پیش‌بینی اضطراب رقابتی بر اساس فرایند تنظیم هیجان و کمال‌گرایی در بازیکنان تکواندو

الموضوعات : پژوهشنامه جامعه شناختی ورزش

سمیرا قباخلو ¹

1 - کارشناس ارشد روانشناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.

تاريخ الإرسال : 10 الإثنين , رمضان, 1446 تاريخ التأكيد : 12 الخميس , شوال, 1446 تاريخ الإصدار : 17 الخميس , ذو القعدة, 1446

الکلمات المفتاحية: اضطراب رقابتی, فرایندهای تنظیم هیجان, کمال‌گرایی,

ملخص المقالة :

مقدمه : پژوهش حاضر باهدف پیش بینی اضطراب رقابتی بر اساس فرایندهای تنظیم هیجان و کمال¬¬گرایی در بازیکنان تکواندو انجام شد. روش: روش پژوهش از نوع توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش را کلیه تکواندوکاران زن سبک مبارزه (کیوروگی)، شرکت کننده در مسابقات زمستان 1403 استان تهران که تعداد 120 نفر بودند، تشکیل داد و با استفاده از فرمول کوکران 92 نفر به روش نمونه گیری در دسترس و داوطلب به عنوان نمونه انتخاب شدند. از پرسشنامه اضطراب رقابتی بشارت و همکاران (1388)، پرسشنامه خود نظم جویی شناختی هیجانی گارنفسگی وکراج (2006)، پرسشنامه کمال¬گرایی شورت (1995) برای جمع¬آوری داده¬ها استفاده شد. داده¬ها با استفاده از ضریب همبستگی و تحلیل ¬رگرسیون چند ¬متغیره به روش همزمان تحلیل شدند. یافته‌ها : نتایج نشان داد که بین فرایندهای تنظیم هیجان و کمال¬گرایی منفی با اضطراب رقابتی در تکواندوکاران رابطه معناداری وجود داشت (01/0 (P <. بین فرایندهای تنظیم هیجان مثبت و کمال¬گرایی مثبت با اضطراب رقابتی در تکواندوکاران رابطه منفی معناداری وجود داشت (01/0 (P <. بین فرایندهای تنظیم هیجان منفی و کمال¬گرایی منفی با اضطراب رقابتی در تکواندوکاران رابطه مثبت معناداری وجود داشت (01/0 (P <. تحلیل رگرسیون نیز بیانگر آن بود که فرایندهای تنظیم هیجان و کمال¬گرایی در پیش¬بینی اضطراب رقابتی، سهم دارند و 46 درصد از واریانس اضطراب رقابتی را تبیین کردند. نتیجه‌گیری: یافته¬های پژوهش در کل بیانگر آن است که فرایندهای تنظیم هیجان و کمال¬گرایی نقش مهم و مؤثر در اضطراب رقابتی دارند و تکواندوکاران که از هیجانات مثبت و کمال¬گرایی مثبت بهره می¬گرفتند از اضطراب رقابتی کمتر و اعتماد به نفس بالاتری برخوردار بودند. بنابراین در راستای کاهش و مدیریت اضطراب رقابتی، با توجه به اینکه در این زمینه پروتکل آموزش تنظیم هیجان و درمان کمال¬گرایی نیز وجود دارد، مداخلات برای به کارگیری فرایندهای مؤثرتر تنظیم هیجان و کمال¬گرایی مثبت در تکواندوکاران و به ویژه در زنان تکواندو کار استفاده شود

المصادر:

References:
Abolghasemi, A., Kiamarshi, A., & Eskandar, P. (2013). The relationship between perfectionism, conscientiousness, and competitive anxiety with athletic performance of taekwondo athletes. Journal of Motor Behavior and Sport Psychology, 2(1), 265–287.
Aminnejad, P., Hampushi, L., Khosresteh, M., & Zeidabadi, R. (2020). Structural relationships between sport mindfulness and emotion regulation strategies with competitive anxiety of athletes. Scientific-Research Journal of Psychology, (95), 317–333.
Amirian, M., Hejazi-Dinan, P., & Rahimian-Mashhadi, M. (2018). The effect of gender and type of sport on achievement motivation and fear of failure in individual and team elite athletes. Studies in Sport Psychology, 7(25), 131–148.
Besharat, M. A. (2005). The relationship between perfectionism and sport success. Movement Journal, (23), 51–65.
Besharat, M. A. (2009). Development and norming of the multidimensional competitive anxiety questionnaire [Research report]. University of Tehran.
Ford, J. L., Ildefonso, K., Jones, M. L., & Arvinen-Barrow, M. (2017). Sport-related anxiety: Current insights. Open Access Journal of Sports Medicine, 8, 205–212.
Freire, G. L. M., da Cruz Sousa, V., Alves, J. F. N., de Moraes, J. F. V. N., de Oliveira, D. V., & do Nascimento Junior, J. R. A. (2020). Are the traits of perfectionism associated with pre-competitive anxiety in young athletes? Perfectionism and pre-competitive anxiety in young athletes. Cuadernos de Psicología del Deporte, 20(2), 37–46.
Garnefski, N., & Kraaij, V. (2006). Relationships between cognitive emotion regulation strategies and depressive symptoms: A comparative study of five specific samples. Personality and Individual Differences, 40(8), 1659–1669.
Gill, D. L., Williams, L., & Reifsteck, E. J. (2017). Psychological dynamics of sport and exercise (4th ed., pp. 46–50). Human Kinetics.
Gross, J. J. (2015). Emotion regulation: Current status and future prospects. Psychological Inquiry, 26(1), 1–26.
Gross, J. J., & John, O. P. (2003). Individual differences in two emotion regulation processes: Implications for affect, relationships, and well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 85(2), 348–362.
Hewitt, P. L., Flett, G. L., Besser, A., Sherry, S. B., & McGee, B. (2003). Perfectionism is multidimensional: A reply to. Behaviour Research and Therapy, 41(10), 1221–1236.
Heydarzadeh, B., & Derakhshan-Jazi, S. (2020). Examining psychological factors of success in taekwondo sport. Proceedings of the 3rd International Conference on Psychology, Counseling, and Education.
Kalkhoran, J. F., Avazpour, S., & Alizadeh, H. (2016). Relationship between positive and negative perfectionism and state competitive anxiety in non-professional football players. Quarterly Journal of Growth and Motor Learning, Sport, 8(3), 435–449.
Kuan, G., Morris, T., Kueh, Y. C., & Terry, P. C. (2018). Effects of relaxing and arousing music during imagery training on dart-throwing performance, physiological arousal indices, and competitive state anxiety. Frontiers in Psychology, 9, Article 14.
Kumar, A. (2016). A study of pre-competitive anxiety involving male and female players competing in team versus individual events. International Journal of Physical Education, Sports and Health, 3(1), 135–137.
Meyers, L. S., Gamst, G. G., & Guarino, A. J. (2006). Applied multivariate research: Design and interpretation (1st ed.). Sage Publications.
Mohseni, M., & Zarei, [Initial]. (2019). The relationship between emotion regulation strategies and dimensions of trait and state competitive anxiety in taekwondo athletes at the Ambassador Cup in South Korea. Journal of Cognitive Psychology and Psychiatry, 6(2)
Mohseni, M., & Zarei, S. (2019). The relationship between emotion regulation strategies and trait-state dimensions of competitive anxiety in taekwondo athletes at the Ambassador Cup in South Korea. Journal of Cognitive Psychology and Psychiatry, 6(2), 86–101.
Molazem, T., Peymanirad, H., Esmaeilzadeh-Ghandahari, M. R., & Fahim-Dovin, H. (2022). Identifying and explaining factors influencing perfectionism in professional managers, coaches, and athletes in the country. Knowledge Management in Sport, 2(1), 62–78.
Sadati, S. S., Malatef, G., Afrouz, G., & Behpouzh, A. (2008). The relationship between dimensions of perfectionism and creativity in high school students attending gifted schools. In Proceedings of the 1st National Conference on Creativity and Innovation in Iran [Conference paper].
Sahebi, A., Shahabi Kasab, M. R., & Zeidabadi, R. (2017). Effects of external focus distances and cognitive emotion regulation strategies on performance of charkh tizh and jomani bastani practitioners. Studies in Sport Psychology, (19), 31–42.
Salman, Z., Khosravi, Z., Zareian, E., & Ajilchi, B. (2016). Determining the validity and reliability of the sports injury anxiety questionnaire. Educational Measurement Quarterly, 7(25), 49–74. Allameh Tabataba’i University.
Samienia, M., Nikbakhsh, R., & Safania, A. M. (2018). Perfectionism, burnout, and engagement in athletes: The mediating role of self-determination theory. Studies in Sport Psychology, (26), 121–132.
Sarp, N., & Tosun, A. (2011). Duygu ve otobiyografik bellek. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(3), 395–414.
Shams-Alam, S. B., & Besharat, M. A. (2024). A multidimensional review of the emotion regulation construct. Royesh-e Psychology, (5), 45–56.
Simon, J. A., & Martens, R. (1977). S.C.A.T. as a predictor of A-states in varying competitive situations. In D. M. Landers & R. W. Christina (Eds.), Psychology of motor behavior and sport (Vol. 2, pp. 146–156). Human Kinetics.
Soleimani, M., & Mohammadzadeh, H. (2022). The relationship between perfectionism, psychological distress, and coping strategies in endurance athletes. Mind, Movement and Behavior, 1(1), 171–184.
Terry-Short, L. A., Owens, R. G., Slade, P. D., & Dewey, M. E. (1995). Positive and negative perfectionism. Personality and Individual Differences, 18(5), 663–668.
Tóth, R., Turner, M. J., Kökény, T., & Tóth, L. (2022). “I must be perfect”: The role of irrational beliefs and perfectionism on the competitive anxiety of Hungarian athletes. Frontiers in Psychology, 13, Article 994126.
Uphill, M. A., Lane, A. M., & Jones, M. V. (2012). Emotion regulation questionnaire for use with athletes. Psychology of Sport and Exercise, 13(6), 761–770.
Vahedi, H. (2005). Reliability, validity, and psychometric properties of the cognitive regulation questionnaire. Quarterly Journal of Psychological Research, 12(23), 18–24.
Whiteley, G. (2013). How trait and state anxiety influence athletic performance (Bachelor’s thesis, Wittenberg University). Wittenberg University Repository.

