هماهنگی واکه‌ای در گویش قاینی

الموضوعات : Linguistics,dialectology,folklore,literature

Zohreh Naseri ¹

1 - Shahid Chamran University of Ahvaz

تاريخ الإرسال : 06 الإثنين , ذو الحجة, 1446 تاريخ التأكيد : 05 الإثنين , محرم, 1447 تاريخ الإصدار : 06 الجمعة , ربيع الأول, 1447

الکلمات المفتاحية: گویش قاینی, هماهنگی واکه‌ای, هماهنگی پس‌رو, هماهنگی پیش رو.,

ملخص المقالة :

پژوهش حاضر به بررسی پدیده هماهنگی واکه‌ای در گویش قاینی، یکی از گویش‌های جنوبی خراسان، در چارچوب واج‌شناسی زایشی می‌پردازد. داده‌های این تحقیق از منابع مکتوب مرتبط با گویش قاینی، شم زبانی نگارنده و مصاحبه با گویشوران بومی میان‌سال گردآوری شده است. هدف اصلی این پژوهش، تحلیل انواع هماهنگی واکه‌ای در این گویش با تمرکز بر نوع پس‌رو و بررسی تغییرات واکه‌ای در واژه‌های مختلف از منظر ویژگی‌هایی چون پسین‌بودن، افراشتگی و گردی است. نتایج نشان می‌دهد که در گویش قاینی، هماهنگی پس‌رو در پیشوندهای فعلی نظیر me- و be- به‌صورت چشمگیری رخ می‌دهد و منجر به تغییراتی مانند تبدیل me- به mi- یا mo- می‌گردد. همچنین، در برخی واژه‌ها، واکه‌ها تحت تأثیر واکه‌های مجاور دچار تغییر در ویژگی‌های آوایی خود می‌شوند که نشان‌دهنده حضور فعال و نظام‌مند این فرایند در ساخت واژگانی و نحوی گویش قاینی است. این یافته‌ها می‌تواند در طبقه‌بندی واج‌شناختی این گویش و درک بهتر از ساختارهای زبانی نواحی شرقی ایران مفید واقع شود.

المصادر:

ابوالقاسمي، محسن. ( ١٣٧٣ ). تاريخ زبان فارسي. سمت.
احمدخانی، محمد رضا. واثق، الهه. (۱۳۹۹). بررسی هماهنگی واکه‌ای و واکه‌ای - همخوانی در زبان فارسی در چارچوب نظریۀ بهینگی. جستارهای زبانی، 11 (6) ،۳۵۱-۳۸۱.
ایوانوف، ولادیمیر الکسیویچ. (۱۳۹۲). فارسی در گویش بیرجندی. ترجمة محمود رفیعی. هیرمند.
حسینی, سیدمحمد و کرد زعفرانلو کامبوزیا, عالیه . (1400). هماهنگی واکه‌ای در صرف افعال گویش مشهدی: واج‌شناسی زایشی. زبانشناسی و گویش های خراسان، 13 (2)، 23-48.
doi: 10.22067/jlkd.2021.39566 حق¬شناس،محمد. (1393). آواشناسی (فونتیک). آگه.
رجبی، نجیب‌الله . (1384). تاریخ و جغرافیای شهرستان قاینات (توانمندیها و استراتژیهای توسعه). شهر آشوب.
قاسمی, پرویز , احمدخانی, محمدرضا و کرد زعفرانلوکامبوزیا, عالیه . (1402). محدودیت عملکرد فرایند هماهنگی واکه‌ای در زبان فارسی. زبان فارسی و گویش‌های ایرانی، (1)8، 223-240. doi: 10.22124/plid.2023.25030.1647
مدرسی قوامی، گلناز. (1389). الگوهای هماهنگی واکه ای و هم تولیدیِ واکه به واکه در زبان فارسی. زبان و زبان-شناسی، (11) 6، 69-86.
علایی، بهلول. (1392). بررسی فرآیند هماهنگی واکه ای در زبان ترکی آذری منطقه مغان. پژوهش‌های زبان‌شناسی،(8) 5، 31-48.
Kenstowicz, M. (1994). Phonology in Generative Grammar. Blackwell Publishers.
Kiparsky, Paul. (2024). Domains of Vowel harmony. The Oxford Handbook of Vowel Harmony (pp. 183-191)
Ladefoged, Peter, & Johnson, Keith. (2014). A Course in Phonetics (7th ed.). Cengage Learning.