تحليلي بر وضعيت پياده‌رو‌هاي سطح شهر گرگان (مطالعه موردي: ميدان شهرداري تا ميدان كريمي)

الموضوعات :

تورج لطفی فر ¹ , مریم احمدی ²

1 - استادیار گروه جغرافیا وبرنامه ریزی شهری، واحد کرمانشاه،دانشگاه آزاداسلامی ،کرمانشاه،ایران(نویسنده مسئول)
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته برنامه‌ریزی شهری و آمایش شهری، دانشگاه آزاد، اسلامی واحد کرمانشاه، کرمانشاه، ایران

تاريخ الإرسال : 12 الأربعاء , رجب, 1442 تاريخ التأكيد : 22 الإثنين , رجب, 1444 تاريخ الإصدار : 04 الجمعة , ذو القعدة, 1446

الکلمات المفتاحية: پياده رو, پياده راه, شهر گرگان, كف‌سازي, مسير پياده.,

ملخص المقالة :

حرکت پیاده طبیعی‌ترین، قدیمی‌ترین و ضروری‌ترین شکل جابجایی انسان در محیط است. مسیر یک پیاده راه می‌تواند نیازهای گوناگون شهروندان را برآورده سازد و در عین حال هویت خاص خود را دارا باشد، به شهروندان احساس آرامش و امنیت ببخشد و در واقع بستر زندگی شهری افراد باشد، توقع‌های آنان را برآورده سازد و احساس تعلق به فضا را تقویت کند. تحليل وضعيت پياده‌روها زماني اهميت پيدا مي‌كند كه گروه‌هايي از قشر مردم از نبود كيفيت مناسب آن، آسيب ببينند. بر اين اساس، پژوهش حاضر با هدف تحليل وضعيت پياده روي ميدان شهرداري تا ميدان كريمي شهر گرگان انجام مي‌گيرد. نوع پژوهش از جمله موارد تحليلي بوده و از روش ميداني براي بررسي موارد بهره مي‌برد. با بررسی مسائل و مشکلات مسير مورد مطالعه، مشخص می‌گردد که فضاهای پیاده شهری از کیفیت بالایی برخوردار نبوده‌اند و در توسعه این فضاها بیشتر مسائل کمی در اولویت قرار گرفته است و این فضاها در برآورده کردن نیازهای عابرین با مشکلات عدیده‌ای روبرو می‌باشند.

المصادر:

منابع
1. اسلام‌پور، شیما و سجادزاده، حسن. (1397). اولویت‌های قابلیت پیاده‌محوری در خیابان‌های شهری، مورد مطالعاتی: مقایسه تطبیقی خیابان‌های شش‌گانه بافت مرکزی شهر همدان. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 11(25)، 265-277.
2. امين‌زاده، رامين (1396). اصول وضوابط طراحي پياده راه با تاكيد بر توسعه پايدار شهري. چاپ اول، تهران: ناقوس.
3. انشائيان، علي؛ نعمت‌اللهي، هاجر؛ تاري، زهرا؛ نمازي، طاهره (1396). افزايش بهره‌وري، كاهش هزينه‌هاي تعمير و نگهداري، مورد كاوي: تحليل كيفيت پياده‌رو بلوار معالي آباد شيراز. فصلنامه سازمان نظام مهندسي ساختمان استان فارس، بخش گزارش، شماره 94، صص 32-39.
4. تركاشوند، علي؛ تيراندازيان، مهران؛ غلامرضايي، حجت‌الله (1394). ضوابط شهرداري‌ها براي طراحي معابر،پياده روها و پاركها. چاپ اول، تهران: كلهر.
5. ثقفي اصل، آرش (1387). اهميت و نقش پياده‌راه در شبكه حمل و نقل شهر پايدار. جستارهاي شهرسازي، شماره 26 و 27.
6. حبیبی، کیومرث، حقی، محمدرضا. (1397). مقایسه تطبیقی کیفیت پیاده راه‌ها در ایران و خارج کشور با مدل ANP. معماری و شهرسازی ایران، 9(1)، 5-19.
7. حقي، محمدرضا؛ ايزدي، محمدسعيد؛ مولوي، ابراهيم (1393). ارزیابی و مقایسه دو سیاست پیاده‌راه‌سازی و پیاده‌مداری در مراکز شهری (نمونه مطالعه: بافت مرکزی شهر همدان). فصلنامه مطالعات شهری، 4(13)، 17-32.
8. خستو، مريم و سعيدي، رضوان نويد (1389). عوامل موثر بر سرزندگي فضاي شهري، خلق يك فضاي شهري، سرزنده با تأكيد بر مفهوم (مركز خريد پياده).
9. خشايي‌پور، مرتضي؛ بهرامي، مهري؛ نوروزي، محمدحسين؛ طاهرنيا، غلامرضا (1392). ضوابط طراحي و اجراي پياده‌راه. چاپ اول، تهران: آواي فهيم.
10. درويشي، يوسف (1395). نگاهی تحلیلی میدانی بر چالش های کالبدی پیاده‌روها در شهر اردبیل. ماهنامه شباك، 2 (4-5؛ 11-12): 111-117.
11. دفتر برنامه‌ريزي و بودجه (1393). گزارش اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي استان گلستان سال 1391. تهيه شده در معاونت برنامه ريزي، گلستان: نشر استانداري گلستان، نشريه 547.
12. رضايي‌زاده، كامران و ربيعي، ريحانه (1395). تاثير پياده‌روها در ارتقاء كيفيت زندگي شهري. كنگره بين‌المللي عمران، معماري و شهرسازي معاصر جهان، امارات- دبي.
13. رفیعیان، مجتبی؛ صدیقي؛ اسفندیار؛ پورمحمدی، مرضیه (1390). امکان سنجی ارتقاء کیفیت محیط از طریق پیاده راه سازی محورهای شهری، نمونه مورد مطالعه: محور خیابان ارم بخش مرکزی شهر قم». نشریه مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای، دوره 3، شماره 11، صص 41-56.
14. عاشوری، علی (1389)، پیوند منظرین انسان با محیط، بررسی نقش پیاده‌راه در حیات شهر، مجله منظر، شماره 8، صص 47-44.
15. علی زاده مقدم، سمیرا و ذاکریان، ملیحه و تشکری، بابک (1397). بررسی و تدقیق معیارهای نظام کالبدی حضورپذیری افراد در مسیرعابرپیاده با توجه به رویکرد ارتقاء کیفیت های حضورپذیری،نمونه موردی:پیاده‌روی خیابان فرخی شهر یزد. کنگره بین المللی علوم مهندسی و توسعه شهری پایدار، دانمارك- كپنهاگ.
16. قربانی، رسول، جام کسری، محمد (1389)، جنبش پیاده گستری، رویکردی نو در احیاء مرکز شهری؛ مورد مطالعه پیاده‌راه تربیت تبریز، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، شماره 6. ص 5.
17. کاشانی جو، خشایار (1385)، اهمیت فضاهای پیاده در شهرهای هزاره سوم، جستارهای شهرسازی، شماره 18، صص 52-40.
18. كريستوفر، الكساندرا و ديگران (1373). تئوري جديد طراحي شهري. متجرم: محمد تقي‌زاده مطلق، تهران: نشر توسعه.
19. گزمه، سمانه (1393). مطالعه و شناخت محله سبزه مشهد و طرح مرمت و احیاء خانه دائمی. پايان نامه تحصيلي رشته مرمت و احياي بناهاي تاريخي، موسسه آموزش عالي غيرانتفاعي- غيردولتي استرآباد گرگان، استاد راهنما: دكتر محمدعلي طبرسا و مهندس محسن حسيني، صص 11-26.
20. مرتضوی، صبوحا (1390)، بازشناسی پیاده‌راه به عنوان بستری برای گذران اوقات فراغت در شهر، ماهنامه منظر، شماره 12، ص 17.
21. معاونت عمرانی دفتر حمل و نقل و و دبیرخانه شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور
22. ولی زاده کامران، خلیل (۱۳۸۵). ضوابط و استاندارد های طراحی پیاده‌رو. همایش ملی مناسب سازی محیط شهری، تهران، پژوهشکده مهندسی و علوم پزشکی جانبازان.
23. Guo, Zhongyin & Sultan, Saud. (2017). Feasibility of perpetual pavement stage construction in China: A life cycle cost analysis. International Journal of Transportation Science and Technology. 5. 10.1016/j.ijtst.2017.01.005.
24. Hass-Klau, C. (2015). The Pedestrian and the City (1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203067390
25. Kenneth, J., Mai, T.N., & Marlon, G.B. (2012). Can Built and Social Environmental Factors Encourage Walking among Individuals with Negative Walking Attitudes? Journal of Planning Educatiom and Research, 32(2), 219-236.
26. Mateo-Babiano, I. (2003). Pedestrian Space Management as a Strategy in Achieving Sustainable Mobility, From website: http://www.oikos-international.org/fileadmin/oikos-international/international/Summer_Academies__old_ones_/edition_2003/Papers/paper_babiano.pdf
27. Nosal, B. H. (2009). Creating Walkable and Transit-Supportive Communities in Halton, Region Health Department of Halton University.
28. Pezzagno, Michèle , Richiedei, Anna , Tira , Maurizio (2020). Pedestrians, Urban Spaces and Health. 1st EditionCRC Press/Balkema, Taylor & Francis Group, London, ISBN 978-0-367-46171-3.
29. Sultan, Saud & Guo, Zhongyin. (2017). Evaluating the Performance of Sustainable Perpetual Pavements using Recycled Asphalt Pavement in China. International Journal of Transportation Science and Technology. 5. 10.1016/j.ijtst.2017.01.001.
30. Zhang, Jizhe & Liu, Shengjie & Yao, Zhanyong & Wu, Shaopeng & Jiang, Hongguang & Liang, Ming & Qiao, Yaning. (2018). Environmental aspects and pavement properties of red mud waste as the replacement of mineral filler in asphalt mixture. Construction and Building Materials. 180. 605-613.
31. http://www.ptt-china.com/sale-13127729-6cm-6cm-from-15kn-m-pp-geogrid-fabric-for-road-pavement.html

