انگاره‌های دو وجهی خداوند و انسان در عرفان اسلامی و نوظهور؛ بررسی تطبیقی عرفان مولوی و پائولو کوئیلو

الموضوعات : Persian Language and Literature

خیرالنسا نیکپور ¹ , شبنم حاتم پور ² , فرزانه سرخی ³ , غلامرضا داوودی‌پور ⁴

1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران.
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران.
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران.
4 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 18 الجمعة , ذو القعدة, 1446 تاريخ التأكيد : 12 الخميس , ربيع الأول, 1447 تاريخ الإصدار : 05 السبت , ربيع الثاني, 1447

الکلمات المفتاحية: عرفان اسلامی, عرفان نوظهور, مولوی, پائولو کوئیلو, خداوند, انسان.,

ملخص المقالة :

اساس مفهوم عرفان مبتنی بر شناخت حقیقت و تحقق آرامش و سعادت انسان‌هاست اما واقعیت این است که در عمل خوانشی متکثر، متفاوت و بعضاً متضاد از این مفهوم صورت پذیرفته است که این موضوع منجر به شکل‌گیری نحله‌های مختلفی همچون عرفان مذهبی (دارای زیرشاخه‌های مختلف) و عرفان‌های نوظهور شده است که هریک بر وجوه مختلفی از عرفان تأکید و تمرکز نموده‌اند. مسألة مهم آنجاست که در عرفان اسلامی، مفهوم خدامحوری و رویکردهای قرابت انسان‌ها به خداوند اساس و مبناست حال آنکه در عرفان‌های نوظهور و بر اساس مبانی پست مدرنی انسان‌ها در محوریت قرار می‌گیرند. براین اساس، هدف پژوهش حاضر بررسی تطبیقی جایگاه خداوند و انسان در دو مکتب عرفان اسلامی با تأکید برآثار مولوی و عرفان‌های نوظهور با تأکید برآثار پائولو کوئیلو است. سوال اصلی پژوهش حاضر عبارت است از: «درآثار مولوی و پائولو کوئیلو جایگاه خداوند و انسان چگونه است؟» یافته‌های پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای نشان داد در آثار مولوی به عنوان نمایندة عرفان اسلامی، خداوند محوریت و مبنای عرفان و کسب معرفت و نیل به حقیقت است اما در آثار پائولو کوئیلو، به عنوان نمایندة عرفان‌های نوظهور، انسان مبنا و محوریت عرفان قرار دارد. این موضوع بر اساس تطبیق مفاهیم چهارگانة شریعت‌محوری در برابر شریعت‌گریزی، عشق معنوی در برابر عشق مادی، معادباوری در برابر تناسخ پذیری و عقل گرایی در برابر عقل ستیزی قابل بررسی است.

المصادر:

