اثر فعالیت بدنی و بازی های تفریحی فردی بر بهبود نیمرخ روانشناختی کودکان و نوجوانان مبتلا به اضطراب کرونا

الموضوعات :

فاطمه امیری قلعه رشیدی ¹

1 - گروه مدیریت ورزشی، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران

تاريخ الإرسال : 14 الإثنين , ذو القعدة, 1446 تاريخ التأكيد : 17 الإثنين , صفر, 1447 تاريخ الإصدار : 19 الأربعاء , صفر, 1447

الکلمات المفتاحية: فعالیت بدنی, نیمرخ روانشناختی, اضطراب کرونا, تصویر بدنی, خودکارآمدی ,

ملخص المقالة :

هدف: هدف از پژوهش حاضر اثر فعالیت بدنی و بازی‌های تفریحی فردی بر بهبود نیمرخ روانشناختی کودکان و نوجوانان مبتلابه اضطراب کرونا بود.

روش پژوهش: پژوهش حاضر ازلحاظ هدف کاربردی و ازنظر شیوه گردآوری داده­ها نیمه تجربی است. همچنین روش پژوهش حاضر از منظر گردآوری اطلاعات به‌صورت میدانی بود. جامعة آماری این پژوهش، همةدانش آموزان دختر مقطع متوسطة اول منطقه دو شهر تهران بودند که تعداد آن‌ها در سال تحصیل 1399-1400 بر اساس استعلام از آموزش‌وپرورش شهرستان تهران، 2231 نفر برآورد شد. بر اساس جدول مورگان، تعداد 333 نفر به‌عنوان نمونة پژوهش و به روش نمونه‌گیری تصادفي خوشه‌ای انتخاب شدند و در مرحله بعد با پخش پرسشنامه تعداد 60 نفر از افرادی که بیشترین نمره را از پرسشنامه اضطراب کرونا کسب نمودند به‌صورت در دسترس انتخاب شدند و در دو گروه تجربی و کنترل به‌صورت تصادفی قرار گرفتند. سپس پژوهشگر به مدت 12 هفته برنامه آموزش در فضای مجازی را برای دانش آموزان تدارک دید که این برنامه هر هفته دو جلسه و هر جلسه به مدت 1 ساعت برگزار شد. ابزار جمع‌آوری اطلاعات شامل پرسشنامه تصویر بدنی کش و همکاران (1987)، پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ) و پرسشنامه خودکارآمدی شرر و همکاران (1982) بود. در این تحقیق به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده‌ شد. در بخش آمار توصیفی از محاسبه میانگین و انحراف معیار و در بخش آمار استنباطی از آزمون تحلیل کواریانس استفاده ‌شد. داده‌ها در این تحقیق وارد رایانه و از طریق نرم‌افزار آماری spss24 در سطح معنی­داری 05/0 مورد تحلیل قرار گرفت.

یافته ­ها: نتایج پژوهش نشان داد که فعالیت بدنی و بازی‌های تفریحی فردی بر بهبود نیمرخ روانشناختی (تصویر بدنی، سلامت روان و خودکارآمدی) کودکان و نوجوانان مبتلابه اضطراب کرونا اثر معنی‌داری دارد.

نتیجه ­گیری: لذا برنامه‌ریزی در جهت توسعه فعالیت بدنی در دوران کرونا و پسا کرونا برای کودکان و نوجوانان توصیه می‌شود.

المصادر:

Aghakhanbabaei, M., Motafari, A., Poursoltan-Zarandi, H. (2016). The mediating role of self-efficacy in the relationship between social support and participation in physical activity among students, Contemporary Research in Sports Management, 6(11), 63-72. (In Persian). DOI: https://journals.basu.ac.ir/article_1612.html.
Bolboli, L., Habibi, Y., Rajabi, A. (2013). The effect of exercise hours on body image, body mass and social anxiety in students. Journal of School Psychology. 2(2). 29-43. (In Persian). DOI: https://jsp.uma.ac.ir/article_61.html.
Borzekoeski, D.L, & Bayer, A.M, (2005), Body image and media use among adolescents, Adolescent Medicine Clinics.16 (2), 289 – 302. DOI: https://www.researchgate.net/profile/Dina-Borzekowski/publication/7648354.
Boyd, M.P., Weinmann, C., and Yin, Z. (2002). “The relationship of physical self – perceptions and Goal Orientations to intrinsic motivation for exercise”. Journal of sport behavior, 25(1),PP: 1-18. DOI: https://scholar.google.com/scholar?hl=en&as_sdt.
Cheng L.A., Mendonca G, Cazuza J. Júnior F., (2013). Physical activity in adolescents: analysis of the social influence of parents and friends. Sociedade Brasileira de Pediatria. Published by Elsevier http://dx.doi.org/10.1016/j.jped.2013.05.006.
Cruyff, J. (2020). The impact of the Covid-19 on the management of sport organizations. Johan Cruyff Institute. DOI: https://scholar.google.com/scholar?hl=en&as_sdt.
Dan, Zh. (2020). China adopts non-contact free consultation to help the public cope with the psychological pressure caused by new coronavirus pneumonia. Asian Journal of Psychiatry. Available online 10 April 2020, In Press. DOI: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7151293/.
Eskandernejad, M., Fathzadeh, L. (2017). The effect of aerobic exercise on body image concerns, identity crisis and body mass index in girls concerned about body image, Quarterly Journal of Health Promotion Management, 6(2), 42-34. (In Persian). DOI: https://jhpm.ir/browse.php?a_id=654&sid=1&slc_lang=fa
Evans, A. B., Blackwell, J., Dolan, P., Fahlén, J., Hoekman, R., Lenneis, V., & Wilcock, L. (2020). Sport in the face of the COVID-19 pandemic: towards an agenda for research in the sociology of sport. European Journal for Sport and Society, 17(2), 85-95.‏ DOI: https://doi.org/10.1080/16138171.2020.1765100
Fernandes, M. P., Bomfim, E. S., de Almeida, L. A. B., & Santos, C. P. C. D. (2021). Association of Profile of Physical Activity with Body Self-Image in Obese Individuals Post-Bariatric Surgery. Bariatric Surgical Practice and Patient Care, 16(2), 116-122.‏ DOI: https://scholar.google.com/scholar?hl=en&as_sdt.
Garcia, A. C., Sousa, R., Varela, A., & Monteiro, L. (2021). Bullying, physical activity, and body image among Brazilian students. Journal of health psychology, 26(10), 1661-1673.‏ DOI: https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1359105319884598.
Hughes, D., Saw, R., Perera, N. K. P., Mooney, M., Wallett, A., Cooke, J., & Broderick, C. (2020). The Australian Institute of Sport framework for rebooting sport in a COVID-19 environment. Journal of Science and Medicine in Sport. DOI: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1440244020305272.
Jakobsson, J., Malm, C., Furberg, M., Ekelund, U., & Svensson, M. (2020). Physical activity during the coronavirus (COVID-19) pandemic: prevention of a decline in metabolic and immunological functions. Frontiers in Sports and Active Living, 2, 57. DOI: https://scholar.google.com/scholar?hl=en&as_sdt=0%2C5&q.
Javadian-Sarraf, N., Imam, T. (2008). The effect of aerobic and yoga training methods on female students' self-descriptive body components, Scientific Research Journal of Principles of Mental Health, Fall, Year 10, Issue 3 (39), pp. 230-221. (In Persian). DOI: https://jfmh.mums.ac.ir/article_1695.html.
Kololo, Hanna.Guszkowska, Monika.Mazur, Joanna.Dzielska,Anna. (2012).Self-efficacy,self-esteemand body image as psychological determinants of 15-year-old adolescents physical activity leavels.Human movement. vol. 13 (3), 264– 270. DOI: https://scholar.google.com/scholar?hl=en&as_sdt=0%2C5&q.
Mazloumi, S., Mohammadi, M., Marvati, M. (2010). Exercise and its relationship with self-efficacy based on the model of stages of change in employees of Yazd in 2008; Journal of Kerman University of Medical Sciences; 4, 346-354. (In Persian). DOI: https://sid.ir/paper/289/fa
Mousavi Moghadam, S., Tavan, H., Sayeh Miri Korosh, N. (2014). Study of the general health status of male and female students in middle school in Ilam city in 2013-2014. Scientific Journal of Ilam University of Medical Sciences. 22 (2): 57-65. (In Persian). DOI: https://sjimu.medilam.ac.ir/browse.php?a_id=1088&sid=1&slc_lang.
Narici, M., De Vito, G., Franchi, M., Paoli, A., Moro, T., Marcolin, G., & Di Girolamo, F. G. (2020). Impact of sedentarism due to the COVID-19 home confinement on neuromuscular, cardiovascular and metabolic health: Physiological and pathophysiological implications and recommendations for physical and nutritional countermeasures. European Journal of Sport Science, 1, 1-22. DOI: https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/17461391.2020.1761076.
Papathomas, A., Petrie, T. A., & Plateau, C. R. (2018). Changes in body image perceptions upon leaving elite sport: The retired female athlete paradox. Sport, Exercise, and Performance Psychology, 7(1), 30.‏ DOI: https://psycnet.apa.org/fulltext/2017-51601-001.html.
Peterson M.S., (2012). The role of self-efficacy as a mediator between parent social support and physical activity in male and female adolescents. University of South Carolina. p. 79. DOI: https://www.proquest.com/openview/7b4c88fe34126210fca90.
Qin, F., Song, Y., Nassis, G. P., Zhao, L., Dong, Y., Zhao, C., & Zhao, J. (2020). Physical Activity, Screen Time, and Emotional Well-Being during the 2019 Novel Coronavirus Outbreak in China. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(14), 5170. DOI: https://www.mdpi.com/1660-4601/17/14/5170.
Salahshouri, F., Sepideh, Q. (2011). The relationship between aggression, self-efficacy and sports performance, First National Conference of New Scientific Achievements in the Development of Sports and Physical Education, Gorgan, Islamic Azad University, Gorgan Branch. (In Persian). DOI:
https://civilica.com/doc/167679.
Schellhorn, P., Klingel, K., & Burgstahler, C. (2020). Return to sports after COVID-19 infectionDo we have to worry about myocarditis? European Heart Journal. DOI: https://academic.oup.com/eurheartj/article/41/46/4382/5841105.
Staiano, A. E., Beyl, R. A., Hsia, D. S., Katzmarzyk, P. T., & Newton, R. L. (2016). Twelve weeks of dance exergaming in overweight and obese adolescent girls: transfer effects on physical activity, screen-time, and self-efficacy. Journal of Sport and Health Science.‏ DOI: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S209525461630103X.
Szymanski, M., Wolfe, R. A., Danis, W., Lee, F., & Uy, M. A. (2020). Sport and international management: Exploring research synergy. Thunderbird International Business Review. DOI: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/tie.22139.
Timpka, T. (2020). Sport in the tracks and fields of the corona virus: Critical issues during the exit from lockdown. Journal of Science and Medicine in Sport. DOI: https://scholar.google.com/scholar?hl=en&as_sdt=0%2C5&q.
Wackerhage, H., Everett, R., Krüger, K., Murgia, M., Simon, P., Gehlert, S., & Schönfelder, M. (2020). Sport, Exercise and COVID-19, the Disease Caused by the SARS-CoV-2 Coronavirus. Dtsch Z Sportmed, 71, E1-E12. DOI: https://www.research.unipd.it/handle/11577/3340446.
Xiang, Y.T., Yang, Y., Zhang, W. Li, L., Zhang, Q, Cheung, T. (2020). Timely mental health care for the 2019 novel coronavirus outbreak is urgently needed. DOI: https://scholar.google.com/scholar?hl=en&as_sdt=0%2C5&q.
XiaoXia, S., Ping, X., McBride, R. E., JiLing, L., & Thornton, M. A. (2016). At-risk boys' social self-efficacy and physical activity self-efficacy in a summer sports camp. Journal of Teaching in Physical Education, 35(2), 159-168.‏ DOI: https://www.cabidigitallibrary.org/doi/full/10.5555/20163169655.
Zare, A. (2018). Studying the role of exercise on the body image of Shiraz University faculty members, National Conference of the Sports Management Association, Payam Noor University, Tehran. (In Persian). DOI: https://itt.cfu.ac.ir/article_1064_8585c0041345cc68469806d7b646e3fd.

