نقش سرمایه فرهنگی و نمادین روحانیون در بسیج سیاسی انقلاب مشروطه بر اساس نظریه بوردیو
الموضوعات : Epistemological and methodological researcher of historical research
سید حسین ناصری شکیب
1
,
علی سلیمانپور
2
,
علی اصغر داوودی
3
1 - دانشجوی دکتری گروه علوم سیاسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
2 - استادیار گروه علوم سیاسی، واحد بجنورد، دانشگاه آزاد اسلامی، بجنورد، ایران. (نویسنده مسئول) ali.soleimanpour@iau.ac.ir
3 - استادیار گروه علوم سیاسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
چکیده:
یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت نسبی انقلاب مشروطه در ایران، مشارکت فعالانه روحانیت و بهره‌گیری آنان از ظرفیت‌های معنوی، گفتمانی و اجتماعی خود در بسیج سیاسی بود. پژوهش حاضر با تکیه بر نظریه پیر بوردیو، تلاش می‌کند نقش سرمایه فرهنگی و نمادین روحانیون را در فرایند بسیج توده‌ها برای حمایت از انقلاب مشروطه تحلیل کند. مسأله اصلی پژوهش این است که چگونه روحانیون با بهره‌گیری از موقعیت تاریخی و جایگاه اجتماعی خود در جامعه عصر قاجار، توانستند مفاهیم مدرنی چون عدالت، قانون و ملت را در قالب‌های شرعی بازتولید کرده و از این طریق، مشروعیت سیاسی جنبش مشروطه را نزد مردم تحکیم کنند. اهمیت این پژوهش در آن است که با رویکردی جامعه‌شناختی و نظری، به بازخوانی نقش روحانیت می‌پردازد و از تکرار الگوهای توصیفی و فاقد چارچوب نظری که در بسیاری از آثار پیشین رایج بوده، فاصله می‌گیرد. سؤال محوری پژوهش حاضر عبارت است از: روحانیون مشروطه‌خواه با استفاده از چه سازوکارهایی در میدان قدرت، سرمایه‌های فرهنگی و نمادین خود را به ابزار بسیج سیاسی توده‌ها تبدیل کردند؟ فرضیه پژوهش آن است که روحانیون، از طریق بهره‌گیری از تریبون‌های مذهبی (منبر، مسجد، حوزه)، شبکه‌های اجتماعی مذهبی (طلاب، مقلدین) و معنابخشی دینی به مفاهیم مدرن، توانستند سرمایه‌های خود را در میدان سیاسی فعال کرده و مشروعیتی دینی برای مشارکت سیاسی خلق نمایند. این مقاله با روش کیفی، از نوع تحلیل گفتمان انتقادی و با بهره‌گیری از منابع تاریخی و فقهی، نشان می‌دهد که سرمایه نمادین و فرهنگی روحانیت نه‌تنها ابزاری برای حفظ سلطه سنتی نبود، بلکه به عاملی برای بازتعریف رابطه دین و سیاست در بستر مدرن بدل شد.