- ابن ترکه اصفهانی، صائن الدین. (1400). تمهید القواعد. تهران بوستان کتاب.
- احمدی، روح الله و ایزدی، جهانبخش. (1402). «آسیب‌شناسی هویتی عرفان‌های نوظهور». مطالعات بین‌ رشته‌ای دانش راهبردی، 13(50)، 171-195.
- استاسنباک، آنتونی. (1401). پدیدارشناسی و عرفان. ترجمة منیژه طلبیعه بخش، تهران: علمی.
- اسماعیلی، مسعود. (1402). ماهیت معرفت عرفانی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- افراسیابی، زهرا؛ کریمی‌نیا، محمدمهدی و انصاری مقدم، مجتبی.(1401). «بررسی انتقادی عرفان پائولو کوئیلو با نگاهی به نهج البلاغه». پژوهش و مطالعات علوم انسانی، 4(37)، 1-12.
- تقوی، سید حسین. (1401). «نگاه تطبیقی و مقارنه‌ای به عرفان اسلامی و عرفان‌های نوظهور». پژوهش‌های اعتقادی و کلامی، 1(12)، 67-84.
- جعفری، فرشته. (1401). آیین گنوسی و عرفان اسلامی. چاپ سوم، تهران: عطایی.
- حسن امین، حسن. (1398). وحدت وجود در فلسفه و عرفان اسلامی. تهران: بعثت.
- حسن‌زاده آملی، حسن. (1398). انسان در عرف و عرفان. چاپ چهاردهم، تهران: سروش.
- حکمت، نصرالله. (1398). متافیزیک ابن سینا‏‫. تهران: الهام. ‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
- زمانی، کریم. (1403). شرح جامع مثنوی معنوی (دفتر اول). تهران: اطلاعات.
- شایگان، داریوش. (1402). آیین هندو و عرفان اسلامی. چاپ هفتم، تهران: فرزان روز.
- عروج‌نیا، پروانه. (1400). مفهوم حکمت در تصوف و عرفان اسلامی. تهران: هرمس.
- فضلی، علی. (1400). جستارهایی در فلسفه عرفان. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- کاشانی، عبدالرزاق. (1396). اصطلاحات صوفیه. چاپ پنجم، تهران: مولی.
- کاظمی، مرضیه و میرباقری فرد، سید علی اصغر. (1402). «تحلیل و بررسی تطبیقی انسان‌شناسی در آراء مولوی و ابن‌عربی». ادیان و عرفان، 56(1)، 75-94.
- کوئیلو، پائولو. (1403 الف). ورونیکا تصمیم می‌گیرد بمیرد. ترجمة بهناز سلطانیه، تهران: مجید.
- کوئیلو، پائولو. (1403ب). کنار رودخانه پیدرا نشستم و گریه کردم. ترجمة حسین نعیمی، تهران: ثالث.
- کوئیلو، پائولو. (1402 الف). کوه پنجم. ترجمة حسین نعیمی، تهران: ثالث.
- کوئیلو، پائولو. (1402 ب). بریدا. ترجمة مریم کشفی، تهران: عطر کاج.
- کوئیلو، پائولو. (1401). شیطان و دوشیزه پریم. ترجمة بهناز سلطانیه، تهران: مجید.
- کوئیلو، پائولو. (1400). ساحرة پورتوبلو. ترجمة سجاد صامت، تهران: تیسا.
- کوئیلو، پائولو. (1399). اعترافات يك سالك. ترجمة دلارا قهرمان، تهران: بهجت.
- کوئیلو، پائولو. (1398). راهنمای رزم آور نور. ترجمة ایلیا حریری، تهران: مکتوب.
- کوئیلو، پائولو. (1385). یازده دقیقه. ترجمة کیومرث پارسای، تهران: نی نگار.
- کوئیلو، پائولو. (1384). زهیر. ترجمة آرش حجازی، تهران: صدای معاصر.
- ماری شیمل، آنه. (1401). تصوف؛ مقدمه‌ای بر عرفان اسلامی . ترجمة شاهرخ راعی، تهران: حکمت.
- مطهری، مرتضی. (1402). کلیات علوم اسلامی2؛کلام-عرفان-حکمت عملی. چاپ پنجاه و سوم، تهران: صدرا.
- مولوی، جلال الیدن. (1400). مثنوی معنوی. چاپ دوازدهم، تهران: ققنوس.
- وحیدی، احمد نور و آذرمکان، حشمت الله. (1401). «بررسی تطبیقی عرفان مولوی و جبران خلیل جبران». الهیات هنر، 1401(22)، 1-25.
- همتی، همایون. (1401). عرفان عصر جدید. تهران: نامک.
- یاری، سیمین. (1400). تاثیرپذیری عرفان و تصوف اسلامی از مکاتیب فلسفی هندی. عدم، منشاء هستی. تهران: جوینده.
- یثربی، یحیی. (1399). عرفان نظری؛ تحقیقی در سیر تکامل و اصول و مسائل تصوف. تهران: بوستان کتاب.