نص كامل:



 

 

The effect of physical activity and individual recreational games on improving the psychological profile of children and adolescents with coronavirus anxiety

 

 Fatemeh Amiri Ghaleh Rashidi*

 

Department of Physical Education, ISL. C., Islamic Azad University, Islamshahr, Iran,

Email: [e-mail]

 

 

Article Info	ABSTRACT
Article type:  Research Article     Article history: Received 12 May 2025 Revised 8 August   2025 Accepted 11 August   2025 Published 13 August   2025   Keywords: Physical activity, Psychological profile, Corona anxiety, Body image, Self-efficacy	Objective: The aim of the present study was to investigate the effect of physical activity and individual recreational games on improving the psychological profile of children and adolescents with coronavirus anxiety. Methods: The present study is applied in terms of its purpose and semi-experimental in terms of data collection. Also, the method of the present study was field-based in terms of data collection. The statistical population of this study was all female high school students in the second district of Tehran, whose number was estimated to be 2231 in the academic year 2010-2011 based on an inquiry from the Tehran Education Department. Based on the Morgan table, 333 people were selected as the research sample using cluster random sampling method, and in the next stage, by distributing questionnaires, 60 people who scored the highest on the coronavirus anxiety questionnaire were selected conveniently and randomly assigned to two experimental and control groups. Then, the researcher prepared a virtual education program for the students for 12 weeks, which was held twice a week, each session lasting 1 hour. The data collection tools included the Body Image Questionnaire by Kash et al. (1987), the General Health Questionnaire (GHQ), and the Self-Efficacy Questionnaire by Sherer et al. (1982). In this study, descriptive and inferential statistics were used to analyze the data. In the descriptive statistics section, the calculation of the mean and standard deviation was used, and in the inferential statistics section, the analysis of covariance test was used. The data in this study were entered into the computer and analyzed using the SPSS24 statistical software at a significance level of 0.05. Results: The results of the study showed that physical activity and individual recreational games have a significant effect on improving the psychological profile (body image, mental health, and self-efficacy) of children and adolescents with corona anxiety. Conclusions: Therefore, planning to develop physical activity during and after corona is recommended for children and adolescents.
Cite this article: Amiri Ghaleh Rashidi, Fatemeh. (2025). The effect of physical activity and individual recreational games on improving the psychological profile of children and adolescents with coronavirus anxiety. Jahesh, 3 (1), 59-72.                                            © The Author(s).                  Publisher: Gorgan Branch, Islamic Azad University.

 

 

اثر فعالیت بدنی و بازی‌های تفریحی فردی بر بهبود نیمرخ روانشناختی

 کودکان و نوجوانان مبتلابه اضطراب کرونا

فاطمه امیری قلعه رشیدی * 

گروه مدیریت ورزشی، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران.

رایانامه: [e-mail]

 

اطلاعات مقاله	چکیده
نوع مقاله:   مقاله پژوهشی   تاریخ دریافت: 22/2/1404 تاریخ بازنگری: 17/5/1404 تاریخ پذیرش: 20/5/1404 تاریخ انتشار: 22/5/1404     کلیدواژه‌ها:  فعالیت بدنی، نیمرخ روانشناختی، اضطراب کرونا، تصویر بدنی، خودکارآمدی	هدف: هدف از پژوهش حاضر اثر فعالیت بدنی و بازی‌های تفریحی فردی بر بهبود نیمرخ روانشناختی کودکان و نوجوانان مبتلابه اضطراب کرونا بود. روش پژوهش: پژوهش حاضر ازلحاظ هدف کاربردی و ازنظر شیوه گردآوری داده­ها نیمه تجربی است. همچنین روش پژوهش حاضر از منظر گردآوری اطلاعات به‌صورت میدانی بود. جامعة آماری این پژوهش، همةدانش آموزان دختر مقطع متوسطة اول منطقه دو شهر تهران بودند که تعداد آن‌ها در سال تحصیل 1399-1400 بر اساس استعلام از آموزش‌وپرورش شهرستان تهران، 2231 نفر برآورد شد. بر اساس جدول مورگان، تعداد 333 نفر به‌عنوان نمونة پژوهش و به روش نمونه‌گیری تصادفي خوشه‌ای انتخاب شدند و در مرحله بعد با پخش پرسشنامه تعداد 60 نفر از افرادی که بیشترین نمره را از پرسشنامه اضطراب کرونا کسب نمودند به‌صورت در دسترس انتخاب شدند و در دو گروه تجربی و کنترل به‌صورت تصادفی قرار گرفتند. سپس پژوهشگر به مدت 12 هفته برنامه آموزش در فضای مجازی را برای دانش آموزان تدارک دید که این برنامه هر هفته دو جلسه و هر جلسه به مدت 1 ساعت برگزار شد. ابزار جمع‌آوری اطلاعات شامل پرسشنامه تصویر بدنی کش و همکاران (1987)، پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ) و پرسشنامه خودکارآمدی شرر و همکاران (1982) بود. در این تحقیق به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده‌ شد. در بخش آمار توصیفی از محاسبه میانگین و انحراف معیار و در بخش آمار استنباطی از آزمون تحلیل کواریانس استفاده ‌شد. داده‌ها در این تحقیق وارد رایانه و از طریق نرم‌افزار آماری spss24 در سطح معنی­داری 05/0 مورد تحلیل قرار گرفت. یافته­ها: نتایج پژوهش نشان داد که فعالیت بدنی و بازی‌های تفریحی فردی بر بهبود نیمرخ روانشناختی (تصویر بدنی، سلامت روان و خودکارآمدی) کودکان و نوجوانان مبتلابه اضطراب کرونا اثر معنی‌داری دارد. نتیجه­گیری: لذا برنامه‌ریزی در جهت توسعه فعالیت بدنی در دوران کرونا و پسا کرونا برای کودکان و نوجوانان توصیه می‌شود.
استناد: امیریقلعه رشیدی،  فاطمه. (1404). اثر فعالیت بدنی و بازی‌های تفریحی فردی بر بهبود نیمرخ روانشناختی کودکان و نوجوانان مبتلابه اضطراب کرونا، جهش، 1(3)، 59-72.   ناشر:  واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی.                                                                © نویسندگان.

