تبیین الگوی اقتصاد مقاومتی شرکت‌های تولیدی کشور بر اساس تئوری محدودیت

الموضوعات :

الهه سرحدی ¹ , رضا ستوده ²

1 - دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.
2 - استادیار، گروه مالی و حسابداری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه میبد، میبد، ایران.

تاريخ الإرسال : 24 الخميس , ذو القعدة, 1446 تاريخ التأكيد : 23 الخميس , ذو الحجة, 1446 تاريخ الإصدار : 28 الأربعاء , محرم, 1447

الکلمات المفتاحية: اقتصاد مقاومتی, تئوری محدودیت, شرکت های تولیدی, هزینه.,

ملخص المقالة :

جهت پیاده‌سازی اقتصاد مقاومتی در شرکت‌های تولیدی، ابتدا ضروری است محدودیت‌های موجود شناسایی و تحلیل شوند. در ادامه، راهبردهای و برنامه‌های مناسب برای مدیریت و رفع این محدودیت‌ها تدوین گردد. در این راستا، شرکت‌های تولیدی می‌بایست با بهبود مستمر فرآیندها و عملیات خود در جهت کاهش هزینه‌ها و بهبود عملکرد اقدام نمایند. هدف از انجام پژوهش تبیین الگوی اقتصاد مقاومتی شرکت‌های تولیدی کشور بر اساس تئوری محدودیت می باشد. این پژوهش با رویکردآمیخته ترکیبی از روش کیفی و کمی انجام گردید. ابزار جمع آوری داده ها در بخش کیفی، تحلیل محتوا و مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با خبرگان و در بخش کمی، آزمون فریدمن می باشد. خبرگان شامل 16 نفر از حسابداران مدیریت، مدیران مالی شرکت های تولیدی و اعضای هیات علمی می باشند. انتخاب خبرگان بر اساس روش نمونه‌گیری هدفمند صورت گرفته است. طبق نتایج پژوهش، 6 بُعد، 13 مولفه و 26 شاخص در ارتباط با الگوی اقتصاد مقاومتی شرکت‌های تولیدی کشور بر اساس تئوری محدودیت شناسایی گردید. بر اساس نتایج پژوهش، بُعد بهینه‌سازی فرآیندهای تولید، بُعد  افزیش کارایی و بهره‌وری، بُعد کیفیت، بُعد انعطاف‌پذیری و نوآوری، بُعد اقتصاد مقاومتی و بُعد حمایت از تولید ملی و زنجیره تأمین شناسایی گردیدند. همچنین، رتبه بندی ابعاد و مولفه های الگوی اقتصاد مقاومتی شرکت‌های تولیدی صورت گرفت. پیاده‌سازی اقتصاد مقاومتی در شرکت‌های تولیدی نیازمند یک رویکرد جامع و یکپارچه است که در آن کلیه عوامل و محدودیت‌های فرایند تولید شناسایی و در جهت کاهش یا حذف آن اقدام نمود. در نتیجه، شرکت‌های تولیدی می‌توانند عملکرد خود را بهبود بخشیده و در اقتصاد رقابتی امروز موفق‌تر عمل نمایند.

المصادر:


