سیمای نمادین اندام معشوق در عرفان اسلامی (با تکیه بر عاشقانه‌های نظامی)
الموضوعات :اکرم محمدی 1 , حسن شعبانی آزاد 2 , حسن اسماعیلی 3
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد گچساران، دانشگاه آزاد اسلامی، گچساران، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد گچساران، دانشگاه آزاد اسلامی، گچساران، ایران. نویسنده مسئول: hasan.shabaniazad@gmail.com
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد گچساران، دانشگاه آزاد اسلامی، گچساران، ایران.
الکلمات المفتاحية: عرفان اسلامی, نمودهای عشق, اندام معشوق, محبوب زمینی و آسمانی, نمادپردازی.,
ملخص المقالة :
محبوب حقیقی و معشوق آسمانی در عرفان، حق تعالی است که قابل¬وصف نیست اما برای ابراز عاشقی و شیفتگی خود به او، چاره‌ای جز بهره‌گیری از وصف‌های معشوق زمینی نیست. به این ترتیب سیما و اندام محبوب زمینی در ابیات عرفانی نیز راه¬یافته‌اند. تصویر نمادین از صورت و سیرت معشوق، از وجوه مشترک بین عشق زمینی و آسمانی است که با هنرمندی نظامی در منظومه‌های عاشقانه رسمیت¬می‌یابد و با حافظ به کمال می‌رسد. این مقاله با روش تحلیل منطقی و توصیفی و با استناد به منابع اولیه، به این مطلب اذعان¬دارد که سیمای نمادین اندام معشوق واسطۀ ابتکاری برای ترکیب عشق الهی و انسانی بوده¬است و بخش مهمی از این ابتکار را نظامی گنجوی رقم¬زده¬است. نماد کامل معشوق، زن با همۀ ویژگی‌های دلبرانۀ اوست که واسطۀ بین زمین و آسمان می‌شود، در عرفان «زن سوفیایی» نام¬می‌گیرد و رخ و خّد و خال و ابرو هریک نمادی برای شورانگیزی و درک عشق الهی می‌گردند. کلیدواژهها: عرفان اسلامی، نمودهای عشق، اندام معشوق، محبوب زمینی و آسمانی، نمادپردازی.
منابع و مآخذ
1) ابن عربی، محیی الدین؛ (1386 ش) فصوص¬الحکم، تهران: نشر کارنامه.
2) اوستین، ار.ج (1384ش) میراث تصوف، زن سوفیایی، ویراسته لئونارد لویزن، ترجمه: مجدالدین کیوانی؛ تهران: نشر مرکز.
3) باخرزی، ابوالمفاخریحیی (1358ش) اورادالاحباب، به کوشش: ایرج افشار، تهران: بنیاد افشار.
4) بقلی شیرازی، شیخ روزبهان (1399ش) کشف¬الاسرار و مکاشفات الانوار، ترجمه: محمد خواجوی، تهران: نشر مولی.
5) برتلس، ی (1356ش9. تصوف و ادبیات تصوف؛، ترجمه: سیروس ایزدی، تهران: امیرکبیر.
6) حافظ، شمس¬الدین محمد(1378ش) دیوان حافظ، تصحیح: رشید عیوضی، تهران: امیرکبیر.
7) خواجوی¬کرمانی، کمال¬الدین محمود (1369 ش) دیوان اشعار، تصحیح: احمد سهیلی خوانساری، تهران: نشر پاژنگ.
8) زرین¬کوب؛ عبدالحسین (1373 ش)از کوچۀ رندان، تهران نشر سخن.
9) --------------- (1394ش) پیر گنچه در جستجوی ناکجاآباد، تهران: نشر سخن.
10) دیلمی، علی بن محمد (1390ش) الف الفت و لام معطوف، ترجمه: قاسم انصاری، قزوین: سایه¬گستر.
11) سنایی غزنوی (1363 ش) دیوان اشعار، تصحیح: مدرس رضوی، تهران: نشر طهوری.
12) شبستری؛ محمود (1368ش) گلشن راز، تصحیح: صمد موحد،تهران: نشر طهوری.
13) فروغی بسطامی، میرزا عباس (1376ش) دیوان فروغی، پژوهش: حمیدرضا قلیچ‌خانی، تهران، نشر روزبه.
14) عراقی فخرالدین ابراهیم (1373ش) دیوان عراقی، تهران: نشر نگاه.
15) عین¬القضات، عبدالله بن محمد (1373ش). تمهیدات، تصحیح: عفیف عسیران؛ تهران: منوچهری.
16) سعدی، مصلح الدین (1320ش) کلیات سعدی، تهران، چاپخانه بروخیم.
17) کاشانی، عبدالرزاق (1372ش) اصطلاحات تصوف، تهران: انتشارات مولی.
18) کبری، نجم الدین، (1993 ش) فوائح الجمال و فواتح الجلال، تصحیح: یوسف زیدان، قاهره: دارالکتاب.
19) لاهیجی محمد (1337ش) مفاتیح الاعجاز، مقدمه: کیوان سمیعی، تهران: کتابفروشی محمود.
20) مولوی، جلال¬الدین محمد (1372ش) کلیات شمس، تصحیح: بدیع¬الزمان فروزانفر، تهران: نشر امیرکبیر.
21) مجاهد، احود (1388ش) شروح سوانح العشاق، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
22) نظامی، الیاس بن یوسف، (1380ش) دیوان قصاید و غزلیات، به اهتمام: سعید نفیسی، تهران: نشر فروغی.
23) ------------- (1317ش) کلیات نظامی، تصحیح: حسن وحیددستگردی، تهران؛ علمی.
24) یمانی، محمد (1318ش) ایثار الحق علی الخلق، لبنان بیروت: دارالکتاب.
25) میبدی، احمد ین محمد، (1371ش) کشف الاسرار و عدۀ الابرار، به اهتمام: علی¬اصغر حکمت، تهران: امیرکبیر.
26) مولوی، جلال الدین محمد (1397ش) مثنوی معنوی، تصحیح: نیکلسن، تهران: نشر هرمس.
