ارزیابی عملکرد شرکتهای بیمه خصوصی پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران: رویکرد تصمیمگیری چندمعیاره
الموضوعات :
لیلا آریامنش
1
,
سیروس شریفی
2
,
لیلی نیاکان
3
1 - گروه مدیریت کسب و کار (مالی)، دانشکده مدیریت، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
2 - دانشکده مدیریت، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
3 - پژوهشکده بیمه
الکلمات المفتاحية: : ارزیابی عملکرد, آنتروپی شانون, تاپسیس, تصمیمگیری چندمعیاره, صنعت بیمه,
ملخص المقالة :
چکیده
هدف این پژوهش ارزیابی عملکرد و تعیین جایگاه شرکتهای بیمه خصوصی پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از تحلیل شاخصهای مالی و عملیاتی مرتبط و از روش تکنیک‌های تصمیمگیری چندمعیاره است. درمجموع ۱۶ شرکت و ۸ شاخص در بازه زمانی بین سالهای ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ مورد بررسی قرار گرفتند. دادهها با استفاده از اکسل پردازش شدند و نتایج به ترتیب سال و به قرار ماتریس تصمیم، ماتریس بی مقیاس شده، ماتریس موزون و رتبهبندی بررسی شدند. این ارزیابی عملکرد با استفاده از دو روش تصمیمگیری چندمعیاره تاپسیس و آنتروپی شانون صورت پذیرفت. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که از بین ۱۶ شرکت بیمه پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار در بازه‌ی زمانی موردمطالعه، بیمه پاسارگاد، آسیا و کوثر به ترتیب بالاترین رتبه را از نظر عملکرد مالی با توجه به عوامل مورد مطالعه کسب کرده‌اند. با توجه به تمام شاخص های ارزیابی شده در این مطالعه، شرکت‌هایی که در شاخص‌هایی همچون سهم از بازار حق‌بیمه تولیدی، بازده سرمایهگذاری و سودآوری امتیاز بالاتری دارند، از عملکرد بهتری میان سایر شرکتهای بیمه برخوردارند. این مطالعه ممکن است مورد توجه سهامداران و سرمایه گذاران برای تصمیم گیری آگاهانه، افزایش شفافیت و بهبود عملکرد نسبت به رقبا قرار گیرد. علاوه بر این، دوره شروع مطالعه همزمان با تشدید تحریم های اقتصادی ایران در سال 2018 است که نقطه عطف اقتصادی و سیاسی قابل توجهی را در کشور رقم زد.
Achim, M. V., Safta, I. L., Vaidean, V. L., Muresan, G. M., & Borlea, N. S. (2022). The impact of COVID-19 on financial management: Evidence from Romania. *Economic Research-Ekonomska Istraživanja*, 35(1), 1807–1832. [https://doi.org/10.1080/1331677X.2021.1922090](https://doi.org/10.1080/1331677X.2021.1922090)
Ahmadi Shadmehri, M. T., Derakhshani, M., Gerivani, F., & Nouri, M. (2017). Ranking of insurance companies in North Khorasan Province using the TOPSIS method. *Biannual Journal of Monetary and Financial Economics*, 24(13), 69-87. \[In Persian] [https://sid.ir/paper/1060986/fa](https://sid.ir/paper/1060986/fa)
Akgül, Y. (2025). A novel MCDM framework for evaluating corporate financial performance: Evidence from the Turkish insurance sector. Journal of
Operational and Strategic Analytics, 3(2), 65-79. https://doi.org/10.56578/josa0 30201 Akhtar, M. H. (2018). Performance analysis of Takaful and conventional insurance companies in Saudi Arabia. *Benchmarking: An International Journal*, 25(2), 677-695. [https://doi.org/10.1108/BIJ-01-2017-0018](https://doi.org/10.1108/BIJ-01-2017-0018)
Asgharpour, M. J. (2008). *Multi-criteria decision making* (5th ed.). Tehran: University of Tehran Press. \[In Persian]
Barros, C., & Wanke, P. (2014). Insurance companies in Mozambique: A two-stage DEA and neural networks on efficiency and capacity slacks. *Applied Economics*, 46, 3591–3600. [https://doi.org/10.1080/00036846.2014.934436](https://doi.org/10.1080/00036846.2014.934436)
Behzadian, M., Otaghsara, S. K., Yazdani, M., & Ignatius, J. (2012). A state-of-the-art survey of TOPSIS applications. *Expert Systems with Applications*, 39(17), 13051–13069. [https://doi.org/10.1016/j.eswa.2012.05.056](https://doi.org/10.1016/j.eswa.2012.05.056)
Benková, E., Gallo, P., Balogová, B., & Nemec, J. (2020). Factors affecting the use of balanced scorecard in measuring company performance. *Sustainability*, 12(1178), 1–18. [https://doi.org/10.3390/su12031178](https://doi.org/10.3390/su12031178)
Central Insurance of the Islamic Republic of Iran. (2022). *Collection of insurance regulations, laws, and circulars (Insurance Supervisor)*, Vol. 1. \[In Persian]
Grishunin, S., Bukreeva, A., & Astakhova, A. (2022). Analyzing the determinants of insolvency and developing the rating system for Russian insurance companies. *Procedia Computer Science*, 199, 190–197. [https://doi.org/10.1016/j.procs.2022.01.024](https://doi.org/10.1016/j.procs.2022.01.024)
HanafiZadeh, P., Rasekh, H. R., & Mir Salehian, M. H. (2012). Integrated performance evaluation model: A case study of the pharmaceutical industry. *Scientific-Research Quarterly of Industrial Management Studies*, 10(26), 95-122. \[In Persian] 20.1001.1.22518029.1391.10.26.5.9
Hwang, C. L., & Yoon, K. (1981). *Multiple attribute decision making: Methods and applications*. Springer. [https://doi.org/10.1007/978-3-642-48318-9\_3](https://doi.org/10.1007/978-3-642-48318-9_3)
İç, Y. T., Yurdakul, M., & Pehlivan, E. (2021). Development of a hybrid financial performance measurement model using AHP and DOE methods for Turkish commercial banks. *Soft Computing*, 26, 2959–2979. [https://doi.org/10.1007/s00500-021-06589-1](https://doi.org/10.1007/s00500-021-06589-1)
İlkaz, A., & Çebi, F. (2024). Multi-criteria decision-making model for evaluation of financial performance of insurance companies. In E. Cepni (Ed.), *Chaos, complexity, and sustainability in management* (pp. 141–170). IGI Global. [https://doi.org/10.4018/979-8-3693-2125-6.ch008](https://doi.org/10.4018/979-8-3693-2125-6.ch008)
Kaplan, R. S., & Norton, D. P. (1996). Linking the balanced scorecard to strategy. *California Management Review*, 39(1), 53–79. [https://doi.org/10.2307/41165876](https://doi.org/10.2307/41165876)
Kazemi, A., & Hossein Mirzaei Nabi, M. (2018). Evaluation of the performance of insurance company agencies using a combination of organizational excellence indicators and data envelopment analysis method. *Research in Accounting and Economic Sciences*, 3(11), 137-149. \[In Persian] [https://sid.ir/paper/514955/fa](https://sid.ir/paper/514955/fa)
Khajavi, F., Rostami, M. R., & Mosleh, M. (2021). Performance evaluation of insurance companies listed on the stock exchange. *Business Management Quarterly*, 51(13), 344-360. \[In Persian] [http://noo.rs/PKxr1](http://noo.rs/PKxr1)
Mandić, K., Delibašić, B., Knežević, S., & Benković, S. (2017). Analysis of the efficiency of insurance companies in Serbia using the fuzzy AHP and TOPSIS methods. *Economic research-Ekonomska istraživanja*, 30(1), 550-565.
Lam, W. H., Lam, W. S., Liew, K. F., & Lee, P. F. (2023). Decision analysis on the financial performance of companies using integrated entropy-fuzzy TOPSIS model. *Mathematics*, 11(5), 397. [https://doi.org/10.3390/math11020397](https://doi.org/10.3390/math11020397)
Mazviona, B. W., Dube, M., & Sakahuhwa, T. (2017). An analysis of factors affecting the performance of insurance companies in Zimbabwe. *Journal of Finance and Investment Analysis*, 6(1), 11–30.
