بررسی و مقایسه تاثیرات ضدمیکروبی و تعیین حداقل غلظت¬ بازدارندگی و کشندگی عصاره هيدروالكلی گیاهان دارویی دانه اسپند ، رازیانه ، زیرهسبز و برگ رزماری بر علیه باکتری¬های باسیلوس سرئوس ، استرپتوکوکوس پنومونیه ، استافیلوکوکوس اورئوس و اشرشیا کلی
الموضوعات :
1 -
2 - دانشگاه مراغه
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
مقدمه: داروهاي گياهي طي قرن¬هاي متمادي جهت درمان بيماري¬هاي مختلف مورد استفاده قرار گرفته اند و امروزه نيز با وجود پيشرفت علم و توسعه كاربرد داروهاي شیمیایی و سنتزي، هنوز گياهان دارويي در مقياس وسيع مورد استفاده قرار مي¬گيرند. کشور ايران به¬علت تنوع آب و هوايي داراي طيف وسیعی از گياهان دارويي است كه پايه و اساس طب سنتي كشور می¬باشد. در این مطالعه به بررسی اثرات ضدباكتريايي عصاره¬ي هيدروالكلی گياهان دارويي دانه اسپند، رازیانه، زیرهسبز و برگ رزماری و بازدارندگی و کشندگی آن ها بر علیه باکتریهای باسیلوس سرئوس، استرپتوکوکوس پنومونیه، استافیلوکوکوس آرئوس و اشرشیا کلی پرداخته شده است. مواد و روش ها: بدین¬منظور در ابتدا حداقل غلظت¬ بازدارندگی و حداقل غلظت¬ کشندگی عصاره ها با تاثیر رقت¬های مختلف عصاره بر باکتری¬های مذکور در محیط BHI مایع سنجیده شد و بررسی اثرات ضدميكروبي با اندازه¬گیری هاله عدم رشد ناشی انتشار عصاره گیاهی از چاهک تکمیل گردید. یافته ها: بر مبنای نتايج بدست آمده غلظت مهار¬کنندگی (MIC) عصاره هيدروالكلی دانه اسپند، رازیانه، زیره سبز و برگ رزماری بر علیه باکتری¬های باسیلوس سرئوس، استرپتوکوکوس پنومونیه، استافیلوکوکوس اورئوس و اشرشیا کلی به ترتیب برابر با غلظت¬های 5/12، 5/12، 25 و 5/12 میلی¬گرم بر میلی¬لیتر، 25، 200، 25 و 100 میلی¬گرم بر میلی¬لیتر، 5/12، 25، 100 و 25 میلی¬گرم بر میلی¬لیتر و 12.5، 25، 50 و 5/12 میلی¬گرم بر میلی¬لیتر گزارش شد. نتیجه گیری: این نتایج حاکی از پتانسیل بالای گیاهان دارویی دانه اسپند، رازیانه، زیرهسبز و برگ رزماری در توسعه روشهای جدید درمانی و کاهش استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در درمان عفونت‌ها است و میتواند بهعنوان یک آغاز برای تحقیقات اختصاصی تر در زمینه خواص ضدباکتریایی این گیاهان دارویی و کاربردهای بالینی آنها در آینده مورد استفاده قرارگیرد.
فصلنامه ی تازه های زیست فناوری میکروبی
بررسی و مقایسه تاثیرات ضدمیکروبی و تعیین حداقل غلظت بازدارندگی و کشندگی عصاره هيدروالكلی گیاهان دارویی دانه اسپند رازیانه، زیرهسبز و برگ رزماری بر علیه باکتریهای باسیلوس سرئوس، استرپتوکوکوس پنومونیه، استافیلوکوکوس اورئوس و اشرشیا کلی
زهرا فتحی1* ، هادی سعیدی2
1. استادیار گروه زیست شناسی، دانشکده علومپایه، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران
2.دانشجوی کارشناسی ارشد زیست فناوری میکروبی، گروه زیست شناسی، دانشکده علومپایه، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران
چکیده
سابقه و هدف: داروهاي گياهي طي قرنهاي متمادي جهت درمان بيماريهاي مختلف مورد استفاده قرار گرفته اند و امروزه نيز با وجود پيشرفت علم و توسعه كاربرد داروهاي شیمیایی و سنتزي، هنوز گياهان دارويي در مقياس وسيع مورد استفاده قرار ميگيرند. کشور ايران بهعلت تنوع آب و هوايي داراي طيف وسیعی از گياهان دارويي است كه پايه و اساس طب سنتي كشور میباشد. در این مطالعه به بررسی اثرات ضدباكتريايي عصارهي هيدروالكلی گياهان دارويي دانه اسپند، رازیانه، زیرهسبز و برگ رزماری و بازدارندگی و کشندگی آن ها بر علیه باکتریهای باسیلوس سرئوس، استرپتوکوکوس پنومونیه، استافیلوکوکوس آرئوس و اشرشیا کلی پرداخته شده است.
مواد و روش ها: بدینمنظور در ابتدا حداقل غلظت بازدارندگی و حداقل غلظت کشندگی عصاره ها با تاثیر رقتهای مختلف عصاره بر باکتریهای مذکور در محیط BHI مایع سنجیده شد و بررسی اثرات ضدميكروبي با اندازهگیری هاله عدم رشد ناشی انتشار عصاره گیاهی از چاهک تکمیل گردید.
یافته ها: بر مبنای نتايج بدست آمده غلظت مهارکنندگی (MIC) عصاره هيدروالكلی دانه اسپند، رازیانه، زیره سبز و برگ رزماری بر علیه باکتریهای باسیلوس سرئوس، استرپتوکوکوس پنومونیه، استافیلوکوکوس اورئوس و اشرشیا کلی به ترتیب برابر با غلظتهای 5/12، 5/12، 25 و 5/12 میلیگرم بر میلیلیتر، 25، 200، 25 و 100 میلیگرم بر میلیلیتر، 5/12، 25، 100 و 25 میلیگرم بر میلیلیتر و 12.5، 25، 50 و 5/12 میلیگرم بر میلیلیتر گزارش شد.
نتیجه گیری: این نتایج حاکی از پتانسیل بالای گیاهان دارویی دانه اسپند، رازیانه، زیرهسبز و برگ رزماری در توسعه روشهای جدید درمانی و کاهش استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در درمان عفونت‌ها است و میتواند بهعنوان یک آغاز برای تحقیقات اختصاصی تر در زمینه خواص ضدباکتریایی این گیاهان دارویی و کاربردهای بالینی آنها در آینده مورد استفاده قرارگیرد.