نص كامل:



Research Journal of Sociological of Sport Spring 2025, Volume 1, Number2   a

 

 Research Paper

Predicting competitive anxiety based on emotion regulation and perfectionism in taekwondo players

* Samira Qobakhlou ¹

1. Master of Science in Clinical Psychology, Islamic Azad University, Semnan, Iran

---

A B S T R A C T: Introduction: The present study aimed to predict competitive anxiety based on emotion regulation and perfectionism processes in taekwondo players. Methods: The research method was descriptive-correlational. The statistical population of this study consisted of all female Taekwondo fighters (Kyurugi) participating in the 1403 winter competitions of Tehran province, which numbered 120 people, and using the Cochran formula, 92 people were selected as samples by the available and voluntary sampling method. The competitive anxiety questionnaire of Besharat et al. (2009), the cognitive emotional self-regulation questionnaire of Garnfsgi and Kraj (2006), and the Short perfectionism questionnaire (1995) were used to collect data. The data were analyzed using the correlation coefficient and multivariate regression analysis in the simultaneous method. Results: : The results showed that there was a significant relationship between emotion regulation processes and negative perfectionism with competitive anxiety in taekwondo players (p<0.01). There was a significant negative relationship between positive emotion regulation processes and positive perfectionism with competitive anxiety in taekwondo players (p<0.01). There was a significant positive relationship between negative emotion regulation processes and negative perfectionism with competitive anxiety in taekwondo players (p<0.01). Regression analysis also indicated that emotion regulation processes and perfectionism have a role in predicting competitive anxiety and explained 46% of the variance in competitive anxiety. Conclusion: Overall, the research findings indicate that emotion regulation and perfectionism processes play an important and effective role in competitive anxiety, and taekwondo practitioners who benefited from positive emotions and positive perfectionism had less competitive anxiety and higher self-confidence. Therefore, in order to reduce and manage competitive anxiety, given that there is also a protocol for emotion regulation training and perfectionism treatment in this field, interventions should be used to employ more effective emotion regulation and positive perfectionism processes in taekwondo practitioners, especially in female taekwondo practitioners.

Received:

10 Mar 2025

 

Accepted:

9 Apr 2025

 

Available Online:

14 May 2025

 

Keywords: competitive anxiety, emotion regulation processes, perfectionism.

 

 

 

 

 

 

 

---

 

* Corresponding Author: Samira Qobakhlou

 E-mail: [e-mail]

 

    مقاله پژوهشی:

سمیرا قباخلو1  *

 پیش­بینی اضطراب رقابتی بر اساس فرایند تنظیم هیجان و کمال­گرایی در بازیکنان تکواندو

1. کارشناس ارشد روانشناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.

تاریخ دریافت: 20 اسفند 1403   تاریخ پذیرش: 21 فروردین 1404   تاریخ انتشار: 25 اردیبهشت 1404   کلید واژه‌ها: اضطراب رقابتی، فرایندهای تنظیم هیجان، کمال­گرایی

---

 

چکیده:

مقدمه : پژوهش حاضر باهدف پیش بینی اضطراب رقابتی بر اساس فرایندهای تنظیم هیجان و کمال­­گرایی در بازیکنان تکواندو انجام شد.

روش: روش پژوهش از نوع توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش را کلیه تکواندوکاران زن سبک مبارزه (کیوروگی)، شرکت کننده در مسابقات زمستان 1403 استان تهران که تعداد 120 نفر بودند، تشکیل داد و با استفاده از فرمول کوکران 92 نفر به روش نمونه گیری در دسترس و داوطلب به عنوان نمونه انتخاب شدند. از پرسشنامه اضطراب رقابتی بشارت و همکاران (1388)، پرسشنامه خود نظم جویی شناختی هیجانی گارنفسگی وکراج (2006)، پرسشنامه کمال­گرایی شورت (1995) برای جمع­آوری داده­ها استفاده شد. داده­ها با استفاده از ضریب همبستگی و تحلیل ­رگرسیون چند ­متغیره به روش همزمان تحلیل شدند.

یافته‌ها : نتایج نشان داد که بین فرایندهای تنظیم هیجان و کمال­گرایی منفی با اضطراب رقابتی در تکواندوکاران رابطه معناداری وجود داشت (01/0 (P <. بین فرایندهای تنظیم هیجان مثبت و کمال­گرایی مثبت با اضطراب رقابتی در تکواندوکاران رابطه منفی معناداری وجود داشت (01/0 (P <. بین فرایندهای تنظیم هیجان منفی و کمال­گرایی منفی با اضطراب رقابتی در تکواندوکاران رابطه مثبت معناداری وجود داشت (01/0 (P <. تحلیل رگرسیون نیز بیانگر آن بود که فرایندهای تنظیم هیجان و کمال­گرایی در پیش­بینی اضطراب رقابتی، سهم دارند و 46 درصد از واریانس اضطراب رقابتی را تبیین کردند.

نتیجه‌گیری: یافته­های پژوهش در کل بیانگر آن است که فرایندهای تنظیم هیجان و کمال­گرایی نقش مهم و مؤثر در اضطراب رقابتی دارند و تکواندوکاران که از هیجانات مثبت و کمال­گرایی مثبت بهره می­گرفتند از اضطراب رقابتی کمتر و اعتماد به نفس بالاتری برخوردار بودند. بنابراین در راستای کاهش و مدیریت اضطراب رقابتی، با توجه به اینکه در این زمینه پروتکل آموزش تنظیم هیجان و درمان کمال­گرایی نیز وجود دارد، مداخلات برای به کارگیری فرایندهای مؤثرتر تنظیم هیجان و کمال­گرایی مثبت در تکواندوکاران و به ویژه در زنان تکواندو کار استفاده شود.

---

 

*نویسنده مسئول: سمیرا قباخلو  

پست الکترونیکی: [e-mail]

مقدمه:

 

یکی از رایج‌ترین هنرهای رزمی در جهان تکواندو است که 206 عضو رسمی در فدراسیون جهانی تکواندو دارد. تکواندو یک رزش رزمی برخوردی است که در سال 2000 المپیکی شد و در حال گسترش روز افزون می­باشد، به طوری که کشورهای زیادی، خواهان موفقیت و کسب مدال در این ورزش هستند (زارعی، 1398). بنابراین همراه با افزایش سطح رقابت­ها به دلیل المپیکی بودن، انتظارات و ارزیابی مربیان از ورزشکاران برای موفقیت و کسب مدال بالاتر می­رود، افزون بر این، با توجه به آنکه یکی از اصلی­ترین مشخصه­های این ورزش، فن ضربات پای سریع است و تکوندوکاران باید به طور همزمان حمله و دفاع کنند، بنابراین ماهیت رقابتی و استرس­آور آن، مطالبات بسیاری را بر ورزشکار تحمیل کرده و ورزشکاران دامنه وسیعی از هیجانات منفی و مثبت را قبل، بعد و در حین رقابت تجربه می‌کنند که این خود، موفقیت ورزشی را به شدت تحت‌تأثیر قرار می‌دهد (آپفیل¹ و همکاران،2012). یکی از قابل‌توجه‌ترین هیجانات منفی، اضطراب رقابتی² است ازاین‌جهت که از علل اصلی افت عملکرد ورزشکاران محسوب می­شود (کوان³ و همکاران، 2018)؛ و با افزایش آن، میزان بروز آسیب‌دیدگی و کناره‌گیری از ورزش و تحلیل رفتگی در ورزشکاران افزایش می‌یابد. اضطراب⁴ یک حالت هیجانی منفی است که در آن احساسات عصبانیت، ناراحتی، استرس، خودمحوری و تشویش، با فعالیت یا انگیختگی بدنی همراه بوده و توجه و شناخت فرد را به‌صورت منفی تحت‌تأثیر قرار می‌دهد (وایتلی⁵، 2013).

