نقش اصول فرهنگ اسلامی در تعهدات مسئولیت‌مدنی باتأکیدبر اعتماد اجتماعی، مطالعۀ تطبیقی ایران و مصر
الموضوعات :حسین دشتیانه 1 , غلامحسین افراس 2 , محمد افراس 3
1 - گروه حقوق‌خصوصی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاداسلامی، بوشهر، ایران.
2 - گروه حقوق‌خصوصی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاداسلامی، بوشهر، ایران.
3 - گروه حقوق‌خصوصی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاداسلامی، بوشهر، ایران.
الکلمات المفتاحية: مسئولیت‌مدنی, فرهنگ اسلامی, اعتماد اجتماعی, ایران و مصر.,
ملخص المقالة :
تعهدات مسئولیت‌مدنی درراستای نجات دیگری در شرایط اضطراری، از منظر اصول فرهنگ اسلامی و اعتماد اجتماعی، نقش مهمی در تقویت هم‌بستگی و رعایت حقوق انسانی دارد. این پژوهش باهدف تحلیل تطبیقی تأثیر اصول اسلامی بر تعهدات مسئولیت‌مدنی و بررسی ارتباط آن با اعتماد اجتماعی در نظام‌های حقوقی ایران و مصر انجام شده است. روش‌تحقیق توصیفی-تحلیلی با ماهیت کیفی و غیرپیمایشی به‌کار گرفته شده و داده‌ها ازطریق مطالعۀ کتابخانه‌ای و اسنادی جمع‌آوری شده‌اند. نتایج نشان می‌دهد که در ایران، اصول فقهی مانند «لاضرر» و «تسبیب»، مبتنی‌بر مادۀ 1 قانون مسئولیت‌مدنی مصوب 1339شمسی، مبنای تعهدات مسئولیت‌مدنی هستند، اما فقدان جرم‌انگاری صریح عدم کمک، محدودیت‌هایی در اجرای عملی این تعهد ایجاد کرده است. در مصر، مادۀ 242 قانون‌کیفری، با جرم‌انگاری عدم اقدام، تعهد به نجات را تقویت می‌کند، اگرچه چالش‌های فناوری و دسترسی محدود به زیرساخت‌های امدادی در برخی مناطق مانع تحقق کامل آن است. مطالعۀ تطبیقی نشان می‌دهد که هماهنگی میان اصول فقهی اسلامی، توسعۀ زیرساخت‌های فناوری امدادی و آموزش عمومی، می‌تواند تعهد به نجات و اعتماد اجتماعی را تقویت کرده و خسارت‌های انسانی را کاهش دهد. طوری‌که، پژوهش بر ضرورت بازنگری قوانین مسئولیت‌مدنی در ایران، ارتقای ظرفیت‌های فناوری و ترویج فرهنگ امدادرسانی مبتنی‌بر اصول اسلامی تأکید دارد.
احمدزاده‌بزاز، سیدعبدالمطلب. مهریار، محمد. (1396). مطالعة تطبیقی مسئولیت‌مدنی ناشی‌از مالکیت بر اشیاء و عوامل رفع آن در حقوق ایران و مصر. دوفصلنامۀ علمی‌پژوهشی-حقوق تطبیقی، دورۀ 4، شمارۀ 2؛ (پیاپی 8)، 88-73.
بشارتی‌هولاسو، مرتضی. سپهرنیا، رزیتا. رضایی، علی‌اکبر. قیومی، عباسعلی. قدمی، محسن. (1402). سناریوهای آیندۀ وضعیت اعتماد اجتماعی در سال 1404. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات بنیادین و کاربردی جهان‌اسلام، دورۀ 5، شمارۀ 4؛ (پیاپی 18)، 109-79.
بهادری‌جهرمی، محمد. شکرالهی، علی. (1403). نظارت شرعی بر قوانین و مقررات در نظام حقوقی مصر و ایران. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-دانش حقوق‌عمومی، دورۀ 13، شمارۀ 2؛ (پیاپی 44)، 201-177.
