راهکارهای پایدارسازی باغشهرهای پیرامون شهر زنجان: رویکردی یکپارچه به مسائل محیط زیستی، اقتصادی و اجتماعی
الموضوعات : Urban and Regional Planning Studiesوحیده ملاکرمی 1 , علی توحیدلو 2 , علی شمس 3 , حسین طهماسبی مقدم 4
1 - دانشجوی دکتری گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.
2 - استادیار گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان
3 - دانشیار/ گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی/ دانشگاه زنجان
4 - استادیار، گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.
الکلمات المفتاحية: باغشهر, توسعه پایدار, کشاورزی شهری, پایداری محیط زیستی, بهره وری منابع, شهر زنجان.,
ملخص المقالة :
مقدمه: باغشهرهای پیرامون شهر زنجان به‌عنوان فضاهایی با ظرفیت بالای زیست‌پذیری، در سال‌های اخیر با چالش‌های جدی محیطزیستی، اقتصادی و اجتماعی مواجه شده‌اند. تداوم این وضعیت می‌تواند منجر به تخریب اکولوژیکی و کاهش کیفیت زندگی در این مناطق شود. در این راستا، ارائه راهکارهایی یکپارچه و پایدار برای حفظ و احیای کارکردهای این باغشهرها، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.صنعتی شدن و گسترش شهرها و افزایش روزافزون ساخت‌وساز در آنها، موجب شده تا عواملی مانند نیاز به غذا و نیازهای اقتصادی، اکولوژیکی و محیطزیستی و در همان راستا نیاز مبرم به سبزینگی بیشتر در شهرها به‌شدت احساس شود، اما مسئله اصلی این است که چگونه می‌توان در شهرهای پرجمعیت، مشکلات و نیازمندی‌های آنها را تأمین کرد.
هدف: هدف پژوهش حاضر، ارائه راهکارهایی برای پایدارسازی باغشهرهای پیرامون شهر زنجان با تاکید بر ابعاد محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی است.
روش پژوهش: برای انجام پژوهش، از رویکرد کیفی استفاده شده است. نمونه مورد مطالعه با استفاده از روش نمونه‌گیری غیر احتمالی و کاملاً به صورت هدفمند انتخاب و با استفاده از مصاحبه های عمیق با 12 نفر از متخصصان و مطلعین کلیدی ( اعضای هیذت علمی، مدیران باغشهرها و کارشناسان بخش کشاورزی) انجام شد. برای اطمینان از پایایی و روایی پژوهش از روش ارزیابی لینکلن و گوبا استفاده شد. داده ها با استفاده از تحلیل محتوای کیفی و در قالب کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل شد.
یافته ها: پس از کدگذاری باز، محوری و انتخابی یافته های تحقیق نشان داد 37 محور اصلی برای پایدارسازی باغشهرها شناسایی شد و در قالب 9 مقوله اصلی دسته بندی شدند و مجموعه‌ای از سیاست‌ها و اقدامات پیشنهادی در قالب هفت محور اصلی شکل گرفته‌اند که در مجموع، پایداری باغشهرها را در ابعاد گوناگون هدف قرار داده‌اند.
نتایج: مهمترین مقوله های پایدار سازی باغشهرها عبارتند از : استفاده بهینه از منابع و افزایش بهره وری، آموزش تخصصی به باغداران، اقدامات محیط زیستی و به رسمیت شناختن باغشهرها توسط دولت.
احمدی دهکاء ،ف.، سجادی، ژ. و واحدی یگانه، ف. 1397. سنجش میزان تحقق‌پذیری فرهنگ محیط‌زیست شهری درراه رسیدن به توسعه پایدار شهری. مطالعه موردی: شهر سنندج، فصلنامه شهر پایدار. 1(1) : 1-13.
ادیب حاج باقری، م.، و صلصالی، م. 1382. روش‌های تحقیق کیفی، انتشارات بشری.
حسین¬پور، ن. و کاظمی، ف. 1397. طراحی منظر پایدار با رویکرد کشاورزی شهری. کنفرانس بین¬المللی جامعه و محیط‌زیست.11 شهریور 1397. دانشگاه تهران.
حمیدی، ا. و یعقوبی، ج. 1394. جایگاه و اهمیت توسعه فعالیت‌های کشاورزی شهری در عصر جدید. فصلنامه علمی – ترویجی ترویج علم. 6 (2) : 75-83.
حمیدی، ا. و یعقوبی، ج. 1397. موانع توسعه کشاورزی شهری از دیدگاه کارشناسان ترویج سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان . مجله پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی. 11(3): 59-68.