واژههای کلیدی: اثرات ضدباكتريايي، عصارهي هیدروالكلی دانه اسپند، رازیانه، زیره سبز و برگ رزماری
Investigating and comparing the antimicrobial effects and determining the minimum concentration of inhibitory and bactericidal effect of the hydroalcoholic extract of Peganum harmala, Foeniculum vulgare, Cuminum cyminum, and Salvia rosmarinus against Bacillus cereus, Streptococcus pneumoniae, Staphylococcus aureus, and Escherichia coli bacteria
Zahra Fathi1*, Hadi Saeidi2
1. Department of Biology, Faculty of Sciences, University of Maragheh, Maragheh, Iran,
2. Department of Biology, Faculty of Sciences, University of Maragheh, Maragheh, Iran,
Abstract
Introduction: Herbal medicines have been used for many centuries to treat various diseases, and even today, despite the progress of science and the development of the use of chemical and synthetic drugs, medicinal plants are still widely used. Due to the variety of climate, Iran has a wide range of medicinal plants that are the basis of the country's traditional medicine. In this study, the antibacterial effects of hydroalcoholic extracts of Peganum harmala, Foeniculum vulgare, Cuminum cyminum, and Salvia rosmarinus and their inhibition and lethality against Bacillus cereus, Streptococcus pneumoniae, Staphylococcus aureus, and Escherichia coli bacteria have been investigated.
Materials and Methods: For this purpose, at first, the minimum inhibitory concentration and the minimum lethal concentration of the extracts were measured with the effect of different dilutions of the extract on the mentioned bacteria in a liquid BHI environment, and the antimicrobial effects were investigated by measuring the halo of non-growth caused by the release of plant extract from The well was completed.
Results: Based on the results obtained, the inhibitory concentration (MIC) of hydroalcoholic extracts of pecan seeds, fennel, cumin, and rosemary leaves against the bacteria Peganum harmala, Foeniculum vulgare, Cuminum cyminum, and Salvia rosmarinus are respectively equal to 12.5 concentrations. 12.5, 25 and 12.5 mg/ml, 25, 200, 25, and 100 mg/ml, 12.5, 25, 100, and 25 mg/ml, and 12.5, 25, 50, and 12.5 mg/ml were reported.
Conclusion: These results indicate the high potential of Peganum harmala, Foeniculum vulgare, Cuminum cyminum, and Salvia rosmarinus medicinal plants in developing new treatment methods and reducing the use of antibiotics in the treatment of infections, and can be used as a starting point for more specific research in the field of antibacterial properties of these medicinal plants and clinical applications. They will be used in the future.
Keywords: Antibacterial effects, Hydroalcoholic extract of Peganum harmala, Foeniculum vulgare, Cuminum cyminum, and Salvia rosmarinus.
مقدمه
نویسنده مسئول: استادیار گروه زیست شناسی، دانشکده علومپایه، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران آدرس الکترونیک: z.fathi@maragheh.ac.ir تاریخ دریافت مقاله: 26/10/1403 تاریخ پذیرش: 01/12/1403
|
مواد و روشها
نمونه های گیاهی
به منظور تهیه عصاره گیاهی، ابتدا دانههای اسپند، رازیانه، زیره سبز و برگ رزماری جمع آوری و پس از اینکه بهصورت کامل خشک شدند، توسط آسیاب برقی کاملا پودر گردیدند که در شکل 1 پودر نمونههای گیاهی آورده شده است.
شکل 1. نمونههای گیاهی الف) دانه اسپند، ب) برگ رازیانه، ج) دانه زیره سبز و د) برگ رزماری
سویههای میکروبی
در این تحقیق از سویههای استاندارد باکتریهای باسیلوس سرئوس، استرپتوکوکوس پنومونیه، استافیلوکوکوس اورئوس و اشرشیا کلی جهت بررسی اثرات ضد میکروبی عصارههای الکلی استفاده شدند.
جهت تهیه عصاره الکلی گیاهان مذکور، 20 گرم از پودرهای تهیه شده دانه اسپند، برگ رازیانه، دانه زیره سبز و برگ رزماری توسط 100 میلیلیتر اتانول 96% به مدت 72 ساعت خیسانیده شد و درنهایت در دمای اتاق (25 درجه سانتیگراد) و به دور از نور عمل فیلتراسیون با عبور از صافی واتمن 42 روی عصاره صورت گرفت. عصاره حاصل جهت تغلیظ در دستگاه روتاری قرار داده شد و حجم نهایی عصارههای در انتهای روند تغلیظ به 5 میلیلیتر کاهش یافت. در شکل 2 عصارههای الکلی گیاهان استفاده شده نشان داده شده است. بدین صورت که غلظت نهایی عصاره حاصل پس از تغلیظ معادل عصارهی 2/0 ± 4 گرم از گیاهان مورد استفاده در هر میلیلیتر نمونه تغلیظ شده رسید. عصاره استخراج شده در شیشه درب آبی استریل ریخته و تا زمان بررسی بهمنظور جلوگیری از اثر با نور با پوشش ورق آلومینیومی در دمای 20- درجه سانتیگراد در فریزر نگهداری شد (30).
شکل 2. عصارههای الکلی الف) دانه اسپند، ب) برگ رازیانه، ج) دانه زیره سبز و د) برگ رزماری
بررسی اثرات ضد میکروبی عصارههای الکلی
بررسی حداقل غلظت مهاركنندگي رشد (MIC)
(Minimum Inhibitory Concentration)
حداقل غلظت مهاركنندگي رشد (MIC) با استفاده از روش رقت لولهای تعيين گرديد. در ابتدا سوسپانسیون باکتریایی با کدورت 5/0 مکفارلند در محیط BHI براث (مرک، آلمان) تهیه شد (30). براي تعيين حداقل غلظت مهاركنندگي عصاره از 8 سري لولههاي آزمايش با 3 تکرار جهت کاهش خطای نتایج استفاده شد. 6 سری از لولهها براي آزمايش رقتهاي متفاوت عصاره و يك سری از لوله بهعنوان كنترل مثبت و يك سری از لوله ها بهعنوان كنترل منفي در نظر گرفته شد. عصاره با رقتهاي مختلف از لوله شماره يك به غلظت 5/12 میلیگرم بر میلیلیتر تا لوله شماره پنج به غلظت 500 میلیگرم بر میلیلیتر در محيط كشت BHI براث بههمراه 200 میکرولیتر از سوسپانسيون ميكروبي كه داراي CFU/ml 108×5/1 باكتري بود، آماده گردید. يك لوله حاوي 5/4 میلی لیتر محيط كشت به علاوه 5/12 میلیگرم بر میلیلیتر از عصاره و 200 میکرولیتر آب مقطر استریل به عنوان كنترل منفی و نيز يك لوله حاوي 5/4 میلیلیتر محيط كشت به علاوه 200 میکرولیتر از سوسپانسیون باكتري بهعنوان كنترل مثبت تهيه شد و حجم محیط هر لوله با آب مقطر استریل به 5 میلی لیر رسید. همه لولههاي آزمايش براي مدت 24 ساعت در 37 درجه سانتيگراد قرار داده شدند. پس از طي زمان انكوباسيون لولهها از نظر كدورت ناشي از رشد باكتري تلقيح شده مورد بررسي قرار گرفتند. لولهاي كه حاوي كمترين غلظت عصاره بود و در آن کدورت حاصل از رشد باکتری مشاهده نشد، این غلظت به عنوان حداقل غلظت مهارکنندگی آن ماده درنظر گرفته شد. اين روش براي عصاره و سویه میکروبی مورد آزمایش در 3 تكرار انجام شد (30).
