مختصات سبکی- مکتبی اقاویل مشایخ صوفیه
الموضوعات :علیرضا علیاری 1 , سیروس شمیسا 2 , عبدالرضا مدرّس‌زاده 3
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. نویسنده مسئول: s.shamisa@iaukashan.ac.ir
3 - دانشیار دانشگاه گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.
الکلمات المفتاحية: اقاویل, مشایخ صوفیه, مختصات سبکی, مکتبی. ,
ملخص المقالة :
اقاویل مشایخ صوفیه بر مبنای اندیشه های عرفانی در قلمرو زبانی، ادبی و فکری بنا شده¬اند. سنجشِ سخنان عارفانه فارسی و اصیل و یافتن نکته¬های پنهان اقاویل، هدف این جستار بوده که با روش توصیفی- تحلیلی به تبیین گفتار رسا و شیوای مشایخ در شاخصه¬هایی چون: 1. نکته¬داری - ابلاغ اقناعی 2. موزونی عارفانه 3. کهن¬گرایی فصیح و بلیغ 4. کوتاهی5. اصالت 6. هایکوگونگی7. تأویل و تفسیرپذیری، پرداخته و نسبت به جستارهای پیشین با نگاهی ژرف و منسجم به مختصات سبکی و مکتبی اقاویل نگریسته و به این نتیجه دست¬یافته¬است که شناختن و شناساندن گفتارهای موزون و عارفانه فارسی با ابزارهای بیانی(مجاز، تشبیه، استعاره و کنایه) و عقل شهودی میسر است. این پژوهش در فرجام، می¬شناساند که با شناخت اقاویل شطح آمیز و رمزی، در سایۀ تفسیر و تأویل، گذرگاهی از جهان به خدای جهان هموار می¬شود. کلیدواژه‌ها: اقاویل، مشایخ صوفیه، مختصات سبکی، مکتبی.
منابع و مآخذ
1) قرآن کریم.
2) آلستون، پی¬یر و دیگران، (1376)، دین و چشم¬اندازهای نو، ترجمة غلامحسین توکلی، چ1، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم.
3) ابوعلی سینا، شیخ الرییس.(1369)،الاشارات و التنبیهات، به اهتمام محمود شهابی، تهران: دانشگاه تهران.
4) ------------------.(1404)، الشفا؛ الطبیعیات؛ النفس؛ تحقیق الدکتور چورچ قنواتی و سعید زاید؛ مراجعه و قدّم لَهُ ابراهیم مدکور، قم: منشورات مکتبه آیت الله العظمی المرعشی النجفی.
5) استیس، و.ت (1375)عرفان و فلسفه، ترجمة بهاء¬الدین خرمشاهی،چ4. تهران: سروش.
6) اسفراینی، نورالدین عبدالرحمن. (1358). کاشف¬الاسرار بانضمام پاسخ به چند پرسش رسالة در روش سلوک و خلوت¬نشینی، به اهتمام هرمان لندلت. تهران: مؤسسة مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل.
7) اصفهانی، ابوسعید.(1967).حلیه الاولیاء، ج6، چ دوم، بیروت: بی جا.
8) انصاری هروی، خواجه عبدالله.(1386).طبقات الصوفیه،چ2، تصحیح محمدسرور مولایی. تهران: توس.
9) باخرزی، ابوالمفاخر یحیی. ( 1345 ). اوراد الاحباب و فصوص الاداب، به کوشش ایرج افشار. تهران: انتشارات زوّار.
10) بخاری، سیّدمحمد ( نجم الدین محمود بن سعدالله اصقهانی ).(1364). مناهج الطالبین و مسالک الصادقین، تصحیح نجیب مایل هروی. تهران: مولی.
11) بقلی شیرازی، روزبهان. (1349). عبهرالعاشقین، جواد نوربخش. تهران: انتشارات خانقاه نعمت¬اللهی.
12) ترمذی، ابوعبدالله محمد. (1947).الریاضه و ادب النفس، تصحیح ای. جی. آربری وعلی حسن عبدالقادر، قاهره: دار احیاء الکتب العربیه موسسة قا‌در جعفر - اجما‌لیه.
13) التفتازانی، سعدالدین. (1376 ). شرح المختصر. قم: دارالحکمه.
14) جام نامقی، احمد، معروف به ژنده پیل.(1355). روضه المذنبین و جنّه المشتاقین. مقابله، تصحیح، مقدّمه و توضیح علی فاضل. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
15) جمال¬الدین ابوالروح، لطف اله ابن ابی سعید.(1366) حالات و سخنان ابوسعید ابوالخیر، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، چ6. تهران:آگاه.
16) حافظ شیرازی، شمس الدین محمد.(1372). دیوان غزلیّات،بکوشش دکتر خلیل خطیب رهبر.چ 11.تهران: صفی علیشاه.
17) داد، سیما.(1392). فرهنگ اصظلاحات ادبی، چ6. تهران:مروارید.
18) رازی، شمس قیس. (1338 ). المعجم فی معاییر اشعار عجم، مصحح مدرس رضوی. تهران: کتابفروشی تهران.
19) رازی، نجم¬الدین. (1352). مرصاد العباد، به اهتمام محمدامین ریاحی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
20) سهروردی، شهاب¬الدین.(1355). مجموعه آثار فارسی شیخ اشراق، به کوشش حسین نصر.تهران: انجمن فلسفة ایران.
