واکاوی دیباچۀ فراموش‌شدۀ حسام‌الدّین چلبی بر مثنوی معنوی

الموضوعات : journal of literary criticism and stylistics research

محمد هادی خالق زاده ¹

1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران

تاريخ الإرسال : 26 الخميس , شوال, 1446 تاريخ التأكيد : 01 الأحد , ربيع الأول, 1447 تاريخ الإصدار : 16 الإثنين , ربيع الأول, 1447

الکلمات المفتاحية: مثنوی معنوی, حسام‌الدّین چلبی, دیباچه, مولوی,

ملخص المقالة :

حسام‌الدّین چلبی (622- 683 ق) عارف بزرگ و جانشین نام‌آور مولانا جلال‌الدین را خاصه از جهت نقشی که در سرایشِ مثنوی معنوی داشته، می‌شناسند. ذکر چلبی در مثنوی معنوی بارها آمده است چنان‌که مثنوی را به تعبیر شاعرانه حسامی‌نامه نیز خوانده است. او از معشوق‌های معنوی مولانا، برانگیزانندۀ وی در مثنوی‌سرایی و خود اوّلین کاتب آن است. از وی دیباچه-ای کوتاه اما ارجمند بر مثنوی مولوی باقی است که تاکنون مغفول مانده است. در این مقالۀ کوتاه آن دیباچه را آورده، ترجمه کرده و برخی قرائنی را که می‌توان بر صحت انتساب آن به حسام‌الدّین اقامه کرد، آورده‌ایم. همان‌گونه که حسام‌الدّین را مظهر مولانا دانسته‌اند، دیباچۀ او نیز شباهتی تام با دیباچه‌های نگاشته به قلم خود مولانا بر مثنوی دارد.

المصادر:

• افلاکی، شمس‌الدین احمد. (1362). مناقب‌العارفین، به تصحیح تحسین یازیجی، تهران: دنیای کتاب.
• حیدری، علی. (1403). «ناپختگی حسام‌الدّین؛ عامل اصلی تأخیر دفتر دوم مثنوی»، مجلۀ متن‌پژوهی ادبی، شمارۀ 99، صص 71 – 90.
• زرین‌کوب، عبدالحسین. (1384). پله پله تا ملاقات خدا، چاپ بیست و ششم، تهران: علمی.
• سپهسالار، فریدون ابن احمد. (1325). رسالۀ سپهسالار، به تصحیح سعید نفیسی، تهران: کتابخانه و چاپخانۀ اقبال.
• سپهسالار، فریدون ابن احمد. (1387). رسالۀ سپهسالار، به تصحیح محمّدافشین‌ وفایی، چاپ دوم، تهران: سخن.
• سلطان ولد. (1389). ابتدانامه، به تصحیح محمدعلی موحّد و علی‌رضا حیدری، تهران: خوارزمی.
• مولوی، جلال‌الدّین محمد. (1401). مثنوی معنوی، به تصحیح توفیق سبحانی، تهران: روزنه.
• نسخۀ خطی مجموعۀ شمارۀ 38320 – 10، کتابت: 1354 ق، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، به خط عبرت نایینی، دیباچۀ حسام‌الدّین چلبی بر مثنوی، صص 32 – 33.