بررسی حداقل غلظت كشندگي ماده ضد ميكروبي (MBC)
(Minimum Bactericidal Concentration)
حداقل غلظت كشندگي ماده ضد ميكروبي (MBC) با استفاده از روش رقت لولهای تعيين گرديد. براي تعيين MBC از همه لولههايي كه در آنها عدم رشد باكتري مشاهده شده بود، نمونهبرداري و جهت تعيين حداقل غلظت كشندگي عصاره، به روش پورپليت کشت داده شدند. بدين جهت 1/0 میلیلیتر از هر لوله با 20 میلیلیتر از مخلوط BHI آگار با درجه حرارت حدود 37 درجه سانتيگراد در ظروف پتريديش مخلوط و پس از بسته شدن آگار و انكوبه كردن بهمدت 24 ساعت، پليتهاي كشت داده شده از نظر وجود رشد ميكروبي كنترل شدند. لولهاي كه حاوي كمترين غلظت عصاره بود و در پليت مربوطه عدم رشد باكتري مشاهده گرديد، این غلظت به عنوان حداقل غلظت كشندگي آن ماده درنظر گرفته شد (30).
بررسی تشکیل هاله عدم رشد بر مبنای انتشار چاهکی در آگار
برای بررسی اثر ضد میکروبی رقتهای مختلف عصاره الکلی گیاهان مذکور، از آزمون تعیین تشکیل هاله عدم رشد بر مبنای انتشار چاهکی در آگار استفاده شد. بدین منظور ابتدا محیط BHI آگار تهیه شد و به ضخامت 5-4 میلیمتر در پلیت‌ها تقسیم گردید. سپس چاهک‌هایی به قطر تقریبی 5 میلیمتر در پلیت‌ها حفر شد (31). كشت 24 ساعته سوسپانسيون باكتري با غلظت 108 × 5/1 باكتري در هر ميليليتر با استفاده از استاندارد محلول مكفارلند از باکتریهای استاندارد باسیلوس سرئوس، استرپتوکوک پنومونیه، اشرشیا کلی و استافیلوکوکوس اورئوس تهيه شد و بر روی محیط BHI آگار کشت چمنی تهیه شد. سپس درون چاهکها از رقتهای 1:2، 1:4 تا 1:32 عصاره الکلی گیاه موردنظر به مقدار 1±50 میکرولیتر پر گردید (این آزمایش با سه بار تکرار انجام گردید). محيطهاي كشت، بهمدت 24 ساعت در گرمخانه 37 درجه سانتيگراد قرار گرفتند. در نهایت قطر هاله عدم رشد باکتریها بر روی پلیت در اطراف چاهکها اندازهگیری و ميانگين قطر هاله مربوطه گزارش گردید (30).
روشهای آماری
بررسیهای مربوط به تعیین حداقل غلظت مهاركنندگي رشد و بررسی حداقل غلظت كشندگي ماده ضد ميكروبي و قطر هاله بر مبنای روشهای ذکر شده انجام گردید و در نهايت اطلاعات بهدست آمده با استفاده از نرمافزار SPSS و با روش آناليز واريانس يكطرفه (ANOVA) مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. بهمنظور بررسي معنيدار بودن تفاوت ميانگينهاي کدورت ناشی از رشد باکتریایی و قطر هاله عدم رشد، از تست تكميلي دانكن در سطح معنيداري 05/0 استفاده شد. همچنین جهت بررسی رابطه بین میزان غلظتهای مختلف عصاره و تاثیرگذاری آنها نیز همبستگی بین این دو پارامتر مورد ارزیابی قرارگرفت.
نتایج
ارزیابی فعالیت ضدباکتریایی
پس از تغلیظ عصارههای الکلی دانه اسپند، برگ رازیانه، دانه زیره سبز و برگ رزماری در دستگاه روتاری در نهایت بهترتیب به 5 ميليليتر عصاره غلیظ بهدست آمد و در تعیین حداقل غلظت بازدارندگی (MIC) و حداقل غلظت کشندگی (MBC) بهروش سریال رقتی و روش انشار چاهکی در پلیت مورد استفاده قرارگرفت. میانگین وزن خشک عصارههای الکلی فوق به میزان 0.2±4 گرم گیاه در میلیلیتر رسید که باتوجه به این مقدار جهت بیان رقتهای مختلف عصاره، میزان این عصاره به پارامترهای وزنی تبدیل شدند. در جدول 1 نتایج حاصل از بررسیهای حداقل غلظت بازدارندگی (MIC) و حداقل غلظت کشندگی (MBC) عصارهها در مقابل گونههای باکتریایی مدنظر نشان دادند که بین گیاهان مختلف از نظر حداقل غلظت بازدارندگی و حداقل غلظت کشندگی تفاوت معناداری وجود دارد.
جدول 1. حداقل غلظت بازدارندگی (MIC) و حداقل غلظت کشندگی (MBC) (برحسب mg/ml) عصاره الکلی دانه اسپند، برگ رازیانه، دانه زیره سبز و برگ رزماری بر روی باکتریهای منتخب
|
عصارههای الکلی | S. pneumoniae | S. aureus | E. coli | B. cereus |
MIC MBC | MIC MBC | MIC MBC | MIC MBC | |
12.5 25 | 12.5 25 | 12.5 50 | 12.5 25 | |
رازیانه | 25 25 | 200 400 | 25 50 | 100 200 |
زیره سبز | 12.5 12.5 | 25 25 | 100 200 | 25 50 |
12.5 12.5 | 25 25 | 50 100 | 12.5 25 |
عصارههای الکلی گیاهی و همچنین رقتهای مختلف از هر عصاره تاثیرات متفاوتی بر روی سویههای باکتریایی مختلف نشان دادند. بدین صورت که عصاره الکلی اسپند بهترین عملکرد خود را در غلظت 5/12میلیگرم بر میلیلیتر برای مهار رشد و در غلظت 25 میلیگرم بر میلیلیتر برای مرگ باسیلوس سرئوس داشت. عصاره الکلی رازیانه بهترین عملکرد خود را در غلظت 25 میلیگرم بر میلیلیتر برای ممانعت از رشد و در رقت 25 میلیگرم بر میلیلیتر برای مرگ سویههای استرپتوکوک پنومونیه نشان داد. برای عصاره زیره سبز غلظتهای 25 میلیگرم بر میلیلیتر منجر به مهار رشد و غلظتهای 25 میلیگرم بر میلیلیتر مرگ سویههای استافیلوکوکوس اورئوس منجر شد. همچنین عصاره الکلی رزماری در غلظتهای 12.5 و 50 میلیگرم بر میلیلیتر به ترتیب باعث مهار رشد و مرگ سویههای باسیلوس سرئوس شد و این رقتها بهعنوان حداقل غلظت بازدارندگی (MIC) و حداقل غلظت کشندگی (MBC) این عصاره الکلی بر علیه باکتری مذکور تعیین شد. نتایج ذکر شده در جدول 1 و شکل‌های 3 و 4 آورده شده است.