 

 

 

مقدمه

شیوع ذات الریه پنومونی کروناویروس¹ جدید در دسامبر سال 2019 در ووهان، استان هوبی، چین رخ داد و نگرانی جهانی در پی آن بود؛ مانند همه شیوع بیماری­ها، اولین پاسخ روانشناختی احتمالی جمعیت عمومی ترس و وحشت از آلوده شدن است. آن‌ها همچنین می­ترسند که این بیماری همه­گیر ادامه یابد (دان²، 2020). در حال حاضر، اطلاعات زیادی در مورد این بیماری همه­گیر در اینترنت وجود دارد. ما نمی­دانیم که آیا این درست است یا غلط. به دلیل شیوع پنومونی کروناویروس، انواع مهمانی­ها لغو شده و فقط باید در خانه ماند، بنابراین زندگی کسل­کننده شده است. در این زمان ممکن است برخی از افراد دچار اضطراب، افسردگی، ناامیدی، عصبانیت و سایر واکنش­های احساسی شوند (شیانگ³ و همکاران، 2020). شیوع بدون مرز این ویروس جدید و کشنده باعث تعطیلی مراکز عمومی، اماکن ورزشی و رویدادهای مهم ازجمله سطوح مختلف مسابقات ورزشی در نقاط مختلف جهان شده است. همزمان با آنکه جهان در شرایط بحرانی ناشی از کووید 19 به سر می‌برد و به نظر می‌رسید كه دنیا را به بن‌بست رسانده است، وضعیت ترس و اضطراب در جهان شکل گرفت. در یک بررسی جدید که اخیراً در افراد بسیار مستعد ابتلا به کووید 19 انجام شد، میزان شیوع استرس آسیب‌زا در 73.4 درصد، افسردگی در 50.7 درصد، اضطراب عمومی در 44.7 درصد و بی‌خوابی 36.1 درصد گزارش شد که نگران‌کننده بود (یینگ⁴ و همکاران، 2019). تعداد زیادی از افراد در هنگام شیوع بیماری عفونی، گرایش به ترس و اضطراب فراوانی را ازنظر بالینی تجربه می­کنند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که مبتلایان به اضطراب ویروس کرونا از طیف گسترده‌ای از مشکلات روانی رنج‌برده و داشتن این عفونت یک عامل خطر روانی است، تاجاییکه، در بین مردم ایالات‌متحده، چین و اخیراً هند، افراد از اضطراب ابتلا به این بیماری، دست به خودکشی زدند. اگرچه این یافته‌ها نگران‌کننده است، اما پژوهش‌های پیشین در ارتباط با تأثیر روانی شیوع بیماری‌های جهانی نیز ارتباط آشکاری را میان اضطراب مرتبط با شیوع بیماری و علائم خودکشی، استرس پس از آسیب و اضطراب سلامتی نشان داد. اضطراب از بیمار شدن یا ترس از مرگ به دلیل ویروس کرونا، احتمالاً منجر به احساس ناتوانی، ناامیدی، خستگی و فرسودگی شغلی، احساسات منفی، برهم خوردن تعادل کار و زندگی و سلامت روحی می‌گردد. وضعیت شدید کووید 19 منجر به مشکلات سلامت روان مانند اضطراب و استرس در کارکنان مراکز بهداشتی می‌گردد و یکی از دلایل آن ترس از انتقال و انتشار ویروس به خانواده خویش می‌باشد و احتمالاً خانواده‌های افراد شاغل در مراکز درمانی- بهداشتی نیز از مشکلات مشابه آن‌ها در طول شیوع کووید 19 رنج خواهند برد (مختار، 2020).

از سویی انجام ورزش در حین شیوع کروناویروس برای افراد سالم بی­خطر است. درواقع، هیچ‌گاه نباید از فواید سلامتی ورزش روزانه غافل شد، حتی درزمانی که یک ویروس جدید در محیط ما باشد؛ اما باید اقدامات احتیاطی را برای کاهش خطر ابتلا به عفونت انجام داد. ازآنجاکه فعلاً مشخص‌شده که انتقال ویروس از طریق قطرات موجود در هوا و تماس مستقیم با افراد آلوده به­ویژه از طریق سرفه و عطسه فرد آلوده در فاصله 9 تا 5 فوتی (معادل 90 تا 180 سانتیمتری) بر روی شخص بدون حفاظ است و دقیقاً مشخص نیست که این ویروس بر روی اشیاء مختلف چه مدت زنده می‌ماند. بنابراین بهتر است از انجام ورزش در محیط­های شلوغ پرهیز شود زیرا ممکن است افراد آلوده قبل از بروز علائم، عفونی باشند. در برخی موارد، پوشیدن ماسک هنگام ورزش ممکن است راهی برای کاهش مواجهه باشد. از سویی اغلب افراد کاهش ریسک ابتلا به بیماری کرونا را به فواید فعالیت بدنی در اماکن و فضاهای سرپوشیده و مشکوک ترجیح می‌دهند و شناخت راهکارهای مناسب برای آن‌ها می‌تواند حائز اهمیت باشد. لذا شناخت راهکارهایی برای فعالیت‌های ورزشی در اماکن ورزشی و بوستان‌ها می‌تواند به ورزشکاران و آحاد جامعه کمک کند تا احتمال ابتلا به این ویروس را به حداقل کاهش دهند و از فوائد ورزش بهره‌مند شوند. درعین‌حال تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که تناسب‌اندام، سیستم ایمنی بدن ما را تقویت می­کند و حتی یک تمرین ساده ورزشی می‌تواند توانایی ما را در مبارزه با میکروب‌ها و ویروس‌ها تقویت و بهبود بخشد؛ اما برخی از مطالعات همچنین نشان می‌دهد که انواع و میزان ورزش ممکن است در نحوه تأثیر ورزش بر واکنش‌های ایمنی بدن تأثیر بگذارد. تمرین زیاد به‌منظور بهتر شدن وضعیت بدنی نیست و باید تعادل را در انجام فعالیت ورزشی رعایت با توجه به موارد ذکرشده، با شیوع کرونا، عدم تحرک در افراد در گروه‌های سنی متفاوت، مشکلات فیزیولوژیکی فراوانی را، پدید آورده است کرد (ان.سی.اس. ای،2020). درعین‌حال ایوانز و همکاران (2020) در مقاله‌ی خود با عنوان رودررویی صنعت ورزش با کرونا با تأکید بر حوزه روانشناسی در ورزش، بیان کردند که تردیدی وجود ندارد که زندگی روزمره و ورزشی افراد، به‌ویژه ورزشکاران و فعالان حوزه ورزش، دچار تغییر و توقفی ناگزیر شده است. برای کسانی که مربی هستند، نحوه ارتباط با مشارکت‌کنندگان دچار تغییرات ساختاری شده است. به‌عنوان‌مثال، مربیان به‌صورت رودررو با افراد در ارتباط نیستند، مشارکت‌کنندگان نمی­توانند سؤالات خود را به‌راحتی از مربیان بپرسند، نحوه نظارت بر عملکرد ورزشی افراد، آسیب‌دیدگی و سایر بازخورد در مورد تمرین به دلیل فاصله بین ورزشکار و مربی و ساختار تربیتی و آموزشی با محدودیت مواجه شده است. همچنین ناریچی و همکاران (2020) در تحقیق خود بیان کردند که قرنطینه ی ناشی از شیوع ویروس کرونا و عدم فعالیت فیزیکی در این دوران، سلامت فیزیولوژیکی افراد را در معرض خطر قرار داده است و ابتلا به بیماری‌های عصبی و عضلانی و قلبی و عروقی و چاقی را افزایش داده است. در مقابل، فعال ماندن در این شرایط به افراد کمک می‌کند تا سیستم ایمنی بدن خود را افزایش دهند. جکوبسون و همکاران (2020) در تحقیق خود با عنوان فعالیت بدنی در دوران کورونا ویروس: جلوگیری از کاهش عملکردهای متابولیک و ایمنی، بیان کردند که انجام فعالیت‌های فیزیکی در این شرایط بسیار ضروری است و به‌منظور جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های مزمن لازم است که افراد فعال باشند. کرویف (2020) بیان می‌کند که با توجه به هر نقطه‌ای از جهان که ورزش را مورد بررسی قرار دهیم، تأثیر بحران ویروس کرونا متغیر است. برخی از باشگاه‌ها و اماکن ورزشی اقدام به فعالیت در شبکه‌های اجتماعی کرده‌اند و کلاس‌های آموزشی خود را به‌صورت آنلاین برگزار می‌نمایند که استراتژی مناسبی به نظر می‌آید. به‌منظور ازسرگیری آموزش ورزش در جوامع نیاز است که صنعت ورزش دست به خلاقیت و نوآوری بزند و در فعال ساختن افراد برای انجام فعالیت‌های ورزشی بکوشد. کین و همکاران (2020) در تحقیقی با عنوان فعالیت بدنی اندک با شیوع کرونا، بیان کردند که در زمان شیوع این ویروس در چین، 60 درصد افراد، فعالیت بدنی کافی نداشته‌اند. در طول قرنطینه، بیش از نیمی از بزرگ‌سالان چینی، سبک زندگی بی‌تحرک و بدون فعالیت بدنی را برگزیده بودند که خطرات بسیاری را برای سلامت فیزیولوژیک افراد به همراه داشت. ارتقاء سطح ورزش در کنار خانواده و در محیط خانه می‌تواند به‌طور بالقوه به بهبود سلامتی فیزیکی و روانی افراد کمک کند و آموزشی، مناسب برای توسعه فعالیت فیزیکی به‌حساب آید. ناریچی و همکاران (2020) در تحقیق خود بیان کردند که قرنطینه ی ناشی از شیوع ویروس کرونا و عدم فعالیت فیزیکی در این دوران، سلامت فیزیولوژیکی افراد را در معرض خطر قرار داده است و ابتلا به بیماری‌های عصبی و عضلانی، قلبی عروقی را افزایش داده است. در مقابل فعال ماندن در این شرایط به افراد کمک می‌کند تا سیستم ایمنی بدن خود را افزایش دهند. در ادامه بیان می‌کنند که عدم فعالیت در این دوران به از دست رفتن توده عضلانی بدن و آسیب عضلانی منجر می‌شود. این اثرات ناگوار از عدم تحرک را می‌توان با تمرین­های ورزشی کاهش داد. برت و همکاران (2020) بیان کردند که سازمان‌های ورزشی باید به بازیکنان خود به‌عنوان منابع انسانی، به‌سلامت روان و فیزیولوژیک آن‌ها توجهی دوچندان کنند. لغو مسابقات موجب غم و اندوه، استرس، اضطراب، سرخوردگی برای یک ورزشکار می‌شود. تأثیر روانشناختی و فیزیولوژیکی کرونا بر روی یک ورزشکار رقابتی با حذف شبکه حمایت اجتماعی و روال عادی تمرین، می‌تواند بسیار غیرقابل‌بازگشت باشد. بلوچ⁵ و همکاران (2020)، تیمپکا⁶ و همکاران (2020)، زیمانسکی⁷ و همکاران (2020)، شلیهورن⁸ و همکاران (2020)، هاگس⁹ و همکاران (2020)، واکرهاگ¹⁰ و همکاران (2020) و ساه¹¹ و همکاران (2020) فعالیت ورزشی را در دوران کرونا و پسا کرونا برای کاهش آسیب‌های جسمانی، روانشناختی و ... لازم دانسته و اتخاذ تمهیدات لازم را برای انجام فعالیت‌های بدنی ضروری می­دانند. بااین‌حال و به‌طورکلی فعالیت بدنی ازجمله راهکارهای کاهش آسیب‌های وارده به جامعه از ویروس کرونا، انجام فعالیت ورزشی است که می‌بایست به‌صورت ایمن و بهداشتی توسعه یابد، لذا شناخت و ارائه راهکارهایی برای فعالیت‌های ورزشی در دوران پسا کرونا لازم و حائز اهمیت است. لذا هدف از پژوهش حاضر اثر فعالیت بدنی و بازی‌های تفریحی فردی بر بهبود نیمرخ روانشناختی کودکان و نوجوانان مبتلابه اضطراب کرونا می‌باشد. 

