بررسی جایگاه اصل الزام و التزام به عقد از منظر فقه اسلامی
الموضوعات :پوران شرفی 1 , داود نصیران نجف ابادی 2
1 - دانشجوی دکترا، گروه حقوق خصوصی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.
2 - استادیار، گروه حقوق خصوصی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران. (نویسنده مسئول)
الکلمات المفتاحية: اصاله اللزوم, اصل التزام, حقوق قراردادها, عقد. ,
ملخص المقالة :
در تعامل حقوقي انسانها با يكديگر و بـراسـاس ارادة آنـان، قـانون حـاكم بـر آن تعامل، يعني قرارداد، شكل ميگيرد و افراد خود را وفادار و ملزم به اين قانون ميدانند و عهد شكستن را مذموم و عهدشكنان را سـزاوار پرداخـت خـسارت مـيشـمارند. در الزام و التزام به عقد در قالب ارادة فردي، بايـد بـه نقـش ارادة جمعي انسانها كه در پي جذب مصالح و منافع عمومي تجلي مينمايد، توجه كرد. این تحقیق با هدف بررسی جایگاه اصلالزام و التزام به عقد از منظر فقه اسلامی می¬پردازد. بر اساس تفسیر ماده 219 قانون مدنی، قانون‌گذار اصل لازم الاتباع بودن یک قرارداد را شامل کلیه عقود میداند زیرا عقد جایز در درون خود واجد تعهداتی است که این تعهدات نیز موجد التزام متعهد هستند. یافتههای تحقیق نشان میدهد این تفسیر مخالفین سرسختی نیز در فقه اسلامی به عنوان یکی از منابع قانونی دارد به موجب این اصل، طرفین قرارداد ملزم به ایفاء تعهدات ناشی از آن بوده و نمیتوانند از اجرای مفاد قرارداد امتناع نمایند، زیرا استواری در عهد و پیمان لازمه داد و ستد است و نيازهـاي اقتـصادي و حقـوق قراردادهـا در زمانها و اماکن مختلف، متفاوت است. بنابر¬این فرآيندي طولاني بايد طي شود تا تعهد اجـرا گـردد و اصل سرعت در معاملات تجاري كه از اصول اساسي آن است، با اين امر سازگاري ندارد.
منابع
قرآن کریم
نهج البلاغه
آملی، محمد تقی (1413). المکاسب و البیع، جلد 1. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، موسسه نشر اسلامی.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب، جلد 10 ، چاپ 3، بیروت: دار صادر،ص16.
احمدوند، خلیل¬الله؛ ازادی، ستاره (1401). بررسي فقهي حق يا حكم بودن «اصاله اللزوم در عقود» در نظام فقه معاملات، دو فصلنامه علمي پژوهش نامه فقه اجتماعي، پیاپي دوم، (10)، ص14.
اکرمی، روح الله؛ یاسینی نسب، مجتبی (1401). جستاری در کشف ماهیت فقهی ـ حقوقی قرارهای التزام با بررسی انتقادی دکترینهای موجود، مجله حقوقی، 86(120)، ص353.
الفت، نعمت الله (1386). نظم عمومی و الزام به انعقاد قرارداد، حقوق اسلامی، صص95-109.
امامی، سید حسن (1386). حقوق مدنی، ج 1. تهران: انتشارات اسلامیه.
انصاری، شیخ مرتضی (1424). مکاسب، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
برادران، دلاور (1391). لزوم و جواز عقود از دیدگاه وصف حقی و حکمی، تحقیقات حقوقی، .411- 452
بندر ريگي، محمد (1368). قاعده لزوم، ترجمه منجدالطلاب، چاپ ششم، تهران: انتشارات اسلامي.
جعفری خسرو آبادی، نصراله (1396). تأملی بر مفهوم (تعهد و التزام) در فقه امامیه و حقوق ایران، مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، (3)، ص 75.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1383). ترمینولوژی حقوق. تهران: کتابخانه گنج دانش.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر(1389). حقوق تعهدات. تهران: کتابخانه گنج دانش.
جعفري لنگرودي، دكتر محمد جعفر (1372). ترمينولوژي حقوق، چاپ ششم. تهران: کتابخانه گنج دانش.
جلعود، عبدالرحمن عثمان (1128). احکام لزوم عقد. ریاض: دارالکنوز اشبیلیا للنشر و توزیع.