شکل 3. نمودار بررسی کمترین غلظت بازدارندگی عصارههای مختلف (MIC) بر سویههای باکتریایی مورد آزمایش
شکل 4. نمودار بررسی کمترین غلظت کشندگی عصارههای مختلف (MBC) بر سویههای باکتریایی مورد آزمایش
با بررسی نتایج آماری حاصل از نرم افزار SPSS متوجه میشویم که برای سویهی اشرشیا کلی عصارههای الکلی اسپند و رازیانه به یک سطح تاثیرگذار هستند و اختلاف معنی داری بین آنها وجود ندارد (p-value > 0.05) و تاثیرگذارتر از دو عصاره دیگر هستند. عصاره الکلی رزماری برای سویه باسیلوس سرئوس بهعنوان تاثیرگذارترین عصاره برگزیده شد چرا که از لحاظ آماری نیز اختلاف معناداری با دیگر عصارههای تحت بررسی از خود نشان داد (p-value < 0.05). هر سه عصاره الکی اسپند، رزماری و زیره سبز در یک سطح معناداری بر سویهی استافیلوکوکوس اورئوس تاثیرگذار بودند و تفاوت معناداری میان آنها مشاهده نشد (p-value > 0.05). در مورد سویهی استرپتوکوک پنومونیه نیز دو عصارهی الکلی رزماری و زیره سبز در یک سطح معنادار و بیشتر از دو عصاره دیگر بر سویهی مذکور تاثیرگذاربودند (p-value > 0.05).
بررسی قطر هاله عدم رشد
پس از گذشتن 24 ساعت از کشت باکتریهای مورد نظر و طی شدن دوره گرماگذاری، قطر هاله عدم رشد ناشی از تاثیر عصارههای الکلی گیاهان مورد نظر بر روی رشد سویههای باکتریایی سنجیده شد. قطر هالههای عدم رشد برحسب میلیمتر در جدول 2 گزارش شده است. در شکل 6 نتایج هالههای عدم رشد ناشی از تاثیرات عصارههای الکلی بر روی سویههای باکتریایی مورد آزمایش نشان داده شد. نتایج حاصل از بررسی قطر هاله عدم رشد سویههای باکتریایی با بررسی و آنالیز آماری قطر هالههای عدم رشد توسط نرم افزار SPSS برای هر کدام از سویههای مدنظر تاثیرگذارترین عصاره برگزیده شد.
جدول2. قطر هاله عدم رشد بر حسب میلیمتر برای غلظتهای مختلف عصارههای الکلی دانه اسپند، برگ رازیانه، دانه زیره سبز و برگ رزماری
سویه عصاره |
S. pneumoniae |
S. aureus |
E. coli |
B. cereus | وزن عصاره گیاهی (میلیگرم) |
|
عصاره اسپند | 20 | 19 | 17 | 24 | 400 |
17 | 16 | 16 | 20 | 200 | |
15 | 15 | 14 | 19 | 100 | |
12 | 12 | 10 | 17 | 50 | |
عصاره رازیانه | 7 | 5 | 5 | 6 | 400 |
6 | 5 | 5 | 6 | 200 | |
5 | 5 | 5 | 5 | 100 | |
5 | 5 | 5 | 5 | 50 | |
عصاره زیره سبز | 5 | 9 | 8 | 19 | 400 |
5 | 7 | 7 | 11 | 200 | |
5 | 7 | 7 | 11 | 100 | |
5 | 5 | 5 | 10 | 50 | |
عصاره رزماری | 6 | 16 | 12 | 12 | 400 |
6 | 14 | 7 | 9 | 200 | |
5 | 13 | 6 | 9 | 100 | |
5 | 12 | 5 | 9 | 50 |
استافیلوکوکوس اورئوس |
باسیلوس سرئوس |
اشرشیا کلی |
استرپتوکوک پنومونیه |
زیرهسبز |
رزماری |
رازیانه |
اسپند |
شکل 6. بررسی نتایج هاله عدم رشد ناشی از تاثیرات عصارههای الکلی گیاهان بر روی سویههای باکتریایی مورد آزمایش
در روش انتشار چاهکی در آگار، عصاره الکلی اسپند با دارا بودن بیشترین هاله عدم رشد بر تمامی سویههای مورد آزمایش، با اختلاف معناداری (p-value < 0.05) بهعنوان تاثیرگذارترین عصاره برگزیده شد. همچنین اختلاف موجود بین عصاره برگزیده شده از طریق بررسی هاله عدم رشد و میزان MIC و MBC از لحاظ آماری معنا دار هستند (p-value < 0.05) و همبستگی بین دو روش فوق وجود ندارد.
نتیجهگیری
ترکيبات طبيعي گیاهی منبع مهمي از ترکيبات دارويي جديد و مؤثر هستند (32). گياهان دارویي ازجمله ترکيبات طبيعي گیاهی هستند که در طب سنتي و مصارف صنعتي و خوراكي كاربردهاي گسترده دارند. امروزه توجه خاصي به اين گياهان و مشتقات آنها بهمنظور استفادههاي درماني و مکملهاي درماني در بيماريهاي مختلف شده است زيرا مشخص شده برخی از گياهان دارويي موادي با فعاليت ضدمیکروبی تولید میکنند و میتوانند جایگزین مناسبی برای آنتی بیوتیکها باشند (33). گیاهان دارویی دارای خواص مفیدی هستند که از جمله میتوان به خاصیت ضدباکتریایی، ضد انگلی، ضد قارچی و آنتی اکسیدانی اشاره کرد (34). بعضی از گیاهان تاثیراتی همانند داروهای شیمیایی و گاها به مراتب بیشتر از آنها دارند. به طور کلی فراوردههای گیاهی باعث گرانوله شدن سیتوپلاسم، گسیختگی غشاء سیتوپلاسمی، غیر فعال شدن یا ممانعت از فعالیت آنزیمهای درون سلولی و برون سلولی و متلاشی شدن دیواره سلولی میشود (35). مکانیسم ضدمیکروبی احتمالا حاصل ترکیباتی مانند فلاونوئیدها و فلاونولها از طریق واکنش با گروههای سولفیدریل یا واکنشهای غیراختصاصی با پروتئینهای میکروبی مانند پروتئینهای خارج سلولی و تشکیل کمپلکس با دیواره سلولی و یا ایجاد اختلال در غشاء سلول میکروارگانیسمها است (36). اثرات ضدمیکروبی ساختارهای فنولی در مطالعات اخیر ثابت شده است و همچنین مشاهده گردیده که قدرت ضدمیکروبی آنها به محل و تعداد گروههای هیدروکسیل روی حلقه فنولی بستگی دارد (37). در نتایج حاصل از این مطالعه پایین ترین غلظت بازدازندگی (MIC) بـا میـزان 5/12 میلیگرم بـر میلیلیتر برای عصارههای اسپند در تاثیر بر هر چهار سویه باکتریایی، عصاره رزماری در تاثیر بر باکتریهای باسیلوس سرئوس و استرپتوکوک پنومونیه و همچنین عصاره زیرهسبز در تاثیر بر استرپتوکوک پنومونیه، همچنین بالاترین مقاومت به بازدارندگی در باکتری استافیلکوکوس اورئوس با میزان 200 میلیگرم بر میلیلیتر با عصاره رازیانه بدست آمد. در ادامه پایین ترین غلظت کشندگی (MBC) بـا میـزان 5/12 میلیگرم بـر میلیلیتر برای عصارههای رزماری و زیرهسبز در مورد تاثیر بر باکتری استرپتوکوک پنومونیه و بالاترین مقاومت به کشندگی در باکتری استافیلوکوکوس آرئوس