 

روش‎شناسی پژوهش 

پژوهش حاضر ازلحاظ هدف کاربردی و ازنظر شیوه گردآوری داده­ها نیمه تجربی است. همچنین روش پژوهش حاضر از منظر گردآوری اطلاعات به‌صورت میدانی بود. جامعة آماری این پژوهش، همةدانش آموزان دختر مقطع متوسطة اول منطقه دو شهر تهران بودند که تعداد آن‌ها در سال تحصیل 1399-1400 بر اساس استعلام از آموزش‌وپرورش شهرستان تهران، 2231 نفر برآورد شد. بر اساس جدول مورگان، تعداد 333 نفر به‌عنوان نمونة پژوهش و به روش نمونه‌گیری تصادفي خوشه‌ای انتخاب شدند و در مرحله بعد با پخش پرسشنامه تعداد 60 نفر از افرادی که بیشترین نمره را از پرسشنامه اضطراب کرونا کسب نمودند به‌صورت در دسترس انتخاب شدند و در دو گروه تجربی و کنترل به‌صورت تصادفی قرار گرفتند. سپس پژوهشگر به مدت 12 هفته برنامه آموزش در فضای مجازی را برای دانش آموزان تدارک دید که این برنامه هر هفته دو جلسه و هر جلسه به مدت 1 ساعت برگزار شد. برنامه تمرینی شامل گرم کردن (حرکات کششی و نرمشی) به مدت 5 دقیقه، بخش اصلی (شامل تمرینات طناب زنی، بازی‌های پرورشی فردی و تمرینات آمادگی جسمانی) بود که به مدت 50 دقیقه انجام شد و 5 دقیقه آخر به سرد کردن اختصاص یافت. افراد در زمان مقرر (عصرها بعد از پایان کلاس‌های درسی) به تمرینات پرداختند. بعد از مداخله 12 هفته‌ای نمونه‌های پژوهش دوباره به پرسشنامه‌ها پاسخ دادند.

ابزار گردآوری داده‌ها

پرسشنامه تصویر بدنی کش و همکاران (1987)

این پرسشنامه شامل 46 ماده است که توسط خود فرد پاسخ داده می‌شود و جهت ارزیابی نگرش فرد درباره ابعاد مختلف ساختار تصویر بدنی طراحی‌شده است. ویرایش اول این پرسشنامه در سال 1983 طراحی شد که شامل 294 ماده بود و BSRQ نامیده شد. در ویرایش دوم، بخش‌های تکراری حذف شد و بعضی از بخش‌ها بر اساس ملاک‌های جدید جابجا شدند. در سال 1985، کش، وینستد و جاندا از این پرسشنامه جهت یک پژوهش بین‌المللی در مورد تصویر بدنی استفاده کردند. ازمیان 30000 نفر شرکت‌کننده، 2000 نفر به‌صورت تصادفی انتخاب‌شده و بر اساس سن و جنس طبقه‌بندی شدند. روایی بخش‌های اصلی پرسشنامه توسط برون، کش و میولکا (1997) مورد بررسی قرار گرفت و تأیید شد. همچنین پایایی آن 81/0 گزارش‌شده است. در این تحقیق از مقایسه 46 سؤالی این پرسشنامه استفاده شد که در 6 مؤلفه 1) ارزیابی وضع ظاهری، 2) گرایش به‌ظاهر، 3) ارزیابی تناسب، 4) گرایش به‌تناسب، 5) دل‌مشغولی با اضافه‌وزن، 6) رضایت از نواحی بدنی مورد بررسی قرار گرفت. هر آیتم برحسب مقياس پنج‌درجه‌ای ليكرت سنجیده و به ۵ درجه، رتبه‌بندی شده است (یک= کاملاً مخالف و پنج= کاملاً موافق). نمره‌دهي پرسشنامه به نحوي است كه افرادي كه تصوير ذهني مناسب‌تري از خوددارند، نمرات بالاتري از آن كسب مي‌كنند. در اين پژوهش از فرم نهايي آن استفاده گرديده است که كمينه‌ي نمره‌ي كل يك فرد ۴۶ و بيشينه‌ی نمره‌ي كل يك فرد ۲۳۰ مي‌تواند باشد. در این پژوهش میزان پایایی این پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ محاسبه گردید (87/0).

