التحليل المقارن لمكوّنات الهجرة في الأدب الإيراني والمصري؛ رواية "العودة" لكلي ترقی و"بروكلين هايتس" لميرال الطحاوي
الموضوعات : Literary criticismبهناز دریانورد 1 , زرين‌تاج پرهيزكار 2 , فرهاد دیوسالار 3
1 - قسم اللغة العربیة وآدابها، فرع كرج، جامعة آزاد الإسلامية، كرج، إيران
2 - قسم اللغة الفارسية وآدابها، فرع كرج، جامعة آزاد الإسلامية، كرج، إيران
3 - قسم اللغة العربية وآدابها، فرع كرج، جامعة آزاد الإسلامية، كرج، إيران
الکلمات المفتاحية: الأدب المقارن, أدب الهجرة, الرواية, ميرال الطحاوي, كلي ترقی. ,
ملخص المقالة :
مفهوم الهجرة في الأدب المعاصر، لا سيما في أعمال الكاتبات، ظهر كتجربة وجودية ومتعددة الأبعاد. تتناول هذه الدراسة، بالمنهج المقارن، تحليل عناصر الهجرة في رواية "العودة" للكاتبة الإيرانية كللي ترقی ورواية "بروكلين هايتس" للكاتبة المصرية ميرال الطحاوي. يتركز البحث على تحليل أزمة الهوية، والشعور بعدم الاستقرار، وتأثير البيئة المضيفة على تشكيل تجربة الهجرة. وباستخدام المنهج التحليلي-الوصفي، يُبيَّن كيف تواجه الشخصيات الرئيسة الثقافات السائدة والأقليات، وتعيد تعريف ذاتها، متجاوزة الحدود الذهنية والاجتماعية. وتُظهر النتائج أن كلتا الكاتبتين، باستخدام السرد الأنثوي، تخلقان فضاءً تصوّرياً حيث تُعد الهجرة أكثر من مجرد تنقل جغرافي، بل هي "هجرة معنوية" نحو إعادة بناء الهوية. كما تشير مقارنة البيئة في العملين إلى التأثير العميق للفضاء على انعكاس الهجرة، فاللااستقرار والوطن المفقود في "العودة" ومدينة بلا ذكريات في "بروكلين هايتس" يوفران أرضية لتكثيف الأزمة الداخلية للشخصيات.
1. احمدزاده، شیده (1391)، مهاجرت در ادبیات و هنر، مجموعه مقالات نقدهای ادبی-هنری، تهران: سخن.
2. اسکویی، نرگس. (1398). «واکاوی مولفه¬های ادبیات مهاجرت در رمان¬های همنوایی شبانه ارکستر چوبها و تماماٌ مخصوص» فصلنامه علمی-پزوهشی زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج. سال11.ش39.صص24-46.
3. الطایی، علی. (1382). بحران هویت قوی در ایران، تهران: شادگان.
4. بریجانیان، ماری. (1371). فرهنگ اصطلاحات فلسفه و علوم اجتماعی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
5. پای، لوسین و همکاران. (1380). بحران¬ها و توالی¬ها در توسعۀ سیاسی، ترجمۀ غلامرضا خواجه سروی. تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
6. تایسن، لیس. (1394). نظریه¬های نقد ادبی معاصر. ترجمۀ مازیار حسین¬زاده و فاطمه حسینی. چ3. تهران: نگاه امروز.
7. ترقی، گلی.(1402). بازگشت.تهران: انتشارات نیلوفر.
8. تفرشی مطلق، لیلا.(1389). «مطالعات پسا استعماری در ادبیات مهاجرت». نشریۀ علوم سیاسی، ش10. صص211-222.
9. توکلی، مژگان؛ سیفی، محسن و صیادی نژاد، روح الله. (1403). «بحران هویت شهروندان مهاجر در رمان "الکافره" نوشتۀ علی بدر با تکیه بر نظریۀ استوارت هال. نشریۀ مطالعات شهروندی. سال اول. شمارۀ 1. صص46-27.
10. جهانبگلو، رامین. (1379). هگل و سیاست مدرن. چ2. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی(آموزش انقلاب اسلامی).
11. حقایقی، زهرا؛ حیدریان شهری، احمدرضا؛ یاحقی، محمدجعفر و صدیقی، بهار. (1400).خوانش تطبیقی مولفه¬های ادبیات مهاجرت از منظر رئالیسم انتقادی(مطالعۀ موردی: رمان عراقی فی باریس و همنوایی شبانۀ ارکستر چوب¬ها). فصلنامۀ پژوهش¬های ادبیات تطبیقی. دورۀ 9. ش30. صص167-194.
12. دلاپورتا، دودیانی.(1383). مقدمه¬ای بر جنبش¬های اجتماعی. ترجمۀ محمدتقی دلفروز. تهران: انتشارات کویر.
13. زرين¬كوب، عبدالحسين. ( 1369 ). شعر بي نقاب، تهران: انتشارات علمي.
14. شعاری نژاد، علی اکبر. (1375). فرهنگ علوم و فناوری. تهران: امیرکبیر.
15. شمیسا، سیروس. (1386). داستان یک روح(شرح و متن بوف کور صادق هدایت) چ3. تهران: فردوس.
16. الطحاوی، میرال.(2011). بروکلین هایتس. بیروت: دار الاداب.
17. فرزاد، عبدالحسین (۱۳86ش)، مروری بر داستان نویسی معاصر عرب، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، مجله سمرقند، شماره 17، صص45 – 22.
18. قاسمی، محمدعلی. (1383). «هویت در فضای پست مدرن(بررسی آرای چنتال موفی در باب هویت)»، مطالعات راهبردی، سال7، شماره 2، صص255-274.
19. مدرسی، یحیی (1393)، زبان و مهاجرت، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول.
20. مساح، آفاق؛ زیار، محمد و رزاقی، رویا.( 1402). «ادبیات مهاجرت از خلال خاطره¬پردازی¬های گلی ترقی» مجله زبان پژوهی فرانسه. دوره4. ش8. صص79-100.
21. نجومیان، امیرعلی.(1389). تجربۀ مهاجرت و پارادوکس همانندی/تفاوت، مشانه¬شناسی فرهنگی. تهران: سخن.
22. یزدانی،کیقباد. (1387). درآمدی بر ادبیات مهاجر و تبعید: ادبیات آلمانی در مهاجرت و تبعید. چ1، تهران: چشمه.