نص كامل:



  مجله علوم جغرافيايي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد مشهد، دوره 21، شماره 50، بهار 1404، صص 18-1

تحليلي بر وضعيت پياده‌رو‌هاي سطح شهر گرگان 

(مطالعه موردي: ميدان شهرداري تا ميدان كريمي)

 

تورج لطفی‌فر- استادیار گروه جغرافیا وبرنامه ریزی شهری، واحد کرمانشاه،دانشگاه آزاداسلامی ،کرمانشاه،ایران (نویسنده مسئول) [e-mail]

مريم احمدي-دانشجوی کارشناسی ارشد رشته برنامه‌ریزی شهری و آمایش شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه، کرمانشاه، ایران

دريافت: 6/12/1399         پذيرش: 24/11/1401        چاپ: 12/2/1404

چكيده 

حرکت پیاده طبیعی‌ترین، قدیمی‌ترین و ضروری‌ترین شکل جابجایی انسان در محیط است. مسیر یک پیاده راه می‌تواند نیازهای گوناگون شهروندان را برآورده سازد و در عین حال هویت خاص خود را دارا باشد، به شهروندان احساس آرامش و امنیت ببخشد و در واقع بستر زندگی شهری افراد باشد، توقع‌های آنان را برآورده سازد و احساس تعلق به فضا را تقویت کند. تحليل وضعيت پياده‌روها زماني اهميت پيدا مي‌كند كه گروه‌هايي از قشر مردم از نبود كيفيت مناسب آن، آسيب ببينند. بر اين اساس، پژوهش حاضر با هدف تحليل وضعيت پياده روي ميدان شهرداري تا ميدان كريمي شهر گرگان انجام مي‌گيرد. نوع پژوهش از جمله موارد تحليلي بوده و از روش ميداني براي بررسي موارد بهره مي‌برد. با بررسی مسائل و مشکلات مسير مورد مطالعه، مشخص می‌گردد که فضاهای پیاده شهری از کیفیت بالایی برخوردار نبوده‌اند و در توسعه این فضاها بیشتر مسائل کمی در اولویت قرار گرفته است و این فضاها در برآورده کردن نیازهای عابرین با مشکلات عدیده‌ای روبرو می‌باشند.

كليدواژه: پياده رو، پياده راه، شهر گرگان، كف‌سازي، مسير پياده.

 

مقدمه

شهر مجموعه‌اي پيچيده و متشكل از عناصر متنوع و گوناگون از جمله ساختمان‌ها، خيابان‌ها، پياده‌روها، نماها و مبلمان‌هاي شهري، فضاهاي سبز، نورپردازي و... مي‌باشد كه هر كدام به نوعي در زندگي شهروندان تأثيرگذار هستند (انشائيان و همكاران، 1396: 33). از جمله زيرساخت‌هاي حمل و نقل انسان محور، پياده رو است كه انجام مطالعات در خصوص نيازسنجي، امكان‌سنجي و ايجاد آنها همراه با تسهيلات مناسب مي‌تواند در كاهش معضلات ترافيكي، مصرف سوخت، آلودگي هواو... موثر واقع شود (خشايي‌پور و همكاران، 1392: 3). پياده رو، ساده‌ترين نوع جابه‌جايي بين مبدأ و مقصد است كه از بدو پيدايش بشر به شكل‌هاي گوناگون اين امكان را ميسر كرده است. پیاده‌روی هنوز امکان مشاهده مکان‌ها، فعالیت‌ها و احساس شور و تحرک زندگی و کشف ارزش‌ها و جاذبه‌های نهفته در محیط است (ثقفي اصل، 1387: 83). مطالعات نشان مي دهد كه پياده روي يكي از پايدار ترين روشهاي حمل و نقل بوده و مي‌تواند از جنبه هاي مختلف كالبدي و اجتماعي فرهنگي سبب توسعه شهر هاي كوچك و بزرگ گردد و در عين حال پياده روه‌ها در سطح شهر مانند كانون رشد عمل كرده و تاثير بسزا در اصلاح و تحريك فضاهاي پيراموني خويش ايفا مي‌نمايند (امين‌زاده، 1396: 5). امروزه شهروندان با ارتقا پايداري و ترويج تحرک و سلامت ایمن از پایداری بیشتر محیط زیست، خدمات بهتر و بهبود کیفیت شهری حمایت می کنند (پزاكنو¹ و همكاران، 2020: 12). به نوعي پياده‌روها عضو جدايي‌ناپذير خيابان‌ها بوده و تعامل انسان را در كنار اتومبيل ممكن ساخته است (رضايي‌زاده و ربيعي، 1395). اما در طراحي شهري معاصر شاهد شكل‌گيري فضاهاي شهري هستيم كه كمترين توجه به تردد و مسائل عابرين دارد (درويشي، 1395: 111). سلطه تدریجی حرکت سواره بر فضاها و معابر شهری، برنامه‌ریزی و طراحی شهری را از مقیاس‌ها و نیازهای انسان پیاده، دور ساخته است (كريستوفر² و همكاران، 1373: 6). زمانی که فضا برای آسایش و حضور ایمن و فعال عابر پیاده در شهر مناسب نباشد، اولین قشری که از حضور در شهر محروم می‌شود گروه‌های ویژه یعنی سالمندان، معلولین، کودکان و افراد بزرگسالان می‌باشد (انشائيان و همكاران، 1396، 33؛ نوسال³، 2009: 7). زندگی شهری زمانی به اوج خود می‌رسد که شهر در خدمت انسان باشد نه در خدمت اتومبیل؛ به این ترتیب شهر و شهروند در جایگاه و نقش بایسته خود قرار می‌گیرند و زمینه حضور مردم در فضاهای شهری فراهم می‌شود. به نوعي سياست مديريت شهري بايد در راستاي اولويت‌دهي به توسعه شهري انسان‌مدار در مقايسه با توسعه شهري خودرومدار باشد (خشايي‌پور و همكاران، 1392: 3).

توجه مسئولین تنها برای رفع نیازهای سواره موجب افول ارزش‌های بصری شده است و نتیجه آن که، زمانی که مقیاس شهر تنها برای سواره ساخته می‌شود، پیاده‌روها در فضای شهری احساس گم گشتگی، ناامنی و بی هویتی می‌کند (رفيعيان و همكاران، 1390: 42). براي رفع اين مشكل و ايجاد تعلق خاطر و امنيت به عابران و ترغيب به ماندن (خستو و همكاران، 1389: 71)، بايد به شناخت پياده‌رو و ضوابط ساخت آن بيشتر اهميت داد. ايجاد زيرساخت جهت حمل و نقل پاك، سالم و ايمن به كرامت انساني توجه داشته و عدالت اجتماعي را در بر دارد (خشايي‌پور و همكاران، 1392: 3). 