21) -----------------.(1380). مجموعه مصنّفات شیخ اشراق، ج 2و 3، به نصحیح و تحشیة سیدحسین نصر، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
22) سهلگی، محمدبن¬علی (1395) دفتر روشنایی (از میراث عرفانی بایزید بسطامی) ترجمه محمدرضا شفیعی¬کدکنی،چ8.تهران: سخن.
23) شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1385 ). چشیدن طعم وقت (از میراث عرفانی ابوسعید ابوالخیر)، چ1.تهران: سخن.
24) ------------------.(1384 ). درویش ستیهنده ( از میراث عرفانی شیخ جام )، چ 5. تهران: سخن.
25) ------------------.(1394 ).در هرگز و همیشه انسان ( از میراث عرفانی خواجه-عبدالله انصاری )، چ 2. تهران: سخن.
26) ------------------. (1392). زبان شعر در نثر صوفیه، چ 5. تهران: سخن.
27) ------------------.(1395 ).نوشته بر دریا ( از میراث عرفانی ابوالحسن خرقانی )، چ 1. تهران: سخن.
28) شمیسا، سیروس. (1392 ). بیان.چ دوم، تهران: میترا.
29) -----------. (1382 ). سبک¬شناسی شعر.چ نهم، تهران: فردوس.
30) ------------. (1384). سبک¬شناسی نثر.چ 9. تهران: میترا.
31) ------------. (1374). کلیات سبک¬شناسی، چ3. تهران: فردوس.
32) -----------. (1393 ). معانی.چ چهارم، تهران: میترا.
33) -----------. (1381 ). نگاهی تازه به بدیع.چ چهاردهم، تهران: فردوس.
34) صداقت، سیدعلی¬اکبر.(1393). حدیث عنوان بصری، چ1. تهران: ایده برتر.
35) صدری¬نیا، باقر.(1380). فرهنگ ماثورات متون عرفانی چ1.تهران.سروش.
36) العبادی، قطب¬الدین ابوالمظفر منصور.(1368).صوفی¬نامه، التصفیه فی احوال المتصوفه، تصحیح غلامحسین یوسفی، چ 2، تهران: سخن.
37) ----------------------. (1362). مناقب الصوفیه،تصحیح نجیب مایل هروی. تهران: مولی.
38) عطار نیشابوری، فرید الدین. (1338 ). اسرار نامه، تصحیح سید صادق گوهرین. تهران: صفی علیشاه.
39) ----------.( 1398). تذکره¬الاولیاء، 2ج، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی¬کدکنی، چ 2. تهران: سخن.
40) علی زمانی، امیرعباس. (1375). زبان دین، چ 1، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
41) عین القضاه، ابوالمعالی عبدالله بن محمد المیانجی الهمدانی.(1341). تمهیدات، تصحیح عفیف عسیران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
42) غزالی، ابوحامد محمد.(1362).شک و شناخت؛ المنقذ من الضلال، ترجمة صادق آیینه-وند،چ2.تهران: امیرکبیر.
43) غزالی، احمد.(1359).سوانح، تصحیح نصرالله پورجوادی،تهران. بنیاد فرهنگ ایران.
44) ---------. ( 1358 ). مجموعه آثار فارسی احمد غزّالی، به اهتمام احمد مجاهد. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
45) غلامرضایی، محمد. (1388 ). سبک¬شناسی نثرهای صوفیه. چ اول، تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
46) فالر، راجر و دیگران.(1369). زبان¬شناسی و نقد ادبی، ترجمة مریم خوزان و حسین پاینده، چاپ اول. تهران: نی.
47) فرنبغ، آذر پسر فرخزاد و پاد، آذر پسرامید،(1392).کتاب ششم دینکرد/حکمت فرزانگان ساسانی، ترجمه به انگلیسی شائول شاکد، ترجمة فارسی فرشته آهنگری، پ1، تهران: صبا.
48) فولادی علیرضا.(1389).زبان عرفان، چ 3. تهران. سخن.
49) قشیری، ابوالقاسم.(1374).ترجمه رساله قشیریه ابو علی عثمانی، به کوشش بدیع الزمان فروزانفر،چ4. تهران: علمی و فرهنگی.
50) ------------.(1994/ 1414). نحوالقلوب¬الکبیر، تحقیق و شرح و دارسه: الدکتور ابراهیم بسیونی و احمد علم الدین الجندی، قاهره: عالم الفکر؛ نسخه عکسی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، فیلم 2887، مکتوب 1293.
51) کاشانی، عزیز الدین محمودبن علی. (بی تا ). مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تصحیح جلال الدین همایی، چ2. تهران: سنایی.
52) مایر، فریتس.(1378). ابوسعید ابوالخیر، ترجمه مهر آفاق بایبوردی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
53) مبارک، زکی. (1373ق / 1954م ). التصوف الاسلامی فی الادب و الاخلاق، 2ج. چ دوم. [مصر ]:دار الکتاب العربی بمصر.
54) منور، محمد.(1371 ).اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید، 2ج، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، چ 3. تهران: آگاه.
55) مولوی، جلال¬الدین محمد. ( 1923-1933 ). مثنوی، تحقیق نیکلسون، لیدن.
56) نسفی، عزیزالدین. ( 1377 ). کتاب الانسان الکامل، تصحیح و مقدمه ماریژان موله، چ4. تهران: طهوری.
57) نویا، پل. (1373). تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمة اسماعیل سعادت. چ اول. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
58) هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان. (1384).کشف المحجوب، تصحیح محمود عابدی، چ2.تهران: سروش.
منابع لاتین
1) Landolt, H. (1989) .Encyclopaedia Iranica , Abu’l-Hasan Kharaqani ,vol.1.p:305-306.
