تحلیلی بر ابعاد سرزندگی و نشاط شهری در شهر سمیرم

زهرا قاجاری ¹ ( کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران )
ابوذر وفایی ² ( استادیار گروه جغرافیا و گردشگری، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران )

تاريخ الإرسال : 16 الخميس , ذو الحجة, 1446 تاريخ التأكيد : 18 الأحد , محرم, 1447

الکلمات المفتاحية: سرزندگی, نشاط شهری, کیفیت زندگی, شهر سمیرم, نظام فضایی,

ملخص المقالة :

سرزندگی شهری یکی از مفاهیم کلیدی در برنامه‌ریزی شهری است که به کیفیت زندگی در محیط‌های شهری و ارتباط آن با ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و فرهنگی اشاره دارد. هدف پژوهش حاضر، تحلیل و ارزیابی ابعاد مختلف سرزندگی شهری در شهر سمیرم است. نوع پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از نظر شیوه انجام توصیفی-تحلیلی است که در آن از ابزارهای کتابخانه‌ای و میدانی برای جمع‌آوری داده‌ها و تحلیل روابط بین ابعاد مختلف سرزندگی شهری استفاده شده است. جامعه آماري مورد مطالعه پژوهش شامل شهروندان شهر سمیرم است. حجم نمونه با استفاده از فرمول كوكران 384 نفر محاسبه گردید که براي اطمينان بيشتر محقق 400 نمونه انتخاب شد. از روش نمونه برداري تصادفی ساده برای تکمیل پرسشنامه استفاده گردید. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در سطح آمار توصیفی و استنباطي انجام شده است. همچنین از نرم‌افزارهای SPSS و AMOS برای تحلیل آماری و مدل‌یابی معادلات ساختاری استفاده شده است. یافته‌های پژوهش نشان داد که وضعیت سرزندگی شهری در سمیرم در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، کالبدی- فضایی و خدماتی – رفاهی به ترتیب با میانگین پایین‌تر از حد متوسط 08/2، 38/2، 01/2، 40/2 از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند. همچنین مدل‌سازی معادلات ساختاری نشان داد که عامل کالبدی-فضایی با بار عاملی 0.92 بیشترین تأثیر را بر سرزندگی شهری دارد و بعد اقتصادی و اجتماعی در رتبه‌های بعدی قرار دارند. لذا نتایج حاصل از یافته‌ها نشان می‌دهد که بعد کالبدی –فضایی از یک سو بیشتر چالش را در حوزه سرزندگی شهری در سمیرم دارد و از سوی دیگر با اولویت دادن به بهبود و توسعه زیرساخت‌های کالبدی- فضایی شهر در کنار سایر ابعاد اقتصادی، اجتماعی و خدماتی می‌توان بیشترین تأثیر مثبت را بر سرزندگی و نشاط شهر اعمال نمود.

المصادر:

امیدوار، ف.، شیعه، الف.، و دهقان توران پشتی، ع. 1402. مطالعه سرزندگی شهری براساس نظریه جیکوبز و تطبیق آن با حوزه 6 شهرداری شیراز، فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 14 (55)، 14-1.
بیطرف، الف.، زهره سادات، س، ز.، و ذبیحی، حسین. 1400. سنجش معیارهای سرزندگی در مکان های تاریخی با تأکید بررویکرد توسعه گردشگری میراثی مطالعه موردی: سراهای تاریخی منطقه 12 تهران، فصلنامه گردشگری شهری، 8 (4)، 115-103.
حیدری، م.، زنگنه شهرکی، س.، و پوراحمد، الف. 1402. سطح‌بندی مناطق شهری از نظر شاخص‌های سرزندگی شهری مطالعه موردی: شهر کرج. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 11(2)، 171-153.
حسین زاده، ر.، و صفرعلی زاده، اسماعیل. 1398. سنجش و ارزیابی وضعیت مؤلفه های سرزندگی شهری از منظر شهروندان (مطالعه موردی: ارومیه)، فصلنامه علمی‌پژوهش و برنامه ریزی شهری،11(42)، 164-153
حوراسفند، ن. 1399. ارائه راهکارهای ارتقاء سطح سرزندگی در فضاهای شهری محله امامیه مشهد، نشریه علمی‌تخصصی شباک، 6 (4)، 118-109.
ذکاوت، سینا.، رضایی، م.، پیام، حاتم. 1396. ارتقا سرزندگی در فضاهای شهری با تأکید بر رویکرد ساماندهی منظر شهری (مطالعه موردی شهر یاسوج)، فصلنامه آمایش محیط، 13(50)، 215-197.
غلامی، م.، امینی نژاد، غ.، و علوی، ح. 1401. بررسی و سنجش شاخص‌های سرزندگی شهری در بین شهروندان شهر جم. مطالعات پایداری و توسعه سکونتگاه‌های همساز با اقلیم، 1 (2)، 52-44.
فارسی، ط.، ناسخیان، ش.، و شاهیوندی، الف. 1401. واکاوی قیاسی مفهوم سرزندگی شهری با سرزندگی بومی در پیشینه تاریخی شهر اصفهان. نشريه علمي مرمت و معماري ايران. ۱۲ (۲۹)، 54-35.
قاسم، پور آ.، مهری، ف.، دُر، آ.، عیدی ا.، چشم براه، م.، و رفیع م. 1403. سنجش و تحلیل شاخص‌های سرزندگی شهری در سکونتگاه‌های غیررسمی (مطالعه موردی: شهرک‌های طالقانی و شهید رجایی بندر ماهشهر). نشریه علمی رویکردهای پژوهشی نوین مدیریت و حسابداری، 8 (29)، 1029-1011.
محمدی، د.، ثقفی اصل، الف.، ستارزاده، د.، و فرامرزی اصل، م. 1399. ارزیابی مؤلفه های مؤثر برمیزان شادی شهروندان درفضاهای عمومی تبریز، فصلنامه شهرپایدار، 3 (3)، 124-107.
هدایت نژاد کاشی، س، م.، هادیانی، ز.، حاجی نژاد، ع.، و عسگری، ع. 1398. سرزندگی مفهومی میان رشته ای (واکاوی اصول، ابعاد و شاخص ها)، مطالعات ساختار و کارکرد شهری،6 (20)،107-75.