Mehnatfar, Y., Tajdaran, R., & Rashidian, A. M. (2016). Ranking of insurance companies using the fuzzy TOPSIS combined model. *First Conference on Management, Entrepreneurship, Marketing, Economic Development, Insurance, and Crisis Management with a Sustainable Development and Passive Defense Approach*. \[In Persian]
Memarzadeh Tehran, Gh., Bameni Moghaddam, M., & Gonjilou (Mobini), M. (2010). Determining the ranking indicators of companies listed on the Tehran Stock Exchange in the public and private sectors. *Journal of Financial Studies*, 3(8), 53-88. \[In Persian] [https://sid.ir/paper/200155/fa](https://sid.ir/paper/200155/fa)
Moradi, M., & Akhtarkavan, M. (2009). Methodology of multi-criteria decision-making models. *Armanshahr*, 2(2), 113–125. \[In Persian] [https://sid.ir/paper/202527/fa](https://sid.ir/paper/202527/fa)
Mousavi, V., & Kamfirouzi, M. H. (2021). Performance evaluation and ranking of Iranian insurance companies using the balanced scorecard approach with Shannon entropy weighting method and Grey VIKOR technique. *Scientific-Research Journal of Future Management*, 19(66), 91-104. \[In Persian] [https://sid.ir/paper/1039229/fa](https://sid.ir/paper/1039229/fa)
Nemati, M., & Kazemi, A. (2014). Ranking of insurance companies using multi-criteria decision-making methods. *Journal of Financial Research*, 16(1), 163–180. \[In Persian] 10.22059/JFR.2014.51846
Omr ani, H., Gharizadeh Beiragh, R., & Shafiei Kaleibari, S. (2014). Providing a hybrid model for the performance measurement and ranking of Iranian insurance companies using expert opinion. *Journal of Industrial Management*, 6(4), 791–807. \[In Persian] 10.22059/IMJ.2014.50702
Rahmati, S., & Avakh Darestani, S. (2022). Performance evaluation of the insurance sector using balanced scorecard and hybrid BWM-TOPSIS: Evidence from Iran. *International Journal of Productivity and Quality Management*, 36(3), 382–402. [https://doi.org/10.1504/IJPQM.2022.124729](https://doi.org/10.1504/IJPQM.2022.124729)
Rahnamay Roodposhti, F. (2007). Evaluation and assessment of economic value added and market value added for evaluating the economic performance of companies. *Journal of Economic Research*, 7(25), 157–175. \[In Persian] [https://sid.ir/paper/67281/fa](https://sid.ir/paper/67281/fa)
Rao, R. V., & Davim, J. P. (2008). A decision-making framework model for material selection using a combined multiple attribute decision-making method. *The International Journal of Advanced Manufacturing Technology*, 35, 751–760.
Ramezani, U., & Ava, A. A. M. (2017). Studying the Effect of Knowledge Sharing on Insurance Services Quality. *International Journal of Management, Accounting & Economics*, 4(5), 542–553.
Rezghi Shirsavar, H., & Vali, M. (2019). Prioritization of performance indicators of an insurance company using the Gray multi-criteria decision-making method. *Journal of Insurance Research*, 34(1), 65–88. \[In Persian] [https://sid.ir/paper/377924/fa](https://sid.ir/paper/377924/fa)
Sadeghi, E., Miri Lavasani, M. R., Rostai Malkhalife, M., & Khanmohammadi, M. (2023). Evaluating the performance of Iranian insurance companies using efficiency measurement method based on modified slack-based measure in the network data envelopment analysis approach. *International Journal of Finance & Managerial Accounting*, 8(29), 25-41. 10.30495/IJFMA.2022.65330.1788
Sane’i, R., Fallah, M., Hosseinzadeh Lotfi, F., & Mohebi Sobhani, F. (2021). Evaluation of the financial performance of insurance companies in Iran using the two-stage data envelopment analysis technique. *Quarterly Journal of Financial Engineering and Securities Management*, 48. \[In Persian]
Sehhat, S., Taheri, M., & Sadeh, D. H. (2015). Ranking of insurance companies in Iran using AHP and TOPSIS techniques. *American Journal of Research Communication*, 3(1), 51–60. [http://www.usa-journals.com](http://www.usa-journals.com), ISSN: 2325-4076.
Simon, H. A. (1947). *Administrative behavior: A study of decision-making processes in administrative organization*. Macmillan. [https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199646135.013.22](https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199646135.013.22)
Yeh, C. H. (2002). A problem-based selection of multi-attribute decision-making methods. *International Transactions in Operational Research*, 9(2), 169–181. [https://doi.org/10.1111/1475-3995.00348](https://doi.org/10.1111/1475-3995.00348)
ارزیابی عملکرد شرکتهای بیمه خصوصی پذیرفته‌شده
در بورس اوراق بهادار تهران: رویکرد تصمیمگیری چندمعیاره
لیلا آریامنش (نویسنده مسئول)
گروه مدیریت کسب و کار (مالی)، دانشکده مدیریت، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
Email: ariamanesh.leila@gmail.com
سیروس شریفی
دانشکده مدیریت، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
لیلی نیاکان
پژوهشکده بیمه
تاریخ دریافت: 12/02/1404 * تاریخ پذیرش 12/06/1404
چکيده
هدف این پژوهش ارزیابی عملکرد و تعیین جایگاه شرکتهای بیمه خصوصی پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از تحلیل شاخصهای مالی و عملیاتی مرتبط و از روش تکنیک‌های تصمیمگیری چندمعیاره است. درمجموع ۱۶ شرکت و ۸ شاخص در بازه زمانی بین سالهای ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ مورد بررسی قرار گرفتند. دادهها با استفاده از اکسل پردازش شدند و نتایج به ترتیب سال و به قرار ماتریس تصمیم، ماتریس بی مقیاس شده، ماتریس موزون و رتبهبندی بررسی شدند. این ارزیابی عملکرد با استفاده از دو روش تصمیمگیری چندمعیاره تاپسیس و آنتروپی شانون صورت پذیرفت. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که از بین ۱۶ شرکت بیمه پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار در بازه‌ی زمانی موردمطالعه، بیمه پاسارگاد، آسیا و کوثر به ترتیب بالاترین رتبه را از نظر عملکرد مالی با توجه به عوامل مورد مطالعه کسب کرده‌اند. با توجه به تمام شاخص های ارزیابی شده در این مطالعه، شرکت‌هایی که در شاخص‌هایی همچون سهم از بازار حق‌بیمه تولیدی، بازده سرمایهگذاری و سودآوری امتیاز بالاتری دارند، از عملکرد بهتری میان سایر شرکتهای بیمه برخوردارند. این مطالعه ممکن است مورد توجه سهامداران و سرمایه گذاران برای تصمیم گیری آگاهانه، افزایش شفافیت و بهبود عملکرد نسبت به رقبا قرار گیرد. علاوه بر این، دوره شروع مطالعه همزمان با تشدید تحریم های اقتصادی ایران در سال 2018 است که نقطه عطف اقتصادی و سیاسی قابل توجهی را در کشور رقم زد.
کلمات کلیدی: ارزیابی عملکرد، آنتروپی شانون، تاپسیس، تصمیمگیری چندمعیاره، صنعت بیمه.
1- مقدمه
در چند سال گذشته، شرکتهای بیمه در رقابتی تنگاتنگ تلاش کرده‌اند موقعیت خود را در بازاری که در آن فعالیت می‌کنند، تقویت کنند و به کارآمدترین شیوه فعالیت کنند. شرکتهای بیمه بر اساس فعالیت‌ها (بازارهای داخلی یا بین‌المللی)، حوزه فعالیت، نوع فعالیت و میزان مقررات تفاوت دارند (Rahmati & Darestani, 2022; Sehhat et al., 2015). کیفیت خدمات بیمه، عامل موفقیت در محیط رقابتی است (Ramezani and Mohammadzadeh, 2017). با توجه به این امر، سنجش اثربخشی سازمان در تحقق این اهداف و تعیین جایگاه آن در محیط پیچیده و پویا معاصر ضروری است. چنین بینشی هم برای تیم‌های مدیریتی و هم برای خود سازمان‌ها اهمیت حیاتی دارد. در بطن این ارزیابی، فرآیند استراتژیک محور ارزیابی عملکرد نهفته است. این فرآیند نه‌تنها مسئولیت‌پذیری را افزایش میدهد، بلکه دقیقاً میزان تحقق اهداف و ابتکارات یک سازمان را نیز تعیین می‌کند. ازآنجاکه اکثر شرکتها خود را در یک چشم‌انداز رقابتی و همیشه در حال تغییر می‌بینند، این چالش نیازمند تخصیص منابع قابل‌توجهی چه ازنظر زمان و چه ازنظر هزینه برای توسعه، طراحی و اجرای برنامه‌های استراتژیک خواهد بود. اینکه شرکتهای بیمه به این موضوع بااهمیت اشراف داشته باشند و برای دستیابی به برنامه‌های توسعه و کسب بازخوردهای لازم در جهت بهبود عملکرد خود تلاش کنند، بسیار حائز اهمیت است. ازجمله ابزارهای نظارت و برنامه‌ریزی فعالیت‌های سازمان می‌توان به نظام‌های ارزیابی عملکرد اشاره کرد. از کاربردهای این ابزار می‌توان اصلاح و به‌روزرسانی تمام جنبه‌های سازمان و به‌نوعی تغییر اهداف سازمان را نام برد (HanafiZadeh et al., 2012).
