یک دادگاه داستانی و یک کلاس درس (پژوهشی در باب قابلیت آموزش تفکر فلسفی در حکایت بازجست کار دمنه در کلیله و دمنه)

الموضوعات : .

عاطفه یوسفی ¹

1 - دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی

تاريخ الإرسال : 29 الجمعة , ربيع الثاني, 1446 تاريخ التأكيد : 24 الأحد , شعبان, 1446 تاريخ الإصدار : 06 الثلاثاء , جمادى الأولى, 1447

الکلمات المفتاحية: فبک, تفکر فلسفی, کلیله و دمنه, ادبیات کلاسیک فارسی,

ملخص المقالة :

چنان­که می­دانیم بخش گسترده­ای از ادبیات کلاسیک فارسی را متون تعلیمی تشکیل می­دهند. نویسندگان این آثار با بیانی تمثیلی و غالباً به صورت داستانی، مفاهیم اخلاقی، اجتماعی و فلسفی را بیان کرده­اند. قابلیت­ها و ظرفیت بسیار بالای این متون ادبی، کاربرد آن­ها را در دیگر حوزه­ها نیز امکان­پذیر می­سازد. فلسفه برای کودکان، فرصت پژوهشی جدیدی است که می­توان ادبیات کلاسیک فارسی را از منظر دیگری نگریست و قابلیت­های آن را بدین منظور سنجید. در مقاله حاضر که به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته است، حکایت «بازجست کار دمنه» از کتاب کلیله و دمنه، بر اساس معیارهای داستانی فبک، همچون مقبولیت ادبی، مقبولیت روان­شناختی، مقبولیت فلسفی، کندوکاوپذیری و گفت­وگوی استدلالی و موارد دیگر، بررسی شده است. بر اساس یافته­های پژوهش، این حکایت با برخورداری از مقبولیت ادبی، روان­شناختی و فلسفی و نیز الگوی گفت­وگوی استدلالی، دارای قابلیت بسیار بالایی برای آموزش تفکر فلسفی به کودکان است؛ و به جز بازنویسی به زبانی ساده و  قابل درک برای کودکان و نیز حذف مواردی که کندوکاوپذیری داستان را کاهش می­دهد، به تغییر دیگری نیاز نیست.  

المصادر:

اسمیت، فیلیپ. 1382. ذهنیت فلسفی در مدیریت آموزشی. ترجمه محمودرضا بهرنگی. تهران: کمال تربیت
امیدی¬نیا، مریم؛ و دیگران. 1392. «بررسی مهارت¬های تفکر انتقادی در رمان¬های برگزیده نوجوان دهۀ 80 بر اساس فهرست پیتر فاسیونه»، دو فصل¬نامه علمی پژوهشی تفکر و کودک، س 4، ش 1، بهار و تابستان 1392، صص 1- 26
پل، ریچارد؛ الدر، لیندا. 1399. تفکر انتقادی. ترجمه اکبر سلطانی؛ مریم آقازاده. تهران» اختران.
رمضانی، معصومه. 1389. «بررسی برنامه درسی فلسفه برای کودکان در راستای توجه به ابعاد مختلف ذهنیت فلسفی»، دو فصل¬نامه علمی پژوهشی تفکر و کودک، س 1، ش 1، بهار و تابستان 1389، ص ص 21- 35
ساتکلیف، راجر. 1378. «شباهت¬ها و تفاوت¬های P4C و PWC»، کندوکاو فلسفی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. صص 69- 79
شارپ، آن مارگارت. 1387. «داستان¬های فلسفی و کتاب¬های P4C». در کندوکاو فلسفی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. صص 49- 69
. 1383. «گفت¬وگو با سعید ناجی»، کتاب ماه کودک و نوجوان، ش 89، اسفند 1383، صص 12- 19
فیشر، رابرت. 1385. آموزش تفکر به کودکان. ترجمه مسعود صفایی مقدم؛ افسانه نجاریان. اهواز: رسش
. 1388. آموزش تفکر. ترجمه غلامعلی سرمد. تهران: گاج
کم، فیلیپ. 1389. با هم فکر کردن. ترجمه مژگان رشتچی؛ فرزانه شهرتاش. تهران: شهرتاش
. 1396. «داستان¬های فبک: تفاوت رویکردها و شباهت کاربردها».. در کندوکاو فلسفی برای کودکان

لیپمن، متیو. 1389. کودکی در مدرسه لیزا. ترجمه حمیده بحرینی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
. 1383. «فلسفه و کودکان»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، ، شماره 82، مرداد 1383، صص 8- 12
لیپمن، متیو؛ ناجی، سعید. 1388. «فلسفه برای کودکان و نوجوانان رویکرد جدیدی در فلسفه تعلیم و تربیت»، فصل¬نامه فرهنگ، س 22، ش 1، پیاپی 69، بهار 1388، صص 151- 175
منشی، نصرالله. 1386. کلیله و دمنه. چ 31. تصحیح مجتبی مینوی. تهران: امیرکبیر
وانسی لگم، نانسی. 1388. «فلسفه برای کودکان، رایحه تفکر». ترجمه مهرنوش هدایتی، فصل¬نامه فرهنگ، س 22، ش 1، پیاپی 69، بهار 1388، صص277- 301
وینچ، کریستوفر. 1386. استقلال، آموزش و تفکر انتقادی. ترجمه افشار امیری. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

Natividad, melany. 2012. Teaching philosophy for critical thinking: some pedagogical motivations for future considerations. Thinking education through philosophy, the Korean Academy of Teaching Philosophy in Schools, pp 203- 216
Splitter,laurance J; Sharp, Ann. M. 1995. Teaching for better thinking. Australian Council for Educational Research LTD