بررسی تطبیقی موانع و شواغل بن¬مایه‌های هرمسی بازگشت انسان به «وصال»در منطق¬الطیر عطار، مثنوی مولوی و رسائل‌سهروردی

الموضوعات :

محمود تقی¬پور بدر ¹ , شهین قاسمی ² , فرزانه سرخی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران.
2 - استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران.

تاريخ الإرسال : 24 السبت , ذو القعدة, 1445 تاريخ التأكيد : 11 الخميس , صفر, 1446 تاريخ الإصدار : 24 الإثنين , صفر, 1447

الکلمات المفتاحية: کلیدواژه‌ها: سهروردی, عطار, مولوی, هرمس, وصال. ,

ملخص المقالة :

عطار و مولوی از پیشگامان و مروجان سنت هرمسی در پیروی از حکمت اشراقی سهروردی به-حساب¬می¬آیند. یکی از ارزشمندترین سرمایه‌های ایران باستان با همت بزرگانی چون شیخ اشراق حیات تازه¬ای را وارد ادبیات خشک و بی¬رمق ما کرد و در دستان هنرمندانی چون عطار، مولوی... با عرفان اسلامی، خلاقیتی نو و جان¬نواز یافت. موضوع این نوشتار به روش توصیفی، تحلیلی و کتابخانه‌ای است. هدف این پژوهش بررسی تطبیقی موانع و شواغل بن¬مایه‌های هرمسی بازگشت انسان به وصال در منطق¬الطیر عطار، مثنوی مولوی و رسائل سهروردی است. هرمس یکی از آیین¬‌های باستانی ایران است که در نگره‌های عین¬القضات صبغۀ عرفانی به خود گرفته و در حکمت شیخ اشراق به اوج بالندگی رسیده¬است. یافته¬ها در نگاه این سه عارف در مضامینی چون؛ خویشتن‌نگری، فناء فی الله، مرگ اختیاری ...مطرح¬شده¬است. امید که نتیجه چنین تحقیقی با استفاده از پندهای حکیمانه سهروردی با زبان رمز در رسائل و اشعار نغز و عارفانه عطار و مولوی در منطق¬الطیر و مثنوی و رسائل سهروردی، طریقی کارآمد و خلاق را برای رهروان رقم¬زده¬باشد. کلیدواژه‌ها: سهروردی، عطار، مولوی، هرمس، وصال.

المصادر:

