تستوسترون و کورتيزول بزاقي در ورزشکاران نخبه ي پاورلیفتینگ: ارتباط با علائم اوليه ي بيش تمريني
الموضوعات : فصلنامه زیست شناسی جانوری
1 - گروه علوم پایه، دانشگاه دریانوردی و علوم دريايی چابهار، چابهار، ایران
الکلمات المفتاحية: كورتيزول, تستوسترون, بيشتمريني, پرسشنامهي علائم اوليهي بيشتمريني, هورمون,
ملخص المقالة :
هدف از اين تحقيق بررسي ارتباط بين غلظت تستوسترون و کورتيزول بزاقي با نمرات حاصل از پرسشنامة علائم اوليهي بيشتمريني در ورزشکاران نخبهي پاورلیفتینگ بود. تعداد 15 نفر از ورزشکاران نخبهي پاورلیفتینگ (با ميانگين و انحراف استاندارد سن 8/3 ± 8/22 سال، قد 50/6 ± 178 سانتيمتر، وزن 30/10 ± 53/86 كيلوگرم، شاخص تودهي بدني 40/2 ± 07/28 كيلوگرم/مجذور قد به متر و چربي بدن 67/2 ± 87/9 درصد) به صورت هدف دار به عنوان نمونهي آماري انتخاب شدند. در روز استراحت نمونهي بزاق ورزشکاران طي سه مرحله (ساعت 8 و 11 صبح و 5 بعدازظهر) براي تعيين ميانگين غلظت اين دو هورمون در طول روز گرفته شد. در همان روز و بين مرحله ي اول و دوم نمونه گيري بزاقي پرسشنامهي علائم اولية بيشتمريني (طراحي شده توسط گروه مطالعات بيشتمريني انجمن فرانسوي طب ورزشي) شامل 54 سوال به صورت" بله، خير" به ورزشکاران ارائه شد. تجزيه و تحليل دادهها بين نمرات حاصل از پرسشنامه و غلظت تستوسترون رابطة قابل توجه و معکوس نشان داد (05/0 ≥ p). همچنين، بين نمرات حاصل از پرسشنامه و نسبت تستوسترون به کورتيزول رابطه معنادار و معکوس بدست آمد (05/0 ≥ p)، در حالي که بين نمرات حاصل از پرسشنامه و غلظت کورتيزول رابطه ي معناداري مشاهده نشد (05/0 ≤ p). با توجه به نتايج حاصل از تحقيق حاضر می‌توان عنوان كرد ميزان غلظت هورمون تستوسترون با ساير علائم پديده بيشتمريني كه با استفاده از پرسشنامه رواني علائم اوليه بيشتمريني به دست آمده است ارتباط معناداري دارد.
1. Baghaei S, Tadibi V, Amiri E, Giboin LS. Subjective and objective variables of overtraining syndrome in female soccer players: A longitudinal study. Science & Sports. 2022 Sep 1;37(5-6):459-67..[In Persian]
2. Buyse L, Decroix L, Timmermans N, Barbe K, Verrelst R, Meeusen R. Improving the diagnosis of nonfunctional overreaching and overtraining syndrome. Medicine & Science in Sports & Exercise. 2019 Dec 1;51(12):2524-30.
3. Cadegiani FA, Kater CE. Hormonal aspects of overtraining syndrome: a systematic review. BMC Sports Science, Medicine and Rehabilitation. 2017 Dec;9:1-5.
4. Cadegiani FA, Kater CE. Novel causes and consequences of overtraining syndrome: the EROS-DISRUPTORS study. BMC Sports Science, Medicine and Rehabilitation. 2019 Dec;11:1-3.
5. Cadegiani FA, da Silva PH, Abrao TC, Kater CE. Diagnosis of Overtraining Syndrome: Results of the Endocrine and Metabolic Responses on Overtraining Syndrome Study: EROS‐DIAGNOSIS. Journal of Sports Medicine. 2020;2020(1):3937819.
