ارزیابی عملکرد اقتصادی- اجتماعی دهیاریها در جهت توسعه سکونتگاههای روستایی مطالعه موردی: روستاهای بخش مرکزی شهرستان باخرز
الموضوعات : geographical and environmentalجعفر الیاسی مقدم 1 , حمید جعفری 2 , کتایون علیزاده 3
1 - دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
2 - دانشیار گروه جغرافیا، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران – (نویسنده مسئول)
3 - دانشیار گروه جغرافیا، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد،ایران
الکلمات المفتاحية: ارزیابی عملکرد دهیاری , توسعه روستایی, سکونتگاههای روستایی, شهرستان باخرز,
ملخص المقالة :
در عصر کنونی، هر سازمانی برای کارآیی و اثربخشی بیشتر فعالیت های خود، نیازمند ارزیابی دقیق عملکرد است. با توجه به اینکه دهیاریها به عنوان یکی از نهادهای مدیریتی نوین حدود 2 دهه است که جهت اداره امور روستاهای کشور تأسیس شده ند. لذا مقاله حاضر با هدف، ارزیابی عملکرد اقتصادی – اجتماعی دهیاریها در جهت توسعه سکونتگاههای روستایی بخش مرکزی شهرستان باخرز تدوین شده است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از حیث روش توصیفی- تحلیلی است. ابزار تحقیق پرسشنامه ای در راستای فرضیه های تحقیق بوده که روایی آن از طریق تکنیک دلفی و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای همه ابعاد مورد بررسی تأیید شده است. جامعۀ آماری تحقیق، شامل 25 روستای دارای دهیاری بوده که طبق فرمول کوکران بایستی24 روستا به عنوان نمونه انتخاب می شدند لیکن تمام 25 روستا با مجموع 5445 خانوار انتخاب، 359 پرسشنامه توسط سرپرستان خانوار تکمیل گردید. جهت ارزیابی عملکرد دهیاریها در بعد اقتصادی 13 گویه و در بعد اجتماعی 11 گویه مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های تحقیق بیانگر آن است که در بعد اقتصادی گویه مشارکت زنان در فعالیت های اقتصادی و در بعد اجتماعی گویه برگزاری مراسمات فرهنگی- مذهبی بیشترین تأثیر را در توسعه روستاهای مورد مطالعه داشته اند. همچنین نتایج تحقیق نشان می دهد که بین عملکرد دهیاریها و وضعیت اقتصادی و اجتماعی روستاها رابطه معنادار وجود داشته و مطابق آزمون فریدمن، عملکرد دهیاریها بیشترین تأثیر را بر وضعیت اجتماعی و سپس اقتصادی سکونت گاههای روستایی داشته است.
1- آسایش.حسین، مشیری.سیدرحیم(1381)، روش شناسی تکنیک های تحقیق در علوم انسانی با تأکید بر جغرافیا، تهران، نشر قومس.
2- استعلاجی. علیرضا(1390)، نقش دهیاری ها در توسعه روستایی، مجله دانشنامه جغرافیا، دوره 34، پیاپی 82، صص: 22-15.
3- ایمانی جاجرمی. حسین، عبداللهی. مجید،(1388)، بررسی تحولات مدیریت روستایی در زمان مشروطیت تا زمان حاضر، فصلنامه راهبرد، سال هجدهم، شماره 52.
4- ایمانی. بهرام، معدنی. جواد، نصرتی. رامین(1402)، تحلیل ساختاری مدیریت روستایی در چهارچوب حکمرانی خوب در روستاهای شهرستان اردبیل با رویکرد آینده پژوهی، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، 35(2)، 86-67.
5- اسفندیاری. امیرهومن، دانیالی.تهمینه(1398)، مقایسه تطبیقی روستاهای دارای دهیاری و فاقد دهیاری در روند توسعه یافتگی(مطالعه موردی: روستاهای بخش مرکزی شهرستان اسلامشهر)، فصلنامه علمی- پژوهشی، نگرشی نو در جغرافیای انسانی، دوره 11، شماره 4.
6- اکبریان رونیزی. سعیدرضا، قصابی. محمدجواد(1392)، نقش مدیریت محلی در توسعه کالبدی سکونتگاههای روستایی(مطالعه موردی: شهرستان آران و بیدگل)، پژوهش های روستایی، دوره 4ف شماره 2.
7- برقی. حميد، محمود صالحي. سميه(1395)، نقش مديريت نوين روستايي در توسعه پايدار روستايي، نشريه راهبرد توسعه، شماره 45، صص218-205.
8- برقی. حمید و قنبری. یوسف(1396)، بررسی مؤلفه های تأثیرگذار بر عملکرد دهیاران نواحی روستایی شهرستان اصفهان، روستا و توسعه سال بیستم، شماره1، صص 15-1.
9- بدري. سیدعلی (1386)، نقش روابط تعاملی شوراهاي اسلامی روستایی، دهیاران و مردم در توسعه پایدار روستایی، ماهنامه پژوهشی، آموزشی و ترویجی دهیاري ها، شماره 21.
