توانمندی روان‌شناختی ـ فرهنگی زنان در بستر فضای مجازی در چارچوب الگوی سوم زن: پژوهشی پدیدارشناختی
الموضوعات :
سیده نرگس صالحی
1
,
اکرم شوشتری
2
1 - استادیار، گروه آموزش روان شناسی و مشاوره، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
2 - استادیار، گروه آموزش علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: توانمندسازی روان شناختی-فرهنگی, فضای مجازی, الگوی سوم زن,
ملخص المقالة :
هدف پژوهش حاضر، تحلیل پدیدارشناختی توانمندی روان‌شناختی ـ فرهنگی زنان در بستر فضای مجازی در چارچوب الگوی سوم زن بود. جامعه آماری تمامی زنان ایرانی بود که به‌طور فعال از فضای مجازی استفاده کرده و به نوعی در فرآیندهای علمی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی در این فضا مشارکت داشتند. نمونه پژوهش،30 زن فعال در شبکه‌های اجتماعی بود که با روش هدفمند انتخاب شدند. روش پژوهش پدیدارشناختی وکیفی بود. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های عمیق و نیمه‌ساختاریافته با پرسش‌های باز جمع‌آوری شد. مصاحبه ها با استفاده از روش تحلیل پدیدارشناختی کلایزی مورد بررسی قرار گرفت. سپس کدهای اولیه استخراج و در نهایت 5 مقوله اصلی و 16 مقوله فرعی شناسایی شدند. نتایج پژوهش نشان داد که فضای مجازی بستری را فراهم کرده است که زنان بتوانند به منابع معتبر علمی، آموزشی،دینی و دوره‌های آنلاین دسترسی داشته باشند و درک عمیق‌تری از جایگاه خود در جامعه اسلامی پیدا کنند.همچنین نتایج نشان داد که فضای مجازی در صورت استفاده آگاهانه، می‌تواند به ابزار مؤثری در جهت توانمندسازی روانی، فرهنگی،علمی، اجتماعی و اقتصادی زنان تبدیل شود. این فضا بستر مناسبی برای رشد ابعاد مختلف شخصیت زن، از جمله رشد معنوی، هویتی، علمی ،فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است. در واقع، با مدیریت صحیح و ارتقاء سواد رسانه‌ای، می‌توان از تهدیدهای فضای مجازی فرصت ساخت و زنان را در مسیر تحقق الگوی سوم زن که مبتنی بر تلفیق بین تعهد خانوادگی و حضور مؤثر اجتماعی است هدایت و حمایت کرد.
De Silva, T., & Hansson, H. (2024). The impact of social media on business performance of women entrepreneurs and their empowerment: A mixed methods study in the context of Sri Lanka. Managing Global Transitions, 22(2), 167–192. URL: https://doi.org/10.26493/1854-6935.22.167-192
Ferguson, C. J., San Miguel, C., & Rodgers, C. (2024). The good, the bad, and the in-between: Daily social media use and well-being. Discover Psychology, 4(1), 1–9. URL: https://doi.org/10.1007/s42761-024-00251-3
Hassaan, H. M., Baber, M. Q. Z., & Shoukat, K. (2023). Role of social media apps in accelerating women empowerment in Pakistan. Human Nature Journal of Social Sciences, 4(1), 505–517. URL: https://doi.org/10.71016/hnjss/vcqemk48
He,L Firdaus,A., Gong,J. Dharejo,N & Ali Aksar,I.(2024). How the social media impact women’s psychological well-being in the patriarchal structure? The moderating effect of social capital. BMC Public Health,24(581) 1-12. URL: https://doi.org/10.1186/s12889-024-18013
Kazemi Varmaleh, N., & Shokr-Baghi, M. (2023). Naghsh-e Banovan dar Tamaddon-sazi bar Asas Bayaniyeh-ye Gām-e Dovvom-e Enqelab. Tehran: Nazari Publishing. [Persian] URL:https://www.faraketab.ir
Khademi, A., & Taghizadeh, F. (2019). A conceptual model of the subject of women in the discourse of the Islamic Revolution (Case study: The thought system of Ayatollah Khamenei). Woman in Development and Politics, 17(2), 257–277. [Persian] URL:https://doi.org/10.22059/jwdp.2019.276923.1007
Khatibzadeh, S., & BaniHashemi, S. M. (2022). Designing a model for cultural content production for women in cyberspace. Rahpouye-ye Ertebatat va Farhang (Communications and Culture Quarterly), 2(3), 7–26. [Persian] URL: https://doi.org/10.22034/rcc.2022.254531
Kin, W. H. (2015). Social media marketing and its influence on international entrepreneurship. Doctoral dissertation, University of the Witwatersrand, Faculty of Commerce, Law and Management, Graduate School of Business Administration. URL: http://hdl.handle.net/10539/18229.