از این رو در این تحقیق از وضعیت موجود فضاهای پیاده شهر گرگان در مسير عنوان شده، بررسي انجام مي‌شود و برای شناسایی نیازهای عابرین پیاده یک آسیب شناسی از وضعیت موجود محدوده مورد مطالعه صورت گرفته تا بتوان شناختی از وضعیت موجود و نیازهای عابرین بدست آورد. این گزارش برای داشتن فضاهای شهری با کیفیت، انسان و نیازهایش را مد نظر قرار داده است و بر این اساس یک نظام سلسله مراتبی از نیازهای عابرین در رده‌های سنی متفاوت (کودکان، نوجوانان، سالخوردگان و معلولان) از ایمنی گرفته تا نیازهای زیباشناختی و اجتماعی است، تدوین شده است. با شناسایی نیازها و تبدیل آنها به الزامات برای طراحی فضای پیاده، می‌توان انتظار داشت کیفیت زندگی در فضاهای شهری ارتقاء یابد و با این شناخت می‌توان مداخلات مناسب در برنامه‌ریزی و طراحی فضای پیاده انجام داد (قربانی و جام‌کسری، 1389: 5).

با توجه به اينكه به طور کلی مسیرها، دارای دوگونه كلي مسیر به عنوان معبر (پياده‌رو) و مسیر به عنوان مقصد (پياده‌راه) هستند، پژوهش حاضر بر روي پياده‌رو تمركز دارد و با توجه به نكات گفته شده به بررسي پياده‌روي مسير فلكه شهرداري تا فلكه كريمي مي‌پردازد تا به نتايجي برسد كه آيا محدوده مورد مطالعه داراي مسير مناسب براي حركت عابرين پياده مي‌باشد ؟ سطح اين پياده‌روها از لحاظ كيفي به چگونه است و آيا نكات ايمني براي تردد عابرين پياده رعايت شده است؟ دسترسي معلولين و افراد كم توان به اين پياده‌روها چگونه است و آيا پستي و بلندي‌ها و شكستگي در اين مسير وجود دارد كه اين افراد را به مشكل اساسي دچار كند؟ با توجه به اين كه اين پژوهش به صورت ميداني بوده به نتايجي خواهد رسيد كه اين سوالات را جوابگوست.

پيشينه تحقيق

علي‌زاده مقدم و همكاران (1397) مطالعه‌اي با عنوان «بررسی و تدقیق معیارهای نظام کالبدی حضورپذیری افراد در مسیرعابرپیاده با توجه به رویکرد ارتقاء کیفیت های حضورپذیری،نمونه موردی:پیاده‌روی خیابان فرخی شهر یزد» انجام دادند. روش تحقیق در این نوشتار تحلیلی،توصیفی بوده و کاربردی است که از شیوه مطالعات کتابخانه ای،اسنادی و میدانی و با استفاده از تکمیل پرسشنامه جهت گرداوری اطلاعات استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است در حوزه مطالعه در طول این مسیر به دلیل وضعیت کفسازی نامناسب،تغییرناگهانی ارتفاع هرچند اندک،درختکاری و گلکاری بصورت طراحی نشده و استفاده از نورپردازی نامناسب در جلوی مغازه‌ها در شب،از دعوت کنندگی در محور کم شده که این امر حضورپذیری کاهش می دهد در طول محور،به دلیل نبود فضاهای مکث جهت بروزرفتارهای اجتماعی،از پذیرندگی فضا کاسته می شود.همچنین بی توجهی به نیازهای گروه های دارای محدودیت حرکتی مانند معلولین،سالمندان و... امکان حضور این گروه را نیز محدود می سازد.بنابراین باید در این سایت،معیار و زیرمعیارهای مرتبط با نظام کالبدی درکنارهم دیده و چیده شوند تا افراد جامعه تشویق به حضوریابند.

حبيبي و حقي (1397) مطالعه‌اي با عنوان « مقایسه تطبیقی کیفیت پیاده راه‌ها در ایران و خارج کشور با مدل ANP» انجام دادند. آنها در اين پژوهش تلاش كردند كه با شناسایی شاخص هایی معتبر به مقایسه تطبیقی نمونه هایی از پیاده راه های موفق در داخل و خارج از کشور پرداخته شود تا از این طریق بتوان مهم ترین نواقص پیاده راه های داخلی به نسبت نمونه های خارجی را شناسایی کرد. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر مطالعات اسنادی و میدانی است. همچنین به منظور مقایسه منطقی میان نمونه‌ها از مدل فرایند تحلیل شبكه‌اي (ANP) استفاده شده است تا کلیه روابط میان خوشه‌ها و گره‌ها در ارزیابی حفظ شوند. نتایج پژوهش نشان می دهد کیفیت پیاده راه های داخلی نسبت به نمونه های موفق خارجی به طور محسوسی پایین‌تر است که یکی از اصلی ترین علل آن کم توجهی به مسائل «اجتماعی-مدیریتی» در فرایند برنامه ریزی و طراحی پیاده‌راه است.

امين‌زاده (1396) كتابي با عنوان اصول وضوابط طراحي پياده راه باتاكيدبر توسعه پايدار شهري به چاپ رساند. در اين كتاب مهم ترين منابع وتار نگارهاي مرتبط با مفاهيم توسعه پايدار مورد بررسي قرار گرفته و در نهايت نقش پياده راه‌ها در توسعه پايدارشهر‌ها و اصول پيشنهادي جهت ايجاد يك محدوده پياده‌اي‌مدارتبيين گرديده است.

تركاشوند و همكاران (1394) كتابي با عنوان ضوابط شهرداري‌ها براي طراحي معابر، پياده‌روها و پاركها به چاپ رساندند. در اين كتاب به 1: بسترسازي معابر 2: پياده روها 3: ضوابط جدول گذاري 4: ضوابط مناسب سازي معابر براي معلولين 5:ضوابط مدون طراحي پارك هاي شهري - ضوابط شهرداري‌ها براي طراحي معابر، پياده روها و پاركها پرداخته شده است.

خشايي‌پور و همكاران (1392) كتابي با عنوان ضوابط طراحي و اجرايي پياده راه را به چاپ رساندند. موفقيت و عدم موفقيت طرح‌‌هايي از قبيل پياده‌راه‌سازي، نيازمند انجام مطالعات و شناسايي معابر مستعد و نيازسنجي و امكان‌سنجي احداث پياده‌راه در اين معابر است. پس از پايان مراحل نيازسنجي و امكان‌سنجي احداث پياده‌راه در معابر مستعد، مشكلات و راهكارهاي اجرايي متناسب با آنها جهت پياده‌راه‌سازي در معابر پيشنهادي شناسايي مي‌شود. هر يك از اين بخش‌ها براساس ضوابط و دستورالعمل‌هاي آئين‌نامه‌اي و همچنين برخي از ضوابط پيشنهادي انجام مي‌گيرد كه در اين كتاب به اين مسائل پرداخته شده است.

 پزاكنو و همكاران (2020) كتابي با عنوان عابران پیاده، فضاهای شهری و بهداشت به چاپ رساندند. اين كتاب حاوي مقالاتي است كه در در موضوعات عابران پیاده، فضاهای شهری و بهداشت حاوی که در کنفرانس بین المللی «زندگی و قدم زدن در شهرها» (برشیا، ایتالیا، 12 تا 13 سپتامبر 2019) ارائه شده است. مشارکت‌ها در مورد موضوعات برنامه ریزی شهر بحث می کنند، بهترین روش‌ها و یافته های تحقیق را در طیف گسترده ای از برنامه ریزی های حمل و نقل شهری، با توجه ویژه به ایمنی عابران پیاده در شهر بررسی می کنند. عناوین اصلی این کتاب عبارتند از: تجربه های پیاده‌روی فضاهای شهری و بازآفرینی شهرهای سالم (به عنوان انعطاف‌پذيري شهری و برای ضعیف ترین کاربران) عابران پیاده، فضاهای شهری و بهداشت یک درخواست بزرگ برای یک رویکرد چند رشته ای و جامع برای تحرک و برنامه ریزی شهری است، و مورد توجه دانشگاهیان، مشاوران و پزشکان علاقه مند به این مناطق خواهد بود.

هاس كلائو⁴ (2015) كتابي با عنوان عبر پياده و شهر به چاپ رساند. اين كتاب جنبه های گسترده تری از برنامه ریزی شهری و حمل و نقل، به ویژه حمل و نقل عمومی را که برای ارتقا محیط مناسب برای عابران پیاده ضروری است، پوشش می دهد. این کتاب شامل سیاست‌ها و رهنمودهای مناسب برای عابران پیاده از تعدادی از کشورهای اروپایی است و شامل مطالعات موردی از انگلستان، آلمان، انگلیس، فرانسه، اسپانیا، ایتالیا، هلند، دانمارک، ایالات متحده و کانادا، با نمونه های دیگر از ده کشور دیگر است. همچنین شامل مجموعه ای بی نظیر از عکس های اصلی است. از جمله عکس های "قبل" و "بعد" از سیاست های حمل و نقل مناسب برای عابر پیاده که به تازگی معرفی شده است.