10- برزگر. کریم(1388)، نقش مدیریت محلی بر توسعه روستایی(دهیاری های بخش مرکزی شهرستان شیروان) پایان نامه ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور واحد فریمان، استاد راهنما: دکتر محمدحسین پاپلی یزدی.
11- بهمنی، صفیه، صحنه، بهمن، و نجفی کانی، علی اکبر. (1399 ).نقش شرکت تعاونی دهیاری ها در توسعه کالبدی-فضایی نواحی روستایی (مطالعه موردی: روستاهای بخش مرکزی شهرستان گرگان ). جغرافیا، 18(66).109-98.
12- پاپلی یزدی. محمدحسین و ابراهیمی. محمد امیر(1382)، نظریه های توسعه روستایی، انتشارات سمت، تهران، چاپ اول.
13- پاشایی. پارسا، نصیری زارع. سعید، دین پرست. ساجده، تقی زادفانید. ابوالقاسم(1400)، شناسایی و ارزیابی عملکرد مدیران در توسعه مناطق روستایی، مطالعه موردی: روستاهای دهستان دولت آباد شهرستان مرند، نشریه علمی جغرافیا و برنامه ریزی، سال 26، شماره 82، فصل زمستان، 1401، صفحات 82-67.
14- جاوری. مجید و صابری فر. رستم(1389)، روش تحقیق در جغرافیا، انتشارات پیام نور، تهران. چاپ اول.
15- حاجی نژاد. علی، پایدار. ابوذر، بیاد. حبیب الله(1394)، تحلیل منابع درآمدی دهیاری¬ها با استفاده از رهیافت ارزیابی مشارکتی(روستای نارجوئیه شهرستان جیرفت)، مجله پژوهش و برنامه¬ریزی روستایی، سال 4، شماره 2، صص123-101.
16- حسنلو. لیلا و همکاران(1397)، ارزیابی نقش مدیریت روستایی در پایداری روستاها(مطالعه موردی: دهستان دستجرده شهرستان طارم)، نشریه جغرافیا و توسعه، شماره 52.
17- دربان آستانه. علیرضا، رضوانی. محمدرضا، مطیعی. حسن، بدری. سیدعلی(1389)، سنجش و تحلیل عوامل موثر بر حکمروایی روستایی در حکومت های محلی، مطالعه موردی: شهرستان قزوین، پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره 73، صص: 118-99.
18- رحمانی فضلی. عبدالرضا، منشی زاده. رحمت الله، علی پوریان، جهانبخش(1393)، عملکرد مدیریت مشارکتی- تعاملی دهیاران در توسعه اقتصاد روستایی با تاکید بر عناصر «تولید» و «سرمایه گذاری» (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان کوهدشت)، پژوهشنامه خراسان بزرگ، سال 5، شماره ۱۶، صص 27-1.
19- رستمي. شاه بختي، مظفري. فاطمه، رحيمي مقدم. جواد، ذوالفقاري. اميرعلي(1394)، ارزيابي عملکرد دهياري ها در توسعه روستايي (مطالعه موردي: دهياري هاي شهرستان ايوان، استان ايلام)، نشریه مسكن و محيط روستا، دوره 34، شماره 149، صص 119-103.
20- رضوانی. محمدرضا، محمدی. سمیه، پیری. صدیقه(1392)، ارزیابی عملکرد دهیاری ها با استفاده از مدل چارچوب عمومی ارزیابی(CAF)، مطالعه موردی: شهرستان دهلران، پژوهش های جغرافیای انسانی، دوره 45، شماره 1، صص: 216-199.
21- رکن الدین افتخاری. عبدالرضا و سجادی قیداری. حمداله و عینالی. جمشید(1386)، نگرشی نو به به مدیریت روستایی با تأکید بر نهادهای تأثیرگذار، فصل نامه علمی - پژوهشی روستا و توسعه، سال 10، شماره 2.
22- سازمان همیاری شهرداری ها و دهیاری های کشور(1384)، ماهنامه آموزشی، اطلاع رسانی و ترویجی دهیاری ها.
23- سوري. فرشاد(1390)، ارزيابي عملکرد مديران روستايي، پايان نامه کارشناسي ارشد جغرافيا و برنامه ريزي روستايي، دانشگاه اصفهان، دانشکده علوم جغرافيایی و برنامه ريزي، اصفهان.
24- شفیعی ثابت.ناصر، رحمانی. بیژن، رهبری. مهناز(1399)، رویکرد مدیریت روستایی و تحولات فضایی سکونتگاههای روستایی، مورد مطالعه: استان سمنان، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال 10، شماره 35، صص 280-257.
25- صادقلو. طاهره(1399)، تحلیل سبک مدیریت محلی در مناطق روستایی و تأثیر آن بر میزان مشارکت پذیری روستائیان(مطالعه موردی: روستاهای دهستان زرینگل شهرستان علی آباد، مجله پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره 3، صص 870-851.