صنعت بیمه به‌عنوان بخش خدماتی، نقش جبرانی و حفاظتی در اقتصاد هر کشور ایفا می‌کند، به‌طوری‌که عملکرد موفق این صنعت باعث ایجاد انگیزه در سایر بخش‌های اقتصاد می‌شود. لذا برای دستیابی به این مهم در هر اقتصادی، شرکتهای بیمه، همچون سایر شرکتها می‌بایست عملکرد سنجیده و هدفمندی در روند مأموریت‌ها، اهداف و استراتژی‌ها داشته باشد.
ارزیابی عملكرد مناسب باید بتواند به‌عنوان یک ابزار، گستره وسیعی از شاخصهای عملكرد را شامل شود. همچنین ابزارهای ارزیابی عملكرد سازمان می‌باید خصوصیت قیاس بین شرکتها را دارا باشد. امكان انجام ارزیابی‌های مقایسه‌ای می‌بایست از دیگر ویژگی‌های ابزارهاي ارزيابي عملكرد سازمان‌ها باشد؛ بنابراین مبرهن است كه سرمایه‌گذار، مدیر، سهامدار و دیگر ذینفعان در این‌چنین شرایطی، به روش و ابزاری نیازمندند که بتوانند به‌واسطه آن جایگاه شركت را در مقایسه با رقبا تشخیص داده و تمهیدات لازم را بیندیشند. اصولاً سرمایه‌گذاران نیز می‌بایست به دنبال سهامی باشند که هم از سایر شرکتها و هم از بازار برتر باشد.
معیارهای مالی می‌توانند به‌صورت کمی ارزش شرکتهای بیمه را اندازه‌گیری کرده و اطلاعات کاربردی ارائه کنند که به سرمایه‌گذاران و تحلیلگران در تصمیمگیری کمک می‌کنند (Taşcı, 2024). ارزیابی و رتبهبندی شرکتهای بیمه یک استراتژی عملیاتی مهم در جهت نظارت و ارزیابی عملکرد صنعت بیمه است. این ارزیابی اطلاعاتی را در اختیار سهامداران، مشتریان، بیمه‌گذاران، مقامات نظارتی و سازمان‌های حمایتی در مورد عملکرد فعلی شرکتهای بیمه و توانایی‌های آتی آن‌ها قرار میدهد. به‌طورکلی، هدف اصلی رتبهبندی، ارزیابی قابلیت اطمینان، افزایش کارایی، شفافیت و بهره‌وری، رقابت بیشتر در بازار، حمایت از مصرف‌کنندگان و جلب رضایت سرمایه‌گذاران شرکت بیمه است.
در بخش بعد به مرور پیشینه پژوهش پرداخته شده و در ادامه روش پژوهش و نتایج تحلیل دادهها ارائه می‌شود. در پایان نتیجه‌گیری و بحث در مورد یافته‌ها ارائه می‌شود.
۲- روش شناسی پژوهش
عملکرد عبارت است از توانایی یک سازمان برای به دست آوردن و مدیریت مشتریان خود از طرق مختلف برای توسعه مزیت رقابتی (Mazviona et al., 2017). ارزیابی عملکرد به مجموعه‌ای از اقدامات اشاره دارد که برای بهره‌گیری بهینه و کارآمد از منابع به‌منظور دستیابی به نتایج مشخص انجام می‌شود (Rahnamay Roodposhti, 2007). نظام‌های پیچیده مختلفی برای ارزیابی عملکرد شرکت ایجادشده‌اند که شامل ویژگی‌های مدیریت مالی و همچنین مدیریت غیرمالی است (Benková et al., 2020). در این مطالعه، هدف اولیه از ارزیابی عملکرد و رتبهبندی، ارزیابی قابلیت اطمینان شرکتهای بیمه است تا جایگاه فعلی و آتی شرکتهای بیمه در بازار در ابعاد مختلف به‌ویژه ابعاد مالی و مدیریتی روشن شود. این منجر به شفافیت بیشتر و حتی افزایش رقابت در بازار می‌شود. درنتیجه، بیمه‌گران با ارائه خدمات باکیفیت بالاتر و قیمت‌های پایینتر، مشتریان بیشتری را برای بهبود رتبهبندی خود جذب خواهند کرد (Omrani et al., 2014).
طبق نظر (Kaplan and Norton, 1996)، سازمان‌ها باید در هر محیطی که فعالیت می‌کنند عملکرد خود را بهبود بخشند و بطور مداوم در جهت دستیابی به برتری در عملکرد، تلاش کنند. این موضوع نمایانگر این واقعیت است که ارزیابی عملکرد همیشه یکی از موضوعات چالش‌برانگیز در مدیریت سازمان‌ها است. انتخاب شاخصهای مناسب در دستیابی به اهداف و چشم‌اندازهای سازمان، نقش بسیار مهمی دارد. صنعت بیمه به‌عنوان بخش خدماتی، نقش جبرانی و حفاظتی در اقتصاد هر کشور ایفا می‌کند، به‌طوری‌که عملکرد موفق این صنعت باعث ایجاد امنیت و انگیزه در سایر بخش‌های اقتصاد می‌شود.
از طرفی، تصمیمگیری فرآیند انتخاب مناسب‌ترین اقدام یا گزینه از میان گزینه‌های موجود و ممکن است. در فرآیند تصمیمگیری افراد پس از تعریف مسئله و تجسم نتیجه دلخواه، در پی یافتن راه‌هایی برمی‌آیند که وضعیت موجود را به وضعیت مطلوب تبدیل کنند و به اهداف و مقاصد خود دست یابند. ازنقطه‌نظر Simon, 1947)) تصمیمگیری جوهره علم مدیریت است. سایمون و پیتر دراکر سازمان را مترادف شبکه تصمیم و مدیریت را مساوی با عمل تصمیمگیری معرفی کرده‌اند. در دنیای پررقابت امروز، با توجه به روند سریع تغییرات، لازم است تصمیمات تعیین‌کننده بر پایه علم و اطلاعات اصولی در کمترین زمان ممکن گرفته شوند. برای رسیدن به این ابزار کارآمد، می‌توان تکنیک‌های مختلف كمی و ابزارهای ریاضی ازجمله تکنیک‌های تصمیمگیری چندمعیاره كه با کمی سازی معیارها، امکان اولویت‌بندی گزینه‌ها و انتخاب از میان آن‌ها را فراهم می‌سازند، استفاده کرد.
در سالهای اخیر، علیرغم ظهور مؤسسات رتبهبندی در سایر بخش‌های خدمات مالی ازجمله صندوق‌های سرمایهگذاری، همچنان صنعت بیمه در ارزیابی عملکرد و رتبهبندی شرکتهای بیمه با خلأ مواجه است. از طرفی، ایجاد رقابت در این صنعت و درنتیجه بهبود کیفیت خدمات و سودآوری ازجمله فاکتورهای اصلی در صنعت خدمات مالی بوده و از اهمیت زیادی برخوردار است (Benková et al., 2020)؛ بنابراین، هدف اصلی این پژوهش ارزیابی عملکرد و تعیین جایگاه شرکتهای بیمه خصوصی پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران از طریق تحلیل شاخصهای کمی و کیفی مرتبط و با استفاده از تکنیک‌های تصمیمگیری چندمعیاره است.
الف) نوآوری پژوهش
با وجود پژوهش‌های متعدد در حوزه ارزیابی عملکرد شرکتهای بیمه خصوصی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، اکثر مطالعات پیشین از شاخصهای مالی محدود و سنتی استفاده کرده‌اند و کمتر به ترکیب و تحلیل شاخصهای مالی و عملیاتی به صورت همزمان پرداخته‌اند. این پژوهش با به‌کارگیری مجموعه‌ای متنوع از شاخصها به ویژه در بازه زمانی پس از تشدید تحریم‌های اقتصادی سال ۱۳۹۷، خلا پژوهشی موجود را پر می‌کند و دیدگاهی جامع‌تر برای ارزیابی عملکرد شرکتهای بیمه ارائه میدهد.