پرسشنامه سلامت عمومی (General health uest ions) یا همان (GHQ) از شناخته‌شده‌ترین ابزارهای غربالگری است و به‌صورت فرم‌های 60، 30، 28 و 12 ماده­ای طراحی‌شده است. این آزمون برای سنجش سلامت کلی قبلاً در 70 کشور دنیا جهت اختلال‌های روانی گروه‌های مختلف بکار گرفته‌شده است. تحقیقاتی که در خارج از کشور در این زمینه صورت گرفته این پرسشنامه را از حیث پایایی و اعتبار مورد تائید و حمایت قرار داده‌اند. این پرسشنامه از چهار خرده مقیاس که هرکدام دارای 7 پرسش است تشکیل‌شده است. به هریک از این مقیاس‌های چهارگانه یک نمره و به‌کل پرسشنامه یا 28 پرسش نیز یک نمره تعلق می­گیرد. بدین ترتیب این مقیاس 4 نمره جداگانه به دست می‌دهد. آزمودنی باید از مقیاس 4 گزینه­ای (هیچ، کمی، زیاد، خیلی زیاد) به تکمیل پرسشنامه بپردازد به گزینه‌ها به ترتیب نمره 1 تا 4 تعلق می‌گیرد به‌طورکلی كمترین و بیشترین نمره در هر مقیاس به ترتیب 7 و 28 می‌باشد و هرچه نمره‌ی به‌دست‌آمده در شاخص سلامت روان و خرده مقیاس‌های ابعاد نشانه‌های بدنی، اضطراب و بی‌خوابی و اختلال در کارکرد اجتماعی کمتر باشد فرد از این تغییرها در وضعیت بهتری قرار دارد. پایایی و روایی این پرسشنامه در پژوهش موسوی مقدم و همکاران (1393) به تأیید رسیده است. در این پژوهش میزان پایایی این پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ محاسبه گردید (83/0).

پرسشنامه خودکارآمدی شرر و همکاران (1982)

پرسشنامه خودکار آمدی عمومی شرر¹² (1989): این مقیاس دارای 17 سؤال است که هر سؤال بر اساس مقیاس لیکرت از دامنه کاملاً مخالفم تا کاملاً موافقم، تنظیم می‌شود. نمره­گذاری مقیاس به این صورت است که به هر ماده از 1 تا 5 امتیاز تعلق می‌گیرد. سئوالهای 1،3، 8، 9، 13 و 15 از راست به چپ و بقیه سئوالها به‌صورت معکوس یعنی از چپ به راست نمره­گذری می‌شوند؛ بنابراین حداکثر نمره­ای که فرد می‌تواند از این مقیاس به دست آورد نمره 85 و حداقل نمره 17 است. هر چه مقدار این مقیاس بالاتر باشد، نشان از خودکارآمدی بالای فرد دارد. سه خرده مقیاس پرسشنامه شامل 1- میل به آغازگری رفتار (سؤالات 1 تا 6)، 2- میل به گسترش تلاش برای کامل کردن تکلیف (سؤالات 7 تا 11) و 3- تفاوت در رویارویی با موانع (سؤالات 12 تا 17) می­باشد. روایی پرسش‌نامه خودکارآمدی شرر و همکاران (1982): با توجه به نظر اساتید محترم و استفاده متعدد کارشناسان از این پرسش‌نامه مانند کیمیایی (1392) و حیاتی (1391) نشانگر قابل‌قبول بود این پرسش­نامه می­باشد و همچنین نشان می‌دهد که توانایی ارزیابی خودکارآمدی را دارد. پایایی پرسش‌نامه خودکارآمدی شرر و همکاران (1982): در مطالعه‌ای که کیمیایی (1392) تحت عنوان اثربخشی شناخت درمانی بک بر خود کارآمدی دانش­آموزان انجام دادند ضریب اعتبار پرسش­نامه شرر و همکاران (1982) را 87/0 به دست آوردند. در این پژوهش میزان پایایی این پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ محاسبه گردید (79/0).

در این تحقیق به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده‌ شد. در بخش آمار توصیفی از محاسبه میانگین و انحراف معیار و در بخش آمار استنباطی از آزمون تحلیل کواریانس استفاده ‌شد. داده‌ها در این تحقیق وارد رایانه و از طریق نرم‌افزار آماری spss24 در سطح معنی­داری 05/0 مورد تحلیل قرار گرفت.

 

یافته­های پژوهش

در ابتدا، به‌منظور بررسی طبیعی بودن توزیع داده­ها، از آزمون کلموگروف اسمیرنوف استفاده شد که اگر مقدار معنی­داری بیشتر از 5/0 باشد، می‌توان توزیع داده­ها را نرمال فرض کرد.

جدول 1. آماره‌های توصیفی برای بررسی نرمال بودن داده‌ها

متغیرها	میانگین	انحراف معیار	کلموگروف اسمیرنوف	sig
پیش‌آزمون تصویر بدنی	85/2	01/1	898/0	232/0
پس‌آزمون تصویر بدنی	10/4	13/1	965/0	198/0
پیش‌آزمون سلامت عمومی	10/3	89/0	779/0	345/0
پس‌آزمون سلامت عمومی	20/2	21/1	844/0	279/0
پس‌آزمون خودکارآمدی	90/2	99/0	901/0	231/0
پس‌آزمون خودکارآمدی	04/4	18/1	833/0	301/0

نتایج جدول 2 نشان داد که آزمون کلموگروف اسمیرنوف پیش‌آزمون و پس‌آزمون در سه متغیر تصویر بدنی، سلامت عمومی و خودکارآمدی، معنی­دار است (05/0 ≤ Sig)، بنابراین می‌توان گفت مفروضه نرمال بودن داده‌ها رعایت شده است. همچنین داده‌های پرت با استفاده از فاصله‌های ماهالانوبایس مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که بیشترین مقدار به‌دست‌آمده 032/12 است و چون تعداد متغیرهای وابسته 3 است بنابراین مقدار آن کمتر از ارزش بحرانی آن است. (032/12<38/16)؛ بنابراین داده پرت وجود ندارد.

خطی بودن رابطه متغیرها در گروه­های کنترل و آزمایش نیز با استفاده از نمودار پراکنش مورد بررسی قرار گرفت و مشخص گردید که رابطه غیرخطی در هر یک از متغیرها در دو گروه کنترل و آزمایش وجود ندارد.

برای بررسی همگنی واریانس‌ها از ماتریس واریانس- کوواریانس (ام باکس) استفاده شد. مقدار ماتریس واریانس- کوواریانس (ام باکس) معنادار است (965/9Box's M= و P≥0.1) که نشان می‌دهد ماتریس‌های کوواریانس متغیر وابسته در سطوح مختلف متغیرهای مستقل برابرند.

همچنین مشخص گردید که مفروضه همگنی واریانس‌ها در سه متغیر پژوهش رعایت شده است چون مقدار p محاسبه‌شده در هر سطح معنی‌دار است (05/0<p).

جدول 2. آزمون برای بررسی تفاوت نمرات پس‌آزمون از پیش‌آزمون

اندازه اثر	سطح معناداری	F	میانگین مجذورات	درجه آزادی	مجموع مجذورات	منبع تغییرات	متغیرها
325/0	008/0	196/2	102/8	1	102/8	بین گروهی	تصویر بدنی
			688/3	58	923/213	درون‌گروهی
				59	025/222	کل
299/0	044/0	359/1	925/10	1	925/10	بین گروهی	سلامت عمومی
			035/8	58	068/466	درون‌گروهی
				59	993/476	کل
613/0	001/0	358/7	365/81	1	365/81	بین گروهی	خودکارآمدی عمومی
			057/11	58	316/641	درون‌گروهی
				59	681/722	کل

نتایج آزمون­های آماری انجام‌شده نشان داد که فعالیت بدنی و بازی‌های تفریحی فردی بر تصویر بدنی (008/0 = P) با اندازه اثر 325/0؛ بر سلامت عمومی (04/0 = P) با اندازه اثر 299/0 و خودکارآمدی عمومی (001/0 = P) با اندازه اثر 613/0 تأثیر معنی­داری دارد (05/0 ≥ P).