6. Costa LO, Samulski DM. Overtraining em atletas de alto nível: uma revisão literária. Revista Brasileira de Ciência e Movimento. 2005;13(2):123-34.
7. Filaire E, Bernain X, Sagnol M, Lac G. Preliminary results on mood state, salivary testosterone: cortisol ratio and team performance in a professional soccer team. European journal of applied physiology. 2001 Dec;86:179-84.
8. Handziski Z, Maleska V, Petrovska S, Nikolik S, Mickoska E, Dalip M, Kostova E. The changes of ACTH, cortisol, testosterone and testosterone/cortisol ratio in professional soccer players during a competition half-season. Bratislavské lekárske listy. 2006 Jan 1;107(6/7):259.
9. Kargarfard M, Amiri E, Shaw I, Shariat A, Shaw BS. Salivary Testosterone and Cortisol Concentrations, and Psychological Societe Francaise de Medecine du Sport Overtraining Scores as Indicators of Overtraining Syndromes among Elite Soccer Players. Journal of Sport Psychology/Revista de Psicología del Deporte. 2018 Jan 1;27(1). [In Persian]
10. Kellmann M, Kallus KW. Recovery-stress questionnaire for athletes. InThe Recovery-Stress Questionnaires 2001 (pp. 76-136). Routledge.
11. Kraemer WJ, Fragala MS, Watson G, Volek JS, Rubin MR, French DN, Maresh CM, Vingren JL, Hatfield DL, Spiering BA, Yu-Ho J. Hormonal responses to a 160-km race across frozen Alaska. British journal of sports medicine. 2008 Feb 1;42(2):116-20.
12. Kraemer WJ, Loebel CC, Volek JS, Ratamess NA, Newton RU, Wickham RB, Gotshalk LA, Duncan ND, Mazzetti SA, Gómez AL, Rubin MR. The effect of heavy resistance exercise on the circadian rhythm of salivary testosterone in men. European journal of applied physiology. 2001 Feb;84:13-8.
13. Lehmann M, Gastmann U, Baur S, Liu Y, Lormes W, Opitz-Gress A, Reißnecker S, Simsch C, Steinacker JM. Selected parameters and mechanisms of peripheral and central fatigue and regeneration in overtrained athletes. InOverload, Performance incompetence, and regeneration in Sport 1999 (pp. 7-25). Boston, MA: Springer US.
14. Lehmann M, Knizia K, Gastmann U, Petersen KG, Khalaf AN, Bauer S, Kerp L, Keul J. Influence of 6-week, 6 days per week, training on pituitary function in recreational athletes. British journal of sports medicine. 1993 Sep 1;27(3):186-92.
15. Maso F, Lac G, Filaire E, Michaux O, Robert A. Salivary testosterone and cortisol in rugby players: correlation with psychological overtraining items. British journal of sports medicine. 2004 Jun 1;38(3):260-3.
16. McGuigan MR, Egan AD, Foster C. Salivary cortisol responses and perceived exertion during high intensity and low intensity bouts of resistance exercise. Journal of sports science & medicine. 2004 Mar 1;3(1):8.
17. Meeusen R, Duclos M, Foster C, Fry A, Gleeson M, Nieman D, Raglin J, Rietjens G, Steinacker J, Urhausen A. Prevention, diagnosis, and treatment of the overtraining syndrome: joint consensus statement of the European College of Sport Science and the American College of Sports Medicine. Medicine and science in sports and exercise. 2013 Jan 1;45(1):186-205.
18. Meeusen R, Duclos M, Gleeson M, Rietjens G, Steinacker J, Urhausen A. Prevention, diagnosis and treatment of the Overtraining Syndrome. European Journal of Sport Science. 2006 Mar 1;6(1).
19. Meeusen R, Piacentini MF, Busschaert B, Buyse L, De Schutter G, Stray-Gundersen J. Hormonal responses in athletes: the use of a two bout exercise protocol to detect subtle differences in (over) training status. European journal of applied physiology. 2004 Mar;91:140-6.