ب) پيشينه پژوهش
پژوهش‌های گوناگونی در حوزه ارزیابی عملکرد شرکتها و سازمان‌ها با استفاده از روش‌های متنوع، انجام‌شده است. در جدول (۱) و (۲) مهم‌ترین پژوهش‌های مرتبط و ویژگی‌های آن‌ها ارائه‌شده‌اند.
جدول شماره (1): مطالعات خارجی
نام نویسنده | سال | جامعه هدف | اهداف مطالعه | روش | نتایج |
Akgul | 2025 | شرکتهای بیمه ترکیه | رتبه بندی شرکت های بیمه بر اساس عملکرد مالی | تصمیمگیری چندمعیاره MCDM | نسبت جاری، یک عامل تعیین‌کننده حیاتی در عملکرد مالی است. و شرکت Türkiye Sigorta برترین شرکت از نظر عملکرد مالی است. |
İlkaz and Çebi | 2024 | شرکتهای بیمه عمر ترکیه از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ | این مطالعه به بررسی کارایی شرکتهای بیمه عمر فعال در ترکیه
| روش تحلیل پوششی دادهها (DEA) | عملکرد شرکتها پایدار نبوده و نوسانات زیادی مشاهده‌شده است. در طول سالهای موردبررسی، هیچ واحد تصمیمگیری در تمامی جنبه‌های کارایی فنی، فنی خالص و مقیاس کارا نبوده است.
|
Lam et al | 2023 | ۳۰ شرکت در بورس نیویورک | ارزیابی عملکرد مالی شرکت با استفاده از MCDM (مدل تاپسیس آنتروپی فازی) به‌منظور سرمایهگذاری پرتفوی | استفاده از شاخصهای CR, QR, DER, DAR, AT, ROA و ROE و مدل آنتروپی فازی و تاپسیس | نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام و نسبت بازده حقوق صاحبان سهام تأثیرگذارترین نسبت‌های مالی برای ارزیابی عملکرد شرکتها هستند. |
Achim et al. | 2022 | شرکتهای بزرگ بورسی در رومانی در دوره زمانی ۳۰ ژوئن ۲۰۱۹ تا ۳۰ ژوئن ۲۰۲۰ | ارزیابی عملکرد ۲۱۸ شرکت از صنایع مختلف | استفاده از معیارهای حقوق صاحبان سهام، بازده دارایی‌ها، دارایی کل، نسبت آنی، نسبت نقدینگی، نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام، نسبت استقلال مالی، نسبت دوره بازگشت مطالبات، داراییهای کاری خالص و تکنیک مدل‌سازی رگرسیون | سرمایهگذاری اقتصادی، مدیریت صحیح نقدینگی و افزایش اندازه شرکت عملکرد اقتصادی نهادها را در مورد بازده سهام و بازده دارایی‌ها تثبیت می‌کند. افت شدید نسبت آنی (QR)، بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) و بازده دارایی‌ها (ROA) در سال ۲۰۲۰ |
Grishunin et al. | 2022 | ۱۶۱ بیمه روسی در طول دوره ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۹ | در روسیه با استفاده از مدل‌های MCDM جنبه‌های مالی صنعت بیمه را موردبررسی قراردادند. | رگرسیون لجستیک | یک سیستم رتبهبندی با ۱۷ درجه رتبهبندی توسعه داده‌شده که احتمال ورشکستگی برای هر درجه را تخمین می‌زند و نتایج آزمون‌های آماری صحت کالیبراسیون این سیستم را تأیید کرده‌اند. |
Iç et al. | 2021 | ۱۸ بانک در ترکیه | در ترکیه با استفاده از مدل‌های MCDM جنبه‌های مالی صنایع خدماتی و بانکی را موردبررسی قراردادند. | AHP (روند تحلیل سلسله مراتبی) | مقایسات نشان می‌دهند که مدل ترکیبی امتیازات عملکرد مشابه اما مستحکم‌تر و نتایج رتبهبندی را ارائه میدهد. |
Akhtar | 2018 | بیمههای تکافل عربستان سعودی | ارزیابی عملکرد شرکتها | DEA (تحلیل پوششی دادهها) | شرکتهای بیمه بزرگ‌تر باید با استفاده مؤثرتر از ورودی‌ها، سطح کارایی خود را افزایش دهند. |
جدول شماره (2): مطالعات داخلی
نام نویسنده | سال | جامعه هدف | اهداف مطالعه | روش | نتایج |
Rahmati and Avakh Darestani | 2022 | سه شرکت بیمه در گیلان
| ارزیابی عملکرد شرکتهای بیمه | استفاده از تصمیمگیری چندمعیاره (MCDM) و کارت امتیازی متوازن (BSC)، تاپسیس و روش بهترین- بدترین (BWM) | نتایج BWM نشان داد که «بهبود کیفیت خدمات» مهم‌ترین معیار و متغیر مالی در درجه اهمیت پایین‌تری برای سنجش عملکرد مورداستفاده قرار می‌گیرد. درنهایت شرکتهای بیمه بر اساس تاپسیس رتبهبندی شدند. |
Sadeghi et al. | 2023 | ۲۰ شرکت بیمه ایرانی بین سالهای ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸ | ارزیابی عملکرد بازاریابی و سودآوری شرکتهای بیمه | تحلیل پوششی داده و ارزیابی کارایی مقیاس (بازده به مقیاس) | شرکتهای بیمه آسیا، پارسیان، دی، پاسارگاد، کوثر و تعاون بالاترین کارایی را داشتهاند. |
Sane’I et al. | 2021 | ۲۱ شرکت بیمهای در ایران | ارزیابی عملکرد شرکتها با شاخصهای مالی و محاسبه کارایی کل و کارایی در حوزه بازاریابی و سودآوری | مدل دومرحله‌ای تحلیل پوششی دادههای SORM-SBM | عملکرد شرکت در صورتی کاراست که در هر دو حوزه کارا باشد. |
Mousavi and Kamfirouzi | 2021 | شرکتهای بیمه ایرانی (ایران، دانا، البرز، آسیا، ملت) | ارزیابی عملکرد و رتبهبندی شرکتهای بیمه با استفاده از معیارهای مالی، مشتری، فرایندهای داخلی، رشد و یادگیری و ۱۶ زیرمعیار | تکنیک MCDM (تکنیک کارت امتیازی متوازن با روش وزندهی آنتروپی شانون و تکنیک ویکور خاکستری) | بیمه دانا اول و بیمه ایران رتبه دوم را به دست آوردند. |
Khajavi et al. | 2021 | ۱۷ شرکت بیمه بورس اوراق بهادار تهران | ارزیابی عملکرد شرکتهای بیمه و شناسایی شاخصهای مؤثر برای ارزیابی عملكرد شرکتهای بیمه بورسی | AHP (تکنیک تحلیل شبکهای) | بیمه پارسیان رتبه اول را کسب کرد. طبق نظر خبرگان، مهم‌ترین شاخص ارزیابی عملكرد شرکتهای بیمه در بورس به ترتیب ضریب خسارت بیمه، سودآوری، قابلیت اعتماد سرمایه‌گذاران، گستردگی شبكه فروش و حجم قرارداد هستند. |
Rezghi Shirsavar and Vali | 2018 | شرکت بیمهای در ایران | مطالعه معیارهای تأثیرگذار بر ارزیابی عملکرد | شناسايی و اولویت‌بندی شاخصهای ارزيابی عملکرد يک شركت بیمهای با تحلیل سلسله مراتبی فازی و روش تصمیمگیری چندمعیاره خاکستری | مؤثرترین شاخصها در ارزیابی عملکرد شركت بیمهای، ریسک سرمایهگذاری، سپس هزینه تبلیغات و بازاریابی و استفاده از فناوری الکترونیک در خدمات صنعت بیمه مالی، مشتری و فرایندهای داخلی و درنهایت خدمات در هستند. |
Kazemi and Mirzaei Nabi | 2018 | ۳۵ نمایندگی بیمه حقوقی شرکت بیمه | ارزیابی عملکرد نمایندگی‌های حقوقی یک شرکت بیمه | با استفاده از پرسشنامه خبرگان صنعت بیمه، ضریب اهمیت هر معیار مدل تعالی سازمانی به روش آنتروپی شانون تعیین گردید. تمایز میان واحدهای کارا و ناکارا با تکنیک DEA (تحلیل پوششی دادهها) ایجاد گردید. | ترکیب دو مدل کیفی و کمی، به‌عنوان معیارهای تعالی سازمانی و مدل تحلیل پوششی دادهها می‌تواند یک مدل مناسب برای ارزیابی عملکرد باشد. |
این پژوهش، از نوع کمی و مبتنی بر ارزیابی عوامل و شاخصها و تحلیل محتوای مطالعات و مستندات پیشین است. برای نیل به اهداف پژوهش، در ابتدا اقدام به شناسایی متغیرهای (جدول ۳) مؤثر بر عملکرد مالی و عملیاتی شرکتهای بیمه شده و با استفاده از تکنیک آنتروپی شانون وزندهی متغیرها و سپس رتبهبندی گزینه‌ها با بهره‌گیری از روش تاپسیس انجام شد. با توجه به عملکرد شرکتهای خصوصی بیمه پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران، این ارزیابی برای ۴ سال از ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ صورت گرفت.