 

بحث و نتیجه‌گیری

هدف از پژوهش حاضر بررسی اثر فعالیت بدنی و بازی‌های تفریحی فردی بر بهبود نیمرخ روانشناختی کودکان و نوجوانان مبتلابه اضطراب کرونا بود. نتایج پژوهش نشان داد که فعالیت بدنی و بازی‌های تفریحی فردی بر تصویر بدنی کودکان و نوجوانان مبتلابه اضطراب کرونا اثر معنی‌داری دارد. این نتیجه با نتایج گارسیا و همکاران (2021)، فرناندز (2021)، صدقیان و همکاران (1399)، فراهاني و خسروي (1398)، زارع (1397)، اسکندرنژاد و فتح زاده (1396)، بلبلی و همکاران (1392)، جوادیان صراف و همکاران (1387)، پاپاسوماس و همکاران (2018)، نتومانیس و همکاران (2017)، کولولو و همکاران (2012) و بويد و همكاران (2002) همسو است. زارع (1397) در تحقیق خود که با هدف بررسی نقش ورزش بر بهبود وضعیت تصویر بدنی اعضای هیئت‌علمی دانشگاه شیراز خود ­پی­برد که بهبود مشارکت ورزشی سبب می­گردد تا وضعیت تصویر بدنی اعضای هیئت‌علمی دانشگاه شیراز بهبود یابد. اسکندرنژاد و فتح زاده (1396) در تحقیق خود که با هدف اثر ورزش ایروبیک بر نگرانی از تصویر ذهنی بدن، بحران هویت و شاخص توده بدن، در دختران نگران از تصویر ذهنی بدن انجام گرفت، پس از بررسی­های خود پی بردند که اثر مشارکت در یک دوره فعالیت ورزشی ایروبیک، سبب کاهش شاخص توده بدنی، نگرانی از تصویر بدنی و بحران هویت در میان دانش‌آموزان موردمطالعه شد. بلبلی و همکاران (1392) پژوهشی با عنوان تأثیر ساعات ورزش بر تصویر بدنی، توده بدنی و اضطراب اجتماعی در دانش آموزان نشان دادند که تمرین­های ورزشی بر بهبود تصویر بدنی و کاهش توده بدنی و اضطراب اجتماعی تأثیر داشته است. جوادیان صراف و همکاران (1387) با تحقیقی با عنوان اثر روش­هاي تمريني آيروبيك و يوگا بر مؤلفه‌های خود توصيفي بدني دانشجويان دختر به این نتیجه رسید که تمرينات يوگا در بهبود برخي از مؤلفه‌های خود توصيفي بدني از مزيت نسبي برخوردار است. پاپاسوماس و همکاران (2018) در تحقیق خود که با هدف وضعیت تصویر بدنی ورزشکاران خارج‌شده از ورزش حرفه­ای انجام گرفت، پس از بررسی­های خود پی بردند که تصویر بدنی ورزشکاران پس از خروج از ورزش حرفه­ای به‌شدت کاهش می­یابد که این مسئله نشان‌دهنده نقش ورزش بر بهبود وضعیت تصویر بدنی در میان افراد می­باشد. نتومانیس و همکاران (2017) در تحقیق خود که با هدف بهبود انگیزش مشارکت ورزشی انجام گرفت، پس از بررسی­های خود پی­بردند که بهبود وضعیت تصویر بدنی به‌واسطه ورزش یکی از دلایل مهم در مسیر بهبود وضعیت انگیزش مشارکت ورزشی می­باشد. کولولو و همکاران (2012) در تحقیقی که بر روی نوجوانان 15 ساله انجام دادند به این نتیجه رسیدند که برخی فاکتورهای روانی ازجمله عزت‌نفس و خود توصیفی بدنی با میزان فعالیت بدنی رابطه دارد و ورزش فاکتوری است در جهت بهبود این سلامت روانی نوجوانان. بويد و همكاران (2002) در تحقيقي به اثر مثبت تمرينات بدني بر مؤلفه­هاي خودتوصيفي بدني مانند آمادگي بدني، لياقت ورزشي و قدرت بدني در دانشجويان دختر اشاره کردند. خودتوصیفی بدنی بازنمایی درونی ظاهر بیرونی فرد است که این بازنمایی ابعاد جسمانی، ادراکی و نحوه نگرش فرد نسبت به بدن خود را در برمی‌گیرد و بدن و توانائی خود را درك می­کند (برزکسکی و بایر¹³، 2005). از سویی به نظر می­رسد که سطوح فعالیت­های بدنی، نقش میانجی بر روی افزایش نگرش مثبت نسبت به تصویر بدنی خویشتن داشته باشد. شرکت در فعالیت­های بدنی موجب افزایش سطح توانایی­ها و آمادگی بدنی فرد می­شود و این مورد به‌نوبه خود می‌تواند موجب تغییر نوع ارزیابی و برآورد فرد از قابلیت‌های خود می‌شود. بااین‌حال چالش‌های بیماری سرطان با مشکلات جدی در ابعاد جسمانی و روانی در فرد همراه است و فعالیت بدنی با بهبود شرایط جسمانی و روانی می‌تواند اثربخشی مثبتی برای فرد در پی داشته باشد. همچنین سونستروم پیشنهاد کرده است که عوامل افزایش اعتمادبه‌نفس به دنبال انجام فعالیت بدنی می‌تواند به افزایش آمادگی بدنی، برآورده شدن اهداف حرکتی و درنتیجه احساس بهتر از وضعیت بدنی و افزایش حس لیاقت، بهبود رفتارهای سلامتی چون خواب و تغذیه مناسب و مواجه‌شدن با تجارب اجتماعی به دنبال فعالیت با سایر افراد باشند. این عوامل می‌تواند به‌نوبه خود احساس رضایتمندی فرد به خود را بهبود بخشند. همچنین شرکت در فعالیت بدنی منظم در آغاز ممکن است عوامل تقویت‌کننده بیولوژیکی ازجمله افزایش تون عضله، استقامت و کاهش وزن بدن و چربی را به دنبال داشته باشد که این عوامل نیز ممکن است بر ادراک فرد از خویشتن اثر داشته باشد. از سویی شرکت در تمرینات می‌تواند باعث دستیابی به وزن مطلوب و کاهش درصد چربی بدن شده باشد که این عامل نیز می‌تواند در کسب نتایج فرضیه حاضر گذار باشد. بااین‌حال تشویق زنان بعد از عمل‎ جراحی سرطان پستان به افزایش فعالیت بدنی می‌تواند زمینه بهبود حالات روانشناختی را فراهم آورد.

نتایج پژوهش نشان داد که فعالیت بدنی و بازی‌های تفریحی فردی بر سلامت روان کودکان و نوجوانان مبتلابه اضطراب کرونا اثر معنی‌داری دارد. آنچه مسلم است و نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد، تأثیر ورزش و فعالیت­هاي ورزشی را بر سلامت روانی نمی­توان انکار کرد. در تبیین این امر می­توان چنین استدلال کرد که احتمالاً این تأثیر می‌تواند بر اساس یکی از مدل‌های موجود در این زمینه باشد.

1. مدل روان‌شناختی سونستروم¹⁴ (1978) این مدل فرض می‌شود که شرکت در فعالیت‌های جسمانی، توانایی را که به‌طور مثبت خودباوری فرد را تحت تأثیر قرار داده، منجر به بالا رفتن عزت‌نفس او می‌شود (سونستروم،1978). یافته‌ها مختلف ازجمله فعالیت‌های مک ماهان¹⁵ (1990) نشان می­دهند فعالیت­های جسمانی منجر به افزایش عزت‌نفس می­گردد. بدیهی است که افزایش عزت‌نفس تغییراتی در جهت مثبت، در روابط بین فردي و شبکه اجتماعی فرد به وجود می‌آورد و چنین تغییراتی در جهت افزایش سلامت روان انسان است، چرا که گسترش شبکه اجتماعی چه به‌طور مستقیم یعنی از طریق یافتن دوستان جدید و چه به‌طور غیرمستقیم از طریق افزایش عزت‌نفس و برقراري رابطه بین فردي بر اساس الگوي ارتباطی جرات ورزانه، فرد را در مقابل رویدادهاي استرس‌زا مقاوم می‌سازد.

2. مدل روان‌شناختی باهرک¹⁶ ومرگان¹⁷ (1978) که مبتنی بر فرضیه حواس‌پرتی است. در این مدل فرض می‌شود که فعالیت‌های ورزشی به‌عنوان عامل حواس‌پرتی یا عامل رها کننده فرد از محرکات و احساسات استرس‌زا عمل می‌کنند که این امر می‌تواند منجر به بهبود روان‌شناختی فرد شود. واقعیت این است که تداوم بسیاري از اختلالات روانشناختی از قبیل اختلالات اضطرابی و اختلالات خلقی به دلیل تمرکز بر تفکرات و نگرش‌های منفی است. بر این اساس یکی از مداخله‌های روان‌شناختی این است که فرد را از تمرکز تفکرات منفی و جنبه‌های استرس‌زای زندگی دورنگه دارند که فعالیت‌های ورزشی نیز همین نقش را به‌وسیله ویژگی حواس‌پرتی، به‌خوبی ایفا می‌کند و فرد را از گرفتار شدن در حلقه معیوب نجات می‌دهد.

3. مدل زیست‌شناختی: در این مدل گفته می‌شود علت تأثیر فعالیت‌های بدنی بر سلامت روانی، تغییرات بیوشیمیایی و زیست‌شناختی است چرا که بسیاري از پژوهشگران به نحوه عملکرد مغز در افراد افسرده توجه می‌کنند و از مغز به‌عنوان مرکز فرماندهی بدن یاد می‌نمایند. مغز دستورات خود را از طریق مواد شیمیایی موسوم به ناقل‌های عصبی منتقل می‌کند. دانشمندان تخمین می‌کنند که در بدن انسان صدها نوع ناقل عصبی وجود دارد ولی فقط 30 نوع از آن‌ها شناسایی‌شده که تنها سه نوع ناقل عصبی با افسردگی رابطه دارد، نوراپینفرین، سروتونین و دوپامین. این سه نوع ناقل عصبی در مناطقی از مغز فعال هستند که فعالیت‌های اشتباه در زمان افسردگی را کنترل می‌کنند. به‌عنوان مثال نوراپینفرین، در راه ارتباطی گسترده بین مراکز لذت مغز، هیپوتالاموس و دستگاه کناري عمل می­کند. این مراکز به کمک هم هیجان‌ها، تمایلات فیزیکی مانند اشتها، خواب و میل جنسی و واکنش ما نسبت به استرس را کنترل می‌کنند. در افراد افسرده سطح این ناقل‌های عصبی به‌طور چشمگیري پایین می‌آید (حسنی و همکاران،1391).