مباني نظري تحقيق

پیاده‌روی نقش مهمی در ادراک فضایی، احساس تعلق به محیط و دریافت کیفیت‌های محیط را دارد (کاشانی جو، 1385: 52) و روی مهمترین امکان برای مشاهده مکان ها، فعالیت‌ها و احساس شور و تحرک زندگی و کشف ارزشها و جاذبه‌های نهفته در محیط است (عاشوری، 1389: 44). فضاهاي پياده‌روي شهري يكي از مهمترين فضاهاي شهري و عرصه‌هاي عمومي در شهرها هستند كه مدت مديدي است كه به عنوان تريبون عمومي شهري مطرح شده‌اند (رضايي‌زاده و ربيعي، 1395). در حدود 2000 سال پيش از ميلاد در آناتولي (تركيه كنوني) اولين پياده‌رو ساخته شد. همچنين اين سند وجود دارد كه در هشر يوناني كرنيت در قرن چهارم پس از ميلاد سنگفرش شده بود و روميان از قوي‌ترين سازدنگان پياده‌روها شمرده مي‌شدند (انشائيان و همكاران، 1396: 34). مسیرهای پیاده توام با نشانه‌ها و نقاط عطف و تاریخی به مثابه مکانی برای قرائت سناریوی شهری و حفظ پایداری خاطر شهر می‌باشند (عاشوري، 1389: 45). پیاده‌رو‌ها در مقیاس شهر عمل کرده و پذیرای گروه‌های مختلفی از شهروندان می‌باشد که به دلیل ویژگی‌های خود در تعاملات اجتماعی در عصر ارتباطات مجازی و تحریک اقتصادی نواحی پیرامونی و نیز به عنوان پهنه‌های چند عملکردی که دامنه گسترده ای از فعالیت‌ها را در بر می‌گیرد موجب  حضور هرچه بیشتر شهروندان و بهره گیری از ارزش‌های بصری، فرهنگی و اجتماعی آن می‌شوند (مرتضوی، 1390: 80). 

در هر حالت، هنگام طراحي تسهيلات عابرين پياده اين مطلب را بايد در نظر گرفت که نيازهاي عابرين پياده طيف گسترده اي دارد و زماني تسهيلات مخصوص عابرين پياده موفق است که قابليت انعطاف براي برآورده کردن نيازهاي کليه گروه‌هاي عابرين را داشته باشد. نيازهاي عابرين پياده بسيار متفاوت است و همچنان كه در نمودار 1 قابل مشاهده است، مي‌تواند شامل اين موارد باشد: نياز به مسيرهاي پياده روي ايمن راحتي محل‌هاي مناسب براي پياده روي وجود سرپناه و محل نشستن محيط تميز و جذاب دسترسي به وسايل حمل و نقل عمومي مناظر و جذابيت‌هاي بصري براي تماشا (هنگام پياده روي) و امکان برقرار کردن ارتباط‌هاي اجتماعي با ساير شهروندان و... با توجه به شرايط و خصوصيات جسماني بسيار متنوع مي‌باشد (حقي و همكاران، 1393: 20).

 

نمودار 1- سلسله مراتب نيازهاي عابر پياده (متئو بابيانو⁵، 2003: 7)

براساس مطالعات، مي‌توان محيط ساخته شده را مهمترين عامل براي ايجاد انگيزه در افراد براي پياده‌محور كردن خيابان‌هاي شهري دانست. طراحي محيط كالبدي مي‌تواند افرادي كه نگرشي منفي به پياده‌روي دارند را به راه رفتن تشويق كند (كنت⁶ و همكاران، 2012). لذا يكي از مهم‌ترين عوامل تأثيرگذار بر امكان قابليت پياده‌محوري در فضاهاي پياده، محيط كالبدي و عناصر مختلف در فرم شهري است كه مي‌تواند به عنوان بستر اصلي در تصميم‌گيري افراد به استفاده از پياده‌روها و كليدي جهت تشويق افراد به انتخاب پياده‌روي باشد. عوامل كالبدي در نمودار 2 نشان داده شده است.

 

نمودار 2- عوامل كالبدي موثر بر قابليت پياده‌محوري در خيابان‌هاي شهري (اسلام‌پور و سجاد‌زاده، 1397: 269)

بر همين اساس در تحقيقي اسلام‌پور و سجاد‌زاده (1397) كه انجام دادند به اين نتيجه رسيدند كه از بين مولفه‌هاي كالبدي و عيني و نقش آن در اولويت پياده‌محوري خيابان‌هاي شهري، عواملي چون تنوع فعاليتي، هم‌پيوندي، چيدمان فضا و پيكره‌بندي فضايي و عوامل ادراكي سيما و منظر خيابان‌هاي شهري از مهمترين مولفه‌ها هستند.

در طراحي تسهيلات عابرين پياده بايد به اين نکته توجه نمود به طور مثال مسيرهاي پياده روي بايد قابل استفاده براي کليه افراد باشد. در صورتي که در پياده رو پله موجود است در کنار آن رمپي با شيب مناسب براي عبور افراد معلول موجود باشد. همچنين کف سازي پياده رو به صورتي انجام گيرد که افراد نابينا نيز قابليت استفاده از پياده رو را داشته باشند (به ويژه در مناطق مرکزي شهرها) (کاشانی جو، 1385). برخي از ويژگي‌هاي مهم مسيرهاي مناسب پياده روي در جدول 1 به صورت خلاصه ارائه شده است.

جدول 1- ويژگي‌هاي فضاي مناسب براي تردد عابران پياده

احداث براساس ضوابط و مقررات	يك پياده رو براي تأمين 4 حوزه لبه، مبلمان، عبور و جداره بايد داراي پهناي كافي باشد. اين محدوده توسط ضوابط و با توجه به محيط احداث پياده‌رو مورد نظر انجام مي‌گردد.
آينده نگري	احداث تسهيلات عابرين پياده جهت برطرف کردن نيازها و احتياجات آنان در زمان حال و آينده
برقراري ارتباط بين کاربري‌هاي مختلف	فراهم کردن امکانات دسترسي و تردد عابرين پياده به مرکز خريد،سيستم‌هاي حمل و نقلي،مراکز جذب سفر از طريق کريدور‌هاي عابر پياده
پيوستگي سيستم	ايجاد يک سيستم بهم پيوسته از مسيرهاي عابر پياده به منظور افزايش سفرها به صورت پياده
کوتاه کردن سفرها با ايجاد دسترسي مناسب	فراهم کردن ارتباط بين مبدا و مقصد سفرها با کوتاه ترين مسير پياده روي
جدا سازي مسير عابر پياده از جريان ترافيک	حذف و کاهش مسيرهاي سواره رو که پياده رو‌ها و تسهيلات عابر پياده را قطع ميکنند و جدا سازي کامل مسير عابر پياده از مسير سواره رو
الگوهاي کاربري زمين با در نظر گرفتن راحتي عابرين	استفاده از الگوهاي کاربري زمين مثل کاربري شطرنجي يا بلوکهاي کوچک در مراکز تجاري و مرکز شهر به منظور افزايش تردد عابرين به صورت پياده
کارآئي مطلوب تسهيلات عابرين	ايجاد مشخصات زير در تسهيلات عابر پياده: عرض کافي، دسترسي معلولين، مسافت ديد مناسب،شيب صحيح،عدم وجود نقاط کور،سيستم زهکشي و رو سازي مناسب و غيره
مشخص کردن مسيرهاي عابر پياده	استفاده از تابلوها،علايم خط کشي،بازتاب ايمني و مسير نماي کافي در تسهيلات عابرين پياده
ايمني و قابليت رويت	تامين ايمني از طريق افزايش قابليت رويت عابرين توسط رانندگان، روشنايي کافي افق ديد مناسب براي عابرين و استفاده از تجهيزات ايمني مناسب در مسير وسيله نقليه به منظور تردد عابرين از عرض معابر
استفاده از روشهاي مديريتي براي استقبال از پياده روي	طراحي خيابانها براي استفاده تمام روشهاي حمل ونقل در برخي موارد عدم تامين پارکينگ به اندازه کافي باعث کاهش سفرهاي اتومبيل شخصي و در نتيجه افزايش سفرهاي پياده ميشود
آرام سازي ترافيک در منطقه	کاشت درختان براي کم عرض جلوه دادن خيابانها،احداث ميدانها،کاهش عرض تقاطعا و غيره  از جمله روش هايي است که باعث کاهش سرعت اتومبيلها و در نتيجه ايجاد ايمني براي عابرين ميشود
دسترسي به سيستمهاي حمل ونقل عمومي	استقرار تسهيلات حمل و نقل عمومي در نزديکي مسيرهاي پياده روي،احداث ايستگاهها و پايانه‌هاي حمل و نقل عمومي در نقاط پر تراکم شهر و تامين تسهيلات عابر پياده براي دسترسي به آنهاجهت افزايش ميزان استفاده از سيستمهاي حمل و نقل عمومي توسط عابران پياده
فضاهاي عمومي جذاب	احداث فضاهاي داراي جذابيت و ايمني در مسيرهاي عابر پياده
غرور ملي	استفاده از آثار فرهنگي،تاريخي ومعماري در تسهيلات عابرين پياده
منظر شهري	ايجاد فضاهاي داراي جذابيت بصري و مناظر زيبا باعث افزايش سفرهاي پياده مي‌شود؛ به خصوص در صورتي که اين فضاها تسهيلات عابر پياده نيز فراهم باشد استفاده از مبلمان شهري از قبيل نيمکت، شير آب خوري آثار هنري و غيره جهت استفاده از مسيرهاي پياده روي
فضاي سبز مناسب	کاشت‌گل و درخت در حد فاصل بين خيابان و پياده رو جهت افزايش زيبايي به فضاي عابر پياده
حفظ و نگهداري تسهيلات	مرمت و پاکسازي تسهيلات عابرين جهت حفظ آنها و ترغيب عابرين به استفاده از اينگونه تسهيلات