با غلظت400 میلیگرم بر میلیلیتر با عصاره رازیانه مشاهده شد. بررسی قطر هالههای عدم رشد باکتریایی نیز ثابت کرد که عصاره اسپند بر هر چهار سویه باکتریایی با میانگین قطر هاله عدم رشد 22 میلیمتر و پس از آن نیز عصاره زیرهسبز با قطر 19 میلیمتر بر باکتری باسیلوس سرئوس دارای بیشترین اثربخشی بوده است. در مقابل، کوچکترین هالههای عدم رشد را که ناشی از مقاوم بودن باکتری های مذکور به عصاره مورد نظر بود در تاثیر عصارههای رازیانه بر سویههای باکتریایی استافیلوکوکوس اورئوس، اشرشیا کلی و باسیلوس سرئوس، زیرهسبز بر سویهی استرپتوکوک پنومونیه و همچنین رزماری نیز به ترتیب بر سویههای اشرشیا کلی و استرپتوکوک پنومونیه مشاهده گردید. از بررسی نتایج هالههای عدم رشد نتیجه گیری می شود که سویهی استرپتوکوک پنومونیه مقاوم‌ترین سویهی باکتریایی در مقابل عصارههای رازیانه، زیرهسبز و رزماری میباشد. دانه گياه اسپند با وجود تركيبات موثري چـون آلکالوئيـدهاي هارمالين، هارمين و هارمالول بهعنوان يك گياه با خواص درماني از قديم تاكنون مورد توجه قرار گرفته است. از جمله ميتوان خواص ضد التهـابي مـاده پيتـولين بهدست آمده از دانه اسپند اشاره كرد كه توسط آل-رآفعی مطالعه شده است. وي اثرات ضد باكتري، ضد قارچي، ضد تبزايي و ضد انگلي عصاره اسپند را اثبات نمود (38). اثرات ضد باكتري و ضد قارچي هارمالين توسط عبدالفتاح گزارش شده است (39). نناه در سال 2010 در مطالعهاي به بررسی اثرات ضد باکتریایی و ضد قارچی آلکالوئيدهاي بتا-کاربولين گياه اسپند پرداخت و دريافت که هارمان موجود در اسپند داراي بيشترين فعاليت ضدباکتريايي ميباشد (40). بر اساس نتايج بهدست آمده بيشترين قطر هاله عدم رشد حاصل از تأثير عصاره الکلی اسپند بود، به این ترتیب که قطر هاله عدم رشد حاصل از تاثیر این عصاره بر روی باکتری گرم مثبت باسیلوس سرئوس به اندازه 24 میلیمتر بود در صورتی که به روی باکتری گرم منفی اشرشیا کلی به قطر هاله 19 میلیمتر گزارش گردید همچنین با افزایش غلظت عصاره، قطر هاله عدم رشد باکتریها به صورت معنیداری (p<0.05) افزایش می‌یابد. عصاره گیاه اسپند دارای بازدارندگی رشد و اثر کشندگی بیشتری روی باکتریهای گرم مثبت نسبت به باکتریهای گرم منفی میباشد. داراب پور و همکاران نيز در سال 2011 در مطالعه به بررسي اثرات ضدباکتريايي عصاره اسپند عليه چند باکتري مقاوم به آنتيبیوتیک پرداختند و دريافتند که عصاره متانولي اسپند داراي اثرات ضدباکتريايي قابل توجهي علیه باکتریهای گرم مثبت و گرم منفي میباشد (41). همچنين بر اساس نتايج اين مطالعه رابطه مستقيمي بين افزايش غلظت عصاره و ميزان اثرات بازدارندگي از رشد آن وجود دارد، اين نتايج با يافتههاي صفري و احمدي اسبچين و همچنين زندي و همکاران مطابقت دارد که افزايش غلظتهاي مختلف عصاره منجر به افزايش فعاليت ضدباکتريايي و افزايش قطر هاله عدم رشد ميشود (43و42). داراب پور و همکاران گزارش کردند، که بهترین فعالیت ضد باکتریایی عصاره اسپند علیه گونههای گرم مثبت باکتریایی، از جمله: باسیلوس آنتراسیس، باسیلوس سرئوس، باسیلوس پومیلوس، استافیلوکوکوس اورئوس، استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس، لیستریا مونوسیتوژنز و استرپتوکوکوس پایوژنز و گونههای گرم منفی شامل اشریشیا کلی، کلبسیلا پنومونیه، سالمونلا تایفی، پروتئوس میرابیلیس میباشد (41).
بنبوت و همکارانش در سال 2012 اثر مهاری عصاره آلکالوئیدهای دانه اسپند را در برابر گونههای باکتریایی گرم مثبت مانند: استافیلوکوکوس اورئوس و استافیلوکوک ساپروفیتیکوس و گرم منفی از جمله اشریشیا کلی، کلبسیلا پنومونیه، سودوموناس آئروژینوزا، پروتئوس میرابیلیس و سراشیا گزارش کردند (44). زینلی و همکارانش در سال 1394، MIC عصاره متانولی گیاه اسپند برای باکتریهای اشریشیا کلی و سالمونلا تیفیموریوم 1/56 میلیگرم در میلیلیتر و برای باکتری لیستریا مونوسیتوژنز 0/78 میلیگرم در میلیلیتر تعیین کردند. همچنین، MBC عصاره متانولی گیاه اسپند برای باکتریهای مذکور را مشابه MIC آنها گزارش نمودند (45). در مطالعه هاشمی و همکاران در سال 2011 با بررسی اثر ضدباکتریایی عصاره متانولی گیاه اسپند بر روی سوشهای استاندارد و ایزولههای سودوموناس آئروژینوزا حاوی بتالاکتاماز، نشان دادند که عصاره اسپند نسبت به آنتی بیوتیک‌های ایمیپنم و مروپنم کمترین تأثیر را داشتند (46). فضلی بزاز و همکارانش آلکالوئیدهای حاصل از اسپند دارای اثرات ضد میکروبی خوبی بر روی باکتریهای گرم مثبت دارند که در این بین بیشترین تأثیر را بر روی استافیلوکوکوس اورئوس داشتند (47). عمادی و همکارانش با بررسی اثرات ضد باکتریایی عصاره الکلی اسپند بر باکتریهای استاندارد استافیلوکوکوس اورئوس، اشریشیا کلی و سودوموناس آئروژینوزا نشان دادند که بیشترین هاله عدم رشد در باکتری اشریشیا کلی (33/29 میلی متر) و کمترین هاله عدم رشد در باکتری سودوموناس آئروژینوزا (33/17 میلیمتر) دیده شد. MIC باکتریهای گرم مثبت و گرم منفی بین 16-2 میکروگرم بر میلیلیتر بودند (8). مطالعات دیگر حساسیت سویه آئروموناس هیدروفیال، لاکتوباسیلها و استرپتوکوکوس موتانس به عصاره اسپند را نشان دادند (48). نتایج بهدست آمده از این پژوهش نشان داد که عصاره الکلی رازیانه در غلظتهای 25، 200، 25 و 100 میلیگرم بر میلیلیتر ممانعت از رشد و در رقتهای 25، 400، 50 و 200 میلیگرم بر میلیلیتر منجر به مرگ سویههای استرپتوکوک پنومونیه، استافیلوکوکوس آرئوس، اشرشیا کلای و باسیلوس سرئوس گردید و این رقتها بهعنوان