سیمون و ماتنز (1997) باتکیه‌بر تعریف اشپیل برگر از اضطراب، مفهوم اضطراب رقابتی را به‌عنوان ساختار موقعیت‌های ویژه و یا اضطراب مخصوص ورزش، استنتاج نمود. بر این استنتاج، اضطراب را می‌توان از نظر ماهیت به دو نوع اضطراب صفت و یا اضطراب حالت، طبقه‌بندی کرد (وایتلی، 2013) در نظر گرفته می‌شود، ازاین‌رو صرف‌نظر از سطوح مهارتی، ورزشکارانی که دارای اضطراب رقابتی بالایی هستند، نسبت به سایرین موقعیت­های رقابتی را به‌مراتب تهدیدآمیزتر ادراک می‌کنند و در نتیجه، در موقعیت‌های رقابتی، درجات بالاتری از اضطراب حالت تجربه خواهند کرد. به همین خاطر، ورزشکاران دارای اضطراب صفت بالا، بیشتر از سایرین، مستعد افت در عملکرد هستند (گیل⁶ و همکاران،2019). اضطراب حالت رقابتی، واکنش اضطرابی است که در موقعیت‌های خاص رقابتی ایجاد می‌شود و دارای سه بعد (اضطراب شناختی مؤلفه ذهنی اضطراب شامل نگرانی، خود تردیدی و تصورات شکست و...)، حالات بدنی (مؤلفه جسمانی اضطراب شامل پاسخ‌های فیزیولوژیک و بر انگیختگی منفی مانند تنش) و اعتمادبه‌نفس ورزشکار که در برگیرنده درجه باوری است که ورزشکار از توانایی­ها خود برای انجام تکلیف در دست اجرا دارد (گیل و همکاران، 2019). اضطراب رقابتی می‌تواند به شیوه‌های مختلفی در عملکرد ورزشکاران تأثیر بگذارد. برای مثال، هر چه میزان اضطراب رقابتی (صفتی و حالتی) بیشتر باشد، اعتمادبه‌نفس پایین‌تر خواهد بود و احتمال آسیب‌دیدگی افزایش خواهد یافت. در نتیجه، تحت‌تأثیر اضطراب رقابتی، ورزشکار نمی‌تواند موفق عمل کند و این عدم موفقیت به‌مرورزمان باعث می‌شود تا او تمرینات را یکنواخت، فشارزا و بی‌نتیجه ادراک کند. این عوامل در نهایت، باعث تحلیل رفتگی و کناره‌گیری از ورزش می‌شوند (حیدرزاده و درخشان جزی، 1399).

بنابراین شناسایی عوامل مؤثر در کنترل اضطراب رقابتی ورزشکاران به دلیل تأثیر مستقیم و تهدیدکننده آن بر جنبه­های مختلف عملکرد ورزشی، از اهمیت مضاعف برخوردار است. مطالعات نشان می­دهد که افراد رویدادهای استرس‌زا را به شیوه‌های متفاوتی ارزیابی می‌کنند. در این راستا، تنظیم­شناختی هیجانی⁷ یکی از مهم‌ترین عوامل در سازگاری مثبت با رویدادهای پر استرس در نظر گرفته می‌شود (فورد⁸ و همکاران، 2017). ازاین‌رو به نظر می­رسد توانمندی فرد در ارزیابی و تنظیم هیجان در شرایط رقابتی عامل مؤثری بر اضطراب رقابتی باشد. تنظیم هیجان به راهبردهایی اطلاق می‌شود که به‌منظور کاهش، افزایش و یا نگهداری تجارب هیجانی برای کنارآمدن با شرایط استرس زاد مورد استفاده قرار می­گیرد (گراس و جان⁹، 2003). تنظیم هیجان وجه ذاتی گرایش­های پاسخ هیجانی است. راهبردهای تنظیم هیجان موضوع بسیار وسیع، فراگیر و گسترده است که طیف وسیعی از فرآیندهای ذهنی، فیزیولوژیکی و رفتاری را در بر می­گیرد (نکته اساسی این است که، هیجانات بخش مهمی از اجزای زندگی هستند که بر زندگی ما، تأثیر می­گذارد و از آن تأثیر می­پذیرد. راهبردهای تنظیم هیجانی شامل فرآیندهای درونی و برونی است که مسئول نظارت، ارزیابی و تغییر واکنش­های هیجانی به خصوص ویژگی­های شدت و زمان رسیدن به اهداف است. هر چند هیجان­ها (مانند ترس، خشم، و تنفر) دارای پایه زیستی هستند، ولی افراد قادر به تأثیر، مدت و نوع تجارب هیجانی خود می­باشند (سارپ و توسون¹⁰، 2011). بنابراین راهبردهای تنظیم هیجانی نه‌تنها بر هیجان­های منفی بلکه بر هیجان‌های مثبت نیز متمرکز است که در مطالعات مختلف، نُه فرایند نظم­جویی شناختی هیجان شناخته شده است و به دو دسته سازگارانه و ناسازگارانه تقسیم می­شوند (گارنفسکی و کرایج¹¹، 2006). مطالعه­ای که بر روی دانشجویان ورزشکار رشته­های تیمی غیر نخبه که با هدف تعیین ویژگی­های روان­سنجی ابزار تنظیم هیجان گروس انجام شد، نشان دادند که راهبرد باز ارزیابی و هیجانات ناخوشایند ارتباط معناداری مشاهده نشد (17). در پژوهش دیگری یافته­ها نشان داد که ورزشکاران نیمه حرفه­ای از راهبردهای تنظیم شناختی هیجان سازش یافته­تری نسبت به ورزشکاران آماتور برخوردارند (امین‌نژاد و همکاران، 1399). در حالی که مطالعه دیگری نشان داد که تنظیم هیجان بر عملکرد باستانی کاران غیر نخبه تأثیری ندارد (صاحبی و همکاران، 1396).

یکی دیگر از علل اصلی اضطراب رقابتی، کمال‌گرایی¹² است. فشار مداوم ناشی از توقعات و انتظارات اجتماع، اطرافیان و مربی می‌تواند به‌عنوان یک عاملی منفی در عملکرد ورزشی، اختلال ایجاد ‌کند. به عبارتی افراد کمال­گرا اضطراب شدیدتری را تجربه کنند (کلخوران و همکاران، 1395). کمال­گرایی به منزله تمایل پایدار فرد به وضع معیارهای کامل و دست‌نیافتنی و تلاش برای تحقق آنها است که با ارزشیابی­های انتقادی از عملکرد شخصی همراه است. افراد کمال­گرا، بر اساس آن چیزی که آن را همه یا هیچ می­نامند، ارزیابی دوگانه­ای یا دوقطبی از تجربیات خویش دارند و از رو نحوه اندیشیدن آنان به دو قطب مثبت یا منفی تقسیم می‌شود. بر اساس تقسیم‌بندی بهنجار و نوروتیک دو نوع کمال‌گرایی شامل کمال‌گرایی مثبت و کمال‌گرایی منفی وجود دارد (هیویت¹³ و همکاران، 2003). در کمال‌گرایی مثبت¹⁴ یا انطباقی، فرد با استانداردهای شخصی بالا اما قابل‌دسترس، گرایش به نظم و سازماندهی در امور، احساس رضایتمندی از عملکرد خود، جستجو برای تعالی در امور و انگیزش برای رسیدن به پاداش‌های مثبت مواجه است که این بعد با شاخص‌های سازگاری مانند عاطفه مستقیم رابطه مستقیم دارد. در کمال‌گرایی منفی¹⁵ یا غیرانطباقی فرد با استانداردهای شخصی سطح بالا و غیرواقع‌بینانه، نگرانی مفرط درباره اشتباهات و نقایص شخصی، ادراک فشار زیاد از محیط برای کامل‌بودن، ادراک فاصله زیاد بین عملکرد شخصی و استانداردها و شک‌وتردید اجبارگونه در امور و پرهیز از عواقب کارکردهای شخصی مواجه است که این بعد با شاخص‌های ناسازگاری مثل عاطفه منفی رابطه مستقیم دارد (ملازم و همکاران، 1401). در این شرایط به نظر می‌رسد توانایی کنارآمدن با فشار، برای کنترل و کاهش هیجانات منفی از جمله اضطراب، بخش جدایی‌ناپذیر موفقیت در رقابت‌های تکواندو باشد؛ بنابراین، از آنجا که وجود حریف، خطر آسیب‌دیدگی و سرعت عمل و عکس‌العمل بالای تکنیکی، ورزشکاران را تحت‌فشار زیادی قرار می‌دهد و همه این عوامل باعث می­شوند تا اضطراب تکواندوکاران در مسابقات، افزایش یابد و افت عملکرد پیدا کنند (سلیمانی و محمدزاده، 1401). ازاین‌رو با مرور پژوهش­ها در ایران پژوهشی که به صورت هدفمند به بررسی اضطراب رقابتی، فرایند تنظیم هیجان و کمال گرایی در بازیکنان تکواندو پراخته باشد، یافت نشد. لذا در این پژوهش به بررسی این خلاء پژوهشی و با هدف پیش­بینی اضطراب رقابتی بر اساس فرایند تنظیم هیجان و کمال­گرایی در بازیکنان تکواندو انجام شد.