20. Monnier JF, Aïssa Benhaddad A, Micallef JP, Mercier J, Brun JF. Relationships between blood viscosity and insulin‐like growth factor I status in athletes. Clinical hemorheology and microcirculation. 2000 Jun;22(4):277-86.
21. Pruessner M, Hellhammer DH, Pruessner JC, Lupien SJ. Self-reported depressive symptoms and stress levels in healthy young men: associations with the cortisol response to awakening. Biopsychosocial Science and Medicine. 2003 Jan 1;65(1):92-9.
22. Sheffield-Moore M, Urban RJ. An overview of the endocrinology of skeletal muscle. Trends in Endocrinology & Metabolism. 2004 Apr 1;15(3):110-5.
23. Tremblay MS, Copeland JL, Van Helder W. Effect of training status and exercise mode on endogenous steroid hormones in men. Journal of applied physiology. 2004 Feb;96(2):531-9.
24. Urhausen A, Gabriel HH, Weiler B, Kindermann W. Ergometric and psychological findings during overtraining: a long-term follow-up study in endurance athletes. International journal of sports medicine. 1998 Feb;19(02):114-20.
25. Weakley J, Halson SL, Mujika I. Overtraining syndrome symptoms and diagnosis in athletes: where is the research? A systematic review. International journal of sports physiology and performance. 2022 Mar 23;17(5):675-81.
زیستشناسی جانوري، سال هجدهم، شماره اول، پاییز 1404، صفحات 38-29، پیرانی
Salivary Testosterone and Cortisol in Powerlifting: Correlation with Early Clinical Symptoms of the Overtraining
Hossein Pirani*
Department of Basic Sciences, Chabahar University of Maritime and Marine Sciences, Chabahar, Iran
*Corresponding author: hn.piranis@gmail.com
Received: 10 April 2025 Accepted: 14 July 2025
DOI: 10.60833/ascij.2025.1211814
Abstract
The purpose of this study was to investigate the relationship between score obtained from the overtraining questionnaire and the concentrations of salivary testosterone and cortisol in male Powerlifting. Fifty top-level male body-builders (Mean ± SD: age, 22.8 ± 3.8 y; height, 178 ± 6.5 cm; weight, 86.53 ± 10.3 kg; BMI 28.07 ± 2.4 kg/m2 and BF% 9.87 ± 2.67) volunteered to participate in the study. They were informed of the purpose and methods of the study before giving written consent to participate. They were asked to complete the overtraining questionnaire contains 54 question requiring answers of "yes" or "no". Then three saliva samples were taken immediately after getting up (at 8 am, 11 am and 5 pm) during a rest day. The results of data analyses showed a significant negative relation between the questionnaire score and testosterone concentration (p < 0.05, r = - 0.53) but not between the questionnaire score and cortisol concentration (p > 0.05, r = 0.22). Also, we noted a significant negative correlation between the testosterone/cortisol ratio and the questionnaire score (p < 0.05, r = - 0.52). The results showed that the questionnaire may be a useful tool for monitoring and preventing overtraining syndrome. Therefore, the best way to use this tool would be to carry out extensive follow up of an athlete during a sporting season, in order to compare various states of progressive tiredness with a baseline determined before the start of the season.
Keywords: Cortisol, testosterone, Psychological questionnaire, Hormone, Overtraining.
