تحليل شيوه‌های طرح و بيان معنا در قطعات «بهار»
الموضوعات :معصومه بوستانی 1 , حمیدرضا فرضی 2 , ابراهیم پوردرگاهی 3
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبريز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبريز، ایران.
الکلمات المفتاحية: قطعات بهار, طرز بیان, پروردن معانی, ساختار, توصیف.,
ملخص المقالة :
یكی از مسائلی كه برای شاعران اهمیت بسیاری دارد چگونگی پروردن معنا و طرح و بیان آن برای تأثیرگذاری بیشتر در مخاطب است؛ در این میان استفاده از شیوه‌ها و ابزار مختلف برای پروردن و طرح و بیان معنا در قالب قطعه ـ با توجه به اینكه مخاطب آن عمدتاً عامۀ مردم هستند و بیشترین و مهم‌ترین موضوعات آن، پندهای اخلاقی و سخنان حكمی است ـ از اهمیت بیشتری برخوردار است. یكی از شاعران مهم قطعه‌سرا در ادبیات معاصر، ملك‌الشعرای بهار است كه حدود 150 قطعه در موضوعات مختلف سروده و برای پروردن و طرح و بیان معنا از شیوه‌های مختلفی بهره گرفته است كه در این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی و براساس مطالعات كتابخانه‌ای مورد بررسی قرار گرفته است. فرض نویسندگان بر این بوده است كه بهار در قطعات خود از شیوه‌ها و ابزار مختلفی برای پروردن و بیان معنا استفاده كرده است؛ مبتنی بر ایدۀ مذكور و با تحلیل محتوایی قطعات، استفادۀ بهار از شیوه‌های مختلف برای بیان معنا اثبات شده است و در سه بخش ساختاری، توصیفی و استنادی مورد بحث قرار گرفته است. نتایج بحث حاكی از این است كه چگونگی پروردن و بیان معنا برای بهار اهمیت زیادی داشته است و او برای تنوع و تفنّن در بیان، پرهیز از یكنواختی، تأثیرگذاری بیشتر در مخاطب و اقناع او، برانگیختن احساسات مخاطب، تجسّم بهتر مطلب در ذهن خواننده، به كرسی نشاندن حرف خود، ایجاد نظم و آراستگی در كلام، روشن‌تر و بارزتر بیان كردن معنا و ... از این شیوه‌ها استفاده كرده است.
1. امامی، نصرالله (1377). پرنیان هفت رنگ، چاپ سوم، تهران: جامی.
2. بهار، محمدتقی (1381). دیوان، تهران: نگاه.
3. بی‌نیاز، فتح‌الله (1388). درآمدی بر داستان‌نویسی و روایت‌شناسی، چاپ دوم، تهران: افراز.
4. داد، سیما (1383). فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.
5. دشتی، علی (1380). نقشی از حافظ، چاپ دوم، تهران: اساطیر.
6. دیچز، دیوید (1369). شیوه‌های نقد ادبی، ترجمۀ محمدتقی صدقیانی و غلامحسین یوسفی، تهران: علمی.
7. زرین‌كوب، عبدالحسین (1372). شعر بی‌دروغ، شعر بی‌نقاب، چاپ هفتم، تهران: علمی و فرهنگی.
8. سمیعی، احمد (1380). آیین نگارش و ویرایش، تهران: سمت.
9. شریفی، محمّد (1388). فرهنگ ادبیات فارسی، تهران: نو و معین.
10. شمیسا، سیروس (1377). معانی، چاپ پنجم، تهران: میترا.
11. ـــــــ،ـــــــ (1383). نقد ادبی، چاپ پنجم ، تهران: میترا.
12. غلامرضایی، محمد (1388). سبك‌شناسی نثرهای صوفیانه، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
13. فرزاد، عبدالحسین (1388). دربارۀ نقد ادبی، چاپ پنجم، تهران: قطره.
14. فرشیدورد، خسرو (1382). دربارۀ ادبیات و نقد ادبی، جلد دوم، تهران: امیركبیر.
15. میرصادقی، جمال (1392). عناصر داستان، تهران: سخن.
16. هدایت، رضا قلی‌خان (1383). مدارج البلاغه، تصحیح حمید حسنی، تهران: فرهنگستان.