 

روش:

پژوهش حاضر توصیفی (غیر آزمایشی) از نوع پژوهش­های همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش را کلیه تکواندو کاران زن استان تهران سبک مبارزه (کیوروگی¹⁶)، شرکت کننده در مسابقات لیگ کشوری در زمستان سال 1403 که تعداد 120 نفر بودند، تشکیل داد. حجم نمونه با توجه به جمعیت آماری (120) از فرمول کوکران برابر با 92 نفر به دست آمد. انتخاب نمونه مورد پژوهش نیز به روش هدفمند و در دسترس صورت گرفت و مورد مطالعه قرار گرفتند. رقابت حداقل در سطح مسابقات استانی، بازیکن اصلی، رده بزرگسالان (دامنه سنی 17 – 27 سال)، داشتن کمربند مشکی و نداشتن هر گونه آسیب دیدگی به عنوان معیارهای ورود به مطالعه در نظر گرفته شد و بازیکن ذخیره بودن، آسیب دیدگی داشتن، رده پایین­تر سنی نیز معیارهای خروج از مطالعه بودند.

ابزار گردآوری داده‌ها:

پرسشنامه چند بعدی اضطراب رقابتی: این پرسشنامه توسط بشارت و همکاران در سال (1388) در نمونه­های جامعه ایرانی ساخته شده و هنجاریابی شده و برای ابعاد مختلف اضطراب رقابتی بکار گرفته می­شود و دارای 15 سؤال است (بشارت، 1388). و سوال­های آزمون سه بعد اضطراب رقابتی شامل اضطراب شناختی، اضطراب بدنی و اعتماد به خود را اندازه­گیری می­کند. نحوه پاسخ به پرسشنامه براساس مقیاس درجه­بندی لیکرت در دامنه­ای از 1 (خیلی کم) تا 5 (خیلی زیاد) قرار دارد. حداقل و حداکثر نمره آزمودنی در زیر مقیاس­های سه گانه پرسشنامه به ترتیب 5 و 25 خواهد بود. ویژگی­های روان­سنجی پرسشنامه چند بعدی اضطراب رقابتی در چندین پژوهش بررسی و تأیید شده است. بر حسب یافته­های مقدماتی، آلفای کرونباخ پرسش­های هر یک از زیر مقیاس­ها در مورد یک نمونه 133 نفری از وزرشکاران سطوح و رشته­های مختلف ورزشی به ترتیب 90/0، 83/0، 89/0 محاسبه شد که بیانگر همسانی درونی خوب پرسشنامه است. ضرایب همبستگی بین نمره های 54 نفر از نمونه مذکور در دو نوبت با فصاله 2 تا 4 هفته به ترتیب برای اضطراب شناختی 81/0، اضطراب بدنی 72/0، و اعتماد به خود 77/0 به دست آمد که در سطح 001/0 معنادر بود. این ضرایب بیانگر یپایی باز آزمایی رضایت­بخش پرسشنامه چند بعدی اضطراب رقابتی­اند. روایی محتوایی پرسشنامه چند بعدی اضطراب رقابتی بر اساس داوری 10 نفر از متخصصان روان­شناسی و تربیت بدنی بررسی و ضرایب توافق کندال برای هر یک از زیرمقیاس­های پرسشنامه به ترتیب 79/0 و 81/0 و 82/0 محاسبه شد. روایی همگرا و تشخیص افتراقی پرسشنامه چند بعدی اضطراب رقابتی از طریق اجرای همزمان مقیاس کمال­گرایی مثبت و منفی، مقیاس موفقیت ورزشی و سلامت روانی در مورد آزمودنی­ها محاسبه شد و مورد تأیید قرار گرفت (بشارت، 1388). در مطالعه حاضر نیز، ضریب آلفای کرونباخ برای اضطراب شناختی 75/0، اضطراب بدنی 68/0، و برای اعتماد به خود 73/0 و برای کل پرسشنامه 77/0 بدست آمد.

 

پرسشنامه نظم جویی شناختی هیجان(CERQ-P) : : این ابزار توسط گارنفسکی، کراج (2006) تدوین شده است. پرسشنامه­ای چند بعدی است که جهت شناسایی راهبردهای مقابله­ای شناختی افراد، پس از تجربه کردن وقایع یا موقعیت­های منفی مورد استفاده قرار م­ گیرد. این پرسشنامه یک ابزار خودگزارشی است و دارای 36 ماده می­باشد. نحوه پاسخ به آن براساس مقیاس درجه­بندی لیکرت در دامنه­ای از 1 (هرگز) تا 5 (همیشه) قرار دارد. عبارات این پرسشنامه از نظر مفهومی 9 خرده مقیاس متمایز از هم را تشکیل می­دهند که هر یک به منزله راهبردی خاص از راهبردهای تنظیم شناختی هیجان و دارای 4 عبارت است. خرده مقیاس­ها عبارتند از سرزنش خود، سرزنش دیگران، نشخوارگری، فاجعه سازی، تمرکز مجدد مثبت، دیدگاه پذیری، پذیرش. هر مقیاس نیز دارای چهار عبارت است که از طریق جمع بستن نمرات داده شده به هر عبارت، نمره هر خرده مقیاس (در دامنه­ای از 4 تا 20) به دست می­آید. در بررسی ویژگی­های روان­سنجی پرسشنامه گارنفسکی و همکاران اعتبار آزمون را با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به ترتیب برابر 91/0، 87/0 و 93/0 به دست آوردند (گارنفسکی و کرایج، 2006). در ایران اعتبار پرسشنامه از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برابر 82/0 گزارش شد (واحدی، 1384). در مطالعه حاضر نیز، ضریب آلفای کرونباخ 66/0 بدست آمد.

 

پرسشنامه کمال­گرایی­: تری- شورت و همکاران برای اندازه­گیری کمال­گرایی مثبت و منفی در سال (1995) ابزاری را تهیه کردند که مشتمل بر 40 گویه می­باشد که 20 گویه آن کمالگرایی­مثبت و 20 گویه دیگر کمالگرایی­منفی را می­سنجند (ابوالقاسمی و همکاران، 1392). به این پرسشنامه بر اساس طیف 5 درجه­ای لیکرت از کاملاً موافقم تا کاملاً مخالفم پاسخ داده می­شود. شیوه نمره­گذاری و تفسیر آزمون بدین­صورت است که: 20 گویه (2، 3، 9، 6، 14، 16، 18، 19، 21، 23، 24، 25، 28، 29، 30، 32، 34، 35، 37، 40) کمال­گرایی مثبت و بیست­گویه دیگر (1، 4، 5، 7، 8، 10، 11، 12، 13، 15، 17، 20، 22، 26، 27، 31، 33، 36، 38، 39) کمال­گرایی­منفی را ارزیابی می­نمایند. گویه­ها در مقیاس 5 درجه­ای لیکرتی از کاملا مخالفم=1 تا کاملا موافق=5 می‌باشد. کمال­گرایی آزمودنی­ها را از نمره یک تا پنج در دو زمینه مثبت و منفی می سنجند. حداقل نمره آزمودنی‌ها در هریک از مقیاس­های آزمون 40 و حداکثر آن 200 خواهد بود. ابوالقاسمی (1386) جهت تعیین اعتبار این مقیاس، ضریب­آلفا برای زیر مقیاس­های کمال­گرایی مثبت و منفی به ترتیب 90/0 و 87/0 برای کل­آزمودنی­ها 91/0 و 88/0 برای دانشجویان­دختر 89/0 و 86/0 و برای دانشجویان پسر بدست آمده است که نشانه همسانی­درونی­بالای این مقیاس می­باشد (ابوالقاسمی و همکاران، 1392). همچنین بشارت (1384) ضرایب­همبستگی بین نمره­های 90 نفر از آزمودنی ها در دو نوبت با فاصله 4 هفته برای کل آزمودنی­ها 86/0=r برای آزمودنی­های دختر 84/0=r برای آزمودنی­های پسر 87/0=r   محاسبه شد که نشانه اعتبار رضایت­بخش مقیاس می­باشد (بشارت، 1384). در پژوهش ساداتی و همکاران (1387)، ضریب­آلفا برای مقیاس­های کمال­گرایی مثبت و منفی به ترتیب 87/0 و 85/0 به دست آمد، که ضرایب­ نشانه اعتبار رضایت­بخش مقیاس می­باشد (ساداتی و همکاران، 1387). بشارت (1384) به منظور تعیین روایی مقیاس از طریق محاسبه ضریب­همبستگی بین زیر مقیاس­های این آزمون با زیر­مقیاس­های پرسشنامه سلامت­عمومی­گلدبرگ (1972) و مقیاس عزت­نفس­کوپر اسمیت (1967) و با روش تحلیل مولفه­های اصلی آزمون استفاده کرد. ضرایب و نتایج به دست آمده، روایی مقیاس پرسشنامه کمال­گرایی مثبت و منفی تری – شورت و همکاران (1995) را تأیید می­کنند . در مطالعه حاضر نیز، ضریب آلفای کرونباخ برای کمال­گرایی مثبت 74/0 و برای کمال­گرایی منفی 75/0 بدست آمد.

 

روش اجرا و تحلیل: تحلیل داده­ها به کمک نرم­افزار SPSS نسخه 27 و در دو سطح آمار توصیفی (شاخص مرکزی، شاخص پراکندگی، جهت بررسی طبیعی بودن توزیع داده­ها از آزمون کولموگروف – اسمیرنوف) و آمار استنباطی (روش ضریب همبستگی و تحلیل رگرسیون چند متغیره) صورت پذیرفت.

 

 

یافته‌ها:

در این پژوهش، از روش­های آماری در دو سطح توصیفی و استنباطی استفاده می­شود. با توجه به جدول 1 توزیع درصد و فراوانی پاسخ دهندگان مشخص شده است.