جامعه آماری این پژوهش شرکتهای بیمه خصوصی پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران است. نمونه موردمطالعه شامل شرکتهای بیمه غیرزندگی که در سالهای ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ در بورس اوراق بهادار تهران فعالیت داشتهاند که تعداد ۱۶ شرکت شامل شرکتهای بیمه آسیا، البرز، دانا، رازی، کارآفرین، سینا، ملت، حافظ، دی، سامان، نوین، پاسارگاد، معلم، میهن، کوثر، حکمت صبا انتخاب شدند. دادههای این پژوهش شامل شاخصهای مالی و غیرمالی از سایت بیمه مرکزی (centinsur.ir) و همچنین سایت سازمان بورس (tsetmc.com) استخراج گردید. ارزیابی عملکرد این شرکتها با استفاده از روش وزن دهی آنتروپی شانون و روش تصمیمگیری چند شاخصه تاپسیس با توجه به چهار شاخص کلی ازجمله عملیاتی، مالی، ایفای تعهدات و مشتری مداری اقدام گردید. درمجموع ۱۶ شرکت و ۸ شاخص موردبررسی قرار گرفتند. دادهها با استفاده از اکسل پردازش شدند و نتایج به ترتیب سال و به‌قرار ماتریس تصمیم، ماتریس بی مقیاس شده، ماتریس موزون و رتبهبندی بررسی‌شده و مهم‌ترین آن‌ها در جداول مربوطه ارائه‌شده‌اند. این پژوهش از حیث اینکه جایگاه رقابتی شرکت ها را براساس شاخص های مهم مالی و عملیاتی مندرج در آیین‌نامه گزارشگری و افشای اطلاعات مؤسسات بیمه (آیین نامه 88)، مورد مطالعه قرار داده، همچنین شروع دوره مطالعه مقارن با تشدید تحریم های اقتصادی در سال 1397 است که نقطه عطفی اقتصادی و سیاسی در کشور محسوب می شود، دارای نوآوری است.
ج) شاخصهای پژوهش
در مطالعه Memarzadeh Tehran et al., 2010))، با هدف شناسایی شاخصهای ارزیابی عملکرد در رتبهبندی شرکتهای بورسی، ۲۱۶ معیار ارزیابی عملکرد شناسایی شدند و از میان آن‌ها ۸۸ شاخص مالی و ۱۱۲ شاخص غیرمالی انتخاب شدند. در این پژوهش، از میان مجموعه شاخصهای ارزیابی عملکرد شناسایی‌شده، شاخصهای مندرج در قوانین و مقررات مختلف مصوب شورای عالی بیمه ازجمله نسبت‌های مالی و عملیاتی بااهمیت شرکتهای بیمه ذکرشده در آیین‌نامه شماره ۸۸ (آیین‌نامه گزارشگری و افشای اطلاعات مؤسسات بیمه) و همچنین داده‌هایی که آمار آن‌ها طی دوره موردمطالعه موجود بودند، انتخاب شدند (جدول ۳).
شاخصهای عملیاتی، کارایی درونی شرکت را اندازه‌گیری می‌کنند و تأثیر مستقیمی بر سودآوری آن دارند. به‌عنوان مثال، ضریب خسارت در شرکتهای بیمه به‌عنوان یکی از شاخصهای عملیاتی کلیدی، معیاری برای سنجش اثربخشی مدیریت منابع در این صنعت محسوب می‌شود. از سوی دیگر، شاخصهای مالی، وضعیت سلامت مالی و سودآوری شرکتها را منعکس می‌کنند. در این پژوهش، از نرخ بازگشت سرمایه (ROI) و نرخ سود خالص به‌عنوان شاخصهای استاندارد ارزیابی عملکرد مالی استفاده شده است. همچنین، به‌منظور بررسی تعهدات مالی و اعتبار شرکت بیمه‌گر، شاخص‌هایی مانند نسبت کل بدهی به کل دارایی مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. علاوه بر این، شاخصهای مشتری‌مداری به‌عنوان معیاری برای ارزیابی تعهدات شرکت در قبال مشتریان و میزان رضایت آن‌ها در نظر گرفته شده‌اند. انتخاب این شاخصها مبتنی بر پیشینه پژوهش، تناسب با صنعت بیمه و دسترس‌پذیری دادهها بوده است. این چهارشاخص که خود به شاخصهای جزئی‌تری تقسیم می شوند، به شرح ذیل آورده شده‌اند:
جدول شماره (3): شاخصهای مالی و عملیاتی بااهمیت شرکتهای بیمه
نوع شاخص | نام شاخص | تعریف شاخص |
عملیاتی | سهم از بازار حق بیمه تولیدی | سهم از بازار حق بیمه تولیدی = (مجموع حق بیمههای تولیدشده توسط شرکت بیمه) / (مجموع حق بیمههای تولیدشده در کل بازار) |
ضریب خسارت | مجموع خسارت‌های واقع‌شده طی یک دوره بر مجموع حق بیمههای واریزی طی یک دوره ×۱۰۰ | |
توانایی ایفای تعهدات | حق بیمه سهم نگهداری (Retention Rate) | نسبت حق بیمه صادره پس از کسر مجموع حق بیمه واگذاری اجباری و اختیاری به‌کل حق بیمه صادره |
کل بدهی به‌کل دارایی (DAR) | این شاخص نشان از قدرت ایفای تعهدات شرکت دارد. هر چه مقدار این کسر کمتر باشد، شرکت در وضعیت مطلوب‌تری به سر می‌برد. | |
مالی | سود خالص (Net Profit) | میزان تفاوت میان کل درآمدها و هزینه‌ها و خسارت‌های پرداختی توسط شرکت بیمه در یک دوره زمانی مشخص |
بازده سرمایهگذاری (ROI) | نرخ بازگشت سرمایه (ROI) = بازده خالص سرمایهگذاری انجام‌شده به هزینه سرمایهگذاری ×۱۰۰ | |
مشتری مداری | تعداد شعب | فراوانی تعداد شعب به‌ویژه در شهرهای مختلف (پراکندگی جغرافیایی) باعث بهبود دسترسی مشتریان به خدمات بیمهای خواهد شد. |
تحصیلات کارمندان | تعداد کارمندان با مدرک تحصیلی فوق‌لیسانس و بالاتر بالا بودن تحصیلات کارمندان به افزایش تخصص، توانایی تجزیه‌وتحلیل و رشد و توسعه شرکت کمک می‌کند. |
منبع: مراقب بیمه، ۱۴۰۱
د) روش‌هاي تجزیه‌وتحلیل دادهها
در تصمیمگیریهای پیچیده، می‌توان از مدل‌های تصمیمگیری چندمعیاره (MCDM) استفاده کرد. این مدل به دو گروه مدل‌های تصمیمگیری چندشاخصه (MADM) و چندهدفه (MODM) تقسیم می‌شود. مدل‌های چندشاخصه (MADM) برای رتبهبندی کاربرد دارد و روش تاپسیس نیز ازجمله مدل‌های جبرانی MADM است (Asgharpour, 2008).
ماتریس تصمیمگیری: برای یک مسئله MADM یک ماتریس تصمیم
با نام 
که درایه
آن نشانگر مقدار شاخص j-ام برای گزینه i-ام است، تعریف می‌نماییم.
شکل شماره (1): ماتریس تصمیم- Moradi and Akhtarkavan, (2009)
ازآنجایی‌که در MADM، گزینه ایده‌آل وجود خارجی ندارد، تلاش بر این است که گزینه‌ای یافت شود كه تا جای ممکن به گزینه ایده‌آل نزدیك باشد.
با مطالعه پژوهش‌های پیشین و بررسی معیارهایی که از سوی بیمه مرکزی (۱۳۸۹) معرفی‌شده بودند، معیارهای ارزیابی عملکرد، انتخاب شدند. وزن معیارها برای هرسال مشخص گردید و تأثیر هر شاخص مبتنی بر وزن بوده است.
