بازنگری در حقوق بین‌الملل در پرتو عملیات نظامي ايران عليه رژيم صهيونيست اسراييل (وعده صادق ۱ و ۲)
الموضوعات :پونه طبیب زاده 1 , محمد کهنوجی 2 , محبوبه یساقی 3
1 - گروه حقوق عمومی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رفسنجان
2 - گروه حقوق عمومی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رفسنجان
3 - گروه حقوق عمومی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رفسنجان
الکلمات المفتاحية: عمليات نظامي ايران, عمل متقابل, دفاع مشروع, عدم توسل به زور,
ملخص المقالة :
چکیده
عملیات وعده صادق ۱ و ۲ که از سوی جمهوری اسلامی ایران، در پاسخ به اقدامات نظامی رژیم صهیونیستی انجام شد؛ بار دیگر پرسش‌هایی بنیادین درباره کارآمدی، مشروعیت و انعطاف‌پذیری حقوق بین‌الملل در مواجهه با تهدیدات نوین امنیتی و نقض حاکمیت ملی مطرح ساخت. این مقاله با تمرکز بر اصول منشور ملل متحد، به‌ویژه ماده ۲ ،۴ و ماده ۵۱، و همچنین کنوانسیون‌های مرتبط با حمایت از اشخاص بین‌المللی، به تحلیل های حقوقی این عملیات می‌پردازد. سوال اصلي اين است؛ آیا قواعد حقوق بین الملل مي تواند بنا به مقتضيات و نياز كشورها مفاهيم حقوقي را مورد بازنگري قرار دهد؛ تا قواعد امرانه اي همچون اصل عدم توسل به زور را حفظ نمايد؟ یافته‌ها نشان می‌دهد؛ که اقدام ایران در چارچوب حق دفاع مشروع، اقدام متقابل و حمایت از حق مقاومت ملت‌ها قابل تفسیر است. همچنین ناکارآمدی نهادهای بین‌المللی در واکنش به نقض‌های مکرر حقوق بشر و حاکمیت کشورها، ضرورت بازنگری ها در ساختارها و رویه‌های حقوق بین‌الملل را برجسته تر می‌سازد. در نهایت این مقاله، بر لزوم تقویت سازوکارهای حقوقی برای مقابله با توسل به زور و حمایت های مؤثر از حاکمیت کشورها تأکید می‌کند.
كليد واژه: عمليات نظامي ايران، عمل متقابل، دفاع مشروع، عدم توسل به زور
1. آمپارو سان خوزه جيل،"مسئوليت بين‌المللی دولت‌ها در قبال نقض حقوق بشر"،ترجمه:بيك‌زاده،ابراهيم،مجله تحقيقات حقوقی،شماره 29-30، 1384، صص 255 تا 307.
2. آیتی، سید محمدرضا، قاعده مقابله به مثل و اقدامات تلافی جویانه از... ، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی،1387 .
3. اشرافی، داريوش، "تفسير جديد از صلح و امنيت بين‌الملل و تأثير آن بر مفهوم حاكميت ملی"، فصلنامه پژوهشی حقوق عمومی دانشگاه علامه طباطبايی،زمستان 1393،ش 49،صص 81-97.
4. بادينی، حسن،"هدف مسئوليت مدنی"،مجله دانشكده حقوق و علوم سياسی، شماره 66،زمستان 1383،صص 55 -113 .
5. برزگر، كيهان،"روسيه و حضور ايران در سوريه"،مجله مطالعات منطقه‌ای، اسراييل شناسی- آمريكا شناسی" تابستان 1397،شماره 69،صفص 7 تا 10 .
6. پورامينايی، محمدحسين،"عمليات وعده صادق 2 اقدامی در چارچوب حقوق بين‌الملل"،پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی،1403.
7. دانشمند،سعيد،"عمليات وعده صادق و نقش آن در اقتدار جمهوری اسلامی ايران" مجله آفاق علوم انسانی،آذر1403،شماره 92،صفحه 43.
8. دانشمند، سعيد،"عمليات وعده صادق و نقش آن در اقتدار جمهوری اسلامی ايران" مجله مطالعات بنيادين و كاربردی جهان اسلام،زمستان 1403 شماره 24،صص 261-283.
9. رابرتسون، جفری، جنايات عليه بشريت، ترجمه دانشگاه علوم اسلامی رضوی، زير نظر ميرمحمد صادقی،1383.
10. زمانی، قاسم.(۱۳۹۸)، حقوق بین‌الملل عمومی،جلد دوم.تهران: سمت.
11. صابري، رضا، فرزامی، مريم،"تحليل بازتاب اخبار عمليات وعده صادق ايران در رسانه‌های تركيه" علوم خبری،زمستان 1403، شماره 52، صفحه 66-90.