مقاله پژوهشی
تستوسترون و کورتيزول بزاقي در ورزشکاران نخبهي پاورلیفتینگ:
ارتباط با علائم اوليهي بيشتمريني
حسين پيرانی*
گروه علوم پایه، دانشگاه دریانوردی و علوم دريايی چابهار، چابهار، ایران
*مسئول مکاتبات: hn.piranis@gmail.com
تاریخ دریافت: 21/01/1404 تاریخ پذیرش: 23/04/1404
DOI: 10.60833/ascij.2025.1211814
چکيده
هدف از اين تحقيق بررسي ارتباط بين غلظت تستوسترون و کورتيزول بزاقي با نمرات حاصل از پرسشنامه‌ی علائم اوليهي بيشتمريني در ورزشکاران نخبهي پاورلیفتینگ بود. تعداد 15 نفر از ورزشکاران نخبهي پاورلیفتینگ (با ميانگين و انحراف استاندارد سن 8/3 ± 8/22 سال، قد 50/6 ± 178 سانتيمتر، وزن 30/10 ± 53/86 كيلوگرم، شاخص تودهي بدني 40/2 ± 07/28 كيلوگرم/مجذور قد به متر و چربي بدن 67/2 ± 87/9 درصد) به صورت هدف دار به عنوان نمونهي آماري انتخاب شدند. در روز استراحت نمونهي بزاق ورزشکاران طي سه مرحله (ساعت 8 و 11 صبح و 5 بعدازظهر) براي تعيين ميانگين غلظت اين دو هورمون در طول روز گرفته شد. در همان روز و بين مرحله ي اول و دوم نمونه گيري بزاقي پرسشنامهي علائم اوليه‌ی بيشتمريني (طراحي شده توسط گروه مطالعات بيشتمريني انجمن فرانسوي طب ورزشي) شامل 54 سوال به صورت" بله، خير" به ورزشکاران ارائه شد. تجزيه و تحليل دادهها بين نمرات حاصل از پرسشنامه و غلظت تستوسترون رابطه‌ی قابل توجه و معکوس نشان داد (05/0 ≥ p). همچنين، بين نمرات حاصل از پرسشنامه و نسبت تستوسترون به کورتيزول رابطه معنادار و معکوس بدست آمد (05/0 ≥ p)، در حالي که بين نمرات حاصل از پرسشنامه و غلظت کورتيزول رابطه ي معناداري مشاهده نشد (05/0 ≤ p). با توجه به نتايج حاصل از تحقيق حاضر می‌توان عنوان كرد ميزان غلظت هورمون تستوسترون با ساير علائم پديده بيشتمريني كه با استفاده از پرسشنامه رواني علائم اوليه بيشتمريني به دست آمده است ارتباط معناداري دارد.
کلمات كليدي: كورتيزول، تستوسترون، بيشتمريني، پرسشنامهي علائم اوليهي بيشتمريني، هورمون.
مقدمه
31 |
مواد و روشها
جامعه و نمونه آماري: جامعهي آماري تحقيق حاضر شامل كليهي ورزشكاران حرفهاي پاورلیفتینگ بود. تعداد 15 نفر از ورزشكاران پاورلیفتینگ در ردهي ملي به صورت هدف دار به عنوان نمونهي آماري برگزيده شدند. اين ورزشكاران به طور منظم شش جلسه در هفته تمرين داشتند و خود را براي شركت در مسابقات بينالمللي آماده مي كردند. با توجه به اين امر از كليه ورزشكاران نامبرده تست دوپينگ به عمل آمده بود و نتيجهي آن منفي بود. ساير متغيرهاي مورد بررسي شامل اندازهگيري قد، وزن، محاسبهي شاخص توده ي بدني و درصد چربي ورزشكاران بود.
32 |
پرسشنامهي علائم اوليه ي بيشتمريني: پرسشنامهي علائم اوليهي بيشتمريني، پرسشنامهي استانداردي است كه توسط يك موسسه فرانسوي (Consensus group on overtraining of the Societe Francaise de Medecine du Sport) طراحي گرديده است (گروه مطالعات بيشتمريني انجمن فرانسوي طب ورزشي). پرسشنامهي مذكور شامل 54 سوال با پاسخ " بلي، خير" است. سوالات پرسشنامه در ارتباط با علائم و نشانههاي اوليهي بيشتمريني از جنبههاي فيزيولوژيكي، ايمونولوژيكي، عملكردي و رواني است. تعداد پاسخهاي بلي به عنوان ملاك نمرهدهي به پرسشنامه ي مذكور در نظر گرفته شده است (1، 13). همانگونه كه عنوان شد پرسشنامهي مذكور يك پرسشنامهي استاندارد شده است كه در چندين تحقيق مورد استفاده قرار گرفته است (1، 2، 14). اما به منظور اطمينان بيشتر از نتايج حاصل از آن روايي پرسشنامهي مذکور با نظر خواهي از استادان تربيت بدني و روانشناسي صورت پذيرفت و پايايي پرسشنامه نيز با استفاده از ضريب آلفاي کرونباخ به دست آمد که برابر با 94/0 بود. در همان روزي كه نمونهي بزاق ورزشکاران گرفته شد پرسشنامهي علائم اوليهي بيشتمريني به آنها ارائه گرديد و پس از ارائهي توضيحات مختصري در ارتباط با اهداف تحقيق و دادن اطمينان در ارتباط با محرمانه بودن نتايج حاصل از تحقيق از هريك از ورزشكاران خواسته شد با دقت و صداقت به سؤالات پرسشنامه پاسخ دهند.
