بررسی تأثیر سبک‌های رهبری تراکنشی، تحول‌گرا و معنوی بر تعهد سازمانی کارکنان: نقش میانجی بهزیستی معنوی و نقش تعدیل‌کننده هوش هیجانی در کارکنان دانشگاه‌های تربیت معلم
الموضوعات :علی رضا طاهرنژاد 1 , راجا نوریزا راجا عارفین 2
1 - گروه آموزش علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی ۸۸۹- ۱۴۶۶۵ تهران، ایران.
2 - عضو هیئت علمی دانشگاه یو ام مالزی، دانشکده اقتصاد و مدیریت.
الکلمات المفتاحية: رهبری تراکنشی, رهبری تحول‌گرا, رهبری معنوی, تعهد سازمانی, بهزیستی معنوی, هوش هیجانی.,
ملخص المقالة :
هدف:رهبری نقش کلیدی در شکل‌دهی رفتار و تعهد کارکنان در سازمان‌ها دارد. سبک‌های مختلف رهبری مانند تراکنشی، تحول‌گرا و معنوی می‌توانند تأثیر متفاوتی بر تعهد سازمانی داشته باشند. همچنین، بهزیستی معنوی به عنوان یک عامل میانجی و هوش هیجانی به عنوان یک متغیر تعدیل‌کننده، در بهبود این روابط نقش مهمی ایفا می‌کنند. هدف اصلی این پژوهش، بررسی تأثیر سبک‌های رهبری مختلف شامل رهبری تراکنشی، تحول‌گرا و معنوی بر تعهد سازمانی کارکنان با تأکید بر نقش میانجی بهزیستی معنوی و نقش تعدیل‌کننده هوش هیجانی در کارکنان دانشگاه‌های تربیت معلم است.
روش: این مطالعه با استفاده از رویکرد کمی و طرح توصیفی مقطعی انجام شده است. جامعه آماری شامل کارکنان دانشگاه‌های تربیت معلم در تهران و شهرهای اطراف بوده که با استفاده از روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها شامل پرسشنامه‌های استاندارد برای سنجش متغیرهای پژوهش بود.
یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد که هر سه سبک رهبری تأثیر مثبت و معناداری بر تعهد سازمانی کارکنان دارند، اما رهبری معنوی با ضریب تأثیر 0.74 بیشترین تأثیر را نسبت به رهبری تحول‌گرا (0.53) و تراکنشی (0.32) بر تعهد سازمانی داشته است. همچنین، نتایج تأیید کرد که بهزیستی معنوی نقش میانجی معناداری در رابطه بین رهبری معنوی و تعهد سازمانی ایفا می‌کند.
نتیجه گیری:علاوه بر این، هوش هیجانی رهبران نقش تعدیل‌کننده مثبتی در تقویت رابطه بین هر سه سبک رهبری و تعهد سازمانی داشته است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که حرکت رهبران از سبک تراکنشی به سمت تحول‌گرا و سپس معنوی، تأثیر آن‌ها بر تعهد کارکنان را افزایش می‌دهد.
Aaker, D. A., Kumar, V., Leon, R. P., & Day, G. S. (2013). Marketing research (11th ed.). Wiley.
Agarwal, S., Decarlo, T. E., & Vyas, S. B. (1999). Leadership behavior and organizational commitment: A comparative study of American and Indian salespersons. Journal of International Business Studies, 30(4), 727-743.
Antonakis, J., Avolio, B. J., & Sivasubramaniam, N. (2003). Context and leadership: An examination of the nine-factor full-range leadership theory using the Multifactor Leadership Questionnaire. Leadership Quarterly, 14(3), 261-295.
Ashmos, D. P., & Duchon, D. (2000). Spirituality at work: A conceptualization and measure. Journal of Management Inquiry, 9(2), 134-145.
Bass, B. M. (1985). Leadership and performance beyond expectations. Free Press.
