بررسی منظومه لیلی و مجنون نظامی¬گنجوی از منظر سبک زندگی عارفانه
الموضوعات :طیبه امینی¬ونکی 1 , جلیل تجلیل 2 , رقیه صدرایی 3 , علی¬محمد سجادی 4
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. نویسنده مسئول: tajlil52@gmail.com
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
4 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: لیلی و مجنون, سبک زندگی, عرفانی, نظامی گنجوی, فضای مکانی, مصادیق رفتاری. ,
ملخص المقالة :
سبک زندگي از موضوعات مهمي است که امروزه ذهن متفکران، و اندیشمندان را به خود مصروف داشته¬است. اين پديده، در مجامع علمي جهان و ايران از اهميت بسياري برخوردار است. از سوي ديگر، سبک زندگي عرفاني در طول تاريخ در عين جاذبه‌دار بودن براي مردم جهان، متهم به جامعه‌گريزي، بلکه زندگي¬ستيزي شده¬است. برخی از منظومه¬های عاشقانه ادب فارسی، تنها قصه دلدادگی¬های عاشقانی نیست که در راه وصال، مراحل سخت و پر فراز و نشیب عشق را پشت سر می¬گذارند و در این راه دچار حوادث و اتفاقات عجیب می¬شوند؛ بلکه به قرینه اشعار می¬توان به¬طور ضمنی به داشتن گرایش عرفانی شاعران پی¬برد. منظومه «لیلی و مجنون» نظامی، غمنامه¬ای عاشقانه و عارفانه است که روح درد و رنج سالکان حق را آشکارا می¬توان در آن دید. منظومه لیلی و مجنون دارای قابلیت¬های زیادی برای تحلیل مفاهیم و صفات عرفانی است که گاه مستقیم، و گاه غیرمستقیم، در پس سخنان شاعر جلوه¬گرمی¬شود. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی و با بهره¬گیری از منابع و متون کتابخانه¬ای به¬انجام¬رسیده¬است. یافته¬های پژوهش حاکی از آن است که افعال و اقوال و سخنان عاشقانه در لیلی و مجنون، قرابت بسیاری با سبک زندگی و حالات و مقامات عرفانی دارد و دقیقاً خصوصیات یک عشق عرفانی را بیان¬می¬کند. در این راستا می¬توان مصادیقی از سبک زندگی عارفانه را در فضای مکانی، اصلی و رفتاری داستان لیلی و مجنون مورد بحث و بررسی قرارداد. کلیدواژه‌ها: لیلی و مجنون، سبک زندگی، عرفانی، نظامی گنجوی، فضای مکانی، مصادیق رفتاری.
منابع و مآخذ
1) زمانی، محبوبه؛ الهام¬بخش، سیدمحمود، 1395، تحلیل عناصر داستانی در منظومه «لیلی و مجنون»، مکتبی شیرازی، نشریه زیبایی¬شناسی ادبی، شماره 28.
2) میرصادقی، جمال، 1376، عناصر داستان، تهران: انتشارات سخن.
3) نظامی گنجوی، ابومحمد الیاس، 1370، کلیات خمسه حکیم نظامی گنجوی، به کوشش م.درویش، تهران: جاویدان.
4) استیس، والتر، 1388، عرفان و فلسفه، ترجمه بهاالدین خرمشاهی، تهران: انتشارات سروش.
5) اتو، رودلف، 1380، مفهوم امرقدسی، ترجمه همایون همتی، تهران: انتشارات نقش جهان.
6) عطار نیشابوری، فریدالدین محمد، 1391، تذکره الاولیا، تصحیح محمد استعلامی، تهران: انتشارات زوار.
7) احمدی، بابک، 1378، آفرینش و آزادی، تهران: نشر مرکز.
8) جابری¬نسب، نرگس؛ ابیات، نیره، 1397، تأثیر عرفان در فضای داستانی لیلی و مجنون نظامی، حکمت¬نامه مفاخر، ش4.
9) محسنی، مرتضی؛ اسفندیار، سبیکه، 1391، بررسی جنبه¬های عرفانی در «لیلی و مجنون» نظامی و مقایسه آن با «مصیبت¬نامه» عطار، پژوهشنامه ادب غنایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، س 10، شماره 18.
10) آنسباچر، هینز لودویگ، 1396، مفهوم سبک زندگی، ترجمه امیرقربانی، تهران: طعم زندگی.
11) مهدوی¬کنی، سعید، 1389، دین و سبک زندگی، تهران: نشر امام صادق(ع)
12) فروزانفر، بدیع¬الزمان، 1389، شرح مثنوی شریف، تهران: نشر علمی فرهنگی.
13) راغب اصفهانی، 1405، المفردات فی غریب القرآن، قم: دارالکتب الاسلامیه.
14) قیصری، محمد بن داوود، 1428، رسائل قیصری، تصحیح جلال¬الدین آشتیانی، تهران: نشر مولی
15) موحدیان، عطار، 1388، مفهوم عرفان، قم: دانشگاه ادیان.
16) ابن سینا، حسین بن عبدالله، 1387، الاشارات و التبیهات، نمط نهم، تصحیح مجتبی زارعی، قم: نشر بوستان.
17) عدالتی¬شاهی، شهرام، 1400، بررسی جلوه¬های عرفانی در منظومه لیلی و مجنون نظامی، فصلنامه عرفان اسلامی، س 17، ش 68.
