چند فرایند واجی فعال در گویش شیرازی

الموضوعات :

عالیه کامبوزیا کرد زعفرانلو ¹ , شبنم گل‌نشین ²

1 - گروه زبان شناسی دانشگاه تربیت مدرس
2 - گروه زبانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس

تاريخ الإرسال : 17 الإثنين , صفر, 1447 تاريخ التأكيد : 19 الأربعاء , صفر, 1447 تاريخ الإصدار : 06 الجمعة , ربيع الأول, 1447

الکلمات المفتاحية: ارتقاء واکه, همگونی, هماهنگی واکه‌ای, درج, حذف,

ملخص المقالة :

هدف از نگارش این پژوهش بررسی فرایندهای واجی فعال­ در گویش شیرازی است. بدین منظور داده‌هاي مورد نياز پژوهش به چند روش جمع‌آوری شده‌اند: 1. مصاحبه با 5 تن از گويشوران شيرازي، 2. استفاده از شم زباني یکی از نگارندگان در تایید داده‌ها، 3. استفاده از منابعی مانند سمندر (1377 و 1383) و زارعی (1383) که به اين گویش شعر و داستان نوشته شده‌اند. پس از گردآوري بیش از پانصد واژۀ ساده، غیرساده، و گروه، داده‌ها با توجه به بافت مشترک دسته‌بندي شده‌اند و نوع فرایند هر کدام شناسایی، توصیف و تحلیل شده و قاعده هر فرایند نوشته شده است. در انتهای هر قسمت، يكي از داده‌ها از زيرساخت تا روساخت به عنوان نمونه بازنمایی شده است.  

برخی از نتایج این پژوهش عبارتند از: 1. در توالی‌های همخوانی /-st-/ و /-zd-/ در بافت بین دو واکه فرایند همگونی  به صورت پیشرو عمل می‌کند. 2. واکۀ پسین افتادۀ /A/ در بافت قبل از سایشی لثوی‌کامی /S/  و در پایان تکواژهای آزاد به واکۀ میانی [o] ارتقاء می‌یابد. 3. تکواژ اضافۀ /-e/ در گروه‌های اضافه و وصفی حذف می‌شود. 4. واکۀ پسین افتادۀ /A/ موجود در پسوند سببی [-And] پیش از توالی همخوانی /nd/ یک درجه افراشته شده و به واکۀ میانی [o] تبدیل می‌گردد. 5. واکه میانی /e/ موجود در پیشوند امری و التزامی /be-/ به لحاظ مشخصه‌های [پسین] و [افراشته] با واکه‌های افراشتۀ ستاکِ فعل هماهنگی واکه‌ای دارد.  

المصادر:

- آرلاتو، آنتونی. (1373). درآمدی بر زبانشناسی تاریخی. ترجمه یحیی مدرسی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
- بروشور شیراز، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان فارس، اداره سیر و سیاحت فارس
- خزدوز، مریم. (1382). کاکو شیرازی. انتشارات واژه آفرین. شیراز
- زارعی، فاطمه. (1383). ماجراهای خانم دوسی. ره آورد هنر شیراز
- زارعی‌فر، رها. (1394). بررسی فرایندهای واجی و آوایی لهجۀ شیرازی. کنفرانس بین¬المللی ادبیات و پژوهش¬های تطبیقی در آن، استان گلستان، گرگان، ص 1-9
- سپاسدار، محمود(1388). شیرازی(نگاهی به لهجۀ مردم شیراز)، شیراز: آوند اندیشه
- سلامی، عبدالنبی. (1383). گنجينه گويش شناسي فارس. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسي، گروه نشر آثار، دفتر اول
- سلامی، عبدالنبی. (1384). گنجينه گويش شناسي فارس. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسي، گروه نشر آثار، دفتر دوم
- سلامی، عبدالنبی. (1385). گنجينه گويش شناسي فارس. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسي، گروه نشر آثار، دفتر سوم
- سلامی، عبدالنبی. (1386). گنجينه گويش شناسي فارس. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسي، گروه نشر آثار، دفتر چهارم
- سلامی، عبدالنبی. (1388). گنجينه گويش شناسي فارس. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسي، گروه نشر آثار، دفتر پنجم
- سمندر، بیژن. (1377). شعر شیراز. تهران: انتشارات امیربهادر
- سمندر، بیژن. (1383). به یاد شیراز. شیراز: انتشارات رخشید.
- کامبوزیا، ع. ک. ز. (1398). واج شناسی رویکردهای قاعده بنیاد. تهران: انتشارات سمت، چاپ هشتم.
- نوروزی¬زیدهی، ط. (1382). بررسی فرایندهای واجی گویش گیلکی رشت در چارچوب واج¬شناسی‌خودواحد، پایان¬نامه¬ی کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه تربیت¬مدرس. تهران.
-
Chomsky, N., & Halle, M. (1968). The Sound Pattern of English. Harper and Row publishers. -
Crystal, D. (2003/2008). A Dictionary of Linguistics and Phonetics. Oxford: Blackwell Publishers. -
Falk, J. S. (1378). Linguistics and Language, Tehran: Abbassi. - Kambuziya, K.Z. A. (2003). Lenition in Phonological Patterns of Persian. Journal of Humanities,
vol.10, No. 2, P. 13-18. -
Kenstowicz, M. (1994). Phonology in Generative Grammar. Blackwell Publishers. - Luschutzky, H. ch. (2000). Sixteen Possible Types of Natural Phonological Processes. Kreidler,
Phonology Ctitical Concepts. Vol. 1. P: 506 – 524. -
Trask. R. I. (2006). A dictionary of Phonetics and Phonology. London: Routledge.