در رابطه با تأثیر ورزش بر روی سیستم بیولوژیک نورول و بلس (1998) طي مطالعه‌ای بر روي افسران به اين نتيجه رسيدند كه شركت در فعالیت‌های بدني موجب افزايش آمادگي قلبي- عروقي آزمودنی‌ها شده و اين بهبود در شاخص قلبي- عروقي كاهش افسردگي، اضطراب و افزايش رضايت شغلي را به همراه دارد. كلپ و همكارانش (1999) اظهار می‌کند كه تمرينات بدني از دو راه در اصلاح خلق‌وخو تأثير دارد؛ يكي رهاشدن آندروفين و دوم با كاهش سطوح كورتيزول (هورموني كه با فشار عصبي در خون ترشح می‌شود. آندروفين‌ها داروهاي طبيعي كاهش درد هستند سبب به وجود آمدن احساسات خوشايند مي‌شوند. تمرينات بدني اثر افزایش‌دهنده‌ای در سطوح آندروفين دارد. از طرفي ديلورنزو (1999) و برخي از محققان ديگر به اين نتيجه رسيدند كه تمرينات مناسب بدني در افزايش سطوح سرتونين (هورمون مؤثر در اصلاح خلق‌وخو) تأثير بسزايي دارند.

نتایج پژوهش نشان داد که فعالیت بدنی و بازی‌های تفریحی فردی بر خودکارآمدی کودکان و نوجوانان مبتلابه اضطراب کرونا اثر معنی‌داری دارد. این نتیجه با نتایج آقاخانبابائی و همکاران (1395)، سلحشوری و قطنیان (1390)، مظلومی و همکاران (1389) جیاوجیا و همکاران (2016)، استایانو و همکاران (2016)، چانگ و همکاران (2013)، پیترسون (2012) و سانتوس و همکاران (2012) همسو است. آقاخانبابائی و همکاران (1395) در تحقیق خود که با هدف بررسی نقش میانجی­گری خودکارآمدی در رابطه بین حمایت اجتماعی و مشارکت در فعالیت بدنی پی­بردند که بین شرکت در فعالیت بدنی و خودکارآمدی رابطه معناداری وجود دارد. سلحشوری و قطنیان (1390) در تحقیق خود که با هدف ارتباط میان پرخاشگری، احساس خودکارآمدی و عملکرد ورزشی انجام گرفت، پی­بردند بین خودکارآمدی و عملکرد ورزشی ورزشکاران رابطه معناداری وجود دارد. مظلومی و همکاران (1389) در تحقیق خود که با هدف بررسی ورزش و ارتباط آن با خودکارآمدی در میان کارکنان شهر یزد انجام گرفت دریافتند که بین ورزش و خودکارآمدی رابطه معناداری وجود دارد. جیاوجیا و همکاران (2016) در تحقیق خود که با هدف بررسی رابطه میان فعالیت بدنی و خودکارآمدی پی­بردند که میان فعالیت بدنی و تفریح فعال و خودکارآمدی رابطه معناداری وجود دارد. استایانو و همکاران (2016) در تحقیق خود که با هدف تأثیر فعالیت بدنی بر میزان خودکارآمدی پی­بردند که فعالیت بدنی سبب بهبود خودکارآمدی در میان افراد می­گردد. چانگ و همکاران (2013) در تحقیق خود که با هدف بررسی تأثیر شرکت در فعالیت­های ورزشی بر میزان برخی متغیرهای اجتماعی افراد انجام گرفت، پس از بررسی­های خود پی­بردند که شرکت در فعالیت­های ورزشی به علت ایجاد تعاملات بین فردی سبب بهبود خودکارآمدی در میان افراد می­گردد. پیترسون (2012) در تحقیق خود به بررسی نقش خودکارآمدی در رابطه میان شرکت در فعالیت­های ورزشی و حمایت اجتماعی پرداختند. آنان در تحقیق خود پس از بررسی­های انجام‌گرفته شده پی بردند که شرکت در فعالیت­های ورزشی سبب بهبود خودکارآمدی می­گردد. سانتوس و همکاران (2012) در تحقیق خود که با هدف بررسی رابطه میان شرکت در فعالیت ورزشی و خودکارآمدی انجام گرفت، پس بررسی­های خود پی­بردند که شرکت در فعالیت­های ورزشی سبب بهبود و توسعه خودکارآمدی افراد می­گردد. در تبیین این نتیجه می­توان گفت مطابق نظر باندورا، خودکارآمدی یک فرد مبتنی بر چهار منبع اطلاعاتی مهم است: تجربیات ماهرانه یا موفقیت‌آمیز (تجربه­های قبلی، موفقیت و شکست)، تجربیات الگو برداری در مورد مشاهده­ی عملکردها، موفقیت­ها و شکست­های دیگران، ترغیب اجتماعی (ترغیب کلامی از همنوعان، همکاران و خویشاوندان) و حالت­های عاطفی و فیزیولوژیکی؛ که افراد بر اساس آن‌ها توانایی، نیرو و آسیب­پذیری خود نسبت به عملکرد نادرست خود را مورد قضاوت قرار می­دهند (دانش و همکاران، 1394). تجربیات گذشته­ی فرد مجموعه­ی کلی تجربیاتی را ایجاد می­کند که به شرایط جدید منتقل می­شود. حس خودکارآمدی زمانی که فرد قادر است بر موانع چالش‌برانگیز با پشتکار فائق آید، پیشرفت می­کند. تجربه­ای که اطمینان فرد به توانایی­هایش را مهیا می­سازد و به فرد اجازه می‌دهد که مشکلات و شکست‌ها را بدون از دست دادن اعتمادبه‌نفس تحمل کند (اصغری و همکاران، 1387). اجرای فعالیت­های ورزشی فرد را با چالش­های جدیدی روبرو می­کند که فائق آمدن بر این چالش­ها می‌تواند باعث افزایش خودپنداره عملکردی و خودکارآمدی شود. همچنین معمولاً موفقیت­ها باعث خودکارآمدی می­شوند، درحالی‌که شکست­ها میزان آن را کاهش می­دهند؛ به‌عبارت‌دیگر همان‌گونه که باندورا اشاره می­کند، پس‌ازآنکه حس خودکارآمدی قوی از طریق موفقیت­های مکرر ایجاد شد، شکست­های اتفاقی نمی‌توانند بر آن تأثیر منفی بگذارند (کوربانگلو و همکاران، 2003). افرادی که به­طور ماهرانه فعالیت­های خود را انجام می­دهند و بر کارها تسلط دارند، حس کارآمدی قوی­تری دارند و این امر نه‌تنها برای آنان احساس خوشایندی ایجاد می­کند، بلکه احتمال تکرار موفقیت­ها را افزایش می‌دهد بااین‌حال انجام حرکات کنترل‌شده و برنامه‌ریزی مناسب در جهت اجرای برنامه‌های ورزشی می‌تواند موفقیت‌های حرکتی فرد را افزایش دهد و درنتیجه خودکارآمدی فرد را افزایش دهد. بااین‌حال و به‌طورکلی فعالیت بدنی و بازی‌های تفریحی فردی بر بهبود نیمرخ روانشناختی کودکان و نوجوانان مبتلابه اضطراب کرونا و لذا پیشنهاد می‌شود برنامه ویژه‌ای برای این افراد در نظر شود و انگیزه مشارکت و حضور در برنامه‌های ورزشی در آنان ارتقاء یابد.

 

تشکر و قدردانی

نویسندگان مقاله از همکاری تمامی افراد شرکت‌کننده در این پژوهش تشکر و قدردانی  می‌نمایند. همچنین از داوران محترم، جهت ارائه نظرهای ساختاری و علمی سپاسگزاری می‌گردد.

 

منابع

Aghakhanbabaei, M., Motafari, A., Poursoltan-Zarandi, H. (2016). The mediating role of self-efficacy in the relationship between social support and participation in physical activity among students, Contemporary Research in Sports Management, 6(11), 63-72. (In Persian). DOI: https://journals.basu.ac.ir/article_1612.html.

Bolboli, L., Habibi, Y., Rajabi, A. (2013). The effect of exercise hours on body image, body mass and social anxiety in students. Journal of School Psychology. 2(2). 29-43. (In Persian). DOI: https://jsp.uma.ac.ir/article_61.html.