 

---

[1] . Uphill, M. A

[2] . competitive anxiety

[3] . Kuan, G

[4] . anxiety

[5] . Whiteley, G

[6] . Gill, D

[7] . motion regulation

[8] . Ford, J. L

[9] . Gross, J. J., & John, O. P

[10] . Sarp, N., & Tosun, A.

[11] . Garnefski, N., & Kraaij, V

[12] . perfectionism

[13] . Hewitt, P. L

[14] . positive perfectionism

[15] . negative perfectionism

[16]  .kyorugi

 

جدول 1. توزیع فراوانی اطلاعات جمعیت شناختی افراد نمونه آماری

متغیر		فراوانی	درصد
	20-17	21	47/15
	23-20	45	32/63
سن	27-23	26	21/21
	کل	92	100
	6-3	15	53/11
	9-6	49	23/65
مدت فعالیت ورزشی	12-9	28	24/23
	کل	92	100

 

 

 

جدول 2: میانگین و انحراف استاندارد نمرات مؤلفه­های اضطراب رقابتی

خرده مقیاس	میانگین	انحراف استاندارد	واریانس	کمینه	بیشینه
اضطراب شناختی	12.07	3.10	9.61	5	18
اضطراب بدنی	15.22	3.22	10.36	6	21
اعتماد به خود	18.68	3.73	13.91	8	22
اضطراب رقابتی	51.55	6.24	38.93	15	35

 

 

همان­طور که در جدول 2 ملاحظه می­شود گروه مورد مطالعه در خرده مقیاس اعتماد به خود (18.68) بالاترین میانگین و در خرده مقیاس

 اضطراب شناختی (12.07) پایین ترین میانگین را کسب کرده است.

 

 

جدول 3: میانگین و انحراف استاندارد نمرات مؤلفه­های فرایند تنظیم هیجان

متغیر	میانگین	انحراف استاندارد	واریانس	کمینه	بیشینه
مقصر خود	8	67/2	103/7	3	12
مقصر دیگران	27/12	73/4	409/22	4	14
نشخوار فکری	03/13	05/6	654/36	4	9
ملامت	43/15	02/4	185/16	3	10
هیجان منفی (کل)	73/62	85/9	099/97	5	19
صلابت خویش	73/10	29/4	133/8	4	12
تمرکز مجدد مثبت	10	89/4	793/11	4	18
تمرکز بر برنامه ریزی	87/12	66/4	223/17	3	12
ارزیابی مثبت	40/13	93/4	834/23	4	19
پذیرش	13/8	24/4	189/6	5	12
هیجان مثبت (کل)	13/55	48/23	257/138	5	14

 

همان­طور که در جدول 3 ملاحظه می­شود گروه مورد مطالعه در هیجانات منفی (62.73)

میانگین بالاتری را نسبت به هیجانات مثبت (55.13) به دست آورده­اند.

 

 

جدول 4: میانگین و انحراف استاندارد نمرات مؤلفه­های کمال­گرایی

خرده مقیاس	میانگین	انحراف استاندارد	واریانس	کمینه	بیشینه
کمال­گرایی منفی	74/51	19/21	25/449	40	95
کمال­گرایی مثبت	04/48	09/13	49/171	30	80

 

 

همان­طور که در جدول 4 ملاحظه می­شود گروه مورد مطالعه در خرده مقیاس کمال­گرایی منفی (51.74) بالاترین میانگین و در خرده مقیاس کمال­گرایی مثبت (48.04) پایین­ترین میانگین را به دست آورده­اند.

 

جهت بررسی نرمال بودن توزیع فراوانی هر یک از موارد محاسبه شده از آزمون کولموگرف – اسمیرنف استفاده شد.

 

 

 

 

جدول 5: نتایج آزمون کولموگروف – اسمیرنف جهت بررسی نرمال بودن متغیرهای پژوهش

متغیر های پژوهش	کولموگروف – اسمیرنف	معناداری (P)
اضطراب شناختی	24/2	10/0
اضطراب بدنی	87/1	09/0
اعتماد به خود	98/0	35/0
اضطراب رقابتی	92/0	32/0
هیجان مثبت	87/0	42/0
هیجان منفی	16/1	13/0
فرایند تنظیم هیجان	21/1	11/0
کمال­گرایی مثبت	07/1	19/0
کمال­گرایی منفی	96/0	31/0

 

 

همان­طور که مشاهده می­گردد با توجه به معنی­دار نبودن مقدار F و نیز سطح معنی­داری بالاتر از 05/0P> داده­های متغیرهای حاضر نرمال هستند. لذا می­توان از آزمون­های پارامتریک مناسب برای تحلیل داده­ها استفاده کرد.

به منظور پیش­بینی اضطراب رقابتی بر اساس فرایند تنظیم هیجان و کمال­گرایی در بازیکنان تکواندو، ابتدا از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد که نتایج در جدول 6 ارائه شده است.

 

 

جدول 6: خلاصه نتایج ماتریس همبستگی بین اضطراب رقابتی با فرایند تنظیم هیجان و کمال­گرایی

4	3	2	1	متغیرها
			-	1- فرایند تنظیم هیجان
		-	47/0-**	2- کمال گرایی منفی
	-	37/0- *	36/0 **	3- کمال گرایی مثبت
-	52/0-**	29/0*	47/0-**	4- اضطراب رقابتی

P<0.05* p<0.01**

 

 

با توجه به جدول 6 و نتایج ماتریس همبستگی ملاحظه می­شود که بین اضطراب رقابتی با فرایند تنظیم هیجان رابطه منفی معنادار و بین اضطراب رقابتی با کمال­گرایی مثبت رابطه منفی معنادار و بین اضطراب رقابتی با کمال­گرایی منفی رابطه مثبت معنادار وجود داشت.

علاوه بر نتایج بدست آمده از ضرایب همبستگی بین متغیرهای پیش بین با ملاک در این پژوهش به منظور پیش­بینی اضطراب رقابتی بر اساس فرایند تنظیم هیجان و کمال­گرایی از رگرسیون چند متغیره به روش همزمان استفاده شد. قبل از انجام تحلیل­های مربوطه، وضعیت کلی داده­ها مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا مفروضات این روش مورد بررسی قرار گرفت. به منظور ارزیابی مفروضه همخطی بودن عامل تورم واريانس¹ (VIF) و ضريب تحمل²، به منظور آزمون استقلال خطاها در بین متغیرهای پیش­بین، ارزش شاخص دوربین واتسون (خود همبستگی) استفاده شد. ضریب تحمل و تورم واریانس متغیرهای پژوهش به ترتیب بزرگتر از 1/0 و کوچک­تر از 10 است. این مطلب نشان دهنده آن است که پديده همخطي بودن در متغيرهاي پژوهش وجود ندارد. براساس دیدگاه ماير، گامست و گوارينو (2006) ارزش عامل تورم واريانس بالاتر از 10 و ارزش ضریب تحمل کمتر از 1/0 باشد نشان دهنده هم خطي بودن است (مایرز و همکاران، 2006). در این مطالعه به منظور آزمون استقلال خطاها در بین متغیرهای پیش­بین، ارزش شاخص دوربین واتسون مورد بررسی قرار گرفت، ارزش شاخص مذکور 21/1 بود که نشان می­دهد خطاها از یکدیگر مستقل هستند، زیرا مقادیر بین 5/1 تا 5/2 بیانگر استقلال خطاهاست. بر این اساس با توجه به ارزش شاخص دوربین واتسون محاسبه شده، می­توان گفت مفروضه استقلال خطاها نیز در بین داده­های پژوهش برقرار بود. بنابراین از تجزیه و تحلیل رگرسیون چند متغیره می­توان استفاده کرد که نتایج آن در زیر آمده است.

---

[1] . variance inflation factor

[2] . tolerance

 

جدول 7: خلاصه نتایج معنی­داری مدل رگرسیون برای پیش­بینی اضطراب رقابتی بر اساس فرایند تنظیم ­هیجان و کمال­گرایی

شاخص آماری	مجموع مجذورات	درجه آزادی	میانگین مجذورات	F	سطح معناداری	R	R2
رگرسیون	026/10698	3	3566	68/22	001/0	0.680	0.462
باقیمانده	174/13832	88	18/157
مجموع	200/24530	91

 

میزان ضریب تبیین R2 برای پیش­بینی اضطراب رقابتی برابر با 46/0 می­باشد که نشان می­دهد 46 درصد اضطراب رقابتی به فرایند تنظیم هیجان و کمال­گرایی وابسته می باشد یعنی 46 درصد از متغیر اضطراب رقابتی توسط فرایند تنظیم هیجان و کمال­گرایی تبیین می­شود. این میزان ضریب تبیین به ویژه در علوم انسانی مقدار مطلوبی است.

 

جدول 8: خلاصه جدول ضرایب رگرسیون برای پیش­بینی اضطراب رقابتی بر اساس فرایند تنظیم­ هیجان و کمال­گرایی

سطح معناداری	T	سهم متغیرها	B	متغیر
000/0	99/3		97/31	ضریب ثابت
05/0	56/1-	18/0	181/0-	فرایند تنظیم هیجان
04/0*	96/1-	200/0	223/0-	کمال­گرایی مثبت
001/0**	648/6	661/0	685/0	کمال­گرایی منفی

 

نتایج حاصل از جدول 8 نشان می­دهد به ترتیب متغیر فرایند تنظیم هیجانی (18/0)، متغیر کمال­گرایی مثبت (20/0) و کمال­گرایی منفی (66/0) در پیش­بینی اضطراب رقابتی سهم دارند. بیشترین سهم مربوط به کمال­گرایی منفی است.