1. اسفندیاری صفا، خسرو، و دهقان، حبیب اله. (1395). مولفه های اقتصاد مقاومتی از دیدگاه مقام معظم رهبری (حفظه اله تعالی). مدیریت نظامی، 16(61)، 60-84.
2. بیانات مقام معظم رهبری امام خامنه‌ای (مد ظله العالی)،(1389).
3. تنهایی, فهیمه . (1403). تعیین ترکیب تولید در محیط‌های دارای چند محدودیت با درنظرگرفتن اولویت گلوگاه‌ها. مهندسی صنایع و مدیریت 40(2)، 99-110.
doi: 10.24200/j65.2024.63366.2377
4. جوادپور، مهران؛ حمیدیان، محسن؛ آخوندی، نسرین. (1398). کاربرد مدل‌های هزینه یابی بر مبنای فعالیت و تئوری محدودیت در قیمت‌گذاری محصولات (مطالعه موردی: شرکت تولید محصولات لبنی هموطن). دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت. 8(22)، 119-134.
5. حسین پور، اکرم (1396)، اقتصاد مقاومتی با محوریت تولید و اشتغال، چهارمین کنفرانس اقتصاد و مدیریت کاربردی با رویکرد ملی، بابلسر.
6. حسینی, سید رسول , معصومی, مصطفی و قومنجانی, فاطمه . (1402). شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه پایدار کسب‌وکارها مبتنی بر اقتصاد مقاومتی با رویکرد فراترکیب. فصلنامه اقتصاد دفاع و توسعه پایدار, 8(30), 41-72.
https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.25382454.1402.8.30.2.7
7. خضری پور، محمدرضا؛ خان محمدی، محمدحامد؛ احمدی، فائق؛ کردلوئی، حمیدرضا. (1399). تبیین به کارگیری الگوی تئوری محدودیت ها جهت ارزیابی نسبت کفایت سرمایه در بانک ها. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت. 9(36)،77-85.
8. درودی، هما؛ رستمی زاده،کریم؛ محمدی، علی. (1401). مدل توسعه پایدار صنعت آهن و فولاد ایران. فصلنامه مطالعات مدیریت راهبردی. 13(52)، 287-305.
https://doi.org/10.22034/smsj.2022.130607
9. دیانتی دیلمی، زهرا. (1394). حسابداری مدیریت, ابزاری کارآمد در خدمت اقتصاد مقاومتی. حسابداری مدیریت، 8(25)، 61-81.
10. روغنی ممقانی، عیسی؛ حقیقت منفرد، جلال؛ جعفرنژاد چقوشی، احمد. (1399). تبیین الگوی راهبرد چابکی در صنعت خودروسازی کشور بر مبنای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی. پژوهش های مدیریت راهبردی، 26(76)، 103-128.
11. سجادی، سید حسین؛ صوفی، هاشم علی (۱۳90) حسابداری مدیریت پیشرفته، انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز
12. پیری, حبیب و ستوده, طاهره . (1403). طراحی رویکرد پیشرفته چرخه عمر محصول در شرکت های تولیدی. فصلنامه حسابداری مدیریت راهبردی. 1(1)، 1-17.
doi: 10.22034/smajournal.2025.513375.1002
13. ستوده, رضا , حق پرست, عباسعلی و هیراد, علیرضا . (1403). الگوی حسابداری مدیریت و اقتصاد مقاومتی جهت توسعه پایدار شرکت های تولیدی. فصلنامه حسابداری مدیریت راهبردی. 1(1)، 40-64.
doi: 10.22034/smajournal.2025.511901.1003
14. شهریان، سپیده و نبوی، علی،(1395)، اثرات استراتژیک اقتصاد مقاومتی برای دستیابی به تولید چابک، ششمین کنفرانس بین المللی حسابداری و مدیریت با رویکرد علوم پژوهشی نوین، تهران.
https://civilica.com/doc/636798/
15. عباسی رائی، علی و داداشی حاجی، مهدی و علوی صائب، فرزاد و لک، مجتبی، (1398)، مدیریت اقتصادی و اقتصاد مقاومتی در کلام امیرالمومنین امام علی (ع)، اولین همایش ملی فرماندهی و مدیریت از منظر امیر المومنین امام علی (ع)، تهران.
https://civilica.com/doc/954903/
16. عطائی، اسفندیار ؛ فکری، رکسانا. (1395). ارائه مدل کاربرد مهندسی ارزش در تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی با استفاده از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری. پژوهش های مدیریت راهبردی، 22(62)، 105-133.
https://sanad.iau.ir/fa/Article/1095398?FullText=FullText
17. فشاری، مجید، پور غفار، جواد (1393)، بررسی و تبیین الگوی اقتصاد مقاومتی در اقتصاد ایران، مجله اقتصادي ( دوماهنامه بررسي مسائل و سیاست‌های اقتصادي )، 14 (5 و6)، 29-40.
18. کریمی, فاطمه , حقیقت منفرد, جلال و کرامتی, محمد علی . (1403). ارزیابی تاب آوری و پایداری زنجیره تامین با رویکرد تلفیقی تئوری محدودیت ها، رویکرد فرآیندی و تصمیم گیری چند شاخصه (مورد مطالعه: بخش فراساحل صنعت نفت . چشم‌انداز مدیریت صنعتی, 14(2)، 34-65.
doi: 10.48308/jimp.14.2.34
19. نمازی، محمد با همکاری گروه علمی (1392)، حسابداری مدیریت استراتژیک: از تئوری تا عمل، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.

20. Blocher, E., Chen, K. H., and Lin, T. W. (2001). Cost Management: A Strategic Emphasis. New York: John Wiley and Sons, Inc. http://ndl.ethernet.edu.et/bitstream/123456789/16717/1/59.Edward%20J.%20Blocher.pdf
21. Creswell, J. W., & Clark, V. L. P. (2017). Designing and conducting mixed methods research. Sage publications.
22. Dale, B. G. (1994). Managing Quality. 2nd Ed., New York: Prentice-Hall.
23. Espín-Guerrero, R., Toalombo-Rojas, B., Moyolema-Chaglla, Á., & Altamirano-Salazar, A. (2022). Operational Processes Optimization through the theory of constraints in a metal-mechanical company. Revista Digital Novasinergia, 5(2), 33-57. https://doi.org/10.37135/ns.01.10.03
24. Glaser, B. G., & Strauss, A. L. (1967). The discovery of grounded theory: Strategies for qualitative research. Aldine.
25. Goldratt,A (1980)"Optimized production timetables: a revolutionary program for industry". APICS 23rd Annual International Conference, APICS, Falls Church.
26. Goldratt, E. M., and Fox, R. E. (1986). The Race. Croton-on-Hudson, New York: North River Press.
27. Kiwus, C. H., and Williams, T. P. (2001). "Application of TQM to Environmental Construction". Journal of Management in Engineering, 17(3): 176-184.
28. Noreen, E., Smith, D., and Mackey, J. T. (1995). The Theory of Constraints and its Implications for Management Accounting. North River Press.
29. Opoku, R. K., & Li, X. (2025). Sustainable management practices, operational and sustainable performance in manufacturing contexts: empirical evidence from a developing economy. Journal of Responsible Production and Consumption, 2(1), 48-82.‏
http://dx.doi.org/10.1108/JRPC-07-2024-0035
30. Strauss, A., & Corbin, J. (1998). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Sage publications.
31. Souza, F. B. D., & Ikeziri, L. M. (2025). Demand management: the essence of the theory of constraints?. International Journal of Logistics Systems and Management, 50(2), 233-265.‏
https://doi.org/10.1504/IJLSM.2025.144436
32. Watson, K.J., Blackstone, J.H., and Gardiner, S.C., 2007. The evolution of a management philosophy: The theory of constraints‖, Journal of Operations Management, 25, pp 387-402.