روش آنتروپی از طریق محاسبه اوزان معیارها با استفاده از ماتریس تصمیم، درواقع میزان عدم اطمینان در یک توزیع احتمال پیوسته را نشان میدهد. این روش گویای آن است که هر چه پراکندگی مقادیر شاخصی بیشتر باشد، به همان میزان آن شاخص از اهمیت بیشتری برخوردار است. با استفاده از این روش، در پنج مرحله به معیارها وزن می‌دهیم: تشکیل ماتریس تصمیم، نرمال‌سازی، محاسبه آنتروپی، محاسبه درجه انحراف، محاسبه وزن هر معیار.
برای محاسبه آنتروپی شانون، از فرمول (۱) استفاده می‌کنیم:
|
| , شکل شماره (2): ماتریس تصمیم ازآنجایی‌که در بررسی و ارزیابی گزینه‌ها، شاخصهای متنوعی استفاده می‌شوند، لذا لازم است ماتریس‌های تصمیم بی مقیاس و همگن شوند. ماتریس تصمیم با استفاده از فرمول زیر نرمال شده است:
در جدول فوق دادههای شرکتهای بیمه طبق معیارهای منتخب در پژوهش از سالنامه مربوط به سال ۱۳۹۷ سایت بیمه مرکزی استخراج‌شده‌اند و اعداد منفی با ۰.۰۱ نمایش داده‌شده‌اند. جدول شماره (5): رتبه شرکتها در سال ۱۳۹۷
ب) تحلیل نتایج سال ۱۳۹۸ «آسیا»، «دانا»، «دی» و «پاسارگاد» به ترتیب سهام بیشتری از بازار حق بیمه تولیدی را در اختیار دارند که نشانگر حضور قوی آن‌ها در بازار است. در ضریب خسارت «پاسارگاد» کمترین ضریب را دارد که با توجه به ماهیت منفی این شاخص، مطلوب است. «پاسارگاد»، «دی» و «کوثر» دارای سود خالص بالاتری هستند که نشان از عملکرد مالی مناسب آن‌ها دارد. به‌غیراز «حافظ» که نسبت بدهی بالایی دارد، سایر شرکتها تقریباً در یک سطح قرار دارند. «البرز» توانسته این نسبت را پایینتر از بقیه رقبا نگه دارد که نشان از پایداری مالی آن است. «آسیا» دارای حق بیمه سهم نگهداری بیشتری نسبت به سایرین است. «رازی»، «حافظ» و «دی» دارای بازدهی بالاتری هستند که نمایانگر عملکرد سرمایهگذاری موفق آن‌ها است. احتمالاً سرمایهگذاری مناسب و مدیریت صحیح منابع به خروج «حافظ» و «رازی» از وضعیت زیانده سال 1397 کمک کرده است. «دی» و «سینا» تعداد بیشتری از کارکنان با تحصیلات عالیه را در اختیار دارند. «پاسارگاد» در سال ۱۳۹۸ نیز به‌عنوان شرکت برتر شناخته می‌شود و در بسیاری از معیارها رتبه خوبی را کسب کرده است. رتبهبندی کلی شرکتها بر اساس شاخصهای مذکور در سال ۱۳۹۸ در جدول (۷) نشان داده‌شده است و شرکت «پاسارگاد» توانسته رتبه اول را کسب کند. جدول شماره (6): ماتریس تصمیم سال ۱۳۹۸
جدول شماره (۷): رتبهبندی شرکتها در سال ۱۳۹۸
ج) تحلیل نتایج سال ۱۳۹۹ با توجه به دادههای ماتریس تصمیم مربوط به سال ۱۳۹۹ (جدول ۸) «آسیا» سهم بازار بالایی به میزان ۱۰.۳٪ دارد که او را به یک بازیکن مهم در بازار تبدیل می‌کند. در ضریب خسارت که یک معیار منفی و از جنس زیان تلقی می‌شود، «معلم» بیشترین و «پاسارگاد» کمترین ضریب را به خود اختصاص دادهاند. «آسیا» با ۱۱۱ شعبه و «پاسارگاد» با ۸۸ شعبه بیشترین تعداد شعب را دارند. «حافظ» بالاترین نسبت بدهی به داراییهای کل را دارد و «رازی» با کمترین نسبت، ریسک پایینتر را ترجیح داده است. «آسیا» و «دانا» سهم نگهداری حق بیمه بالاتری دارند. «پاسارگاد» بیشترین سود خالص را دارد. «حافظ» بیشترین بازده سرمایهگذاری را با ۱۰۸% و «سینا» با ۱۰۰% دارد. «دی» و «نوین» تحصیلات را در اولویت جذب منابع انسانی قرار دادهاند و «کارآفرین» در این زمینه کمترین درصد را دارد. رتبهبندی کلی شرکتها بر اساس شاخصهای مذکور در سال ۱۳۹۹ در جدول (۹) نشان داده‌شده است. جدول شماره (8): ماتریس تصمیم سال ۱۳۹۹
جدول شماره (۹): رتبهبندی شرکتها در سال ۱۳۹۹
شرکت‌هایی مانند «پاسارگاد» و «آسیا» با سهم‌های بازار بالاتر رتبهبندی بالاتری دارند که نشان میدهد که انحصار بازار تأثیر مثبتی بر رتبهبندی آن‌ها دارد. «پاسارگاد» با نرخ خسارت پایینتر عملکرد بهتری دارد که نشان‌دهنده بهره‌وری و سودآوری بیشتر است. «پاسارگاد» و «آسیا» به دلیل شبکه گسترده شعب خود، رتبه بالاتری دارند که نشان میدهد که تعداد شعبه‌ها تأثیر مثبت بر رتبهبندی می‌گذارد. «پاسارگاد» به‌خوبی توانسته نسبت بدهی به‌کل دارایی را مدیریت کند. «آسیا» با نرخ نگهداری بالایی را دارد که نمایانگر نحوه محافظت شرکت از بیمه‌گذاران خود است و به‌عنوان یک نقطه قوت، منجر به رتبه بالا نیز شده است. سود خالص بالاتر، مانند «پاسارگاد» و «البرز»، به رتبه بالاتری منجر می‌شود که نشان میدهد که سودآوری نقش مهمی در رتبهبندی شرکتها دارد. در نگاه کلی، بازده سرمایهگذاری شرکتها در این سال به نسبت سالهای گذشته کاهش داشته است. شرکت‌هایی مانند «کوثر» و «پاسارگاد» که بازده سرمایهگذاری بهتری دارند، رتبهبندی بالاتری دارند که نشان میدهد که استفاده کارآمد از سرمایه تأثیر مثبتی دارد. «پاسارگاد» به‌عنوان شرکت برتر ظاهرشده و در معیارهای مختلفی ازجمله سهم بازار، نرخ خسارت، سودآوری، تعداد شعب و بازده سرمایهگذاری عملکرد مناسبی دارد. جدول شماره (10): ماتریس تصمیم سال ۱۴۰۰
جدول شماره (۱۱): رتبهبندی شرکتها در سال ۱۴۰۰
در جدول (۱۲) جایگاه همه ۱۶ شرکت موردمطالعه در چهار سال از ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ نشان داده‌شده است. با توجه به یافتههای پژوهش، شرکت بیمه پاسارگاد در هر چهار سال در جایگاه اول قرارگرفته است. این شرکت هر سال با گرفتن سهم بیشتر از بازار، توانسته حضور خود را پررنگ‌تر سازد. رشد هر ساله این شرکت در معیارهای مختلف از نقاط قوت آن به شمار می‌رود. در چهار سال موردمطالعه «پاسارگاد» با اختلاف چشمگیری، بیشترین سود خالص را به دست آورده است. جدول شماره (۱۲): جایگاه شرکتها در چهار سال موردمطالعه
استفاده از نظام ارزیابی عملکرد مناسب می‌تواند به شفافیت عملکرد شرکتهای بیمه کمک کند تا در مقایسه با رقبا، عملکرد خود را بهبود بخشند و درنهایت ارزش سهام خود را افزایش دهند. از طرفی، باعث بهبود تصمیمگیری کارگزاران و کاهش ریسک سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه می‌شود. سهامداران، کارگزاران، سرمایه‌گذاران، بانک‌ها و مؤسسات سرمایهگذاری و سایر ذینفعان و از همه مهم‌تر بیمه‌گزاران به مدل یا ابزاری نیاز دارند تا بازار و موقعیت شرکتها را نسبت به رقبا و محیط ارزیابی کنند و بتوانند تصمیمات آگاهانه بگیرند. هدف اصلی این پژوهش، ارزیابی عملکرد و تعیین جایگاه شرکتهای بیمه خصوصی پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران از طریق تحلیل شاخصهای کمی و کیفی مرتبط، با استفاده از تکنیک‌های تصمیمگیری چندمعیاره است. به‌طورکلی، در رتبهبندی شرکتهای بیمه، انتخاب معیارهای مختلف و روش‌های ارزیابی گوناگون و همچنین نحوه وزن دهی معیارها می‌تواند به نتایج متفاوتی منجر شود. بااین‌حال، اطلاعات مالی و عملیاتی، برای شناسایی ریسک‌های کسبوکاری شرکتهای بیمه از اهمیت ویژهای برخوردار است. در این مطالعه، سود خالص، حق بیمه سهم نگهداری و سهم از بازار حق بیمه تولیدی ازجمله عوامل کلیدی در رتبهبندی شرکتها هستند. شرکت‌هایی که رتبه بالاتری دارند ممکن است حضور در بازار گسترده‌تر و سود بیشتری داشته باشند. شرکت بیمه پاسارگاد در هر چهار سال موردمطالعه توانسته بالاترین جایگاه را با توجه به شاخصهای منتخب به خود اختصاص دهد. این شرکت توانسته در شاخص‌هایی همچون سودآوری، سهم از بازار حق بیمه تولیدی، بازده سرمایهگذاری و نرخ خسارت، عملکرد بهتری را نسبت به سایر رقبا ثبت کند. از طرفی شرکتهای بیمه آسیا، کوثر، البرز و دانا در هر چهار سال موردمطالعه بین پنج شرکت برتر ازلحاظ عملکرد بوده است. شرکت بیمه آسیا با برخورداری از سهم بازار بالا، حق‌بیمه سهم نگهداری بیشتر و شبکه گسترده شعب بعد از پاسارگاد رتبه برتر عملکرد را به خود اختصاص میدهد. همچنین، شرکت بیمه کوثر با نرخ بالای بازدهی سرمایهگذاری و سود خالص در میان شرکتهای برتر قرار می‌گیرد. در مقایسه با مطالعات خارجی، این مطالعه مشابه با مطالعات (Barros and Wanke, 2014) و (Ksenija et al., 2017) است که با استفاده