جمالیزاده، احمد ( 1380 ). بررسی فقهی عقد بیمه، چاپ اول. تهران: موسسه بوستان کتاب ،
حسینی مراغی، میر فتاح (1417 ق). العناوین، جلد 2، قم: انتشارات اسلامی.
حشمتی، ابوالفضل؛ و بیاتی ، محمدحسین (1394). مبانی بارگذاری لزوم و جواز در قراردادها. پژوهشنامه حقوق خصوصی عدالت ،4 (2).
حلي، یوسف بن مطهر (1421). تحریرالاحکام. قم: موسسه امام صادق(ع).
خدری، خلیل (1396). بررسی اصل لزوم در اعمال حقوقی و نحوه اعمال تعهدات قراردادی. تهران: انتشارات صالحیان.
خوانساري نجفي، شيخ موسي بن محمد ( 1376). منيه الطالب (تقريرات درس آيت االله نائيني)، ج 2، قم .
دشتی، محمد (1395). نامه امام علی علیه السلام به مالک اشتر، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت(ع).
رحمانی، سمیه (1390). عدم محدودیت دایره شمول اصل لزوم قراردادها به عقود معین. تهران: انتشارات شریف یار.
رحیمی، مرتضی؛ و سلیمانی، سمیه (1397). بررسی حق یا حکم بودن اختیار رجوع زوج در طلاق رجعی، 9 (17)، شماره پیاپی2، ص57.
سبزواری، عبد الاعلی (1413). مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام. قم: موسسه المنار.
سنوری، عبدالرزاق احمد (1382). حقوق تعهدات، ترجمه محمد حسین دانش کیا و سید مهدی دادمرزی، جلد اول، قم: انتشارات دانشگاه قم، ص 452.
سیاح، احمد (1131). فرهنگ بزرگ نوین. تهران: کتاب فروشی اسلامی.
شهبازی، محمد حسین (1393). مبانی لزوم و جواز اعمال حقوقی. انتشارات میزان.
شهیدی، مهدی (1386). تشکیل قراردادها وتعهدات. تهران: انتشارات مجد.
شهیدی، مهدی (1383). آثار قراردادها وتعهدات، تهران: انتشارات مجد.
صفایی، سید حسین (1392). قواعد عمومی قراردادها، تهران: انتشارات میزان.
طباطبایی قمی، تقی (1400ق). دراساتنا فی الفقه الجعفري، جلد 4. قم: مطبعة الخیام.
طباطبايي يزدي، سيد محمدكاظم (1378). حاشيه المكاسب. تهران: دارالمعارف الاسلاميه.
طباطبايي يزدي، سيد محمدكاظم (1414). عروه الوثقي، ج 2.
قاسم زاده ، دکتر سید مرتضی (1399). اصول قراردادها و تعهدات. نشر دادگستر.
کاتوزیان، ناصر(1374). قواعد عمومی قراردادها. تهران: انتشارات سهامی انتشار، تهران.
کاتوزیان، ناصر(1385). نظریه عمومی تعهدات. تهران: انتشارات میزان.
کاتوزیان، ناصر (1377). ایقاع نظریه عمومی- ایقاع معین. انتشارات دادگستر.
محقق داماد، سیدمصطفی (1371). اصل لزوم در عقود و مجاری آن در فقه امامیه، مجله تحقیقات علوم، (11)، صص12-11.
محمدی، ابوالحسنی(1397). قواعد فقه، چاپ چهارم. تهران: نشر دادگستر.
مروج، حسین (1379). اصطلاحات فقهی. قم: بخشایش،
مصطفوی، سید محمد کاظم (1417). القواعد، چاپ سوم. قم: موسسه النشر الاسلامی.
موسوی، سید احمد؛ نوجوان، علیرضا؛ و علوی، سید محمد تقی (1395). قاعده التزام به قراردادها، فصلنامه علمي پژوهش حقوق خصوصي، 11(40)، صص93-127.
موسوی خمینى، سید روح اللّه (1422). نجاة العباد، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
نامور، سوده؛ حسنی، علیرضا (1397). مقایسهی تطبیقی تعدیل وجه التزام در حقوق فرانسه و ایران، نشریه علمی تخصصی شباک، 4(7)، ص 11.
نجفی بابادی، قاسم (1389). اصل لزوم قراردادها – قاعده اصاله اللزوم. تهران.
Hans, Wehberg. A Contract (is) a promise or set of promises which the law enforx, «Pacta Sunt Servanda», American Journal of International Law, Volume 53, Issue 4.