حداقل غلظت بازدارندگی (MIC) و حداقل غلظت کشندگی (MBC) عصاره الکلی مذکور تعیین شد. در مطالعهای کـه توسـط شهیدی در کرمـان انجـام پـذیرفت، اثـر عـصاره اتـانولی گیاه رازیانه بر روی ده باکتری مورد مطالعه قرارگرفـت اثر این عصاره تنها بر مهار رشد استافیلوکوک طلایی و باسیلوس سرئوس گزارش گردید و از جمله این عـصاره بـر مهار رشد اشریشیا کلی هیچگونـه تـاثیری را نشان نداد (49)، درحالی که درمطالعه حاضر اثر مهاری عصاره رازیانه بر سویهی باسیلوس سرئوس و استافیلوکوک طلایی در غلظتهای بالاتر از مطالعه فوق مشاهده گردید. در مطالعه دیگری کـه در هنـد بـه انجام رسید، عصاره آبی گیاه رازیانه اثر مهار رشد بر سه میکروارگانیسم استافیلوکوک اورئوس، اشرشیا کلی و سالمونلا تیفی نشان داد که در این میان در روش دیسک بیشترین اثر بر روی استافیلوکوک طلایی گزارش گردید (50)، در تحقیق صورت گرفته هیچ اثر مهاری از عصاره الکلی رازیانه از طریق روش دیسک فیوژن مشاهده نگردید. اما نتایج حاصل از مطالعه دیگری که بر روی عصاره دانه گیـاه رازیانه بـر روی 15 میکروارگانیسم از جمله استافیلوکوک اورئوس، اشریشیا کلی و سـالمونلا تیفی انجام پذیرفته بود موید نتایج حاصل از آزمایشات ما بودند چراکه هیچگونه اثر مهارکننده رشـدی از طریق انتشار از دیسک مـشاهده نشد (51). در گزارش دیگری کـه بـر روی چندین گیاه انجام پذیرفت، اثر ضـدباکتری عـصارههـای استونی و هیدرومتانولی رازیانه برروی چند میکروارگانیسم بررسی گردید که اثر مهار رشد تنها بر روی باسیلوس سرئوس مشاهده گردید و این عصارهها فاقد اثر مهارکننده رشد بر روی استافیلوکوک طلایی و اشریشیا کلی بودند (52)، درمطالعه صورت گرفته اثر مهاری از طریق انتشار از دیسک بر روی باکتری باسیلوس سرئوس مشاهده نگردید که در تضاد با یافته‌های تحقیقات حاضر میباشد. این نتایج حکایت از تاثیر منطقه رویش گیاه و بهویژه اقلیم و شرایط آب و هوا و خاک منطقه و همچنین نوع عصاره مورد استفاده دارد، که بهدنبال آن تفاوت در درصد ترکیبات ضدمیکروبی و موثر موجود در عـصاره را سبب میگردد. در این مطالعه، عصاره الکلی رزماری بیشترین هاله عدم رشد را بر روی باکتری استافیلوکوکوس اورئوس با قطر هاله 16 میلیمتر و کمترین تاثیر را بر روی سویهی استرپتوکوک پنومونیه به قطر 6 میلیمتر دارا بود. حضور اسیدهای فنولیک مانند اسید رزمارینیک و کلروژنیک را در عصاره رزماری از عوامل موثر بر باکتریهای گرم منفی میدانند. از آنجا که حلالیت این ترکیبات در حلال های آلی بسیار بیشتر از آب است (53) لذا تاثیر بالای عصاره رزماری بر باکتری اشریشیا کلی میتواند بهدلیل حضور بیشتر این ترکیبات فعال در عصاره هیدروالکلی باشد. مورنو و همكاران در سال 2006 در تحقيقی تحت عنوان وابستگي خاصيت آنتياكسيداني و ضدميكروبي رزماري به محتواي فنلي آن، نشان دادند كه بين خواص ضد باكتريايي رزماري و محتواي فنلي آن رابطه مستقيم وجود دارد و MIC آن بر باكتريهاي گرم مثبت بين 2 تا 15 میکروگرم بر میلیلیتر متغير و همينطور براي باكتريهاي گرم منفي بين 2 تا60 میکروگرم بر میلیلیتر بود. براي قارچها نيز برابر 4 میکروگرم بر میلیلیتر تعيين شد. اين تحقيق نشان داد كه عصاره آبي رزماري كه دارای 15 % رزمارينيكاسيد است، فعاليت ضد ميكربي بسيار پاييني دارد، درحالي‌كه عصاره متانولي كه حاوي 30 % كارنوزيكاسيد بود از فعاليت ضدميكروبي بالايي برخوردار بود (54). البته تحقيقاتي كه توسط آنجیونی و همكارانش بر روي يك نمونه رزماري (Sardinian rosemary) انجام شد، نشان داد كه اين نمونه از رزماري اثرات بازدارندگي قابل توجهي بر روي باكتريهاي بيماريزا مانند استافيلوكوكوس اورئوس، استافيلوكوكوس اپيدرميديس و اشرشيا كلی نداشته است (55). در صورتيكه محققين ديگري اثرات بازدارنده نمونه ديگري از رزماري (Argentian rosemary) را بر قارچها گزارش نمودند. همچنين اوکوه و همكاران بر روي اثرات ضد باكتريايي گياه رزماري مطالعاتي را انجام دادند و نتايج نشان داد كه اسانس روغني گياه رزماري اثرات ضدميكروبي قابل ملاحظهاي بر روي باكتریهاي مورد آزمايش داشته است (56). بیشترین میزان فنول و فلاونوئید کل مربوط به عصاره متانولی زیره سبز میباشد (57). در همین راستا وی و همکاران در مطالعهای نشان دادند که علاوه بر ترکیبات فنولی، عوامل دیگری نیز بر سطح فعالیت آنتی اکسیدانی تاثیر میگذارند (58). دانشمندی و همکاران در سال 2010 از اسانس پودر دانه زیره سبز برای بررسی عملکرد ضدباکتریایی باکتریهای اشرشیا کلی، استافیلوکوکوس اورئوس، سودوموناس آئروژینوزا، شیگلا فلکسنری، باسیلوس سرئوس، سالمونلا تیفیموریوم، باسیلوس سوبتیلیس و انتروکوکوس فکالیس بهروش انتشار از دیسک با استفاده از اندازهگیری قطر هاله مهاری و تعیین حداقل غلظت مهاری توسط روش میکروبراث دایلوشن مورد ارزیابی قرارگرفته و مشخص شده است که بزرگترین هاله عدم رشد مربوط به باسیلوس سرئوس با قطر 44 میلیمتر و بعد از آن بیشترین قطر هاله عدم رشد بهترتیب مربوط به باسیلوس سوبتیلیس، استافیلوکوکوس اورئوس، شیگلا فلکسنری و اشرشیا کلی بوده است و برای انتروکوکوس فکالیس، سودوموناس آئروژینوز و سالمونلا تیفیموریوم کمترین قطر هاله عدم رشد مشاهده شده است (59)، در مطالعه حاضر نیز بیشترین قطر هاله عدم رشد عصاره الکلی زیرهسبز ناشی از تاثیر بر آن سویههای باسیلوس سرئوس و استافیلوکوکوس آرئوس میباشد. بررسی نتایج MBC و MIC در مطالعات دیگر نیز نشان داد که اسانس زیره سبز بیشترین اثر مهارکنندگی و کشندگی را بر روی اشرشیا کلی دارد (60).