منبع: معاونت عمرانی دفتر حمل و نقل و و دبیرخانه شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور

 

هدف اصلی طراحی و مدیریت روسازی، ایجاد ساختار روسازی پایدار با حداقل هزینه در طول زندگی خود است. عدم اطمینان زیادی در روند طراحی روسازی با توجه به بسیاری از متغیرهای آن وجود دارد، مانند برآورد ترافیک در آینده، رفتار طولانی مدت مواد، وزن های آینده و انواع وسایل نقلیه مسافرتی، در دسترس بودن بودجه و.... بنابراین، برنامه‌ريزي و انتخاب نوع روسازي در پياده‌روسازي مهم است. انتخاب نوع مصالح براي ساخت پياده‌رو، روش ساخت و ساز در طی مراحل طراحی و مدیریت روسازی برای به حداقل رساندن خطر همراه با این عدم قطعیت‌ها از ويژگي‌هاي يك برنامه‌ريزي موفق براي ساخت پياده‌رو است (جائو و سلطان⁷، 2017: 239).

استفاده از سيمان پرتلند براي سطح پياده روهاي مناطق شهري پوشش بسيار مناسبي مي‌باشد، زيرا دوام بسيار خوبي دارد، باعث هموار شدن سطح پياده رو ميشود و تعميرات آن آسان بوده و به راحتي براي پوشش شيبها مورد استفاده قرار ميگيرد. در همين رابطه سلطان و جائو⁸ (2017) در كنار اينكه سيمان پرتلند را به عنوان گزينه‌اي مناسب براي پوشش مي‌دانند عنوان مي‌كنند كه استفاده از آسفالت بازيافتي (RAP) با توجه به مشخصات مكانيكي و ساختاري آن، نيز مي‌تواند گزينه مناسبي براي مواد روسازي باشد. آنها عنوان مي‌دارند كه هدف استفاده مجدد از مواد روسازی موجود به چند دلیل، عمدتاً برای حفظ منابع طبیعی مانند سنگدانه‌ها و تأمین نیازهای اقتصادی از طریق کاهش هزینه است. آنها انواع مختلف مخلوط های RAP كه توسط سیمان پرتلند تثبیت شده اند را آناليز كردند تا به اين نتيجه برسند كه از نظر طراحی، ساخت، اقتصاد و محیط زیست مناسب ترین گزينه كدام است و به اين نتيجه رسيدند كه استفاده از سیمان های پرتلند با درصد کمی ویژگی های ساختاری مواد آسفالته بازیافت شده را به عنوان لایه های روسازی پایه برای پیاده‌روهای مكان‌هاي جدید و همچنین برای ساخت و بازسازی روسازی های دائمی استفاده مي‌توان استفاده كرد. 

در پياده روهاي واقع در مرکز شهر و برخي مناطق خاص معمولا به منظور افزايش جذابيت پياده روها و مشخص تر شدن مسيرهاي عابرين توصيه ميشود از پوششهاي خاص مثل سنگ‌فرش آجر سيمان رنگي، مواد پركننده متفاوت و... استفاده شود. ژانگ⁹ و همكاران (2018) پيشنهاد استفاده از پسماند گل قرمز را براي اين عنوان داده‌اند. گل قرمز، پسماندی است صنعتی که در طی فرایند بایر در فرآوری آلومینا از بوکسیت در کارخانه آلومینای جاجرم تولید می شود. این ماده به دلیل خواص بازی شدید و بالا بودن مقدار PH (10 تا 12) جزو پسماندهای خطرناک طبقه بندی می شود. به جای محل های دفن زباله، استفاده از زباله های گل سرخ به عنوان جایگزینی ماده پر کننده مواد معدنی در مخلوط های روسازی آسفالت در این مطالعه بررسی شده است. آنها پس از بررسي خصوصیات فیزیکی و شیمیایی پسماند گل سرخ، آزمایش هایي شامل نقطه نرم شدن، نفوذ، ریومتر سنج برشی پویا (DSR)، بازیابی خزش تنش چندگانه (MSCR) به منظور ارزیابی خصوصیات ماست آسفالت انجام شد. براساس نتایج حاصل از سمیت و رادیواکتیویته شستشو، پسماند گل سرخ هیچ خطری برای استفاده به عنوان ماده ساختمانی ندارند. علاوه بر این، افزودن ضایعات گل سرخ می تواند سختی و خاصیت ارتجاعی آسفالت ماستیکي را بهبود بخشد. پارامتر افزایش rutting و کاهش فشار خزش انباشته شده بیشتر یافت شد. در نتیجه طبق بررسي آنها، پسماند گل سرخ می توانند بعنوان یک منبع ثانویه برای جایگزینی ماده پر کننده مواد معدنی طبیعی برای روسازی های آسفالت مورد توجه قرار گیرند.

همچنين طبق تحقيقي كه در چين انجام شده است، روكش آسفالت PP موسوم به آسفالت هميشگي كه براي آسفالت خيابان از آن استفاده مي‌شود، از دوام خوبي براي روسازي برخوردار است. طبق مطالعات انجام شده، اين نوع آسفالت با كلاس بالا هستند كه در طراحي محيط‌هاي پياده‌روها مي‌تواند جذابيت ايجاد كند. مشخص شده است که ساخت مرحله ای لایه های آسفالت در PP از طریق زیرسازی سنگ فرش نیمه سفت و سخت ساختارهای روسازی پایدارتر و قابل اطمینان تری را ایجاد می کند، اما همچنين كه بيان شد با توجه به كلاس بالاي آن، 2-5 درصد افزایش در کل هزینه را به دنبال داشته باشد (جائو و سلطان، 2017: 239).

 

شكل 1- پارچه ژئوگريد آسفالت 15 KN M PP تهيه كشور چين با نام تجاري PioneerTEX¹⁰

 

معمولا پياده رو‌ها بوسيله باغچه يا فضاي سبز از خيابان مجاور جدا مي‌شوند و فضاي ايجاد شده توسطي باغچه علاوه بر افزايش ايمني پياده رو باعث جلو گيري از نفوذ آلودگي صوتي و پاشيده شدن آب ناشي از حرکت اتومبيلها به پياده رو ميشود. عرض پياده رو نيز بايد متناسب با حجم عابريني باشد که از آن استفاده ميکنند در مناطقي که حجم عابرين پياده بسيار زياد مي‌باشد.