روش آماري: با توجه به رتبهاي بودن دادههاي جمعآوري شده از آمار توصيفي و ضريب همبستگي رتبهاي اسپيرمن توسط نرمافزار SPSS استفاده شد.
نتایج
نتايج تحقيق حاضر نشان داد بين ميانگين غلظت تستوسترون در طول روز و نتايج حاصل از پرسشنامهي علائم اوليهي بيشتمريني رابطهي معكوس و معناداري (53/0- = r ، 05/0 > p) وجود دارد. از سوي ديگر بين ميانگين نسبت تستوسترون به كورتيزول در طول روز و نتايج حاصل از پرسشنامهي علائم اوليه ي بيشتمريني نيز رابطهي معكوس و معناداري (52/0- = r ، 05/0 > p) مشاهده شد، در حالي که بين ميانگين غلظت كورتيزول در طول روز و نتايج حاصل از پرسشنامه رابطهي معناداري (22/0 = r ، 05/0 < p) مشاهده نشد. لازم به ذكر است ميانگين و انحراف معيار نتايج حاصل از پرسشنامه برابر با 8/9 ± 8/16 بود كه اندكي بالاتر از نتايج به دست آمده در تحقيقات ديگري است كه با استفاده از اين پرسشنامه انجام گرفته است (1). مشخصات بدني آزمودنيها و ميانگين غلظت تستوسترون، كورتيزول و نسبت تستوسترون به كورتيزول در طول روز و به تفكيك ساعات نمونه گيري در جداول 1 و 2 ارائه شده است. در جدول 3 نيز ميزان ارتباط نتايج پرسشنامه و غلظت تستوسترون، كورتيزول و نسبت تستوسترون به كورتيزول در طول روز نشان داده شده است.
جدول1- مشخصات بدني آزمودنيها
Table 1- Physical characteristics of the subjects
Subjects' personal characteristics | Mean ± standard deviation |
Age (years) | 22.8 ± 3.8 |
Height (centimeters) | 178 ± 6.5 |
Weight (kilograms) | 86.54 ± 10.3 |
BMI (kilograms per square of height in meters) | 28.07 ± 2.4 |
Body fat (percentage) | 9.87 ± 2.67 |
33 |
جدول 2- ميانگين غلظت تستوسترون، كورتيزول و نسبت آنها به تفكيك ساعات نمونه گيري در طول روز
Table 2- Average testosterone and cortisol concentrations and their ratio to sampling time intervals throughout the day
Sampling time | Cortisol (ng/ml) | Testosterone (ng/ml) | Testosterone to cortisol ratio |
8 am | 10.8 ± 2.7 | 0.84 ± 0.19 | 0.084 ± 0.04 |
11 am | 9.5 ± 2.8 | 0.59 ± 0.18 | 0.07 ± 0.05 |
5 pm | 7.7 ± 3.2 | 0.4 ± 0.2 | 0.072 ± 0.08 |
Average | 9.37 ± 2.8 | 0.61 ± 0.18 | 0.072 ± 0.04 |
جدول 3- ميزان ارتباط بين نتايج پرسشنامه و ميانگين غلظت هورمون‌ها در طول روز و به تفكيك ساعات نمونهگيري
Table 3- Correlation between questionnaire results and average hormone concentrations throughout the day and by sampling time
Sampling time | Hormones | Correlation coefficient with questionnaire results | p-value | Result |
8 am | Testosterone | -0.46 | p > 0.05 | Meaningless |
Cortisol | 0.19 | p > 0.05 | Meaningless | |
Testosterone to cortisol | -0.52 | p < 0.05 | Meaningful | |
11 am | Testosterone | -0.52 | p < 0.05 | Meaningful |