منابع
1.Javidtash I, Roshandel L. Collection and identification of dye plants of Fars province and dyeing of wool and natural silk fibers by scientific methods. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants. 2000;6:67–96. (In Persian).
2.Imperial IC, Ibana JA. Addressing the antibiotic resistance problem with probiotics: reducing the risk of its double-edged sword effect. Front Microbiol. 2016;7:1983.
3.Cowan MM. Plant products as antimicrobial agents. Clinical Microbiology Reviews. 1999;12(4):564–582.
4.Omidbaigi R. Production and processing of medicinal plants. Vol. 3. Tehran: Agricultural Education and Extension Publications; 2005.
5.Tepe B, Donmez E, Unlu M, Candan F, Daferera D, Vardar-Unlu G, et al. Antimicrobial and antioxidative activities of the essential oils and methanol extracts of Salvia cryptantha (Montbret et Aucher ex Benth.) and Salvia multicaulis (Vahl). Food Chemistry. 2004;84(4):519–525.
6.Bakal SN, Bereswill S, Heimesaat MM. Finding novel antibiotic substances from medicinal plants—antimicrobial properties of Nigella sativa directed against multidrug-resistant bacteria. European Journal of Microbiology and Immunology. 2017;7(1):92–98.
7.Berrougui H, Martín-Cordero C, Khalil A, Hmamouchi M, Ettaib A, Marhuenda E, et al. Vasorelaxant effects of harmine and harmaline extracted from Peganum harmala L. seeds in isolated rat aorta. Journal of Ethnopharmacology. 2006;104(3):150–157.
8.Chegeni TN, Ghaffarifar F, Khoshzaban F, Asl AD. Evaluation of anti-amoebic activity of Peganum harmala ethanolic extract on Acanthamoeba in vitro. Journal of Entomology. 2018;20(129):74–82.
9.Loub WD, Farnsworth NR, Soejarto DD, Quinn ML. NAPRALERT: computer handling of natural product research data. Journal of Chemical Information and Computer Sciences. 1985;25(2):99–103.
10.Özcan M. Antioxidant activities of rosemary, sage, and sumac extracts and their combinations on stability of natural peanut oil. Journal of Medicinal Food. 2003;6(3):267–270.
11.Del Campo J, Amiot M-J, Nguyen-The C. Antimicrobial effect of rosemary extracts. Journal of Food Protection. 2000;63(10):1359–1368.
12.Erkan N, Ayranci G, Ayranci E. Antioxidant activities of rosemary (Rosmarinus officinalis L.) extract, black seed (Nigella sativa L.) essential oil, carnosic acid, rosmarinic acid and sesamol. Food Chemistry. 2008;110(1):76–82.
13.Oliveira AA, Segovia JF, Sousa VY, Mata EC, Gonçalves MC, Bezerra RM, et al. Antimicrobial activity of Amazonian medicinal plants. Journal of Medicinal Plants Studies. 2013;2:1–6.
14.Mirsaid SF, Shiravi A, Heydari-Nasrabadi M. The effect of intraperitoneal injection of alcoholic extract of fennel seed (Foeniculum vulgare Mill) on gonadotropin and testosterone hormones in male Wistar rats. Animal Biology. 2008;1(1):49–56. (In Persian).
15.Sefidkan F. Quantitative and qualitative analysis of Foeniculum vulgare essential oil at different growth stages. Majazi Journal. 2014;1(1):85–104. (In Persian).
16.Sharbatkori M, Nateghpour M, Edrisian G. Cidal activity of Peganum harmala on Plasmodium falciparum and comparison with chloroquine in vitro. Journal of Jahrom University of Medical Sciences. 2007;7(2):101–108.
17.Das S, Surendran P, Thampuran N. PCR-based detection of enterotoxigenic isolates of Bacillus cereus from tropical seafood. Indian Journal of Medical Research. 2009;129(3):316–320.
18.Ngamwongsatit P, Buasri W, Pianariyanon P, Pulsrikarn C, Ohba M, Assavanig A, et al. Broad distribution of enterotoxin genes (hblCDA, nheABC, cytK, and entFM) among Bacillus thuringiensis and Bacillus cereus as shown by novel primers. International Journal of Food Microbiology. 2008;121(3):352–356.
19.Brooks G, Carroll K, Butel J, Morse S, Mietzner T. Medical Microbiology: Jawetz, Melnick & Adelberg’s. 25th ed. New York: McGraw-Hill Companies; 2010.
20.Driver C. Pneumonia part 2: signs, symptoms and vaccinations. British Journal of Nursing. 2012;21(4):245–249.
21.Chambers HF, DeLeo FR. Waves of resistance: Staphylococcus aureus in the antibiotic era. Nature Reviews Microbiology. 2009;7(9):629–641.
22.Turlej A, Hryniewicz W, Empel J. Staphylococcal cassette chromosome mec (SCCmec) classification and typing methods: an overview. Polish Journal of Microbiology. 2011;60(2):95–103.
23.Trilla A, Miro J. Identifying high-risk patients for Staphylococcus aureus infections: skin and soft tissue infections. Journal of Chemotherapy. 1995;7(Suppl 3):37–43.
24.Casey A, Lambert PA, Elliott T. Staphylococci. International Journal of Antimicrobial Agents. 2007;29(Suppl 3):S23–S32.
25.Murray PR, Rosenthal KS, Pfaller MA. Medical Microbiology. 7th ed. Philadelphia: Elsevier/Saunders; 2013.
26.Fecteau G, Fairbrother JM, Higgins R, Van Metre DC, Paré J, Smith BP, et al. Virulence factors in Escherichia coli isolated from the blood of bacteremic neonatal calves. Veterinary Microbiology. 2001;78(3):241–249.
27.Dho-Moulin M, Fairbrother JM. Avian pathogenic Escherichia coli (APEC). Veterinary Research. 1999;30(2–3):299–316.
28.Jay CM, Bhaskaran S, Rathore KS, Waghela SD. Enterotoxigenic K99⁺ Escherichia coli attachment to host cell receptors inhibited by recombinant pili protein. Veterinary Microbiology. 2004;101(3):153–160.
29.Batt C. Listeria. In: Robinson R, Batt C, Patel P, editors. Encyclopedia of Food Microbiology. London: Academic Press; 2000. p. 132-238.