Bass, B. M. (1990a). Bass & Stogdill's handbook of leadership: Theory, research, and managerial applications (3rd ed.). Free Press.
Bass, B. M. (1990b). From transactional to transformational leadership: Learning to share the vision. Organizational Dynamics, 18(3), 19-31.
Becker, H. S. (1960). Notes on the concept of commitment. American Journal of Sociology, 66(1), 32-40.
Breukelen, W., Schyns, B., & Le Blanc, P. (2006). The leader exchange theory and research: Accomplishments and future challenges. Leadership, 2(3), 295-316.
Brown, M. E. (1969). Identification and some conditions of organizational involvement. Administrative Science Quarterly, 14(3), 346-355.
Buchanan, B. (1974). Building organizational commitment: The socialization of managers in work organizations. Administrative Science Quarterly, 19(4), 533-546.
Burns, J. M. (1978). Leadership. Harper & Row.
Carte, T. A., & Russell, C. J. (2003). In pursuit of moderation: Nine common errors and their solutions. MIS Quarterly, 27(3), 479-501.
Champoux, J. E., & Peters, W. S. (1987). Form, effect size and power in moderated regression analysis. Journal of Occupational Psychology, 60(3), 243-255.
Chen, Z., & Li, Y. (2013). The mediating role of spiritual well-being between spiritual leadership and organizational commitment. Social Behavior and Personality, 41(10), 1645-1656.
Chen, Z., Zhu, J., & Zhou, M. (2012). How does a servant leader fuel the service fire? A multilevel model of servant leadership, individual identification, group competition climate, and customer service performance. Journal of Applied Psychology, 100(2), 511-521.
Conners, J. (2003). Full range leadership development: Pathways for people, profit, and planet. Leadership in Action, 23(4), 13-15.
Corson, J. J. (1980). The evolution of university administration. Public Administration Review, 40(6), 633-637.
Dansereau, F., Yammarino, F. J., & Markham, S. E. (1995). Leadership: The multiple-level approaches. The Leadership Quarterly, 6(2), 251-263.
Dvir, T., Eden, D., Avolio, B. J., & Shamir, B. (2002). Impact of transformational leadership on follower development and performance: A field experiment. Academy of Management Journal, 45(4), 735-744.
Fiedler, F. E. (1967). A theory of leadership effectiveness. McGraw-Hill.
Fowler, J. W. (1981). Stages of faith: The psychology of human development and the quest for meaning. Harper & Row.
Fry, L. W. (2003). Toward a theory of spiritual leadership. The Leadership Quarterly, 14(6), 693-727.
Fry, L. W., Hannah, S. T., Noel, M., & Walumbwa, F. O. (2011). Impact of spiritual leadership on unit performance. The Leadership Quarterly, 22(2), 259-270.
Fry, L. W., & Slocum Jr, J. W. (2008). Maximizing the triple bottom line through spiritual leadership. Organizational Dynamics, 37(1), 86-96.
Fry, L. W., Vitucci, S., & Cedillo, M. (2005). Spiritual leadership and army transformation: Theory, measurement, and establishing a baseline. The Leadership Quarterly, 16(5), 835-862.
Giacalone, R. A., & Jurkiewicz, C. L. (2003). Handbook of workplace spirituality and organizational performance. M.E. Sharpe.
Gibb, C. A. (1969). Leadership. In G. Lindzey & E. Aronson (Eds.), The handbook of social psychology, (Vol. 4, pp. 205-282). Addison-Wesley.
Gillet, N., & Vandenberghe, C. (2014). Transformational leadership and organizational commitment: The mediating role of job characteristics. Human Resource Development Quarterly, 25(3), 321-338.
Goleman, D. (1995). Emotional intelligence: Why it matters more than IQ. Bantam Books.
Graen, G., & Cashman, J. F. (1975). A role-making model of leadership in formal organizations: A developmental approach. In J. G. Hunt & L. L. Larson (Eds.), Leadership frontiers (pp. 143-165). Kent State University Press.
