کفر و ایمان از دیدگاه عین‌‌القضات

الموضوعات :

پروین ربانی ¹ , سیدمحمد راستگو ² , سعید خیرخواه ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران

تاريخ الإرسال : 16 الجمعة , رمضان, 1444 تاريخ التأكيد : 29 الأحد , ذو القعدة, 1444 تاريخ الإصدار : 21 الثلاثاء , ذو الحجة, 1446

الکلمات المفتاحية: عین¬القضات, کفر, ایمان, حقیقت, مجاز.,

ملخص المقالة :

عین‌‌القضات یکی از شجاع‌‌ترین عارفانی بود که اندیشه‌‌های عرفانی، کلامی و ... او گویای این روحیة وصف¬¬ناپذیرش است. وی با علاقة وافری که به مفاهیم دیالکتیکی چون: پیامبر و ابلیس، خیر و شر و ... دارد، کفر و ایمان را نیز به¬گونه‌‌ای خاص و بحث¬برانگیز در اندیشه‌‌های ناب عرفانی خود، طرح کرده¬است. پرسش اصلی این مقاله چیستی دیدگاه قاضی دربارة کفر و ایمان است، که انگیزه‌‌ای شد بر بنانهادن این پژوهش به شیوة تحلیلی- توصیفی و کتابخانه‌‌ای. در این مقاله نخست دو واژة کفر و ایمان در لغت، شرع و اصطلاح درج¬شده¬است، سپس دیدگاه دیگر عارفان یا عرفان¬پژوهان در کتب عرفانی قدیم واکاوی¬شده¬است. در پایان نظر عین¬‌‌القضات دربارة این اندیشة به¬ظاهر کفرآمیز، در دو اثر وی: نامه‌‌ها و تمهیدات بررسی¬شده¬است. دستاورد ما در این تحقیق این است که قاضی با تأثر از آرای حلاج در این باب و عقیدة وحدت وجودی خود و به یاری عبارات شطح‌‌گونة بزرگان و با گذر از ایمان مجازی و کشف کفر حقیقی و رسیدن به مقام فنا و مشاهده به اثبات مقام اتحاد کفر و ایمان همت گمارده¬است. واژه¬های¬کلیدی: عین¬القضات، کفر، ایمان، حقیقت، مجاز.

المصادر:

منابع و مآخذ
قرآن مجید
1- پورنامداریان، تقی. (1381). قاضی همدانی و عطار نیشابوری در ماتیکان عین‌‌القضات همدانی. چاپ پرویز اذکایی. همدان: نشر مادستان.
2- رازی، نجم¬الدین. (1391). مرصاد العباد من المبدأالی‌‌المعاد، چاپ محمدامین ریاحی. چاپ پانزدهم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
3- عین‌‌القضات همدانی، عبداله. (1393). تمهیدات. چاپ عفیف عسیران. تهران: اساطیر.
4- -----------------. (1395). نامه‌‌ها. چاپ دکتر علینقی منزوی، دکتر عفیف عسیران. جلد یکم، دوم، سوم. چاپ سوم. تهران: اساطیر.
5- ----------------. (1397). تمهیدات. چاپ زهرا عسلی. تهران: انتشارات لوح فکر.
6- فتحی، زهرا. (1384). پژوهشی در اندیشه‌‌های عرفانی عین‌‌القضات همدانی. تهران: ترفند.
7- گوهرین، صادق. (1388). شرح اصطلاحات تصوف. جلد دوم و نهم. تهران: زوّار.
8- لِویزُن، لئونارد. (1384). در جست¬وجوی فنا: تمثّل و موت معنوی در تمهیدات عین-‌‌القضات همدانی، در میراث تصوف. چاپ مجدالدّین کیوانی. جلد یک. تهران: مرکز.
9- ماسنیون، لویی. (1367). اخبارحلاج. چاپ سیدحمید طبیبیان. تهران: اطلاعات.
10- مایل هروی نجیب. (1392). خاصیت آیینگی. چاپ سوم. تهران: نی.
11- مولوی، جلال¬الدین محمّد، (1370). مثنوی معنوی. رینولد. اِلّین. نیکلسون. چ8، تهران: مولی.
12- مولوی، جلال الدین محمد. (1394). فیه ما فیه. چاپ بدیع الزمان فروزانفر. چاپ پنجم. تهران: نگاه.
13- منزوی، علی‌‌نقی. (1395). زندگی‌‌نامة عین‌‌القضات، در نامه‌‌های عین‌‌القضات. ج3. چ 3، تهران: اساطیر.