References
-Ahmadi, R. and Izadi, J. (2023). Identity pathology of emerging mysticism. Quarterly Journal of Interdisciplinary Studies on Strategic Knowledge, 13(50), 195-171. (In Persian)
-Afrasiabi, Z., Kariminia, M., and Ansari Moghaddam, M. (2022). A Critical Study of Paulo Coelho's Mysticism with a View to Nahjul-Balagha. Research and Studies in the Humanities, 4(37), 1-12. (In Persian)
-Coelho, Paulo. (2024a). Veronica Decides to Die. Translated by Behnaz Soltanieh, Tehran: Majid.
-Coelho, Paulo. (2024b). I Sat Down by the River Piedra and Wept. Translated by Hossein Naimi, Tehran: Sales.
-Coelho, P. (2023a). The Fifth Mountain. Translated by Hossein Naiemi, Tehran: Sales. (In Persian)
-Coelho, P. (2023 b). Brida. Translated by Maryam Kashfi, Tehran: Atr Kaj. (In Persian)
-Coelho, P. (2022). The Devil and Miss Prym. Translated by Behnaz Soltaniyeh, Tehran: Majid. (In Persian)
-Coelho, P. (2021). The Witch of Portobello. Translated by Sajjad Samet, Tehran: Tisa. (In Persian)
-Coelho, P. (2020). Confessions of a Pilgrim. Translated by Delara Ghahreman, Tehran: Bahjat. (In Persian)
-Coelho, P. (2019). Manual of the Warrior of Light. Translated by Ilia Hariri, Tehran: Maktoob. (In Persian)
-Coelho, P. (2006). Eleven Minutes. Translated by Kiyomars Parsaie, Tehran: Nei Negar. (In Persian)
-Coelho, P. (2005). The Zahir. Translated by Arash Hejazi, Tehran: Sedaye Moasar. (In Persian)
-Ebn Tarkeh Esfahani, S. (2021). Tamhid al-Ghava'ed. Tehran Boostan Ketab. (In Persian)
-Esmaeili, Masoud. (2023). The Nature of Mystical Knowledge. Tehran: Islamic Culture and Thought Research Institute. (In Persian)
-Fazli, Ali. (2021). Essays in the Philosophy of Mysticism. Tehran: Islamic Culture and Thought Research Institute. (In Persian)
-Hassan Amin, H. (2019). Unity of Being in Islamic Philosophy and Mysticism. Tehran: Be'sat. (In Persian)
-Hassanzadeh Amoli, H. (2019). Man in Tradition and Mysticism. Tehran: Soroush. (In Persian)
-Hekmat, N. (2019). The Metaphysics of Ebn Sina. Tehran: Elham. (In Persian)
-Hemmati, H. (2022). Modern Age Mysticism. Tehran: Namak. (In Persian)
-Jafari, F. (2022). Gnosticism and Islamic Mysticism. Tehran: Ataei. (In Persian)
-Kashani, A. (2017). Sufi Terms. Tehran: Mola. (In Persian)
-Kazemi, M., and Mirbagherifard, S. A. A. (2023). A Comparative Analysis and Study of Anthropology in the Views of Rumi and Ibn Arabi. Religions and Mysticism, 56(1), 75-94. (In Persian)
-Marie Schimmel, A. (2022). Sufism; An Introduction to Islamic Mysticism. Translated by Shahrokh Ra'ei, Tehran: Hekmat. (In Persian)
- Motahari, M. (2023). Generalities of Islamic Sciences 2; Theology-Mysticism-Practical Wisdom. Tehran: Sadra. (In Persian)
-Orujnia, P. (2021). The Concept of Wisdom in Islamic Sufism and Mysticism. Tehran: Hermes. (In Persian)
- Rumi, J. (2021). Masnavi Mathnavi. Tehran: Qoqnoos. (In Persian)
-Shaygan, D. (2023). Hinduism and Islamic Mysticism. Tehran: Farzan Rooz. (In Persian)
-Stassenback, A. (2022). Phenomenology and Mysticism. Translated by Manizheh Talieh Bakhsh, Tehran: Elmi. (In Persian)
-Taghavi, S. H. (2022). A Comparative and Contrastive View of Islamic Mysticism and Emerging Mysticisms. Doctrinal and Theological Studies, 1(12), 67-84. (In Persian)
-Vahidi, A. and Azarmakan, H. (2023). A Comparative Study of Mowlavi’s Mysticism and Gibran Khalil Gibran. Theology of Art, 1401(22), 1-25. (In Persian)
-Yari, S. (2021). The Influence of Islamic Mysticism and Sufism on Indian Philosophical Schools. Nothingness, the Origin of Being. Tehran: Jooyandeh. (In Persian)
-Yasrebi, Y. (2020). Theoretical Mysticism; A Study in the Evolution, Principles, and Issues of Sufism. Tehran: Boostan Ketab. (In Persian)
-Zamani, K. (2024). Comprehensive Commentary on the Masnavi Manavi. Tehran: Ete'lat. (In Persian)