حمیدی، ا.، یعقوبی، ج. و احد نژاد، ر، م. 1400. شناسایی چالش‌های کسب‌وکارهای کارآفرینانه¬ی کشاورزی شهری در شهرستان زنجان با استفاده از نظریه¬ی مبنایی. مجله پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی. 14(2) : 19-34.
دانایی‌فرد، ح. 1384. تئوری پردازی با استفاده از رویکرد استقرای: استراتژی مفهوم‌سازی تئوری بنیادی، دو ماهنامه علمی پژوهشی دانشگاه شاهد، 12 (11):57-71.
دریکوند، م.، مرید سادات، پ. و رضویان، م. 1400. شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه پایدار کشاورزی شهری و پیراشهری با رویکرد کارآفرینانه (مورد مطالعه: بخش مرکزی شهرستان خرم¬آباد). فصلنامه پژوهش‌های روستایی. 13(3) : 426-445.
رحیمی، ا. و دهری، م. 1401. کشاورزی شهری و اثر آن در توسعه پایدار شهری (نمونه موردی شهر تبریز). نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار. 23 (4) : 285-301.
رحیمی، ا، راست خدیو، آ. و کتاب اللهی، ک. 1402. کشاورزی شهری به عنوان پتانسیل جدید توسعه فضاهای سبز شهری در شهر مریوان، جغرافیا و برنامه ریزی.
روضاتی، ع. و قنبران، ح. 1392. ارتقاء کیفیت زیست¬محیطی شهرها با رویکرد کشاورزی شهری (نمونه موردی: شهر اصفهان). نشریه معماری و شهرسازی پایدار. 1(1) : 1-12.
شرقی، ع.، مهدی نژاد، ج. و مولایی مقصودبکی، م. 1395. کشاورزی در منظر شهری با رویکرد توسعه و شناخت چالش‌های آن. هفت شهر. 55 و 56. 118-124.
صادقی، ز. و شیبانی، م. 1391. منظر مثمر،توجه به محیط نقش کشاورزی در شکل‌گیری منظر شهری، فصلنامه منظر 4 ،21.
کیانی، م، احمدوند، م. و شریف زاده، م. 1401. کشاورزی حاشیه شهری و تاثیر آن بر امنیت غذایی: تحلیل دیدگاه کشاورزانحومه شهر نورآباد ممسنی، مجله پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی، 59 (3) : 48-35.
ملاکرمی، و، توحیدلو، ع، شمس، ع. و طهماسبی مقدم، ح. 1403. سنجش تغییرات کاربری اراضی با تاکید بر باغشهرهای پیراشهری زنجان، دو فصلنامه توسعه فضاهای پیراشهری، 6 (4) : 127-140.
یادآور، ح.، پناهی، ه. و خرازی، ش. 1400. شناسایی پیشران¬های مؤثر بر توسعه کشاورزی شهری در تبریز. علوم ترويج و آموزش کشاورزي ايران. 17(2): 99-112.
یادآور، ح.، لطیفی، س.، خرازی، ش. و نامی، م. 1399. تحلیل ظرفیت‌های کشاورزی شهری از دیدگاه دانشجویان دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز. علوم ترويج و آموزش کشاورزي ايران. 16(1): 183- 196.
یار قلی ، و.، احد نژاد، م. و سجادی ، ژ. 1397. تبیین الگوی توسعه شهری زیست پذیر نمونه موردی شهر زنجان. رساله جهت اخذ درجه دکتری در رشته برنامه‌ریزی شهری. دانشگاه زنجان.
Abdalla I. F. (2012). Socioeconomic Aspects of Urban and Peri-urban Agriculture: A Diagnostic Study in Khartoum, Sudan. Kassel University Press GmbH, Kassel.
Ahadnejad Reveshty, M. 2011. The Assessment and Predicting of Land Use Changes to Urban Area Using Multi-Temporal Satellite Imagery and GIS: A Case Study on Zanjan, IRAN (1984-2011). Journal of Geographic Information System. 3:298-305.
Ajilian, Sh. Naemi, F. and Ghadmagahi, N. 2013. Investigating the importance of urban green spaces in order to achieve the goals of sustainable development. National Conference on Architecture. Urban Planning and Sustainable Development with a focus on indigenous architecture to sustainable city, Mashhad, Khavaran Higher Education Institute.
Angotti, T. 2015. Urban agriculture: long- term strategy or impossible dream? Lessons from Prospect Farm in Brooklyn, New York. Public health. 129: 336-341.