Borzekoeski, D.L, & Bayer, A.M, (2005), Body image and media use among adolescents, Adolescent Medicine Clinics.16 (2), 289 – 302. DOI: https://www.researchgate.net/profile/Dina-Borzekowski/publication/7648354.

Boyd, M.P., Weinmann, C., and Yin, Z. (2002). “The relationship of physical self – perceptions and Goal Orientations to intrinsic motivation for exercise”. Journal of sport behavior, 25(1),PP: 1-18. DOI: https://scholar.google.com/scholar?hl=en&as_sdt. 

Cheng L.A., Mendonca G, Cazuza J. Júnior F., (2013). Physical activity in adolescents: analysis of the social influence of parents and friends. Sociedade Brasileira de Pediatria. Published by Elsevier http://dx.doi.org/10.1016/j.jped.2013.05.006. 

Cruyff, J. (2020). The impact of the Covid-19 on the management of sport organizations. Johan Cruyff Institute. DOI: https://scholar.google.com/scholar?hl=en&as_sdt.

Dan, Zh. (2020). China adopts non-contact free consultation to help the public cope with the psychological pressure caused by new coronavirus pneumonia. Asian Journal of Psychiatry. Available online 10 April 2020, In Press. DOI: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7151293/.

Eskandernejad, M., Fathzadeh, L. (2017). The effect of aerobic exercise on body image concerns, identity crisis and body mass index in girls concerned about body image, Quarterly Journal of Health Promotion Management, 6(2), 42-34. (In Persian). DOI: https://jhpm.ir/browse.php?a_id=654&sid=1&slc_lang=fa

Evans, A. B., Blackwell, J., Dolan, P., Fahlén, J., Hoekman, R., Lenneis, V., & Wilcock, L. (2020). Sport in the face of the COVID-19 pandemic: towards an agenda for research in the sociology of sport. European Journal for Sport and Society, 17(2), 85-95.‏ DOI: https://doi.org/10.1080/16138171.2020.1765100

Fernandes, M. P., Bomfim, E. S., de Almeida, L. A. B., & Santos, C. P. C. D. (2021). Association of Profile of Physical Activity with Body Self-Image in Obese Individuals Post-Bariatric Surgery. Bariatric Surgical Practice and Patient Care, 16(2), 116-122.‏ DOI: https://scholar.google.com/scholar?hl=en&as_sdt.

Garcia, A. C., Sousa, R., Varela, A., & Monteiro, L. (2021). Bullying, physical activity, and body image among Brazilian students. Journal of health psychology, 26(10), 1661-1673.‏ DOI: https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1359105319884598.

Hughes, D., Saw, R., Perera, N. K. P., Mooney, M., Wallett, A., Cooke, J., & Broderick, C. (2020). The Australian Institute of Sport framework for rebooting sport in a COVID-19 environment. Journal of Science and Medicine in Sport. DOI: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1440244020305272.

Jakobsson, J., Malm, C., Furberg, M., Ekelund, U., & Svensson, M. (2020). Physical activity during the coronavirus (COVID-19) pandemic: prevention of a decline in metabolic and immunological functions. Frontiers in Sports and Active Living, 2, 57. DOI: https://scholar.google.com/scholar?hl=en&as_sdt=0%2C5&q.

Javadian-Sarraf, N., Imam, T. (2008). The effect of aerobic and yoga training methods on female students' self-descriptive body components, Scientific Research Journal of Principles of Mental Health, Fall, Year 10, Issue 3 (39), pp. 230-221. (In Persian). DOI: https://jfmh.mums.ac.ir/article_1695.html.

Kololo, Hanna.Guszkowska, Monika.Mazur, Joanna.Dzielska,Anna. (2012).Self-efficacy,self-esteemand body image as psychological determinants of 15-year-old adolescents physical activity leavels.Human movement. vol. 13 (3), 264– 270. DOI: https://scholar.google.com/scholar?hl=en&as_sdt=0%2C5&q.

Mazloumi, S., Mohammadi, M., Marvati, M. (2010). Exercise and its relationship with self-efficacy based on the model of stages of change in employees of Yazd in 2008; Journal of Kerman University of Medical Sciences; 4, 346-354. (In Persian). DOI: https://sid.ir/paper/289/fa

Mousavi Moghadam, S., Tavan, H., Sayeh Miri Korosh, N. (2014). Study of the general health status of male and female students in middle school in Ilam city in 2013-2014. Scientific Journal of Ilam University of Medical Sciences. 22 (2): 57-65. (In Persian). DOI: https://sjimu.medilam.ac.ir/browse.php?a_id=1088&sid=1&slc_lang.

Narici, M., De Vito, G., Franchi, M., Paoli, A., Moro, T., Marcolin, G., & Di Girolamo, F. G. (2020). Impact of sedentarism due to the COVID-19 home confinement on neuromuscular, cardiovascular and metabolic health: Physiological and pathophysiological implications and recommendations for physical and nutritional countermeasures. European Journal of Sport Science, 1, 1-22. DOI: https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/17461391.2020.1761076.

Papathomas, A., Petrie, T. A., & Plateau, C. R. (2018). Changes in body image perceptions upon leaving elite sport: The retired female athlete paradox. Sport, Exercise, and Performance Psychology, 7(1), 30.‏ DOI: https://psycnet.apa.org/fulltext/2017-51601-001.html.

Peterson M.S., (2012). The role of self-efficacy as a mediator between parent social support and physical activity in male and female adolescents. University of South Carolina. p. 79. DOI: https://www.proquest.com/openview/7b4c88fe34126210fca90.

 Qin, F., Song, Y., Nassis, G. P., Zhao, L., Dong, Y., Zhao, C., & Zhao, J. (2020). Physical Activity, Screen Time, and Emotional Well-Being during the 2019 Novel Coronavirus Outbreak in China. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(14), 5170. DOI: https://www.mdpi.com/1660-4601/17/14/5170.

Salahshouri, F., Sepideh, Q. (2011). The relationship between aggression, self-efficacy and sports performance, First National Conference of New Scientific Achievements in the Development of Sports and Physical Education, Gorgan, Islamic Azad University, Gorgan Branch. (In Persian). DOI:
https://civilica.com/doc/167679.

Schellhorn, P., Klingel, K., & Burgstahler, C. (2020). Return to sports after COVID-19 infectionDo we have to worry about myocarditis? European Heart Journal. DOI: https://academic.oup.com/eurheartj/article/41/46/4382/5841105.

Staiano, A. E., Beyl, R. A., Hsia, D. S., Katzmarzyk, P. T., & Newton, R. L. (2016). Twelve weeks of dance exergaming in overweight and obese adolescent girls: transfer effects on physical activity, screen-time, and self-efficacy. Journal of Sport and Health Science.‏ DOI: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S209525461630103X.

Szymanski, M., Wolfe, R. A., Danis, W., Lee, F., & Uy, M. A. (2020). Sport and international management: Exploring research synergy. Thunderbird International Business Review. DOI: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/tie.22139.

Timpka, T. (2020). Sport in the tracks and fields of the corona virus: Critical issues during the exit from lockdown. Journal of Science and Medicine in Sport. DOI: https://scholar.google.com/scholar?hl=en&as_sdt=0%2C5&q.

Wackerhage, H., Everett, R., Krüger, K., Murgia, M., Simon, P., Gehlert, S., & Schönfelder, M. (2020). Sport, Exercise and COVID-19, the Disease Caused by the SARS-CoV-2 Coronavirus. Dtsch Z Sportmed, 71, E1-E12. DOI: https://www.research.unipd.it/handle/11577/3340446.

Xiang, Y.T., Yang, Y., Zhang, W. Li, L., Zhang, Q, Cheung, T. (2020). Timely mental health care for the 2019 novel coronavirus outbreak is urgently needed. DOI: https://scholar.google.com/scholar?hl=en&as_sdt=0%2C5&q.

XiaoXia, S., Ping, X., McBride, R. E., JiLing, L., & Thornton, M. A. (2016). At-risk boys' social self-efficacy and physical activity self-efficacy in a summer sports camp. Journal of Teaching in Physical Education, 35(2), 159-168.‏ DOI: https://www.cabidigitallibrary.org/doi/full/10.5555/20163169655.

Zare, A. (2018). Studying the role of exercise on the body image of Shiraz University faculty members, National Conference of the Sports Management Association, Payam Noor University, Tehran. (In Persian). DOI: https://itt.cfu.ac.ir/article_1064_8585c0041345cc68469806d7b646e3fd.

 

 

---

[1]  Coronavirus pneumonia

[2]  Dan

[3]  Xiang

[4]  Ying

[5]  Bloch

[6]  Timpka

[7]  Szymanski

[8]  Schellhorn

[9]  Hughes

[10]  Wackerhage

[11]  Sahu

[12]  - Sherer

[13]  Borzekoeski& Bayer

[14]  Sonstroem

[15]  Macmahan

[16]  Baherk

[17]  Morgan