بحث و نتیجه‌گیری:

هدف از پژوهش حاضر، پیش بینی اضطراب رقابتی بر اساس فرایند تنظیم هیجان و کمال­گرایی در بازیکنان تکواندو بود. نتایج به دست آمده نشان می­دهند که بین فرایند تنظیم هیجانی و کمال­گرایی با اضطراب رقابتی در تکواندوکاران رابطه معنادار وجود دارد. به طوری که با افزایش تنظیم هیجان مثبت و کمال­گرایی مثبت، اضطراب رقابتی در تکواندوکاران کاهش می­یابد و با افزایش کمال­گرایی منفی اضطراب رقابتی نیز در این افراد افزایش می­یابد. بررسی سهم هر یک از فرایندهای تنظیم هیجان و کمال­گرایی با استفاده از تحلیل رگرسیون چند متغیره نشان داد که (تنظیم هیجان و کمال­گرایی) پیش­بینی کننده اضطراب رقابتی است و با هم 46 درصد واریانس اضطراب رقابتی را تبیین کردند. بیشترین سهم مربوط به متغیر کمال­گرایی منفی بود. می­توان گفت این یافته با پژوهش­های ملازم، پیمانی­راد، اسماعیل­زاده­قندهاری و فهیم­دوین (1401)؛ حیدرزاده و درخشان­جزی (1399)؛ امین­نژاد، همپوشی، خجسته و زیدآبادی (1399)؛ محبی و زارعی (1398)؛ صاحبی، شهابی­کاسب و زیدآبادی (1396)؛ کلخوران، عوض­پور و علیزاده (1395)؛ توت، ترنر، کوکینی و تو (2022)؛ فریر و همکاران (2020) همخوانی دارد. نتایج آنها نشان داد که با افزایش فرایندهای مثبت و سازگار و کاهش فرایندهای منفی و ناسازگار تنظیم هیجان، اضطراب رقابتی نیز کاهش می­یابد. همچنین تلاش برای کامل بودن (کمال­گرایی مثبت) با اضطراب شناختی و بدنی ورزشکاران همبستگی منفی و با اعتماد به خود آنها همبستگی مثبت، واکنش منفی به ناکامل بودن (کمال­گرایی منفی) با اضطراب شناختی و بدنی ورزشکاران همبستگی مثبت و با اعتماد به خود آنها همبستگی ندارد و ابعاد کمال­گرایی می­تواند تغییرات مربوط به اضطراب رقابتی ورزشکاران را پیش­بینی کند.

در تبیین نتایج بدست آمده می­توان گفت امروزه به روشنی مشخص شده است که تنظیم هیجان نقش مهمی در سازگاری با وقایع استرس­آور زندگی بازی می­کند. بسیاری از موضوعات مورد مطالعه روان­شناسی از قبیل انکار و خاطرات پریشان کننده و اشتغالات ذهنی با دوام، در اصل در حیطه شناخت دارند و نظریه­های متعددی مانند دیدگاه روان­تحلیل­گرانه آسیب­شناسی روان در اواخر قرن گذشته، به منظور تفسیر این پدیده­ها تلاش کرده­اند. تنظیم هیجانات انسان­ها به شناخت­ها یا فرایندهای شناختی آنها بستگی دارد که در شناخت احساسات یاری رسانده و از غرق شدن در هیجانات جلوگیری می­کند. تنظیم هیجانان از طریق شناخت به طور پیچیده­ای با زندگی انسان ارتباط یافته است (گراس، 2015). تعارض­ها، شکست­ها و فقدان­های سلامت، انسان را تهدید می­کنند، اما انسان توانایی فوق­العاده­ای برای تنظیم این هیجان­های برانگیخته شده دارد. تلاش برای تنظیم هیجان­ها به طور گسترده­ای تعیین­کننده اثری است که این مشکلات بر بهزیستی روانی و جسمانی ما دارند. به طوری که شیوه خاصی که فرد برای تنظیم هیجانات خود به کار می­گیرد. ممکن است باعث سازگاری بیشتر او نسبت به دیگران در کنار آمدن با رویدادهای استرس­آوری مانند اضطراب شود. بر اساس نظریه تنظیم شناختی هیجان، تنظیم هیجان با استفاده از فرآیندهای شناختی صورت می­گیرد. به عبارتی، شناخت­ها یا فرآیندهای شناختی به افراد کمک می­کنند تا هیجان­ها و احساس­های خود را تنظیم کرده و مغلوب شدت هیجان­ها نشوند. فرآیندهای شناختی را می­توان به فرآیندهای سالم شناختی نظیر ارزیابی مثبت برنامه­ریزی کردن و فرایندهای ناقص نظیر ملامت خویش و دیگران شرایط تقسیم کرد (شمس عالم و بشارت، 1403). فرایندهای تنظیم هیجانی با افزایش سرسختی ذهنی همراه است که این ویژگی به نوبه خود باعث می­شود افراد موقعیت­ها را به عنوان چالش و نه تهدید تفسیر کنند. به همین خاطر، آنها قادر می­شوند که هیجانات منفی مانند اضطراب، افسردگی و خشم را تعدیل کنند. علاوه بر این، به نظر می­رسد راهبردهای تنظیم شناختی هیجانی با اثرگذاری بر کمال­گرایی افراد، اضطراب ر قابتی را کاهش می­دهد، چرا که در این راهبرد، به جای تمرکز بر معیارهای نامنعطف و از پیش تعیین شده، ارتباط بین حالات درونی و محرک، همواره از نو مورد بررسی و بازبینی قرار می­گیرند و به تبع آن، فرد نه تنها ممکن است معیارهای سازگارانه­تری انتخاب کند، بلکه، سوگیری منفی کمتری نسبت به رویدادهای چالش­زا خواهد داشت و این باعث می­شود که فرد شرایط استرس­زا را بهتر ارزیابی کند. به همین خاطر، در این حالت از بروز و شدت هیجانات منفی کاسته می­شود، و این تبیین بر اساس نتایج پژوهش­هایی که نشان می­دهند راهبردهای تنظیم هیجان با کمال­گرایی مثبت در ورزشکاران همراه است توجیه می­شود. در مقابل، تلاش مزمن برای بازداری هیجانات منفی مانند اضطراب باعث می­شود تا افراد در شناسایی، توصیف و تمایز تجارب هیجانی خود از یکدگیر دچار اشکال شوند (درک ضعیف هیجانات) و به جای آنکه هیجان­ها منبع اطلاعاتی برای هدایت رفتار باشند، به صورت آزارنده و نامطلوب تجربه می­شوند (امین‌نژاد و همکاران، 1399). تجربه هیجانات مثبت می­تواند عاملی مؤثر بر انگیزش و پایداری افراد و تاب­آوری ورزشکاران باشد. از طرفی هرچه از فرایند کارآمد ارزیابی مثبت برای تنظیم هیجان بیشتر استفاده شود، اعتمادبه­نفس نیز بالاتر خواهد بود. در مقابل، بهره­گیری از راهبرد ناکارآمد بازداری منجر به کاهش اعتمادبه­نفس می­شود. با توجه به رابطه منفی اضطراب با اعتمادبه­نفس و نتایج این پژوهش می­توان اینگونه نتیجه گرفت که هیجانات مثبت با کاهش و میزان اضطراب رقابتی میزان اعتمادبه­نفس را افزایش می­دهد چرا که راهبرد پیش از ایجاد هیجان و یا در آغاز بروز آن فعال می­شود. فرد احتمالا کنترل بیشتری بر روی اضطراب احساس خواهد کرد، علائم انگیختگی و هیجانات منفی را مثبت­تر تفسیر می­کند و به جای اینکه توجه خود را معطوف به سرکوبی هیجانات منفی کند، بیشتر روی تکلیف در دست اجرا متمرکز می­شود در نتیجه میزان موفقیت او بیشتر می­شود و اعتماد­به­نفس بیشتری خواهد داشت. یافته­های پژوهشی نشان داده­اند که ورزشکاران ماهرتر نشانه­های اضطراب را بیشتر تسهیل کننده تفسیر می­کنند و اعتمادبه­نفس بالاتری دارند (محبی و زارعی، 1398). استفاده از فرایندهای منفی و ناسازگارانه تنظیم هیجان توسط تکواندوکاران، از قبیل نشخوار فکری در مورد مسابقات و فاجعه­سازی از این مسائل، نه تنها نگرانی، خشم و اضطراب را در آنها به وجود می­آورد بلکه باعث استفاده کمتر از فرایندهای مثبت و سازگارانه تنظیم هیجان می­شود و این ورزشکاران را همواره در رسیدن به اهدافشان در محیط با ناکامی مواجه می­سازد که این خود می­تواند باعث به خطر انداختن سلامت روانی آنها باشد. بنابراین، یکی از دلایل احتمالی اینکه ورزشکاران نخبه اضطراب را تسهیل کننده تفسیر می­کنند و عملکرد موفق­تری دارند این است که از اضطراب به عنوان منبع اطلاعاتی برای ارزیابی و بهبود عملکرد خود بهره می­برند، از این­رو بهره­گیری مداوم از راهبرد بازداری ممکن است فراوانی و شدت تجارب اضطرابی را افزایش دهد. و مانع بروز و ایجاد تکانه­های هیجانی منفی و در نتیجه، عدم سازگاری و پاسخ­های مقابله­ای مؤثر در طولانی مدت شود. چرا که افراد به جای ارزیابی­های اولیه هیجان، همیشه در حال نظارت بر رفتار خود و نشخوار ذهن هستند تا تظاهرات رفتاری خود را در موقع بروز کامل هیجان اصلاح کنند و این فرآیند نیازمند صرف انرژی زیادی است که می­تواند منابع شناختی را کاهش دهد و در عوض استفاده از راهبردهای ناکارآمد تنظیم هیجان مانند نشخواری فکری را پس از رویارویی با رویداد هیجانی افزایش دهد و مانع از کنار آمدن سازگارانه موفقیت­آمیز با حالات هیجانی منفی شود (کومار¹، 2016).

