریسک، تابآوری شهری، پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی (CPTED)، و عدالت فضایی بهعنوان بنیانهای مفهومی اصلی مورد بررسی قرار گرفتند. روش تحقیق بر پایه رویکرد توصیفی-تحلیلی و تحلیل محتوای کیفی منابع تخصصی استوار است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که ارتقای ایمنی در این بافتها مستلزم نگرشی چندلایه و تلفیقی است؛ بهگونهای که مداخلات کالبدی و طراحی فضاهای عمومی باید همزمان با تقویت سرمایه اجتماعی، ارتقای زیرساختهای شهری، و نهادینهسازی حکمرانی مشارکتی دنبال شود. از این منظر، ادغام نظریههای ایمنی در سیاستهای بازآفرینی میتواند به ارتقای تابآوری شهری، بهبود کیفیت محیط، کاهش آسیبپذیریهای اجتماعی و فضایی، و تقویت حس تعلق ساکنان بینجامد. در نهایت، پژوهش بر ضرورت تدوین چارچوبهای بومیشده، چندبعدی و انعطافپذیر برای پیوند مؤثر نظریههای ایمنی با فرآیندهای بازآفرینی شهری تأکید میکند؛ چارچوبی که بتواند پاسخگوی شرایط متغیر و پیچیده سکونتگاههای ناپایدار در شهرهای معاصر باشد.
1. حبیبی، م.، پوراحمد، ا.، و رضازاده، ا. (1393). بازآفرینی شهری پایدار: راهبردی برای ارتقاء کیفیت زندگی شهری. تهران: دانشگاه تهران.
2. مهدوی، ع.، و امینی، م. (1398). تحلیل نقش طراحی محیطی در ارتقاء ایمنی شهری با رویکرد CPTED. پژوهشهای معماری و شهرسازی ایران، 7(4)، 25–44.
3. ترکمانی، س. (1400). تابآوری شهری و نقش آن در مدیریت بحران سکونتگاههای ناپایدار. برنامهریزی شهری، 9(2)، 67–86.
4. شرکت بازآفرینی شهری ایران. (1397). راهنمای سیاستها و اقدامات بازآفرینی پایدار شهری. تهران: وزارت راه و شهرسازی.
5. Ahern, J. (2011). From fail-safe to safe-to-fail: Sustainability and resilience in the new urban world. Landscape and Urban Planning, 100(4), 341–343. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2011.02.021
6. Coaffee, J., Wood, D., & Rogers, P. (2009). The everyday resilience of the city: How cities respond to terrorism and disaster. Palgrave Macmillan.
7. Cozens, P. (2015). Urban planning and environmental criminology: Towards a new perspective for safer cities. Planning Practice & Research, 30(4), 481–495. https://doi.org/10.1080/02697459.2015.1052942
8. Cutter, S. L., Burton, C. G., & Emrich, C. T. (2008). Disaster resilience indicators for benchmarking baseline conditions. Journal of Homeland Security and Emergency Management, 5(1), 1–22. https://doi.org/10.2202/1547-7355.1732
9. Newman, O. (1972). Defensible space: Crime prevention through urban design. Macmillan.
10. Parnell, S., & Pieterse, E. (2010). The ‘right to the city’: Institutional imperatives of a developmental state. International Journal of Urban and Regional Research, 34(1), 146–162. https://doi.org/10.1111/j.1468-2427.2010.00954.x
11. UN-Habitat. (2015). Guiding principles for city climate action planning. United Nations Human Settlements Programme. https://unhabitat.org
12. UN-Habitat. (2020). World cities report 2020: The value of sustainable urbanization. United Nations Human Settlements Programme.
13. Wekerle, G. R., & Whitzman, C. (1995). Safe cities: Guidelines for planning, design and management. Van Nostrand Reinhold.