از مدل تصمیمگیری چندمعیاره و تکنیک تاپسیس به ارزیابی عملکرد شرکتهای بیمه پرداختند. همچنین در مطالعات داخلی، (Nemati and Kazemi, 2014) و (Mehnatfar et al., 2016) به ارزیابی عملکرد و رتبهبندی شرکتهای بیمـه ایرانی با استفاده از روش‌های تصمیمگیری چند شاخصه و تخصـیص خطـی پرداخته‌اند و طبق یافتههای آن‌ها شرکت بیمه ایران بالاترین رتبه را به خود اختصاص داده است. تفاوت نتایج مطالعات مذکور با مطالعه اخیر، می‌تواند ناشی از تفاوت در دوره زمانی ارزیابی باشد، چراکه طی سالهای اخیر، شرکتهای بیمه خصوصی از رشد قابل‌توجهی برخوردار شده‌اند و همچنین، تمرکز عملکرد آن‌ها در برخی رشتهها (برای مثال، تمرکز شرکت بیمه پاسارگاد بر بیمههای زندگی) منجر به افزایش سودآوری و بازده سرمایهگذاری آن‌ها شده است. یافتههای این پژوهش به مدیران شرکتهای بیمه کمک می‌کند تا با تمرکز بر شاخصهای کلیدی مانند سودآوری و سهم بازار، عملکرد خود را بهبود بخشند و تصمیمگیری استراتژیک بهتری داشته باشند. سیاست‌گذاران نیز می‌توانند از این چارچوب برای تدوین استانداردهای نظارتی و تشویق رقابت سالم در صنعت استفاده کنند. سرمایه‌گذاران و بیمه‌گذاران با اتکا به این ارزیابی‌ها می‌توانند گزینه‌های مطمئن‌تری انتخاب نمایند. همچنین، شرکتهای ضعیف‌تر با الگوبرداری از بهترین‌ها قادر به ارتقای جایگاه خود خواهند بود. درنهایت، این مطالعه با ارائه ابزاری مبتنی بر دادهها، به شفافیت، کاهش ریسک و توسعه پایدار صنعت بیمه منجر می‌شود. با توجه به یافتههای این پژوهش، پیشنهاد میگردد شرکتهای بیمه برای ارتقای جایگاه رقابتی خود به سه حوزه تحلیل مستمر بازار و شناسایی فرصت‌های رشد از طریق بررسی نیازهای پاسخ‌داده‌نشده مشتریان و توسعه محصولات نوآورانه، به‌کارگیری مشاوران خبره بازار سرمایه برای اتخاذ تصمیم‌های بهینه در زمینه سرمایهگذاری و تخصیص منابع، و همچنین اجرای سیستم‌های پیشرفته مدیریت ریسک به‌منظور کنترل مؤثرتر ضریب خسارت از طریق شناسایی، ارزیابی و پاسخگویی سنجیده به ریسک‌های مختلف. این راهبردها در کنار یکدیگر می‌توانند به بهبود عملکرد عملیاتی و مالی شرکتهای بیمه منجر شوند. ه) محدودیت‌های پژوهش دسترسی محدود به دادههای کیفی مانند رضایت مشتریان و کیفیت خدمات ممکن است بر نتایج تأثیر بگذارد. این پژوهش فقط شرکتهای بیمه خصوصی بورسی را بررسی کرده و نتایج آن به کل صنعت قابل تعمیم نیست. عوامل خارجی مانند تحریم‌ها و نوسانات اقتصادی به‌طور کامل کنترل نشده‌اند. همچنین، پژوهش تنها یک بازه زمانی خاص را پوشش میدهد و تفاوت‌های بین رشته‌های بیمهای را بررسی نکرده است. پیشنهادات برای پژوهش‌های آینده شامل توسعه مدل‌های ارزیابی با معیارهای کیفی، مطالعات تطبیقی بین‌المللی، استفاده از روش‌های ترکیبی مانند هوش مصنوعی و بررسی تأثیر فناوری‌های دیجیتال بر صنعت بیمه است. 4-منابع Achim, M. V., Safta, I. L., Vaidean, V. L., Muresan, G. M., & Borlea, N. S. (2022). The impact of COVID-19 on financial management: Evidence from Romania. Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 35(1), 1807–1832. https://doi.org/10.1080/1331677X.2021.1922090 Ahmadi Shadmehri, M. T., Derakhshani, M., Gerivani, F., & Nouri, M. (2017). Ranking of insurance companies in North Khorasan Province using the TOPSIS method. Biannual Journal of Monetary and Financial Economics, 24(13), 69-87. [In Persian] https://sid.ir/paper/1060986/fa Akgül, Y. (2025). A novel MCDM framework for evaluating corporate financial performance: Evidence from the Turkish insurance sector. Journal of Operational and Strategic Analytics, 3(2), 65-79. https://doi.org/10.56578/josa0 30201 Akhtar, M. H. (2018). Performance analysis of Takaful and conventional insurance companies in Saudi Arabia. Benchmarking: An International Journal, 25(2), 677-695. https://doi.org/10.1108/BIJ-01-2017-0018 Asgharpour, M. J. (2008). Multi-criteria decision making (5th ed.). Tehran: University of Tehran Press. [In Persian] Barros, C., & Wanke, P. (2014). Insurance companies in Mozambique: A two-stage DEA and neural networks on efficiency and capacity slacks. Applied Economics, 46, 3591–3600. https://doi.org/10.1080/00036846.2014.934436 Behzadian, M., Otaghsara, S. K., Yazdani, M., & Ignatius, J. (2012). A state-of-the-art survey of TOPSIS applications. Expert Systems with Applications, 39(17), 13051–13069. https://doi.org/10.1016/j.eswa.2012.05.056 Benková, E., Gallo, P., Balogová, B., & Nemec, J. (2020). Factors affecting the use of balanced scorecard in measuring company performance. Sustainability, 12(1178), 1–18. https://doi.org/10.3390/su12031178 Central Insurance of the Islamic Republic of Iran. (2022). Collection of insurance regulations, laws, and circulars (Insurance Supervisor), Vol. 1. [In Persian] Grishunin, S., Bukreeva, A., & Astakhova, A. (2022). Analyzing the determinants of insolvency and developing the rating system for Russian insurance companies. Procedia Computer Science, 199, 190–197. https://doi.org/10.1016/j.procs.2022.01.024 HanafiZadeh, P., Rasekh, H. R., & Mir Salehian, M. H. (2012). Integrated performance evaluation model: A case study of the pharmaceutical industry. Scientific-Research Quarterly of Industrial Management Studies, 10(26), 95-122. [In Persian] 20.1001.1.22518029.1391.10.26.5.9 Hwang, C. L., & Yoon, K. (1981). Multiple attribute decision making: Methods and applications. Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-642-48318-9_3 İç, Y. T., Yurdakul, M., & Pehlivan, E. (2021). Development of a hybrid financial performance measurement model using AHP and DOE methods for Turkish commercial banks. Soft Computing, 26, 2959–2979. https://doi.org/10.1007/s00500-021-06589-1 İlkaz, A., & Çebi, F. (2024). Multi-criteria decision-making model for evaluation of financial performance of insurance companies. In E. Cepni (Ed.), Chaos, complexity, and sustainability in management (pp. 141–170). IGI Global. https://doi.org/10.4018/979-8-3693-2125-6.ch008 Kaplan, R. S., & Norton, D. P. (1996). Linking the balanced scorecard to strategy. California Management Review, 39(1), 53–79. https://doi.org/10.2307/41165876 Kazemi, A., & Hossein Mirzaei Nabi, M. (2018). Evaluation of the performance of insurance company agencies using a combination of organizational excellence indicators and data envelopment analysis method. Research in Accounting and Economic Sciences, 3(11), 137-149. [In Persian] https://sid.ir/paper/514955/fa Khajavi, F., Rostami, M. R., & Mosleh, M. (2021). Performance evaluation of insurance companies listed on the stock exchange. Business Management Quarterly, 51(13), 344-360. [In Persian] http://noo.rs/PKxr1 Mandić, K., Delibašić, B., Knežević, S., & Benković, S. (2017). Analysis of the efficiency of insurance companies in Serbia using the fuzzy AHP and TOPSIS methods. Economic research-Ekonomska istraživanja, 30(1), 550-565. Lam, W. H., Lam, W. S., Liew, K. F., & Lee, P. F. (2023). Decision analysis on the financial performance of companies using integrated entropy-fuzzy TOPSIS model. Mathematics, 11(5), 397. https://doi.org/10.3390/math11020397 