کمال­گرایی در ورزشکاران لزوماً ناسازگار نیست و عمدتاً ساختاری سالم و بهنجار دارد درحالی که دیگر مطالعات کمال­گرایی را یک شاخصه ناسازگار توصیف می­کنند که به جای کمک به عملکرد ورزشی، مانعی برای رشد ورزشکار است و ورزشکار با وضع معیارهای بالا، خود را در معرض انواع استرس­ها قرار داده و بدین ترتیب احساس خستگی، افسردگی و فرسودگی روانی اجتناب­ناپذیری را به وجود می­آورد. بررسی و شناخت شاخص­های مهم روانی ورزشکاران از جمله انگیزه و کمال­گرایی می­تواند راهنمای خوبی برای مربیان و ورزشکاران باشد و از سرخوردگی و عدم دستیابی به موفقیت جلوگیری کند. موفقیت ورزشی نیز که معیار مهم و اصلی تمام ورزشکاران علی­الخصوص ورزشکاران قهرمان است، می­تواند بر اهمیت و ضرورت انجام این پژوهش در این حوزه بیفزاید. بنابراین به نظر می­رسد افزایش کمال­گرایی باعث نارضایتی و انتقاد دائمی از عملکرد می­گردد، اما کاهش کمال­گرایی باعث ایجاد احساس پیشرفت و رسیدن به پیامدهای مطلوب می­شود. این امر موجب می­شود تا فرد محدودیت­ها و موانع را بپذیرد و برای رسیدن به موفقیت تلاش کند. کاهش کمال­گرایی به ورزشکار کمک می­کند تا در جریان مسابقه از ظرفیت­ها و توانمندی­های خود برای به کارگیری فنون و مهارت­های ورزشی استفاده کند و در نتیجه اعتمادبه­نفس ورزشکار افزایش می­یابد و کمتر تحت­تأثیر اضطراب رقابتی (شناختی و جسمانی) قرار می­گیرد (سمیع‌نیا، 1397). ورزشکاری که از ویژگی مثبت کمال­گرایی برخوردار باشد، با تکیه بر این احساسات می­تواند از ظرفیت­ها و توانمندی­های خود برای به کارگیری فنون و مهارت­های ورزشی استفاده کند. این وضعیت آرمانی و مطلوب، با اضطراب رقابتی (شناختی و بدنی) کمتر و اعتماد به خود بیشتر مطابقت می­کند. این تبیین با یافته­های قبلی در تأیید کمال­گرایی به عنوان ویژگی بهنجار و لازم برای تحقق عملکرد عالی (فریره² و همکاران، 2020) نیز مطابقت می­کند. این تبیین در مقابل دیدگاهی قرار می­گیرد که کمال­گرایی را به طور کلی صفتی نابهنجار توصیف می­کند و معتقد است که باعث تضعیف عملکرد می­شود. افزون بر آن، این یافته­ها از دیدگاه­های ابعادی کمال­گرایی حمایت می­کند. تلاش برای کامل بودن، همچنین از طریق ویژگی­هایی مانند واقع بینی، پذیرش محدودیت­های شخصی، انعطاف پذیری و احساس رضایت و خرسندی از عملکرد شخصی به ورزشکار کمک می­کند تا با مهار و مدیریت شرایط مسابقه، اضطراب رقابتی را کاهش دهد. کاهش اضطراب رقابتی، از آنجا که مقدمات موفقیت ورزشی فرد را نیز فراهم می­سازد، در چرخه و تعامل مثبت، قدرت ورزشکار در مهار و مدیریت شرایط مسابقه را تقویت می­کند، اضطراب را بیش از پیش کاهش می­دهد و سطح اعتماد به خود را بالا می­برد (توات³ و همکاران، 2022). واکنش منفی به ناکامل بودن به عنوان یکی از ابعاد یا جنبه­های منفی کمال­گرایی، بر خلاف جنبه­های مثبت کمال­گرایی، به دلیل ویژگی­های نابهنجار و سازش نایافته­اش، نگرانی­های فرد از عدم تحقق معیارهای کمال­گرایانه را پیوسته افزایش می­دهد. محصول و نتیجه مستقیم این شرایط نگران­کننده، درماندگی و ناتوانی ورزشکار در استفاده از فنون و مهارت­های وزرشی است. این درماندگی و ناتوانی از یک سو اضطراب رقابتی (شناختی و بدنی) را افزایش می­دهد و از سوی دیگر اعتماد به خود ورزشکار را تضعیف می­کند. بر اساس یافته پژوهش حاضر می­توان دیدگاه منفی­نگر و تک بعدی کمال­گرایی را اینطور تعدیل و تفسیر کرد که تنها این بعد از کمال­گرایی نابهنجار است و باعث افزایش اضطراب و تضعیف عملکرد می­شود. اما بعد مثبت کمال­گرایی می­تواند تأثیری سازنده بر روحیه فرد و عملکرد وی داشته باشد (فریره و همکاران، 2020). واکنش منفی به ناکامل بودن، همچنین از طریق ویژگی­هایی مانند انتظارات غیر واقع بینانه، عدم پذیرش محدودیت­های شخصی، انعطاف­پذیری و احساس نارضایتی و ناخرسندی مستمر از عملکرد شخصی، قدرت مدیریت شرایط مسابقه را در ورزشکار تضعیف می­کند و اضطراب رقابتی را افزایش می­دهد. افزایش اضطراب رقابتی و ضعف مدیریت شرایط مسابقه در یک چرخه و تعامل منفی، علاوه بر تاثیرات زیان بخش بر یکدیگر،اعتماد به خود ورزشکار را نیز کاهش می­دهند (امیریان و همکاران، 1397). در پایان باید به محدودیت­های پژوهش اشاره کرد که نمونه مطالعه تکواندوکاران زن استان تهران بودند، بنابراین نمونه مورد مطالعه در این پژوهش نمی­تواند نمایانگر جامعه کل تکواندوکاران و مردان تکواندوکار باشد. یافته­های این پژوهش حاصل اطلاعات گردآوردی شده از طریق پرسشنامه­های خود گزارش­دهی در جامعه محدود به زنان تکواندوکار شهر تهران در زمستان سال 1403 بود، لذا توجه به این نکته در تعمیم­دهی نتایج به گروه­های دیگر نیز حائز اهمیت است. از این­رو انجام دادن پژوهش­های مشابه در میان جامعه متفاوت ضرورت می­یابد. همچنین استفاده از ابزارهای مختلفی مثل مشاهده، مصاحبه و درجه­بندی رفتار بر قابلیت اعتماد نتایج پژوهش خواهد افزود. بیشتر پژوهش­ها در این مورد، بر اساس مطالعات مقطعی بوده است. نظر به اینکه در مطالعات طولی می­توان، اطلاعات از وضعیت گذشته فرد، تفاوت­های فردی، خصوصیات روانی، سابقه اضطراب و استرس در ورزشکاران را به عنوان عوامل تعیین کننده بررسی کرد، لذا پیشنهاد می­شود با استفاده از مطالعه طولی، رابطه فرایندهای تنظیم هیجان و کمال­گرایی با اضطراب رقابتی بررسی شود تا تعمیم پذیری بیشتری برای یافته­های این پژوهش تأمین گردد. از آنجایی که اضطراب رقابتی عامل منفی اثرگذار بر عملکرد و موفقیت ورزشکاران است. بنابراین به مربیان توصیه می­شود با برنامه­ریزی صحیح و فراهم کردن محیط آموزشی به گونه­ای که ورزشکاران در تجربیات حرکتی خود به موفقیت برسند، موجبات احساس کفایت و شایستگی از انجام تکالیف مهم را در ورزشکاران خود فراهم آورند.  همچنین پیشنهاد می­شود راه­های کاهش کمال­گرایی منفی به مربیان آموزش داده شود تا مربیان انتظارات بالای خود را در ورزشکاران کاهش دهند، همچنین مربیان با کمک روان­شناسان ورزشی تلاش کنند تا کمال­گرایی را کاهش دهند، تا اعتمادبه­نفس ورزشکاران افزایش یابد و باعث شود اضطراب رقابتی در وضعیت مناسب نگهداشته شود. با توجه به اهمیت اضطراب در موقعیت­­های ورزشی و زندگی حرفه­ای ورزشکاران به ویژه برای زنان تکواندوکار پیشنهاد می­شود پژوهش­های آتی به طرح­های تجربی مرتبط با آموزش و مداخلات روان­شناسی در راستای ارتقای راهبردهای کارآمدتر تنظیم هیجان معطوف باشد تا بتواند از منظر کاربردی، به بهبود اضطراب رقابتی و عملکرد در ورزشکاران منجر شود.