30.O'Brien KL, Wolfson LJ, Watt JP, Henkle E, Deloria-Knoll M, McCall N, et al. Burden of disease caused by Streptococcus pneumoniae in children younger than 5 years: global estimates. The Lancet. 2009;374(9693):893–902.
31.Nezhad FM, Zeigham H, Mota A, Sattari M, Yadegar A. Antibacterial activity of Eucalyptus extracts on methicillin-resistant Staphylococcus aureus. Research Journal of Biological Sciences. 2009;4(8):905–908.
32.Cragg GM, Newman DJ. Natural products: a continuing source of novel drug leads. Biochimica et Biophysica Acta - General Subjects. 2013;1830(6):3670–3695.
33.Fisgin NT, Cayci YT, Coban AY, Ozatli D, Tanyel E, Durupinar B, et al. Antimicrobial activity of plant extract Ankaferd Blood Stopper®. Fitoterapia. 2009;80(1):48–50.
34.Stickel F, Schuppan D. Herbal medicine in the treatment of liver diseases. Digestive and Liver Disease. 2007;39(4):293–304.
35.Brul S, Coote P. Preservative agents in foods: mode of action and microbial resistance mechanisms. International Journal of Food Microbiology. 1999;50(1–2):1–17.
36.Tsuchiya H, Sato M, Miyazaki T, Fujiwara S, Tanigaki S, Ohyama M, et al. Comparative study on the antibacterial activity of phytochemical flavanones against methicillin-resistant Staphylococcus aureus. Journal of Ethnopharmacology. 1996;50(1):27–34.
37.Shan B, Cai Y-Z, Brooks JD, Corke H. Antibacterial properties and major bioactive components of cinnamon stick (Cinnamomum burmannii): activity against foodborne pathogenic bacteria. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 2007;55(14):5484–5490.
38.Mirzaei M. Treatment of natural tropical theileriosis with the extract of the plant Peganum harmala. The Korean Journal of Parasitology. 2007;45(4):267.
39.Shahverdi AR, Monsef-Esfahani HR, Nickavar B, Bitarafan L, Khodaee S, Khoshakhlagh N. Antimicrobial activity and main chemical composition of two smoke condensates from Peganum harmala seeds. Zeitschrift für Naturforschung C. 2005;60(9–10):707–710.
40.Nenaah G. Antibacterial and antifungal activities of β-carboline alkaloids of Peganum harmala L. seeds and their combination effects. Fitoterapia. 2010;81(7):779–782.
41.Darabpour E, Bavi AP, Motamedi H, Nejad SMS. Antibacterial activity of different parts of Peganum harmala L. growing in Iran against multi-drug resistant bacteria. European Journal of Experimental Biology. 2011;10:252.
42.Safari M, Ahmady-Asbchin S. Evaluation of antioxidant and antibacterial activities of methanolic extract of medlar (Mespilus germanica L.) leaves. Biomedical and Biotechnological Equipment. 2019;33(1):372–378.
43.Zandi H, Hajimohammadi B, Amiri A, Ranjbar A, Mozaffari Khosravi H, Fallah Zadeh H, et al. Antibacterial effects of Mentha × piperita L. hydroalcoholic extract on six food-borne pathogenic bacteria. The Journal of Toloo-e-behdasht. 2016;15(4):22-33.
44.Benbott A, Yahyia A, Belaidi A. Assessment of the antibacterial activity of crude alkaloids extracted from seeds and roots of the plant Peganum harmala L. Journal of Natural Products and Plant Resources. 2012;2(5):568–573.
45.Zeinali T, Mohsenzadeh M, Rezaeian Doloei R, Nabipoor R. In vitro assessment of antimicrobial effect of methanolic extract of Peganum harmala against some important foodborne bacterial pathogens. Journal of Food Hygiene. 2016;5(4):27–36.
46.Hashemi A, Shams S, Barati M, Samedani A. Antibacterial effects of methanolic extracts of Zataria multiflora, Myrtus communis, and Peganum harmala on Pseudomonas aeruginosa producing ESBL. Journal of Arak University of Medical Sciences. 2011;14(4):104–112.
47.Fazli Bazaz B, Mohammadi A, Sabeti Noghabi Z. Antimicrobial effects of smoke and alkaloids of Peganum harmala. Journal of Food Preservation, Mashhad University of Medical Sciences. 2016;5(4):27–36.
48.Abutbul S, Golan-Goldhirsh A, Barazani O, Ofir R, Zilberg D. Screening of desert plants for use against bacterial pathogens in fish. Israeli Journal of Aquaculture - Bamidgeh. 2005;57(2):71–80.
49.Bonjar GSJ. Antibacterial screening of plants used in Iranian folkloric medicine. Fitoterapia. 2004;75(2):231–235.
50.Arora DS, Kaur GJ. Antibacterial activity of some Indian medicinal plants. Journal of Natural Medicines. 2007;61(3):313–317.
51.Sağdıç O, Özcan M. Antibacterial activity of Turkish spice hydrosols. Food Control. 2003;14(2):141–143.
52.Alzoreky NS, Nakahara K. Antibacterial activity of extracts from some edible plants commonly consumed in Asia. International Journal of Food Microbiology. 2003;80(3):223–230.
53.Barnes J, Anderson LA, Phillipson JD. Herbal Medicines. London: Pharmaceutical Press; 2007.
54.Moreno S, Scheyer T, Romano CS, Vojnov AA. Antioxidant and antimicrobial activities of rosemary extracts linked to their polyphenol composition. Food Research International. 2006;40(2):223–231.
55.Angioni A, Barra A, Cereti E, Barile D, Coïsson JD, Arlorio M, et al. Chemical composition, plant genetic differences, antimicrobial and antifungal activity investigation of the essential oil of Rosmarinus officinalis L. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 2004;52(11):3530–3535.
56.Okoh OO, Sadimenko AP, Afolayan AJ. Comparative evaluation of the antibacterial activities of the essential oils of Rosmarinus officinalis L. obtained by hydrodistillation and solvent-free microwave extraction methods. Food Chemistry. 2010;120(1):308–312.
57.Baharlouei M, Ranjbar M. Antioxidant and antimicrobial effects of methanolic and aqueous extracts of Cuminum cyminum, Carum carvi, and Nigella sativa against Escherichia coli, Salmonella typhimurium, Bacillus cereus, and Staphylococcus aureus. Journal of Babol University of Medical Sciences. 2023;30(2):164–175.
58.Zheng W, Wang SY. Antioxidant activity and phenolic compounds in selected herbs. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 2001;49(11):5165–5170.
59.Daneshmandi S, Soleimani N, Sattari M, Pourfathollah A. Evaluation of the drug synergistic and antibacterial effects of Cuminum cyminum essential oil. Avicenna Journal of Medical Biotechnology, Avicenna Medical University Journal. 2010;13(2):25-37.
60.Salvagnini LE, Oliveira JRS, Santos LEd, Moreira RRD, Pietro RCL. Evaluation of the antibacterial activity of Myrtus communis L. (Myrtaceae) leaves. Revista Brasileira de Farmacognosia. 2008;18:241–244.