26- صیدالی. محسن، صادقی. غلام، میرزایی گودرزی. زهرا( 1390)، جایگاه مدیریت در پیشبرد اهداف توسعه روستایی، مطالعه موردی: روستای جوانمردی شهرستان لردگان، مجله برنامه ریزی منطقه ای، سال 1، شماره 2، صص: 91-79.
27- عنابستانی.علی اکبر و حاتمی نژاد. حجت(1391)، مديريت نوين روستايي و نقش آن در تحول مساکن با توجه بر عملکرد دهياران(مطالعه موردی: دهستان میش خاص- شهرستان ایلام)، نشریه جغرافیا(برنامه ریزی منطقه ای)، سال دوم، شماره 2.
28- فراهانی. حسین، رستم خانی. احمد(1391)، بررسی و ارزیابی نقش دهیاری ها بر کیفیت زندگی در روستاها؛ مطالعه موردی: دهستان کرسف شهرستان خدابنده، مدیرتی شهری، شماره 30 صص: 206- 195.
29- قدیری معصوم. مجتبی، ریاحی.وحید(1383)، بررسی محورها و چالش های مدیریت روستایی در ایران(مطالعه موردی: شهرستان بهشهر، دهستان پنج هزاره)، نشریه پژوهش های جغرافیایی، دوره 36، شماره 50.
30- قنبری.سیروس، بهرامی.کیوان(1394)، مدیریت محلی و نقش آن در توسعه کالبدی سکونتگاههای روستایی(مطالعه موردی: شهرستان چناران)، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال 6، شماره پیاپی 22.
31- لطفی.حیدر و همکاران(1395)، تحلیل عملکرد دهیاری ها در فرایند توسعه اقتصادی سکونتگاه های روستایی(مطالعه موردی: بخش بادرود، شهرستان نطنز)، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال 6، شماره پیاپی22.
32- مسرورنژاد. ناصر، مولائی هشجین. نصراله، پوررمضان. عیسی، باسط قریشی. محمد(1400 )، تبیین عوامل مؤثر بر کارایی، اثربخشی مدیریت، و مشارکت روستایی در توسعة روستاهای شهرستان صومعه سرا با رویکرد حکمروایی خوب، پژوهش های جغرافیایی انسانی، دوره 53 ، شماره4، صص 1541-1523.
33- مرادی. خدیجه، آگهی. حسین(1393)، واکاوی چالش های مدیریت روستایی با رویکرد کیفی تئوری بنیانی، جغرافیا و توسعه، شماره 34، صص: 181-167.
34- مولائی هشجین. نصراله، آمار حاجی شیرکیا. تیمور، باقری. عباس(1396)، نقش مدیریت محلی در توسعه اقتصادی نواحی روستایی شهرستان بهشهر، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، صص: 165-176.
35- مهدوی. مسعود(1383)، جغرافیای روستایی ایران، انتشارات دانشگاه پیام نور.
36- مهدوی.مسعود، نجفی کانی. علی اکبر(1384)، دهیاری ها، تجربه ای دیگر در مدیریت روستاهای ا یران، نمونه موردی: دهیاری های استان آذربایجان غربی، راهبرد اقتصادی، سال 1، شماره 1، صص: 69-47.
37- مهدوی. مسعود و همکاران (1384)، دهیاری ها، تجریه ای دیگر در مدیریت روستاهای ایران (مطالعه موردی: دهیاری های استان آذربایجان غربی)، پژوهش های جغرافیایی، شماره 53.
38- نصیری زارع. سعید، ریاحی. وحید(1400)، تبیین تقش عوامل فضایی در استقرار الگوی بهینه مراکز خدمات روستایی مورد نواحی روستایی شهرستان طارم، مجله جغرافیا و برنامه ریزی، سال 25، شماره 75، صص: 278-261.
39- نظرعباسی. صدیقه(1395)، عوامل تأثیرگذار بر عملکرد دهیاری¬ها به عنوان یکی از اشکال مدیریت نوین روستایی، نخستین همایش ملی علوم اسلامی حقوق و مدیریت، دانشگاه جامع علمی کاربردی استانداری قم، قم.
40- نعمتی. مرتضی، بدری. سیدعلی(1386)، ارزیابی نقش کارکردی نظام نوین مدیریت روستایی مقایسه تطبیقی دهیاری های فعال در روستاهای کوچک و بزرگ، مطالعه موردی: استان گلستان، پژوهش های جغرافیایی، شماره 59، صص: 176-161.
41- Citlal Solano, Lara, Fernández Crispín, Antonio, Concepción López Téllez, Maria, (2018), Participatory rural appraisal as an educational tool to empower sustainable community processes, Journal of Cleaner Production, Volume 172, 20 January 2018, Pages 4254-4262.
42- Huang, Huang, (2020), learning from exploratory rural practices of the Yangtze River Delta in China: New initiatives, networks and empowerment shifts, and sustainability, Journal of Rural Studies, Volume 77, July 2020, Pages 63-74.
43- Teguh, Y. and Fitriyah, F. (2020). A Study of Leadership in the Management of Village Development program: The Role of Local Leadership in Village Governance. International Research Association for Talent Development and Excellence.