Cortisol | 0.15 | p > 0.05 | Meaningless | |
Testosterone to cortisol | -0.24 | p > 0.05 | Meaningless | |
5 pm | Testosterone | -0.56 | p < 0.05 | Meaningful |
Cortisol | 0.25 | p > 0.05 | Meaningless | |
Testosterone to cortisol | -0.55 | p < 0.05 | Meaningful | |
Average | Testosterone | -0.53 | p < 0.05 | Meaningful |
Cortisol | 0.22 | p > 0.05 | Meaningless | |
Testosterone to cortisol | -0.52 | p < 0.05 | Meaningful |
بحث
34 |
35 |
36 |
نتيجهگيري
با توجه به نتايج تحقيقات ديگر و نتيجهي تحقيق حاضر و همچنين وجود رابطه بين نتايج حاصل از پرسشنامهي علائم اوليهي بيشتمريني و غلظت تستوسترون می‌توان عنوان كرد پرسشنامه ي علائم اوليهي بيشتمريني می‌تواند ابزار مناسبي جهت شناسايي و پيشگيري از پديده ي بيشتمريني باشد. ضمناً به نظر می‌رسد بررسي دورهاي تغييرات غلظت تستوسترون در ورزشكاران قدرتي نظير پاورلیفتینگ می‌تواند روش مناسبي براي بررسي وضعيت متابوليسم بدن در پاسخ به تمرينات سنگين و همچنين پيشگيري از ابتلا به پديدهي بيشتمريني باشد.
منابع
1. Baghaei S, Tadibi V, Amiri E, Giboin LS. Subjective and objective variables of overtraining syndrome in female soccer players: A longitudinal study. Sci Sports. 2022;37(5-6):459-467. [In Persian]
2. Buyse L, Decroix L, Timmermans N, Barbe K, Verrelst R, Meeusen R. Improving the diagnosis of nonfunctional overreaching and overtraining syndrome. Med Sci Sports Exerc. 2019;51(12):2524-2530.
3. Cadegiani FA, Kater CE. Hormonal aspects of overtraining syndrome: a systematic review. BMC Sports Sci Med Rehabil. 2017;9:1-5.
4. Cadegiani FA, Kater CE. Novel causes and consequences of overtraining syndrome: the EROS-DISRUPTORS study. BMC Sports Sci Med Rehabil. 2019;11:1-3.
5. Cadegiani FA, da Silva PH, Abrao TC, Kater CE. Diagnosis of overtraining syndrome: Results of the endocrine and metabolic responses on overtraining syndrome study: EROS‐Diagnosis. J Sports Med. 2020;1:3937819.
6. Costa LO, Samulski DM. Overtraining em atletas de alto nível: uma revisão literária. Revista Brasileira de Ciência e Movimento. 2005;13(2):123-134.
7. Filaire E, Bernain X, Sagnol M, Lac G. Preliminary results on mood state, salivary testosterone: cortisol ratio and team performance in a professional soccer team. Eur J Appl Physiol. 2001;86:179-184.
8. Handziski Z, Maleska V, Petrovska S, Nikolik S, Mickoska E, Dalip M, Kostova E. The changes of ACTH, cortisol, testosterone and testosterone/cortisol ratio in professional soccer players during a competition half-season. Bratisl lek listy. 2006;107(6/7):259.