Lee, S., & Kim, J. (2024). Multilayer digital self-presentation and its psychological implications on social media users. Computers in Human Behavior, 144, 112345. URL:https://doi.org/10.1016/j.chb.2024.112345
Mahdipour, F. (2022). Instagram as a means of empowering Iranian women by focusing on home-based businesses. Journal of Women’s Entrepreneurship and Education, 2(3–4), 223-245. URL:https://www.library.ien.bg.ac.rs/index.php/jwee/article/view/1514
Martinez, L., & Santos, R. (2024). Psychological capital enhancement through virtual spaces: Implications for vulnerable populations. Journal of Youth Studies, 27(2), 189-205. URL:https://doi.org/10.1080/02673843.2024.1176789
Mohebbi, P., Shakery, A., & Salehi, A. (2024). The effect of group counseling based on positive psychology on the WhatsApp social media platform on the severity of premenstrual syndrome symptoms: a randomized clinical trial. BMC Women’s Health, 24(1), 140-152. URL: https://doi.org/10.1186/s12905-024-03437-w
Moosivand, M., Barahman, M., & Saki, F. (2024). Investigating girls’ presence in cyberspace. Journal of Interdisciplinary Studies in Communication & Media, 7(2), 33–60. [Persian] URL:https://doi.org/10.22034/jiscm.2023.401265.1525
Naguib,R. (2024). Women’s Empowerment and Public Policy in the Arab Gulf States. In Women’s rights in the Arab world, (pp. 215–230). Singapore: Springer. URL: https://doi.org/10.1007/978-981-99-6006-4_9
Neog, D. (2022). The role of social media in empowering women. International Education and Research Journal, 8(7), 55-59. URL: https://ierj.in/journal/index.php/ierj/article/view/4074
Niazi, M., Goodarzi, F., & Sakhaei, A. (2023). Meta-analysis of the relationship between virtual social networks and social capital in Iran. Strategic Cultural Studies Quarterly, 3(1), 117–143. [Persian]. URL:https://doi.org/10.22083/scsj.2024.447212.1155
Qarabagi, H., Salehi, V. S., & Delrooz, K. D. (2021). Effect of Virtual Social Networks on Religious Orientation, Ethics, Academic Achievement and Leisure among the Youth in Hamedan Province. Strategic Studies on Youth and Sports, 20(51),71-96. [Persian] URL: https://doi.org/10.1007/s42761-024-00251-3
Quyen, Do. (2024). The influence of social media on perception of success among modern women. International Journal of Modern Trends in Social Sciences, 7(28), 55–64. URL:https://doi.org/10.35631/IJMTSS.728004
Razavi,S.A. (2024). The third model of women in the second step of the Islamic Revolution, women of resistance and their role in realizing the new Islamic civilization. Encyclopaedia of Management Sciences, 2(12), 88-98. URL:https://lajournal.ir/fa/paper.php?pid=187
Shamlou, R., & Rezazadeh, M. (2024). Identifying and prioritizing the political functions of virtual space (social networks) in cognitive warfare. Defensive Strategy Quarterly, 22(85), 105–129. [Persian] URL: https://doi.org/20.1001.1.17351723.1403.22.85.5.1
Soh, S., Talaifar,S., Harari, G.(2024). Identity development in the digital context. Social and Personality Psychology Compass 18(2),55-70.URL: https://doi.org/10.1111/spc3.12940
Wunderlich, A., & Zillich, A. F. (2025). Multilayered social media self-presentation practices: How German adolescents present themselves on Instagram and Snapchat. Journal of Children and Media, 19(1), 1–18. URL: https://doi.org/10.1080/17482798.2025.2455583
YaragBafan, M., Amirmazaheri, A. M., & Labibi, M. M. (2023). Virtual social networks and mobile messaging platforms: Constructive functions and dysfunctions in Iran. Interdisciplinary Journal of Communications and Media Studies, 6(4), 5-34. [Persian] URL:https://doi.org/10.22034/jiscm.2023.415553.1563
Zarei, T. (2023). A psychological and sociological study on the cultural growth and development of women in the cyberspace system. Women Cultural Psychology, 15(58), 37-49. [Persian] URL: https://doi.org/10.22034/jwcp.2023.708902
Zhang, Y., Lee, H., & Chen, M. (2025). Social co-creation processes in virtual networks and their impact on cultural resilience. Computers in Human Behavior, 152, 115678. URL:https://doi.org/10.1016/j.chb.2025.115678