جدول 2- عرض پيشنهادي حداقل براي گذرگاه‌هاي عابر پياده

 

منبع: معاونت عمرانی دفتر حمل و نقل و و دبیرخانه شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور

فارغ از مسائل مطرح شده بحث مديريتي براي احداث پياده‌روها و بهسازي آن، از مهمترين بخش‌هاي نظري است. نتايج پژوهش حبيبي و حقي (1397) حاكي از آن است كه مهمترين تفاوت پياده‌روهاي داخلي نسبت به نمونه‌هاي خارجي در مسائل اجتماعي و مديريتي نفهته است. آنها به اين نتيجه رسيدند كه در ايران تمام تلاش برنامه‌ريزان و مديران بر آن است كه اداره و ساماندهي شهرها را براساس ارائه ضوابط و الزامات كنترل كنند؛ غافل از اينكه الوهاي رفتاري و فرهنگي و خواسته‌هاي مردم نقش پررنگ‌تري در سازمان‌دهي يك فضا ايفا مي‌كنند. در يك پروژه شهري بر خلاف پروژه‌هاي مهندسي و معماري نبايد صرفاً برآيند و نتيجه دنبال شود بلكه فرايند و روند اجراي پروژه نيز حائز اهميت است. چنانكه در مورد پياده‌راه‌هاي داخلي، بي‌توجهي نسبت به شرايط ذي‌نفعان در مراحل اجراي پروژه و نيز فقدان برنامه‌اي مدون جهت مراقبت اين فضاها، به وضوح ديده مي‌شود.

در ايران به دليل عدم وجود مديريت يكپارچه و نبود قوانين مصوب و مدون تنظيم شده توسط كارشناسان و متخصصان اين حوزه در تمامي مراحل طراحي، نظارت و اجرا و عدم وجود فاز نگهداري و تعمير در مجموع مراحل شناخت و بهره‌برداري پياده‌روهاي شهري با ناهنجاري‌هاي كالبدي و فيزكي و بصري فراواني مواجه مي‌شوند كه موجب بالا رفتن هزينه‌هاي مربوط به بهره‌برداري از پياده‌روها شده است (انشائيان و همكاران، 1396: 33).

روش تحقیق

اين پژوهش از نوع كاربردي بوده و از روش توصيفي- تحليلي با مطالعه ميداني بهره مي‌برد. به اين ترتيب كه مطالعات كتابخانه‌اي شامل بررسي كتب، مقالات، متون تخصصي، سايت‌هاي معتبر و رساله‌ها مي‌باشد. براي گردآوري اطلاعات از ابزار فيش‌برداري در مطالعات كتابخانه­اي و از سيستم‌هاي كامپيوتري براي بررسي پلان‌ها، كروكي‌ها، نقشه­هاي هواي و طرح تفصيلي استفاده شده است. براي بررسي مسائل ميداني از ضوابط و اصول پياده‌روها استفاده گرديده است. مقايسه اين پژوهش با اصول و ضوابط در حالي است كه از سوي سازمان نظام مهندسي ضوابط و مقررات كلي تنظيم نگرديده و اكثر اين اصول از مطالبي است كه از سايت‌ها، مقالات و ارائه‌هاي دانشجويي جمع‌آوري گرديده است. به همين دليل مسائل بديهي چون خرابي‌ها، شيب و امتداد پياده‌روها و... به صورت ميداني بررسي گرديده است.

محدوده مورد مطالعه

شهرستان گرگان با قدمتي 6000 ساله، مركز استان گلستان مي‌باشد كه در عرض جغرافيايي َ49 ‚ ْ36 و طول ْ54 ‚ َ28 شرقي و با ارتفاع 155 متر از آبهاي آزاد و در جنوب شرقي درياي خزر و در دامنه كوه شاهوار واقع شده است (دفتر برنامه‌ريزي و بودجه، 1393؛ گزمه، 1393: 17). آب و هواي گرگان به دليل مجاورت با دريا، معتدل است، اما به تناسب، بارندگي كمتري دارد (دفتر برنامه‌ريزي و بودجه، 1393). 

 

نقشه 1- موقعيت شهرستان گرگان در استان گلستان (گزمه، 1393: 11)

 

مسير مورد مطالعه پياده رو مسير ميدان شهرداري منتهي به ميدان كريمي شهر گرگان مي‌باشد (شكل 2- نقشه 2). فاصله ميدان شهرداري تا ميدان كريمي 1872 متر مي‌باشد.

 

شكل 2- عكس هوايي محدوده مورد مطالعه (منبع: نگارنده)

 

نقشه 2- موقعيت منطقه‌اي طرح از ميدان شهرداري تا ميدان كريمي (منبع: نگارنده)

يافته‌هاي تحقيق

سمت راست: از ميدان شهرداري تا ميدان كريمي

بیرون گذاشتن وسایل در پیاده‌رو.لوازم تحریر
جلوی درب داروخانه خرابی موزاییک	112سانتی متر طول 74 عرض
دستفروش درپیاده‌رو,محدودکردن پیاده‌رو
اندازه یکسان بودن صندوق صدقه ها
متفاوت بودن در سنگ فرش	350سانتی متر طول 140 عرض
ساختمان‌های در حال نوسازی باعث تغیر در سنگ فرش لوله اب روکار خطر برای عابر پیاده.	445سانتی متر طول118 عرض
پوشاک فروشی زلزله جلوی درب شیب دارد	415سانتی مترطول 112عرض
جلو شرکت ارتباظات سطل زباله
جلوی کابل برق خرابی	94سانتی متر طول 100عرض
بیرون گذشتن وسایل مغازه فتوکپی در پیادرو
درب نانوایی خرابی	242سانتی متر طول 81 عرض
جلوی درب پارکینگ فرورفتگی و پستی بلندی	459سانتی متر طول 418عرض
بازاررضا دارای پستی بلندی	430سانتی متر طول 421 عرض
جلو بانک سپه و ملت دارای شیب و تغی سنگ فرش
شرکت توزیع برق خرابی پیاده‌رو به علت اب رو	111سانتی متر طول 63عرض
داشتن سطل زباله جلوی درب پایگاه بسیج
پارکینگ سیمان	442 سانتی متر طول 415 عرض
ابزار برق	169سانتی مترطول60 عرض
جلوی درب پارکینگ خرابی ,شکشتگی , فرو رفتگی	271سانتی متر طول 102 عرض
دستگاه شارژ روبه روی بانک کشاورزی	280سانتی متر طول 120 عرض
وسط پیاده‌رو بودن جوی اب به سمت جوی اب
ایستگاه تابلو تاکسی
تغیر در سنگ فرش , فرو رفتگی	367 سانتی متر طول 60عرض
پستی بلند روبه روی مغازه تایپ	380سانتی متر طول 270 عرض
جلوی درب بیمارستان خرابی	350سانتی متر طول 280 عرض
روبه روی جلوی مبل گلستان خرابی	97سانتی متر عرض 67 طول
روبه روی مبل اریا خرابی	علت ان بودن ناودون
جلوی درب مبل فروشی بهنام	178سانتی متر طول 150 عرض
پارکینگ کنار مغازه گسترش تصویر اوا	277سانتی متر طول 40 عرض
کنار پل خرابی پیاده‌رو	105سانتی متر طول 44 عرض
جلوی درب مبل فروشی ملایر فرورفتگی موزایی جلوی درب مبل ملایر کنده شدن موزاییک و برجستگی پیاده‌رو	240 سانتی متر طول 70 عرض 150 سانتی متر طول 70 عرض
باطری سرای گرگان فرو رفتگی موزاییک	277 سانتی متر طول 103 عرض
مغازه مهره سازی کشت گر خرابی	85سانتی متر طول75 عرض
روبه روی مبلمان کتولی کنار فاضلاب خرابی	85 سانتی متر طول 36 عرض
جلوی درب بانک مسکن به دلیل اب راه خرابی	80 سانتی متر طول 65 عرض
کنار مبل پایتخت زمین خالی خرابی	248 سانتی متر طول 135 عرض

 

سمت چپ:اغاز از میدان شهرداری تا میدان کریمی

خرابی های پیاده‌رو	خرابی های اندازگیری شده
ابمیوه بستنی بهشاد (یکی از خرابی‌ها رفت امد زیاد)باید پیاده‌رو صفر درجه باشد یعنی همسطح باشد	270 سانتی متر طول 110 عرض
متفاوت بودن عرض پیاده‌رو	440-353-410
صنوق صدقات	طول 146
برامد گی‌ها در پیاده‌رو
خرابی پیاده‌رو (در مکان ترانس برق)	360 سانتی متر طول 17 عرض
پارکینگ دادگاه دارای تغر در سنگ فرش
د که جلوی درب داد گاه خرابی	110 سانتی متر طول 70 عرض
تفاوت در سنگ فرش	410 سانتی متر طول 410 عرض
جلوی درب اتوشویی خرابی سنگ فرش به علت ناودون که روکار هست (یعنی باید در زیر سنگ فرش قرار بگیرد)	70سانتی متر طول60 عرض
برامدگی درپیاده‌رو که یه قسمتان سیمان و بعد دوباره موزاییک قرار گرفته	عرض 18
جلوی شرکت مخابرات خرابی	143 سانتی متر طول 93 عرض
جلوی درب مغازه اهن فروشی دارای شیب و فرو رفتگی	490سانتی مترطول 90عرض

 

 

شكل 2- بيرون زدگي‌هاي متعدد در محل عبور پياده (منبع: نگارنده)

 

 

شكل 3- انواع خرابي‌ها و مشكلات موجود (منبع: نگارنده)

 

نتیجه گیری

فضای شهری یکی از عناصر ساخت فضایی شهر است که همواره با تاریخ یک ملت در ادوار مختلف بوجود می‌آید، شکل می‌گیرد و دگرگون می‌شود. این عنصر که فعالیت‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی یا سیاسی همواره در آن جریان داشته، همیشه با قلب تاریخ شهر می تپیده و سرگذشت شهر را رقم می‌زده است. چون بیشتر فضاهای شهری با ارزش به دورانهای گذشته تعلق دارد، بنابراین نباید گمان کرد که فضای شهری عنصری است قدیمی و شهر ا مروز بدان نیاز ندارد.