Alexander, C. (2002). The nature of order: The process of creating life. Taylor & Francis.
Braun, L.M., Malizia, E., (2015). Downtown vibrancy influences public health and safety outcomes in urban counties. J. Transp. Health, 2, 540–548. https://doi.org/10.1016/ j.jth.2015.08.005
Deng, C., Zhou, D., Wang, Y., Wu, J., & Yin, Z. (2024). Association between Land Use and Urban Vitality in the Guangdong–Hong Kong–Macao Greater Bay Area: A Multiscale Study. Land, 13(10), 1574. https://doi.org/10.3390/land13101574
Deng, Z.-H., Zhu, Y., Liu, M., & Wang, S. (2022). Using Big Data for a Comprehensive Evaluation of Urban Vitality: A Case Study of Guangzhou, China. 361–368. https://doi.org/10.1109/icaibd55127.2022.9820427
Ding, Z., & Wang, H. (2024). What are the key and catalytic external factors affecting the vitality of urban blue-green space? a case study of Nanjing Main Districts, China. Ecological Indicators, 158, 111478.‏ https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2023.111478
Caprotti, F., Cowley, R., Datta, A., Broto, V. C., Gao, E., Georgeson, L., ... & Joss, S. (2017). The New Urban Agenda: key opportunities and challenges for policy and practice. Urban research & practice, 10(3), 367-378.‏ http://dx.doi.org/10.1080/17535069.2016.1275618
Chen, S., Lang, W., & Li, X. (2022). Evaluating Urban Vitality Based on Geospatial Big Data in Xiamen Island, China. SAGE Open, 12(4), 215824402211345. https://doi.org/10.1177/21582440221134519
Chen, W., Wu, A.N., & Biljecki, F. (2021). Classification of urban morphology with deep learning: Application on urban vitality. Computers, Environment and Urban Systems, 90, 101706. https://doi.org/10.1016/j.compenvurbsys.2021.101706
Dougal, C., Parsons, C.A., & Titman, S. (2015). Urban vibrancy and corporate growth. The Journal of Finance, 70, 163–210. https://doi.org/10.1111/jofi.12215
Huang, B., Zhou, Y., Li, Z., Song, Y., Cai, J., & Tu, W. (2020). Evaluating and characterizing urban vibrancy using spatial big data: Shanghai as a case study. Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science, 47, 1543–1559. https://doi.org/10.1177/2399808319828730
Healing, T. (2024). The Impacts of Urbanising the World’s Population on Emergencies, Incidents, Disasters, and Disease Outbreaks (pp. 30–35). Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/9781009019330.009
Jacobs, J. (1961). The death and life of great American cities. New York: Random House.
Jin, A., Ge, Y., & Zhang, S. (2024). Spatial Characteristics of Multidimensional Urban Vitality and Its Impact Mechanisms by the Built Environment. Land, 13(7), 991. https://doi.org/10.3390/land13070991
Kamanzi Ntakirutimana G. (2024). The Impact of Urbanization on Public Health. EURASIAN EXPERIMENT JOURNAL OF BIOLOGICAL SCIENCES 5(2):13-16. https://www.eejournals.org
Lynch, K. (1984). Good city form. MIT Press.
Landry, C. (2000). Urban vitality: A new source of urban competitiveness. Archis, 8–13.
Li, Q., Cui, C., Liu, F., Wu, Q., Run, Y., & Han, Z. (2021). Multidimensional urban vitality on streets: Spatial patterns and influence factor identification using multisource urban data. ISPRS International Journal of Geo-Information, 11(1), 2.‏https://doi.org/10.3390/ijgi11010002
Li, K., (2024). Research on the factors influencing the spatial quality of high-density urban streets: a framework using deep learning, street scene images, and principal component analysis. Land, 13 (8), 1161. https://doi.org/10.3390/land13081161
Li, M., Liu, J., Lin, Y., Xiao, L., & Zhou, J. (2021). Revitalizing historic districts: Identifying built environment predictors for street vibrancy based on urban sensor data. Cities, 117, 103305. https://doi.org/10.1016/j.cities.2021.103305