12. صمدی، مسعود، «ماهیت حقوقی اقدامات تلافی جویانه دولت‌ها در حقوق بین‌الملل» کانون وکلای دادگستری دوره جدید؛ پاییز و زمستان 1، سال 1389 .
13. ضيائی‌بيگدلی، محمدرضا، حقوق بين‌الملل عمومی،انتشارات گنج دانش، چاپ 34،تهران،1385.
14. ضیایی‌بیگدلی، محمدرضا،(۱۳۹۲)،حقوق بین‌الملل عمومی، تهران:گنج دانش.
15. ضیایی‌بیگدلی، محمدرضا و نسرین ترازی،«تحلیل قواعد انتساب در مسئولیت مشترک بین‌المللی»،فصلنامه مطالعات حقوق عمومی،سال ۵۱، شماره ۱،بهار ۱۴۰۰،صص ۷۷–۹۷. https://ensani.ir/fa/article/527138
16. عبدالهی، محسن، رشيدی، مهناز،«دفاع مشروع در برابر حمله به اماکن دیپلماتیک:تفسیر یا توسیع منشور ملل متحد؟»،انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد،1403. https://unstudies.ir/iauns-forum
17. فضائلی، مصطفی،«عملیات وعده صادق ۱ در پرتو حقوق بین‌الملل»، ماهنامه مطالعات راهبردی جهان اسلام،شماره ۲۴۵،اردیبهشت ۱۴۰۴،ص.۲۵.
18. قاسمی،علی؛چهار بخش، ویکتور بارین"ارزیابی حق دفاع مشروع جمعی در حقوق بین‌المللی معاصر"،مجله:دیدگاه‌های حقوق قضایی،ش 56،زمستان.
19. كارخانه‌ای،علی،"40 دستاورد عمليات قدرتمند وعده صادق"، مجله كيهان، 31 فروردين 1403.
20. کیانی،امیرعباس،"مشروعیت استناد به دکترین حفاظت از اتباع خارج از قلمرو از منظر حقوق بین‌الملل"،مجله:تمدن حقوقی،شماره 16، پاييز 1402.
21. ممتاز، جمشيد، رنجبريان،اميرحسين،حقوق بين‌الملل بشر دوستانه مخاصمات مسلحانه داخلی، نشر ميزان، چاپ سوم،1387.
22. مشهدی، علی؛ دقیق، مهتاب،"حمله به تاسیسات حاوی نیروهای خطرناک به عنوان اقدام تلافی جویانه در حقوق بین‌الملل بشردوستانه،" مطالعات حقوق عمومی(حقوق)،شماره: 2،دوره 51،سال1400 .
23. موسوی، فضل‌الله و حاتمی،مهدی.(۱۴۰۲).«تحلیلی بر دفاع پیش‌دستانه در حقوق بین‌الملل»،فصلنامه پژوهش حقوق،۲۵(۳)،۷۵–۹۸.
24 .Articles on the Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts Adopted by the International Law Commission in 2001, Art 49 .UN Doc. A/CN.4/L.602.Rev.1,26July2001.
25 .Articles on the Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts Adopted by the International Law Commission in 2001.UN Doc. A/CN.4/L.602.Rev.1,26July2001.
26 .ICJ, Military and Paramilitary Activities in and against Nicaragua (Nicaragua v. United States of America), Merits, Judgment of 27 June 1986, I.C.J. Reports 1986. Available at: https://icj-cij.org/case/70
27 .ICRC, "Self-Defense", Glossary entry in: How does law protect in war?, International Committee of the Red Cross. Available at: https://bing.com/search?q=self-defense+international+law+sources
28 .International Court of Justice. (1986). Military and Paramilitary Activities in and against Nicaragua (Nicaragua v. United States of America); ICJ. (2003). Oil Platforms (Islamic Republic of Iran v. United States of America)
29 .Marco Milanovic, “Is Israel’s Use of Force Against Iran Justified Under the Law of Self-Defence?”, trans. by Savalān Mohammadzadeh, scientific editor: Sattar Azizi, Bigdeli Academy, 14 June 2025. Available at: https://bigdeliacademy.com/2025/06/14/
30 .The Universal Declaration of Human Rights, 1948, General Assembly.
31 .United Nation General Assembly, The Resolution on the Responsibility to Protect, 14 September, 2009
32 .United Nations. (1945). Charter of the United Nations, Article 51
33 .Available at: http://www.un.org/documents/udir/history.shtml
34 .https://nournews.ir/fa/news/192018.
35 .https://www.entekhab.ir/fa/news/839833.
36 .https://www.hawzahnews.com/news/1152135.
37 .https://css.iripo.ir/news/ت&#.
38 .http://www.irdiplomacy.ir
39 .http://fararu.com