پیاده‌رو‌ها در جابه جایی ساکنین شهرها و انتقال ترافیک شهر نقش بسزایی بر عهده دارند. امروزه افزایش جمعیت شهرها و معضلات ترافیکی موجود ایجاب می کند، ایجاد پیاده‌رو‌ها و مسیرهای پیاده مورد توجه بیشتری قرار گیرد. توسعه پیاده‌رو‌ها و تشویق مردم به پیاده‌روی در توسعه پایدار شهرها نقش موثری ایفا خواهد کرد. منوط بر اینکه در طراحی پیاده‌رو‌ها از استانداردها و معیارهای موجود استفاده گردد (ولي‌زاده كامران، 1385).

مدت هاست تردد در پیاده‌روها برای بسیاری از شهروندان مشکل ساز وسبب شده شهروندان در کلان شهرها از ابتدایی‌ترین حقوق خود که سهولت در رفت وآمد است برخوردار نباشند. اما فقدان پیاده‌روهای استاندارد و عدم رعایت ضوابط لازم دراین مورد نیز کار را به جایی رسانده که کارکرد اصلی پیاده‌رو شهرها،که ایجاد پیوند بین شبکه سواره و پیاده‌رو، ایجاد آسایش روحی روانی و امنیت خاطر شهروندان می‌باشد را دچار نوعی عقب‌ماندگی کند. اين امر در مسير مورد مطالعه نيز كاملاً مشهود است.

در بررسي وضعيت پياده رو محدوده ميدان شهرداري تا ميدان كريمي، مشخص می‌گردد که فضاهای پیاده شهری منطقه عنوان شده از کیفیت بالایی برخوردار نبوده‌ و در توسعه این فضاها بیشتر مسائل کمی در اولویت قرار گرفته است. همچنين این فضاها در برآورده کردن نیازهای عابرین با مشکلات عدیده‌ای روبرو می‌باشند. مشکلات و موانع موجود در اين محور و عدم تداوم حرکت راحت در مسیرهای پیاده، برای برخی افراد ایجاد اشکال می‌کند. افراد سالخورده، مادرانی که کودکان خود را درکالسکه حمل میکنند، معلولانی که با وسایل کمکی یا صندلی چرخدار حرکت می کنند، از موانع مختلف و نامناسب بودن مسیرها، گذرگاه‌ها و کفپوش‌ها رنج می برند.

بر اساس آسیب‌شناسی‌های انجام شده در این محور معضلات متعددی وجود دارد که از آن جمله می توان به‌وجود اختلاف سطح و معارض‌های فیزیکی در مسیر، شیبهای نامناسب و غیر استاندارد، عدم استفاده از کف‌پوش‌های مناسب از نظر فنی و فقدان زیرسازی لازم، نداشتن روشنایی مناسب در شب، نبود تجهیزات و مبلمان شهری، آسیب‌های ناشی از حفاری‌های تاسیساتی، شیب‌های عرضی نامناسب، مسائل زیست‌محیطی و انباشت زباله در سطح معابر و نهر و نیز وجود نامطلوب جانوران و حشرات بیماری‌زا، تعرض کاربری‌های مجاور به مسیر، عدم موجود امکان تردد ایمن برای شهروندان و به‌خصوص کم‌توانان جسمی و نابینایان و عوامل متعدد دیگر دلایلی هستند که بر ضرورت ساماندهی همه‌جانبه این محور صحه می‌گذارند.

همچنين وجود دست‌فروش‌ها در پياده‌روهاي شلوغ و كم عرض، نبود اندازه‌هايي با مقياس انساني، خرده فروشي‌هاي فعال و گوناگون، بلوك‌هاي كم عرض و اكثرا ناهمگون با يكديگر در تقاطع‌هاي متناوب و غيرمتناوب، سطوح نامتقارن و ناصاف، سنگفرش نامناسب و غیراستاندارد و... از مشكلات عديده ديگر محدوده مورد مطالعه است. بايد به اين نكته نيز توجه كرد كه به‌نظر مي‌رسد كه بودن دست‌فروش‌ها در پیاده‌رو قابل حل نیست ولی تا حد امکان باید در پیاده‌رو‌های عریض‌تر باشند و شغل‌های در یک سطح باید با هم مرتبط باشند و در غیر اینصورت باید مکان مناسب خود قرار گیرند یا در حاشیه شهر باشند.

در حالي كه در همين شهر، در مسير پياده‌روي ميدان سرخواجه منتهي به چهار راه امام زاده، از تسهيلات رفاهي مناسب و پياده‌روي با كيفيت برخوردار است، اما محدوده مورد مطالعه فاقد جلوه مناسب، نيمكت، باجه تلفن (نمادين) و... مي‌باشد. همچنين محل جا گذاري مناسب صندوق پست مناسب نبوده و فضاي چمن‌كاري شده جستار گريخته انجام شده است.

از اهم پيشنهادات مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

·       با توجه به امکانات حال حاضر و پيشرفت تكنولوژي، در فضاي موجود، می توان ایده هاي مناسبي كه در كشورهاي ديگر اجرا شده و به بازدهي هم رسيده‌است، اعمال كرد.

·       ترمیم و بازسازی پیاده‌رو بعد از فصول بارندگی (به علت اشباح شدن خاک در فصل بارندگی باید ترمیم و بندکشی صورت گیرد که باعث خرابی سنگ فرش نشود) ایجاد سنگ فرش های مصوب (شهرداری با انتخاب سنگ فرش مناسب و معرفی ان به پیمانکاران که هر گونه ترمیم و رفع منوط استفاده شود.)

·       کل طول مسیر ایجاد شیب مناسب (با توجه به پستی بلندی شدید بعضی از مقاط در طول راه پیشنهاد میشود شیب به صورت پیوسته کل طول مسیر شکل گیرد).

·       در قسمت‌های باریک و سنتی پیاده‌رو درخت نکاریم. در قسمت عریض تر پیاده‌رو (20سانت به بالا) صندلی قرار می‌دهیم و در فصل نامناسب و روش نامناسب نباید سنگ‌فرش انجام شود چون باعث بالا امدن سنگ‌فرش می‌شود.

·       روش نامناسب پر كردن زير سنگ فرش، ملات پر نکرده یا بند کشی نامناسب باعث لغ شدن سنگ فرش می‌شود.

·       سلیقه شهرداری و مصوب پیاده‌رو باید رنگ یا شکل سنگ فرش مصوب داشته باشد اگر زمانی خرابی پیش امد بر همان اساس درست شود یا اگر شهروندی باعث خرابی آن شود وظیفه بر درست کردن آن دارد.

·       برای سالم ماندن سنگ فرش در مدت طولانی تر (که خاک از حالت اشباع در آید) آن را بندکشی و ترمیم کرد.

·       در پیاده‌رو باید سطل اشغال‌ها با فاصله 50 سانتی متر قرار گیرد و نکته مهم دیگرکه در ان نباید سطل اشغال‌ها نباید کامل در سطح پیاده‌رو قرار گیرد باید یه قسمت از سطل اشغال در روی جوب و قسمت دیگر در سطح پیاده‌رو باشد و همه سطل اشغال‌ها باید دارای یک رنگ باشند رنگی آرام که نگاه شهروند دیده شود.

·       صندوق صدقات باید در چهار راه‌ها قرار گیرد.