Long, Y., Jiao, S., Yu, Y., & Xiao, K. (2025). An analysis of spatial vitality distribution and formation mechanisms in historical urban areas based on multi-source big data: A case study of Changsha. Frontiers of Architectural Research.‏ https://doi.org/10.1016/j.foar.2025.03.005
Montgomery, J. (1998). Making a city: Urbanity, vitality and urban design. Journal of Urban Design, 3, 93–116. https://doi.org/10.1080/13574809808724418
Martínez, L., Short, J.R., Estrada, D., (2017). The urban informal economy: Street vendors in Cali, Colombia. Cities 66, 34–43. https://doi.org/10.1016/j.cities.2017.03.010
Maas, P.R. (1984). Towards a theory of urban vitality. University of British Columbia.
Ma, Z., (2023). Deep exploration of street view features for identifying urban vitality: a case study of Qingdao city. Int. J. Appl. Earth Obs. Geoinf. 123, 103476. http://dx.doi.org/10.1016/j.jag.2023.103476
Nathvani, R., Cavanaugh, A., Suel, E., Bixby, H., Clark, S. N., Metzler, A. B., ... & Ezzati, M. (2025). Measurement of urban vitality with time-lapsed street-view images and object-detection for scalable assessment of pedestrian-sidewalk dynamics. ISPRS Journal of Photogrammetry and Remote Sensing, 221, 251-264.‏ https://doi.org/10.1016/j.isprsjprs.2025.01.038
Smith, T., Nelischer, M., & Perkins, N. (1997). Quality of an urban community: a framework for understanding the relationship between quality and physical form. Landscape and Urban Planning, 39, 229–241. https://doi.org/10.1016/S0169-2046 (97)00055-8
Syamili, M.S., Takala, T., Korrensalo, A., Tuittila, E-S. (2023). Happiness in urban green spaces: A systematic literature review, Urban Forestry & Urban Greening, 86, 128042. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2023.128042
Shi, J., Miao, W., Si, H., & Liu, T. (2021). Urban Vitality Evaluation and Spatial Correlation Research: A Case Study from Shanghai, China. Land, 10(11), 1195. https://doi.org/10.3390/LAND10111195
UN-Habitat (United Nations Human Settlements Programme). 2022. World Cities Report 2022.
UN (United Nations). (2019). World Urbanization Prospects: The 2018 Revision (ST/ESA/ SER.A/420). New York: United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division.
Ye, L., Peng, X., Aniche, L.Q., Scholten, P.H., Ensenado, E.M., (2021). Urban renewal as policy innovation in China: from growth stimulation to sustainable development. Publ. Adm. Dev. 41 (1), 23e33. http://dx.doi.org/10.1002/pad.1903
Wei, J., Wu, Y., Zheng, J., Nie, P., Jia, P., Wang, Y., (2021). Neighborhood sidewalk access and childhood obesity. Obes. Rev. 22, e13057. https://doi.org/10.1111/obr.13057
Wang, Z., Xu, W., Liu, Y., Liu, B., & Zhu, L. (2025). Urban vitality transfer: Analysis of 50 factors based on 24-h weekday activity in Nanjing. Frontiers of Architectural Research.‏ https://doi.org/10.1016/j.foar.2025.03.003
Xu, Z., Chang, J., Cheng, F., Liu, X., Yao, T., Hu, K., & Sun, J. (2024). Examining the Impact of the Built Environment on Multidimensional Urban Vitality: Using Milk Tea Shops and Coffee Shops as New Indicators of Urban Vitality. Buildings, 14(11), 3517. https://doi.org/10.3390/buildings14113517
Xiao, L., Lo, S., Liu, J., Zhou, J., & Li, Q. (2021). Nonlinear and synergistic effects of TOD on urban vibrancy: Applying local explanations for gradient boosting decision tree. Sustainable Cities and Society, 72, 103063. https://doi.org/10.1016/j.scs.2021.103063
Zeng, C., Song, Y., He, Q., Shen, F., (2018). Spatially explicit assessment on urban vitality: case studies in Chicago and Wuhan. Sustain. Cities Soc. 40, 296e306. http://dx.doi.org/10.1016/j.scs.2018.04.021
Zhang, P., Zhang, T., Fukuda, H., & Ma, M. (2023). Evidence of Multi-Source Data Fusion on the Relationship between the Specific Urban Built Environment and Urban Vitality in Shenzhen. Sustainability, 15(8), 6869.‏ https://doi.org/10.3390/su15086869