Mazviona, B. W., Dube, M., & Sakahuhwa, T. (2017). An analysis of factors affecting the performance of insurance companies in Zimbabwe. Journal of Finance and Investment Analysis, 6(1), 11–30. Mehnatfar, Y., Tajdaran, R., & Rashidian, A. M. (2016). Ranking of insurance companies using the fuzzy TOPSIS combined model. First Conference on Management, Entrepreneurship, Marketing, Economic Development, Insurance, and Crisis Management with a Sustainable Development and Passive Defense Approach. [In Persian] Memarzadeh Tehran, Gh., Bameni Moghaddam, M., & Gonjilou (Mobini), M. (2010). Determining the ranking indicators of companies listed on the Tehran Stock Exchange in the public and private sectors. Journal of Financial Studies, 3(8), 53-88. [In Persian] https://sid.ir/paper/200155/fa Moradi, M., & Akhtarkavan, M. (2009). Methodology of multi-criteria decision-making models. Armanshahr, 2(2), 113–125. [In Persian] https://sid.ir/paper/202527/fa Mousavi, V., & Kamfirouzi, M. H. (2021). Performance evaluation and ranking of Iranian insurance companies using the balanced scorecard approach with Shannon entropy weighting method and Grey VIKOR technique. Scientific-Research Journal of Future Management, 19(66), 91-104. [In Persian] https://sid.ir/paper/1039229/fa Nemati, M., & Kazemi, A. (2014). Ranking of insurance companies using multi-criteria decision-making methods. Journal of Financial Research, 16(1), 163–180. [In Persian] 10.22059/JFR.2014.51846 Omrani, H., Gharizadeh Beiragh, R., & Shafiei Kaleibari, S. (2014). Providing a hybrid model for the performance measurement and ranking of Iranian insurance companies using expert opinion. Journal of Industrial Management, 6(4), 791–807. [In Persian] 10.22059/IMJ.2014.50702 Rahmati, S., & Avakh Darestani, S. (2022). Performance evaluation of the insurance sector using balanced scorecard and hybrid BWM-TOPSIS: Evidence from Iran. International Journal of Productivity and Quality Management, 36(3), 382–402. https://doi.org/10.1504/IJPQM.2022.124729 Rahnamay Roodposhti, F. (2007). Evaluation and assessment of economic value added and market value added for evaluating the economic performance of companies. Journal of Economic Research, 7(25), 157–175. [In Persian] https://sid.ir/paper/67281/fa Rao, R. V., & Davim, J. P. (2008). A decision-making framework model for material selection using a combined multiple attribute decision-making method. The International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 35, 751–760. Ramezani, U., & Ava, A. A. M. (2017). Studying the Effect of Knowledge Sharing on Insurance Services Quality. International Journal of Management, Accounting & Economics, 4(5), 542–553. Rezghi Shirsavar, H., & Vali, M. (2019). Prioritization of performance indicators of an insurance company using the Gray multi-criteria decision-making method. Journal of Insurance Research, 34(1), 65–88. [In Persian] https://sid.ir/paper/377924/fa Sadeghi, E., Miri Lavasani, M. R., Rostai Malkhalife, M., & Khanmohammadi, M. (2023). Evaluating the performance of Iranian insurance companies using efficiency measurement method based on modified slack-based measure in the network data envelopment analysis approach. International Journal of Finance & Managerial Accounting, 8(29), 25-41. 10.30495/IJFMA.2022.65330.1788 Sane’i, R., Fallah, M., Hosseinzadeh Lotfi, F., & Mohebi Sobhani, F. (2021). Evaluation of the financial performance of insurance companies in Iran using the two-stage data envelopment analysis technique. Quarterly Journal of Financial Engineering and Securities Management, 48. [In Persian] Sehhat, S., Taheri, M., & Sadeh, D. H. (2015). Ranking of insurance companies in Iran using AHP and TOPSIS techniques. American Journal of Research Communication, 3(1), 51–60. www.usa-journals.com, ISSN: 2325-4076. Simon, H. A. (1947). Administrative behavior: A study of decision-making processes in administrative organization. Macmillan. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199646135.013.22 Taşcı, M. Z. (2024). Multidimensional performance evaluation using the hybrid MCDM method: A case study in the Turkish non-life insurance sector. Journal of Mehmet Akif Ersoy University Economics and Administrative Sciences Faculty, 11(2), 854-883. https://doi.org/10.30798/makuiibf.1439172 Yeh, C. H. (2002). A problem-based selection of multi-attribute decision-making methods. International Transactions in Operational Research, 9(2), 169–181. https://doi.org/10.1111/1475-3995.00348
The performance evaluation of Private Insurance Companies Listed on the Tehran Stock Exchange: A Multi-Criteria Decision-Making Approach
Leila Ariamanesh (Corresponding Author) MBA (Finance) Student, Faculty of Management, Kharazmi University, Tehran, Iran Email: ariamanesh.leila@gmail.com Sirus Sharifi Faculty of Management, Kharazmi University Leili Niakan Insurance Research Center (IRC) Abstract This study aims to evaluate the performance of private insurance companies listed on the Tehran Stock Exchange through analyzing relevant financial and operational indicators. The data, extracted from Central Insurance (centinsur.ir) and the Stock Exchange Organization websites (tsetmc.com). A total of 16 companies and 8 indicators were examined between 2018 and 2021. The data were processed using Excel and ranking using two multi-criteria decision-making methods: TOPSIS and Shannon entropy. The study indicates that among the 16 insurance companies listed on the stock exchange during the study period, Pasargad Insurance, Asia Insurance, and Kosar Insurance achieved the highest rankings in terms of financial performance based on the factors examined. The conclusion drawn is that companies with higher scores in indicators such as market share of premium production, investment return, and profitability demonstrate better performance compared to other insurance companies, based on all the evaluation indices considered. This study might be of interest to stakeholders and investors to make informed decisions, enhancing transparency and improving performance relative to competitors. Additionally, the starting period of the study coincides with the intensification of Iran’s economic sanctions in 2018, which marked a significant economic and political turning point in the country. Keywords: Insurance Industry; Multi-Criteria Decision-Making (MCDM); Performance Evaluation; Shannon Entropy; TOPSIS. JEL: G22, L25, F12.
سند
Sanad is a platform for managing Azad University publications
الروابطالمراكز ذات الصلةدعامة
الصفحات الرسميةحقوق هذا الموقع الإلكتروني مملوكة لنظام SANAD Press Management. © 1442-1447 |