منابع و مآخذ
1-قرآن کریم
2-ابراهیمی دینانی، غلامحسین، 1366، شعاع اندیشه و شهود در فلسفۀ سهروردی، چاپ دوم، تهران، حکمت.
3-ابن سینا، حسین بن عبدالله ،1364، رساله الاضحوبه، به تحقیق حسین خدیوجم، تهران، اطلاعات.
4-افلاطون، 1366، دورۀ کامل آثار افلاطون، جلد اول، ترجمه: محمدحسن لطفی-رضا کاویانی،چاپ دوم، تهران، خوارزمی.
5- بورکهارت، تیتوس، 1389، کیمیا علم جهان علم جان، چاپ سوم، مترجم: گلناز رعدی آذرخشی.
6- پورنامداریان، تقی، 1389، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی: تحلیلی از داستان‌های عرفانی فلسفی ابن سینا و سهروردی.ویراست هفتم، تهران، علمی-فرهنگی.
7-پیری، موسی، 1394، بررسی و تحلیل رساله¬الطیر شهاب¬الدین سهروردی، همایش دانشگاه محقق اردبیلی، پیام نور.
8- چیتیک، ویلیام، 1389، راه عرفانی عشق، چاپ پنجم، مترجم: شهاب الدین عباسی، تهران، نشر پیکان.
9- حافظ شیرازی، شمس¬الدین محمد، 1370، دیوان غزلیات، چاپ هشتم، تهران، کتابخانه صفی علیشاه.
10- حسن¬زاده، حسن، 1362، دروس معرفت نفس، جلد دوم، تهران، علمی، فرهنگی.
11- حق¬شناس، مریم، اسپرهم، داوود، 1399، «تحلیل خوانش تصویری مولوی و سهروردی از مفهوم اسارت پرندۀ روح»، ادیان و عرفان(مقاله پژوهشی)، دوره 53، شماره یکم، صص 42-23.
12- حیدری، محمود و رمضانی پارسا، داوود، 1397، «غربت عارفانه در شعر حافظ و ابن فارض»، وزارت علوم، شماره 5، صص 55-75.
13- خادمی، عین¬الله و کوکرم، فاطمه، 1393،«سیروسلوک اشراقی بر اساس قصه غربت غربی»، فصلنامه تخصصی عرفان اسلامی، سال دهم، شماره 39.
14- دیباچی، محمدعلی، 1388، « تجرد نفس از دیدگاه سهروردی»، فصلنامه اندیشه دینی، پیاپی 31، صص 78-59.
15- زمانی، عبدالکریم، 1382، بر لب دریای مثنوی معنوی، جلد دوم، تهران ، قطره.
16- زهره‌وند، سعید،1392، «غربت اندیشی صوفیانه و بازتاب آن در شعر فارسی».، پژوهش‌های ادب عرفانی(گوهر گویا)، سال هفتم،شماره دوم، پیاپی 25، صص140-.105
17سجادی، سیدجعفر، 1350، فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران، طهوری.
18- سهروردی، شهاب الدین یحیی، بی تا، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، الف، ج یکم، تصحیح هنری کربین.
19---------------------،1348، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج، جلد سوم، تصحیح: سیدحسین نصر.
20- شمس‌مغربی، ملامحمد، 1385، دیوان کامل، مقدمه و شرح : دکتر ابوطالب میرعابدینی، تهران، زوّار.
21- عاملی(شیخ بهایی)، بهاءالدین محمد، 1363، کشکول، ترجمه بهمن رازانی، چاپ چهارم، تهران، ارسطو.
22- عباسی داکانی، پرویز، 1380، شرح قصۀ غربت غربی، تهران، تندیس.
23- عین¬القضات همدانی، 1389، تمهیدات، چاپ هشتم، عفیف عسیران، تهران، منوچهری.
24- فروزانفر، بدیع الزمان، 1388، کلیات شمس تبریزی، تهران، بهنود.
25- گوهرین، سیدصادق، 1368، منطق¬الطیر(مقامات الطیور)، چاپ ششم، تهران، علمی و فرهنگی.
26- محمدخانی، علی اصغر و سیّد عرب، حسن، 1386، نامۀ سهروردی(مجموعه مقالات)، چاپ دوم، تهران، سازمان چاپ و انتشارات.
27- معین، محمد، 1360، فرهنگ فارسی(متوسط)، جلد دوم، تهران، سپهر.
28- ملکشاهی، حسن، 1375، ترجمه و شرح اشارات و تنبیهات ابن سینا، ج اول، چاپ سوم، تهران، سروش.
29- مولوی، جلال الدین محمد بلخی، 1387الف، دفتر اول، مثنوی، تصحیح، محمد استعلامی، چاپ نهم، تهران ، سخن.
30- ----------------------، 1387ج، دفتر سوم، مثنوی، تصحیح، محمد استعلامی، چاپ نهم، تهران ، سخن.
31- -----------------------، 1387د، دفتر چهارم، مثنوی، تصحیح، محمد استعلامی، چاپ نهم، تهران، سخن
32- میبدی، ابوالفضل رشیدالدین، بی¬تا، کشف الابرار و عده الابرار، جلد اول، به اهتمام: علی-اصغر حکمت، تهران، امیر کبیر.
33- ناتائیل براندن،1373، انسان بدون خویشتن یا روان‌شناسی از خود بیگانگی، مترجم: جمال هاشمی، حیدری.
34-نصر، سید حسین، 1389 الف، تاریخ فلسفه اسلام، ج چهارم، چ سوم، تهران، حکمت.
35-نصر، سیدحسین، 1382ب،جاویدان خرد، ج اول، به اهتمام حسن حسینی، تهران، صدا و سیما.
36-نصراصفهانی، مریم،1397، «بکش زنت را»؛ خوانشی زنانه¬نگر از رساله¬های فلسقی-تمثیلی حی بن یقظان و قصه غربت غربی»، پژوهش‌نامۀ زنان، فصل‌نامۀ علمی-پژوهشی، سال نهم، شماره چهارم، صص170-149.
37-همایی، جلال الدین، 1369، مولوی¬نامه، جلد اول، تهران، نشر هما.
38-یونگ، کارل گوستاو، 1385، مشکلات روانی انسان مدرن، ترجمه محمود بهفروزی، تهران، جامی.