Graen, G., Dansereau Jr, F., & Minami, T. (1972). Dysfunctional leadership styles. Organizational Behavior and Human Performance, 7(2), 216-236.
Graen, G. B., & Uhl-Bien, M. (1995). Relationship-based approach to leadership: Development of leader-member exchange (LMX) theory of leadership over 25 years: Applying a multi-level multi-domain perspective. The Leadership Quarterly, 6(2), 219-247.
Hall, D. T., Schneider, B., & Nygren, H. T. (1970). Personal factors in organizational identification. Administrative Science Quarterly, 15(2), 176-190.
Hersey, P., & Blanchard, K. H. (1974). So, you want to know your leadership style? Training and Development Journal, 28(2), 22-37.
Hollander, E. P. (1961). Some effects of perceived status on responses to innovative behavior. Journal of Abnormal and Social Psychology, 63(2), 247-250.
Hrebiniak, L. G., & Alutto, J. A. (1972). Personal and role-related factors in the development of organizational commitment. Administrative Science Quarterly, 17(4), 555-573.
Lo, M. C., Ramayah, T., Min, H. W., & Songan, P. (2010). The relationship between leadership styles and organizational commitment in Malaysia: Role of leader–member exchange. Asia Pacific Business Review, 16(1-2), 79-103.
Malhotra, N. K. (2009). Marketing research: An applied orientation (6th ed.). Pearson.
Marsh, R. M., & Mannari, H. (1977). Organizational commitment and turnover: A prediction study. Administrative Science Quarterly, 22(1), 57-75.
Meyer, J. P., & Allen, N. J. (1997). Commitment in the workplace: Theory, research, and application. Sage Publications.
Mowday, R. T., Porter, L. W., & Steers, R. M. (1982). Employee-organization linkages: The psychology of commitment, absenteeism, and turnover. Academic Press.
Porter, L. W., Steers, R. M., Mowday, R. T., & Boulian, P. V. (1974). Organizational commitment, job satisfaction, and turnover among psychiatric technicians. Journal of Applied Psychology, 59(5), 603-609.
Reave, L. (2005). Spiritual values and practices related to leadership effectiveness. The Leadership Quarterly, 16(5), 655-687.
Robbins, S. P., & Judge, T. A. (2009). Organizational behavior (13th ed.). Pearson.
Sanders, J. E., Hopkins, W. E., & Geroy, G. D. (2002). From transactional to transcendental: Toward an integrated theory of leadership. Journal of Leadership Studies, 9(4), 21-31.
Sanders, J. E., Hopkins, W. E., & Geroy, G. D. (2003). A causal assessment of the spiritual leadership theory. Leadership & Organization Development Journal, 24(1), 44-52.
Top, M., Tarcan, M., Tekingündüz, S., & Hikmet, N. (2013). An analysis of relationships among transformational leadership, job satisfaction, organizational commitment and organizational trust in two Turkish hospitals. The International Journal of Health Planning and Management, 28(3), e217-e241.
van Hamersveld, M. (2007). Handbook of market research. John Wiley & Sons.
Wayne, S. J., Shore, L. M., Bommer, W. H., & Tetrick, L. E. (2002). The role of fair treatment and rewards in perceptions of organizational support and leader-member exchange. Journal of Applied Psychology, 87(3), 590-598.
Weiner, Y. (1982). Commitment in organizations: A normative view. Academy of Management Review, 7(3), 418-428.
Weiner, Y., & Gechman, A. S. (1977). Commitment: A behavioral approach to job involvement. Journal of Vocational Behavior, 10(1), 47-52.
Yucel, I., McMillan, A., & Richard, O. C. (2014). Does CEO transformational leadership influence top executive normative commitment? Journal of Business Research, 67(6), 1170-1177.
Wiyono, D., Dewi, D. A., Ambiapuri, E., Parwitasari, N. A., & Hambali, D. S. (2025). Strategic ESG-driven HR practices and employee well being: A mediation analysis through 1 governance. arXiv preprint.
