مبـانی عرفان و تصوف در قطعات انوری
الموضوعات :زهرا عسکری 1 , تورج عقدایی 2 , حسین آریان 3
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران. نویسنده مسئول: arian.h@iau.ac.ir
الکلمات المفتاحية: عرفان و تصوف, انوری, قطعات.,
ملخص المقالة :
اگرچه اکثر صاحب¬نظران معتقدند که میان انوری و تصوف کوچکترین رابطه¬ای نیست، اما تأثیر عام تصوف در عصر انوری از سویی و بررسی دقیق اشعار وی از دیگرسو نشان¬می¬دهد که وی نه¬تنها درغزلیات خود بلکه در برخی رباعیاتش چهره¬ای عارفانه از خود به نمایش گذاشته¬است، در قطعات نیز که درون¬مایه غالب آن¬ها مدح و هجو و هزل است، این بهره¬گیری از نمادها و نشانه¬های عرفان و تصوف مشهود است. با این که روایی مضامین صوفیانه یا عارفانه دراشعار انوری لزوماً گواه بر گرایش عارفانه و تصدیق مبانی تصوف و عرفان نیست و شعرهای قلندری و صوفیانه¬اش محصول تحولی در زندگی او نبوده اما به یقین نمی¬توان تسلط وی برعلوم دینی وتأثیرپذیری¬اش از اندیشه¬ها و مبانی عرفانی را انکارکرد. با تأمل و تعمق در مضامین قطعات انوری این نتیجه حاصل¬شد که کاربرد اصطلاحات و رموز صوفیانه و اندیشه¬ها و مضامین عرفانی در این بخش از سروده¬های وی کاملاً مشهود است و این امر ما را بر آن داشت تا در پژوهش حاضر قطعات او را از این منظر بنگریم و میزان تأثیرپذیری او را از مسأله فراگیر عرفان و تصوف با دقت بیشتری نشان¬دهیم. کلیدواژه‌ها: عرفان و تصوف، انوری، قطعات.
منابع و مآخذ
1) انوری ابیوردی، اوحدالدین،(1364). دیوان انوری. به اهتمام محمدتقی مدرس¬رضوی. 2جلد. چ7.تهران، بنگاه ترجمه ونشر کتاب
2) ابن عربی، محمدبن علی، (1385)، فصوص الحکم، با ترجمه، مقدمه و توضیح محمدعلی و صمد موحد. تهران. کارنامه.
3) ابن طاووس، رضی¬الدین ابی القاسم علی بن موسی(1400.ه) الطرائف فی معرفه مذاهب الطوائف، ج ۱، ترجمه داود الهامی، قم. انتشارات خیام
4) زرین¬کوب، عبدالحسین، (1367) سیری در شعر فارسی . تهران. مؤسسه انتشارات نوین
5) سجادی، سیدجعفر(1383). فرهنگ اصطلاحات عرفانی. چاپ هفتم. تهران. انتتشارات طهوری
6) سجادی، سیدضیاءالدین، (1392). مقدمه¬ای بر مبانی عرفان وتصوف. تهران. سمت.
7) سبزواری، هادی بن مهدی،(1394) شرح اسماءالله الحسنی.ترجمه وتصحیح علی شیخ الاسلامی. تهران. کتاب عقیق
8) شفیعی¬کدکنی، محمدرضا ( 1386) زمینه اجتماعی شعر فارسی. تهران. نشر اختران
9) صفا،ذبیح اله، (1365) تاریخ ادبیات درایران. ج2. تهران. انتشارات فردوسی
10) عطار نیشابوری، فریدالدین، (1346) .تذکره¬الاولیا . تصحیح محمد استعلامی. چ 16، تهران، زوار.
11) قشیری، ابوالقاسم، (1390) . رساله قشیریه. ترجمه ابوعلی حسن بن احمد عثمانی. مقدمه، تصحیح و تعلیقات مهدی محبتی. تهران. هرمس
12) کاشانی، عزالدین محمودبن علی، (1389) مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه. به تصحیح جلال-الدین همایی. تهران. زوار
13) مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی،( 1386)بحارالانوار، مترجم محمدباقر کمره¬ای. جلد17. چ3، تهران. اسلامیه
14) مصباح یزدی، محمدتقی( 1383). به سوی او. چ3. قم. انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
15) میانجی¬همدانی، ابوالمعالی عبداله بن محمدبن علی بن الحسن، ملقب به عین¬القضات (1393). تمهیدات . ترجمه، مقدمه و توضیح عفیف عسیران، اساطیر
16) نراقی، مهدی بن ابی¬ذر،(1385).علم اخلاق اسلامی. (ترجمه کتاب جامع¬السعادات ج2) مترجم سیدجلال¬الدین، مجتبوی، چ2. تهران، نشر حکمت
17) نسفی، عزیزالدین، (1384) ،مجموعه رسائل مشهور به کتاب الانسان الکامل. با پیشگفتار هانری کربن، تصحیح و مقدمه ماریژان موله. ترجمه مقدمه سیدضیاءالدین دهشیری. تهران. طهوری
18) هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان، (1393) .کشف¬المحجوب. مقدمه محمود عابدی. چ9. تهران. سروش
19) همایی، جلال¬الدین، (1369). مولوی¬نامه. تهران. هما
20) یاحقی، محمدجعفر، (1386). فرهنگ اساطیر و داستان¬واره¬ها در ادبیات فارسی. تهران، فرهنگ معاصر
21) آملی، حسن زاده، (1397)، «شرح دفتردل». جلد اول. www.ghadeer.org