Ayambire, R. A. Amponsah, O. Peprah, C. and Takyi, S. A. 2019. A review of practices for sustaining urban and peri-urban agriculture: implications for land use planning in rapidly urbanising Ghanaian cities. Land Use Pol. 84: 260–277.
Azunre, G. A. Amponsah, O. Peprah, C. Takyi, S. A. and Braimah, I. 2019. A review of the role of urban agriculture in the sustainable city discourse. Cities, 93: 104-119.
Badami, M., & Ramankutty, N. 2015. Urban agriculture and food security: A critique based on an assessment of urban land constraints. Global Food Security, 4, 8–15.
Cahya D. 2016. Analysis of urban agriculture sustainability in metropolitan Jakarta (Case study: Urban agriculture in Duri Kosambi). Procedia-Social and Behavioral Sciences. 227: 95-100.
D’Alessandro, C., Hanson, K. T., & Kararach, G. (2018). Peri-urban agriculture in Southern Africa: Miracle or mirage? African Geographical Review, 37(1), 49-68.
Feng, H. Squires, V. R. and Wu, J. 2021. Ecosystem services provisioning, urban growth and the rural–urban interface: a case study from China. Land 10(4): 337.
Halloran, A. and Magid, J. (2013). The Role of Local Government in Promoting Sustainable Urban Agriculture in Dar es Salaam and Copenhagen. Geografisk Tidsskrift-Danish Journal of Geography, Volume113, Issue2, 121-132.
Hosseinpour, N. Kazemi, F. and Mahdizadeh, H. 2022. A cost-benefit analysis of applying urban agriculture in sustainable park design. Land use policy. 112 : 105834.
Huang, Y. Chen, Q. Deng, M. Japenga, J. Li, T. Yang, X. and He, Z. 2018. Heavy metal pollution and health risk assessment of agricultural soils in a typical peri-urban area in southeast China. J. Environ. Manag. 207: 159–168.
La Rosa, D. Barbarossa, L. Privitera, R. and Martinico, F. 2014. Agriculture and the city: a method for sustainable planning of new forms of agriculture in urban contexts. Land Use Pol. 41: 290–303.
Lai, R. 2020. Home gardening and urban agriculture for advancing food and nutritional security in response to the COVID-19 pandemic.Food security. 12:871-876.
Langemeyer, J. Madrid-Lopez, C. Mendoza Beltran, A. and Villalba Mendez, G .2021. Urban agriculture — A necessary pathway towards urban resilience and global sustainability? . Landspace and urban planning. 210: 104055.
Llorach-Massana, P. Muñoz, P. Riera, M.R., Gabarrell, X. Rieradevall, J. Montero, J.I. and Villalba, G. 2017. N2O emissions from protected soilless crops for more precise food and urban agriculture life cycle assessments. J. Clean. Prod, 149: 1118–1126.
Mogk, J.E. Wiatkowski, S. and Weindorf, M. J. 2010. Promoting urban agriculture as an alternative land use for vacant properties in the city of Detroit: Benefits, problems and proposals for a regulatory framework for successful land use integration. Wayne L. Rev., 56, 1521.
Mok, H. F. Williamson, V. G. Grove, J. R. Burry, K. Barker, S. F. & Hamilton, A. J. 2014. Strawberry fields forever? Urban agriculture in developed countries: a review. Agronomy for sustainable development. 34(1): 21-43.
Pourjavid, S. 2011. A Study of Urban Agricultural Development Mechanisms (Case: Tehran), Government Thesis - Ministry of Science, Research and Technology, Tarbiat Modares University, Faculty of Agricultural Sciences.
Tiraieyari, N. and McLean, G. N. 2017. Urban Farming in Malaysia: Introduction and Overview of Chapters. In Urban Farming in Malaysia: Improving Food Security While Greening; UPM Press: Seri Kembangan, Malaysia.
Tiraieyari, N. Karami, R. Ricard, R. M. and Badsar, M. 2019. Influences on the Implementation of Community Urban Agriculture: Insights from Agricultural Professional, sustainability, 11: 1422.
Tong, D. Crosson, C. Zhong, Q. and Zhang, Y. 2020. Optimize urban food production to address food deserts in regions with restricted water access. Landspace and urban planning. 202: 103859.
Valipoor, S. Akbari, M. R. & Zakerhaghighi, K. (2013). ―Strategic Planning for Urban Agriculture Development by SWOT (Case Study: Dogonbadan city of Gachsaran)‖. Urban Management Studies, 5 (3), 38-50.