پناهی، سعیده. (1394). مسئولیت مدنی بدون رابطۀ سببیت. چاپ‌اول، تهران: انتشارات با من.
ثانی‌پور، سمیه. (1404). نفع در دعاوی مدنی در حقوق ایران و مصر. چاپ‌اول، یاسوج: انتشارات وکلا.
حسینی، سیدحبیب. (1400). مسئولیت اجتماعی، محدودیت‌ها و درماندگی‌ها. چاپ‌اول، تهران: انتشارات گروه آموزشی مدرس، سنجش و دانش.
خیری، حسن. (1401). مسئلۀ اعتماد اجتماعی در نظام اجتماعی اسلام. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهش‌های اخلاقی، دورۀ 12، شمارۀ 2؛ (پیاپی 47)، 281-265.
دینداری، الهام. ایروانی، محمدرضا. (1392). اعتماد اجتماعی. چاپ‌اول، تهران: انتشارات سخنوران.
سنهوری، عبدالرزاق‌احمد. (2009). لوسيط في شرح القانون المدني الجديد (جلد 1). چاپ‌دهم، بیروت: الحلبي الحقوقية.
عالم‌زاده، محمد. (1402). مسئولیت مدنی (جلد 1). چاپ‌اول، تهران: انتشارات مجد.
عزیزی، محمدعلی. (1399). نهاد قیمومیت در نظام حقوقی ایران و مصر. چاپ‌اول، اردبیل: انتشارات نایاب.
کرافورد، جیمز. (1397). درآمدی بر حقوق مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها. ترجمۀ: محمد ستایش‌پور، چاپ‌اول، تهران: انتشارات ساحل گیسوم.
کرافورد، جیمز. (1404). مقدمه‌ای بر طرح مواد مسؤلیت بین‌المللی دولت. ترجمۀ: علیرضا ابراهیم‌گل، ویراستار: سودابه رسولی، چاپ‌اول، تهران: انتشارات پژوهشکدۀ حقوقی شهر دانش.
محسنی، فرید. جوهر، سعید. (1393). ارتباط مسئولیت اجتماعی و مسئولیت کیفری تعامل یا تقابل. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی- پژوهش حقوق کیفری، دورۀ 3، شمارۀ 8، 113-87.
میرداداشی، مهدی. (1399). مسئولیت مدنی مؤسسات عمومی در حقوق ایران و مصر. چاپ‌دوم، قم: انتشارات دانشگاه مفید.
نظری‌گزنق، جمشید. (1394). حقوق و تکالیف قیم در حقوق ایران و مصر. چاپ‌اول، تهران: انتشارات جاودانه: جنگل.
هوشمندفیروزآبادی، حسین. (1401). مسئولیت‌های مدنی خاص. چاپ‌اول، قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
Dehdashti, Ali. (2025). The Interplay Of Islamic Principles Of Construction In English Court: The Case Of NIOC V Crescent Petroleum. Journal Of International Dispute Settlement, 16(1): 1-20.
Moaddel, Mansoor. Azadarmaki, Taqhi. (2001). The Worldviews Of Islamic Publics: The Cases Of Egypt, Iran, And Jordan. Journal Of Comparative Sociology, 1(3-4):299-319.
Powell, Emilia Justyna. (2015). Islamic Law States And Peaceful Resolution Of Territorial Disputes. Journal Of International Organization, 69(4): 777-807.
Raisi, Ruhollah. (2024). The Role Of Religion In The Conflicts Of Inheritance Laws In The Legal Systems Of Iran, Egypt, and England. Journal Of Interdisciplinary Studies In Society, Law, And Politics, 3(4): 119-133.
Soltaninejad, Mohammad. (2018). Iran And Egypt: Emotionally Constructed Identities And The Failure To Rebuild Relations. Journal Of World Sociopolitical Studies, 2(3): 483-506.
