هماهنگی واکه‌ای در گویش قاینی

الموضوعات :

Zohreh Naseri ¹

1 - Shahid Chamran University of Ahvaz

تاريخ الإرسال : 06 الإثنين , ذو الحجة, 1446 تاريخ التأكيد : 05 الإثنين , محرم, 1447 تاريخ الإصدار : 06 الجمعة , ربيع الأول, 1447

الکلمات المفتاحية: گویش قاینی, هماهنگی واکه‌ای, هماهنگی پس‌رو, هماهنگی پیش رو.,

ملخص المقالة :

پژوهش حاضر به بررسی پدیده هماهنگی واکه‌ای در گویش قاینی، یکی از گویش‌های جنوبی خراسان، می‌پردازد. داده‌های این تحقیق از منابع مکتوب مرتبط با گویش قاینی، شم زبانی نگارنده و مصاحبه با گویشوران بومی میان‌سال گردآوری شده است. هدف اصلی این پژوهش، تحلیل انواع هماهنگی واکه‌ای در این گویش با تمرکز بر نوع پس‌رو و بررسی تغییرات واکه‌ای در واژه‌های مختلف از منظر ویژگی‌هایی چون پسین بودن، افراشتگی و گردی است. نتایج نشان می‌دهد که در گویش قاینی، هماهنگی پس‌رو در پیشوندهای فعلی نظیرme-  وbe-  به‌صورت چشمگیری رخ می‌دهد و منجر به تغییراتی مانند تبدیل me-  به mi-  یا mo-  می‌گردد. همچنین، در برخی واژه‌ها، واکه‌ها تحت تأثیر واکه‌های مجاور دچار تغییر در ویژگی‌های آوایی خود می‌شوند که نشان‌دهندة حضور فعال و نظام‌مند این فرایند در ساخت واژگانی و نحوی گویش قاینی است. این یافته‌ها می‌تواند در طبقه‌بندی واج‌شناختی این گویش و درک بهتر از ساختارهای زبانی نواحی شرقی ایران مفید واقع شود.

المصادر:

ابوالقاسمي، محسن. ( ١٣٧٣ ). تاريخ زبان فارسي. سمت.
احمدخانی، محمد رضا. واثق، الهه. (۱۳۹۹). بررسی هماهنگی واکه‌ای و واکه‌ای - همخوانی در زبان فارسی در چارچوب نظریۀ بهینگی. جستارهای زبانی، 11 (6) ،۳۵۱-۳۸۱.
ایوانوف، ولادیمیر الکسیویچ. (۱۳۹۲). فارسی در گویش بیرجندی. ترجمة محمود رفیعی. هیرمند.
حسینی, سیدمحمد و کرد زعفرانلو کامبوزیا, عالیه . (1400). هماهنگی واکه‌ای در صرف افعال گویش مشهدی: واج‌شناسی زایشی. زبانشناسی و گویش های خراسان، 13 (2)، 23-48.
doi: 10.22067/jlkd.2021.39566 حق¬شناس،محمد. (1393). آواشناسی (فونتیک). آگه.
رجبی، نجیب‌الله . (1384). تاریخ و جغرافیای شهرستان قاینات (توانمندیها و استراتژیهای توسعه). شهر آشوب.
قاسمی, پرویز , احمدخانی, محمدرضا و کرد زعفرانلوکامبوزیا, عالیه . (1402). محدودیت عملکرد فرایند هماهنگی واکه‌ای در زبان فارسی. زبان فارسی و گویش‌های ایرانی، (1)8، 223-240. doi: 10.22124/plid.2023.25030.1647
مدرسی قوامی، گلناز. (1389). الگوهای هماهنگی واکه ای و هم تولیدیِ واکه به واکه در زبان فارسی. زبان و زبان-شناسی، (11) 6، 69-86.
علایی، بهلول. (1392). بررسی فرآیند هماهنگی واکه ای در زبان ترکی آذری منطقه مغان. پژوهش‌های زبان‌شناسی،(8) 5، 31-48.
Kenstowicz, M. (1994). Phonology in Generative Grammar. Blackwell Publishers.
Kiparsky, Paul. (2024). Domains of Vowel harmony. The Oxford Handbook of Vowel Harmony (pp. 183-191)
Ladefoged, Peter, & Johnson, Keith. (2014). A Course in Phonetics (7th ed.). Cengage Learning.