9. Kargarfard M, Amiri E, Shaw I, Shariat A, Shaw BS. Salivary testosterone and cortisol concentrations, and psychological Societe Francaise de Medecine du Sport overtraining scores as indicators of overtraining syndromes among elite soccer players. Revista de Psicologia del Deporte/J Sport Psychol. 2018;27(1):155-160. [In Persian]
10. Kellmann M, Kallus KW. Recovery-stress questionnaire for athletes. InThe Recovery-Stress Questionnaires, 2001 (pp. 76-136), Routledge.
11. Kraemer WJ, Fragala MS, Watson G, Volek JS, Rubin MR, French DN, Maresh CM, Vingren JL, Hatfield DL, Spiering BA, Yu-Ho J. Hormonal responses to a 160-km race across frozen Alaska. Br J Sports Medicine. 2008;42(2):116-120.
12. Kraemer WJ, Loebel CC, Volek JS, Ratamess NA, Newton RU, Wickham RB, Gotshalk LA, Duncan ND, Mazzetti SA, Gómez AL, Rubin MR. The effect of heavy resistance exercise on the circadian rhythm of salivary testosterone in men. Eur J Appl Physiol. 2001;84:13-18.
13.
37 |
14. Lehmann M, Knizia K, Gastmann U, Petersen KG, Khalaf AN, Bauer S, Kerp L, Keul J. Influence of 6-week, 6 days per week, training on pituitary function in recreational athletes. Br J Sports Med. 1993;27(3):186-192.
15. Maso F, Lac G, Filaire E, Michaux O, Robert A. Salivary testosterone and cortisol in rugby players: correlation with psychological overtraining items. Br J Sports Med. 2004;38(3):260-263.
16. McGuigan MR, Egan AD, Foster C. Salivary cortisol responses and perceived exertion during high intensity and low intensity bouts of resistance exercise. J Sports Sci Med. 2004;3(1):8.
17. Meeusen R, Duclos M, Foster C, Fry A, Gleeson M, Nieman D, Raglin J, Rietjens G, Steinacker J, Urhausen A. Prevention, diagnosis, and treatment of the overtraining syndrome: joint consensus statement of the European College of Sport Science and the American College of Sports Medicine. Med Sci Sports Exerc. 2013;45(1):186-205.
18. Meeusen R, Duclos M, Gleeson M, Rietjens G, Steinacker J, Urhausen A. Prevention, diagnosis and treatment of the Overtraining Syndrome. Eur J Sport Sci. 2006;6(1):1-14.
19. Meeusen R, Piacentini MF, Busschaert B, Buyse L, De Schutter G, Stray-Gundersen J. Hormonal responses in athletes: the use of a two bout exercise protocol to detect subtle differences in (over) training status. Eur J Appl Physiol. 2004;91:140-146.
20. Monnier JF, Aïssa Benhaddad A, Micallef JP, Mercier J, Brun JF. Relationships between blood viscosity and insulin‐like growth factor I status in athletes. Clin Hemorheol Microcirc. 2000; 22(4):277-286.
21. Pruessner M, Hellhammer DH, Pruessner JC, Lupien SJ. Self-reported depressive symptoms and stress levels in healthy young men: associations with the cortisol response to awakening. Biopsychosoc Med. 2003;65(1):92-99.
22. Sheffield-Moore M, Urban RJ. An overview of the endocrinology of skeletal muscle. Trends Endocrinol Metab. 2004; 15(3):110-115.
23. Tremblay MS, Copeland JL, Van Helder W. Effect of training status and exercise mode on endogenous steroid
38 |
hormones in men. J Appl Physiol. 2004; 96(2):531-539.
24. Urhausen A, Gabriel HH, Weiler B, Kindermann W. Ergometric and psychological findings during overtraining: a long-term follow-up study in endurance athletes. Int J Sports Med. 1998;19(02): 114-120.
25. Weakley J, Halson SL, Mujika I. Overtraining syndrome symptoms and diagnosis in athletes: where is the research? A systematic review. Int J Sports Physiol Perform (IJSPP). 2022;17(5):675-681.