به طور کلی با توجه یافته­های پژوهش حاضر، مشخص شد فرایندهای تنظیم هیجان و کمال­گرایی نقش مهم و مؤثری در اضطراب رقابتی دارند و تکواندوکاران که از هیجانات مثبت بهره می­گرفتند از اضطراب رقابتی کمتر و اعتمادبه­نفس بالاتری برخوردار بودند. تأیید سازه تنظیم هیجان به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر اضطراب رقابتی به ویژه در حوزه ورزش حرفه­ای، گامی در جهت توسعه آسیب­شناسی روانی در حوزه ورزش است و نتایج این پژوهش از این حیث حائز اهمیت است که نشان می­دهد ورزشکاران با سطوح بالای اضطراب رقابتی در مقایسه با سطوح پایین­تر آن، از فرایندهای تنظیم هیجان ناکارآمد (هیجانات منفی) بهره می­برند که با توجه به رابطه اضطراب و اعتمادبه­نفس می­تواند آنها را بیشتر مستعد تجربه اضطراب در موقعیت­های رقابتی، کاهش اعتمادبه­نفس و در نهایت افت عملکرد کند. بنابراین در راستای کاهش و مدیریت اضطراب رقابتی، با توجه به اینکه در این زمینه پروتکل آموزش تنظیم هیجان نیز وجود دارد، مداخلات برای به کارگیری راهبردهای موثرتر تنظیم هیجان در تکواندوکاران و به ویژه در زنان تکواندو کار استفاده شود.

 

 

 

ملاحظات اخلاقی: 

پیروی از اصول اخلاقی پژوهش:

تمامی اصول اخلاقی در این پژوهش رعایت شده است.

حامی مالی:

این تحقیق هیچ گونه کمک مالی از سازمان، ارگان یا دانشگاهی دریافت نکرده است.

تعارض منافع:

بنابر اظهار نویسندگان تعارض منافع ندارد.

 

---

[1] . Kumar, A

[2] . Freire, G. L. M

[3] . Tóth, R

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

References:

Abolghasemi, A., Kiamarshi, A., & Eskandar, P. (2013). The relationship between perfectionism, conscientiousness, and competitive anxiety with athletic performance of taekwondo athletes. Journal of Motor Behavior and Sport Psychology, 2(1), 265–287.

Aminnejad, P., Hampushi, L., Khosresteh, M., & Zeidabadi, R. (2020). Structural relationships between sport mindfulness and emotion regulation strategies with competitive anxiety of athletes. Scientific-Research Journal of Psychology, (95), 317–333.

Amirian, M., Hejazi-Dinan, P., & Rahimian-Mashhadi, M. (2018). The effect of gender and type of sport on achievement motivation and fear of failure in individual and team elite athletes. Studies in Sport Psychology, 7(25), 131–148.

Besharat, M. A. (2005). The relationship between perfectionism and sport success. Movement Journal, (23), 51–65.

Besharat, M. A. (2009). Development and norming of the multidimensional competitive anxiety questionnaire [Research report]. University of Tehran.

Ford, J. L., Ildefonso, K., Jones, M. L., & Arvinen-Barrow, M. (2017). Sport-related anxiety: Current insights. Open Access Journal of Sports Medicine, 8, 205–212.

Freire, G. L. M., da Cruz Sousa, V., Alves, J. F. N., de Moraes, J. F. V. N., de Oliveira, D. V., & do Nascimento Junior, J. R. A. (2020). Are the traits of perfectionism associated with pre-competitive anxiety in young athletes? Perfectionism and pre-competitive anxiety in young athletes. Cuadernos de Psicología del Deporte, 20(2), 37–46.

Garnefski, N., & Kraaij, V. (2006). Relationships between cognitive emotion regulation strategies and depressive symptoms: A comparative study of five specific samples. Personality and Individual Differences, 40(8), 1659–1669.

Gill, D. L., Williams, L., & Reifsteck, E. J. (2017). Psychological dynamics of sport and exercise (4th ed., pp. 46–50). Human Kinetics.

Gross, J. J. (2015). Emotion regulation: Current status and future prospects. Psychological Inquiry, 26(1), 1–26.

Gross, J. J., & John, O. P. (2003). Individual differences in two emotion regulation processes: Implications for affect, relationships, and well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 85(2), 348–362.

Hewitt, P. L., Flett, G. L., Besser, A., Sherry, S. B., & McGee, B. (2003). Perfectionism is multidimensional: A reply to. Behaviour Research and Therapy, 41(10), 1221–1236.

Heydarzadeh, B., & Derakhshan-Jazi, S. (2020). Examining psychological factors of success in taekwondo sport. Proceedings of the 3rd International Conference on Psychology, Counseling, and Education.

Kalkhoran, J. F., Avazpour, S., & Alizadeh, H. (2016). Relationship between positive and negative perfectionism and state competitive anxiety in non-professional football players. Quarterly Journal of Growth and Motor Learning, Sport, 8(3), 435–449.

Kuan, G., Morris, T., Kueh, Y. C., & Terry, P. C. (2018). Effects of relaxing and arousing music during imagery training on dart-throwing performance, physiological arousal indices, and competitive state anxiety. Frontiers in Psychology, 9, Article 14.

Kumar, A. (2016). A study of pre-competitive anxiety involving male and female players competing in team versus individual events. International Journal of Physical Education, Sports and Health, 3(1), 135–137.

Meyers, L. S., Gamst, G. G., & Guarino, A. J. (2006). Applied multivariate research: Design and interpretation (1st ed.). Sage Publications.

Mohseni, M., & Zarei, [Initial]. (2019). The relationship between emotion regulation strategies and dimensions of trait and state competitive anxiety in taekwondo athletes at the Ambassador Cup in South Korea. Journal of Cognitive Psychology and Psychiatry, 6(2)

Mohseni, M., & Zarei, S. (2019). The relationship between emotion regulation strategies and trait-state dimensions of competitive anxiety in taekwondo athletes at the Ambassador Cup in South Korea. Journal of Cognitive Psychology and Psychiatry, 6(2), 86–101.

Molazem, T., Peymanirad, H., Esmaeilzadeh-Ghandahari, M. R., & Fahim-Dovin, H. (2022). Identifying and explaining factors influencing perfectionism in professional managers, coaches, and athletes in the country. Knowledge Management in Sport, 2(1), 62–78.

Sadati, S. S., Malatef, G., Afrouz, G., & Behpouzh, A. (2008). The relationship between dimensions of perfectionism and creativity in high school students attending gifted schools. In Proceedings of the 1st National Conference on Creativity and Innovation in Iran [Conference paper].

Sahebi, A., Shahabi Kasab, M. R., & Zeidabadi, R. (2017). Effects of external focus distances and cognitive emotion regulation strategies on performance of charkh tizh and jomani bastani practitioners. Studies in Sport Psychology, (19), 31–42.

Salman, Z., Khosravi, Z., Zareian, E., & Ajilchi, B. (2016). Determining the validity and reliability of the sports injury anxiety questionnaire. Educational Measurement Quarterly, 7(25), 49–74. Allameh Tabataba’i University.

Samienia, M., Nikbakhsh, R., & Safania, A. M. (2018). Perfectionism, burnout, and engagement in athletes: The mediating role of self-determination theory. Studies in Sport Psychology, (26), 121–132.

Sarp, N., & Tosun, A. (2011). Duygu ve otobiyografik bellek. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(3), 395–414.

Shams-Alam, S. B., & Besharat, M. A. (2024). A multidimensional review of the emotion regulation construct. Royesh-e Psychology, (5), 45–56.

Simon, J. A., & Martens, R. (1977). S.C.A.T. as a predictor of A-states in varying competitive situations. In D. M. Landers & R. W. Christina (Eds.), Psychology of motor behavior and sport (Vol. 2, pp. 146–156). Human Kinetics.

Soleimani, M., & Mohammadzadeh, H. (2022). The relationship between perfectionism, psychological distress, and coping strategies in endurance athletes. Mind, Movement and Behavior, 1(1), 171–184.

Terry-Short, L. A., Owens, R. G., Slade, P. D., & Dewey, M. E. (1995). Positive and negative perfectionism. Personality and Individual Differences, 18(5), 663–668.

Tóth, R., Turner, M. J., Kökény, T., & Tóth, L. (2022). “I must be perfect”: The role of irrational beliefs and perfectionism on the competitive anxiety of Hungarian athletes. Frontiers in Psychology, 13, Article 994126.

Uphill, M. A., Lane, A. M., & Jones, M. V. (2012). Emotion regulation questionnaire for use with athletes. Psychology of Sport and Exercise, 13(6), 761–770.

Vahedi, H. (2005). Reliability, validity, and psychometric properties of the cognitive regulation questionnaire. Quarterly Journal of Psychological Research, 12(23), 18–24.

Whiteley, G. (2013). How trait and state anxiety influence athletic performance (Bachelor’s thesis, Wittenberg University). Wittenberg University Repository.