رمزگشایی آفرینش الهی در نگاه ملاصدرا و خواجه نصیر طوسی و ابعاد فقهی آن

الموضوعات :

اعظم صالحی رزوه ¹ , محسن فهیم ² , مجتبی جعفری ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه الهیات، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.
2 - استادیار، گروه الهیات، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران (نویسنده مسئول).
3 - استادیار، گروه الهیات، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

تاريخ الإرسال : 11 الأربعاء , ذو القعدة, 1444 تاريخ التأكيد : 29 الخميس , صفر, 1445 تاريخ الإصدار : 07 الجمعة , رجب, 1445

الکلمات المفتاحية: آفرینش, خواجه نصیر, ملاصدرا, خلقت, اکوان اربعه,

ملخص المقالة :

مباحث پیرامون موضوع آفرینش، نظیر حدوث و قدم و کیفیت ربط جهان حادث با خداوند، ثبات و تغییر و کیفیت ربط جهان متغیر با خداوند و همین­طور وحدت و کثرت و مباحثی از این دست، همیشه مورد توجه اندیشمندان مسلمان بوده است. متکلمان، قائل به حدوث زمانی عالم هستند˛  بدین معنی که خداوند درمقطعی از گذشته عالم را که به وجود نیامده بود، آفرید و مراد ایشان از عالم، مجموعه عالم جسمانی است. مبانی متکلمان در نظریه خلق از عدم و به تعبیر دقیق تر خلق لامن شئ علاوه بر اصاله الایمان نسبت به مجموعه آموزه­های دینی و در بحث حاضر، حدوث زمانی عالم اصل تغییر در جهان بر اساس اکوان اربعه حادثه است. شاید مهم­ترین دلیل ایشان برای اثبات حدوث زمانی عالم، استدلال از طریق حدوث اکوان اربعه است. آنها با قیاس منطقی هیچ جسمی خالی از حوادث نیست و هرچه خالی از حوادث نباشد حادث است. پس هر جسمی حادث است و یا با قیاس اجسام خالی از امور متناهی حادث نیستند و هرچه خالی از امور متناهی حادث نباشد، حادث است پس اجسام حادثند، از این سو˛ حدوث جسم و عالم جسمانی را اثبات می­کنند. البته این استدلال­ها نیازمند اثبات تناهی حوادث متعاقبه در گذشته زمان است که خواجه طوسی با بهره­گیری از برهان تطبیق و تضایف درصدد اثبات این تناهی برآمده است.

المصادر:

*قرآن کریم
1. آلوسی، محمد، (1415ق)روح المعانی فی تفسیر القرآن الکریم، 1 جلد،دار الکتب العلمیه، بیروت.
2. ابن رشد، محمدبن احمد،1998م˛ الکشف عن مناهیج الادله فی عقاید المله، تحقیق دکتر محمد عابد، جابری، مرکز دراسات الواحده العربیه، بیروت.
3. ابن رشد، محمد بن احمد،1987م˛ تهافت التهافت، دار المشرق، بیروت.
4. ابن سینا، حسین بن عبدالله،1403ق˛ الاشارات و التنبیهات،3جلد، نوبت دوم، نشر کتاب، تهران.
5. المباحث المشرقية، الجزء الاوّل، الباب الخامس، الفصل الاوّل، ص133
6. النجاة، ابن سینا، چاپ المکتبه المرتضویه، تهران 1362ش، القسم الثاني في الطبيعيات، ص223
7. المباحث المشرقية،فخر رازی، الجزء الاوّل، الباب الخامس، الفصل الاوّل، ص133، و نيز الأسفار ج3، المرحلة التاسعة، فصل1، ص 245 و 246
8. المحصل،فخر رازی،چاپ مطبعه حسینیه مصر،1323، الركن الثاني، ص117.
9. شرح المنظومة،حکیم سبزواری، قسم الحكمة، المقصد الاوّل، الفريدة الثالثة.
10. شرح المنظومة، قسم الحكمة، المقصد الاوّل، الفريدة الثالثة
11. طوسی، خواجه نصیر الدین،1405ق˛ تلخیص المحصل المعروف بنقد المحصل، نوبت دوم، دار الاضواء، بیروت.
12. طوسی، خواجه نصیر الدین، 1383˛اجوبه المسائل النصیریه، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
13. طوسی، خواجه نصیر الدین طوسی،1389˛ رساله الاعتقادیه،فرحات، اندیشه‌های فلسفی و کلامی خواجه نصیرالدین طوسی، موسسه نشر السلامی، قم.
14. طوسی، خواجه نصیر الدین طوسی˛1324ق˛ آغاز و انجام، مقدمه و شرح آیت الله حسن زاده آملی موسسه نشر السلامی، قم.
15. طوسی، خواجه نصیر الدین طوسی،() قواعد العقاید، مع تعلیقات السبحانی، حوزه علمیه قم، مرکز مدیریت، قم.
16. لاهیجی، عبدالرزاق،(بی تا) شوارق الالهام فی شرح تجرید الکلام، انتشارات مهدوی، اصفهان.
17. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم،1360˛ الشواهد الربوبیة فی‌المناهج السلوکیة، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، المرکز الجامعی للنشر، مشهد.