·       صندلی‌ها باید در پیاده‌رو های در عرض 240 سانتی متر قرار بگیرند و عرض های کوچکتر صرفاً اختصاص به پیاده‌رو داشته باشد.

·       در پیاده‌رو های باریک نباید سفره دست فروش‌ها پهن شود و حدالمقدور باید مكاني براي آن تعبيه كرد يا حداقل دست‌فروش‌ها به پیاده‌رو های پهن تر مراجعه كنند هر دست فروش مکانی به عرض یک متر را اشغال می‌کند.

·       وجود مشکلاتی چون سطوح نامتقارن و ناصاف، سنگفرش نامناسب و غیر استاندارد خود عاملی جهت ترغیب شهروندان از کاربری حاشیه خیابان به جای مسیر پیاده‌رو می باشد و جدای چهره نامناسب شهر، خطراتی برای شهروندان به دنبال دارد. 

·       پيش از اجراي پياده رو بايد چشم انداز و برنامه مدوني براي توسعه آينده آن تهيه شود.

 

 

 

 

 

 

منابع

1.       اسلام‌پور، شیما و سجادزاده، حسن. (1397). اولویت‌های قابلیت پیاده‌محوری در خیابان‌های شهری، مورد مطالعاتی: مقایسه تطبیقی خیابان‌های شش‌گانه بافت مرکزی شهر همدان. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 11(25)، 265-277.

2.       امين‌زاده، رامين (1396). اصول وضوابط طراحي پياده راه با تاكيد بر توسعه پايدار شهري. چاپ اول، تهران: ناقوس.

3.       انشائيان، علي؛ نعمت‌اللهي، هاجر؛ تاري، زهرا؛ نمازي، طاهره (1396). افزايش بهره‌وري، كاهش هزينه‌هاي تعمير و نگهداري، مورد كاوي: تحليل كيفيت پياده‌رو بلوار معالي آباد شيراز. فصلنامه سازمان نظام مهندسي ساختمان استان فارس، بخش گزارش، شماره 94، صص 32-39.

4.       تركاشوند، علي؛ تيراندازيان، مهران؛ غلامرضايي، حجت‌الله (1394). ضوابط شهرداري‌ها براي طراحي معابر،پياده روها و پاركها. چاپ اول، تهران: كلهر.

5.       ثقفي اصل، آرش (1387). اهميت و نقش پياده‌راه در شبكه حمل و نقل شهر پايدار. جستارهاي شهرسازي، شماره 26 و 27.

6.       حبیبی، کیومرث، حقی، محمدرضا. (1397). مقایسه تطبیقی کیفیت پیاده راه‌ها در ایران و خارج کشور با مدل ANP. معماری و شهرسازی ایران، 9(1)، 5-19.

7.       حقي، محمدرضا؛ ايزدي، محمدسعيد؛ مولوي، ابراهيم (1393). ارزیابی و مقایسه دو سیاست پیاده‌راه‌سازی و پیاده‌مداری در مراکز شهری (نمونه مطالعه: بافت مرکزی شهر همدان). فصلنامه مطالعات شهری، 4(13)، 17-32.

8.       خستو، مريم و سعيدي، رضوان نويد (1389). عوامل موثر بر سرزندگي فضاي شهري، خلق يك فضاي شهري، سرزنده با تأكيد بر مفهوم (مركز خريد پياده).

9.       خشايي‌پور، مرتضي؛ بهرامي، مهري؛ نوروزي، محمدحسين؛ طاهرنيا، غلامرضا (1392). ضوابط طراحي و اجراي پياده‌راه. چاپ اول، تهران: آواي فهيم.

10.       درويشي، يوسف (1395). نگاهی تحلیلی میدانی بر چالش های کالبدی پیاده‌روها در شهر اردبیل. ماهنامه شباك، 2 (4-5؛ 11-12): 111-117.

11.       دفتر برنامه‌ريزي و بودجه (1393). گزارش اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي استان گلستان سال 1391. تهيه شده در معاونت برنامه ريزي، گلستان: نشر استانداري گلستان، نشريه 547.

12.       رضايي‌زاده، كامران و ربيعي، ريحانه (1395). تاثير پياده‌روها در ارتقاء كيفيت زندگي شهري. كنگره بين‌المللي عمران، معماري و شهرسازي معاصر جهان، امارات- دبي.

13.       رفیعیان، مجتبی؛ صدیقي؛ اسفندیار؛ پورمحمدی، مرضیه (1390). امکان سنجی ارتقاء کیفیت محیط از طریق پیاده راه سازی محورهای شهری، نمونه مورد مطالعه: محور خیابان ارم بخش مرکزی شهر قم». نشریه مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای، دوره 3، شماره 11، صص 41-56.

14.       عاشوری، علی (1389)، پیوند منظرین انسان با محیط، بررسی نقش پیاده‌راه در حیات شهر، مجله منظر، شماره 8، صص 47-44.

15.       علی زاده مقدم، سمیرا و ذاکریان، ملیحه و تشکری، بابک (1397). بررسی و تدقیق معیارهای نظام کالبدی حضورپذیری افراد در مسیرعابرپیاده با توجه به رویکرد ارتقاء کیفیت های حضورپذیری،نمونه موردی:پیاده‌روی خیابان فرخی شهر یزد. کنگره بین المللی علوم مهندسی و توسعه شهری پایدار، دانمارك- كپنهاگ.

16.       قربانی، رسول، جام کسری، محمد (1389)، جنبش پیاده گستری، رویکردی نو در احیاء مرکز شهری؛ مورد مطالعه پیاده‌راه تربیت تبریز، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، شماره 6. ص 5.

17.       کاشانی جو، خشایار (1385)، اهمیت فضاهای پیاده در شهرهای هزاره سوم، جستارهای شهرسازی، شماره 18، صص 52-40.

18.       كريستوفر، الكساندرا و ديگران (1373). تئوري جديد طراحي شهري. متجرم: محمد تقي‌زاده مطلق، تهران: نشر توسعه.

19.       گزمه، سمانه (1393). مطالعه و شناخت محله سبزه مشهد  و طرح مرمت و احیاء خانه دائمی. پايان نامه تحصيلي رشته مرمت و احياي بناهاي تاريخي، موسسه آموزش عالي غيرانتفاعي- غيردولتي استرآباد گرگان، استاد راهنما: دكتر محمدعلي طبرسا و مهندس محسن حسيني، صص 11-26.

20.       مرتضوی، صبوحا (1390)، بازشناسی پیاده‌راه به عنوان بستری برای گذران اوقات فراغت در شهر، ماهنامه منظر، شماره 12، ص 17.

21.       معاونت عمرانی دفتر حمل و نقل و و دبیرخانه شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور

22.       ولی زاده کامران، خلیل (۱۳۸۵). ضوابط و استاندارد های طراحی پیاده‌رو. همایش ملی مناسب سازی محیط شهری، تهران، پژوهشکده مهندسی و علوم پزشکی جانبازان.

23.       Guo, Zhongyin & Sultan, Saud. (2017). Feasibility of perpetual pavement stage construction in China: A life cycle cost analysis. International Journal of Transportation Science and Technology. 5. 10.1016/j.ijtst.2017.01.005.

24.       Hass-Klau, C. (2015). The Pedestrian and the City (1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203067390

25.       Kenneth, J., Mai, T.N., & Marlon, G.B. (2012). Can Built and Social Environmental Factors Encourage Walking among Individuals with Negative Walking Attitudes? Journal of Planning Educatiom and Research, 32(2), 219-236.

26.       Mateo-Babiano, I. (2003). Pedestrian Space Management as a Strategy in Achieving Sustainable Mobility, From website: http://www.oikos-international.org/fileadmin/oikos-international/international/Summer_Academies__old_ones_/edition_2003/Papers/paper_babiano.pdf

27.       Nosal, B. H. (2009). Creating Walkable and Transit-Supportive Communities in Halton, Region Health Department of Halton University.

28.       Pezzagno, Michèle , Richiedei, Anna , Tira , Maurizio (2020). Pedestrians, Urban Spaces and Health. 1st EditionCRC Press/Balkema, Taylor & Francis Group, London, ISBN 978-0-367-46171-3.

29.       Sultan, Saud & Guo, Zhongyin. (2017). Evaluating the Performance of Sustainable Perpetual Pavements using Recycled Asphalt Pavement in China. International Journal of Transportation Science and Technology. 5. 10.1016/j.ijtst.2017.01.001.

30.       Zhang, Jizhe & Liu, Shengjie & Yao, Zhanyong & Wu, Shaopeng & Jiang, Hongguang & Liang, Ming & Qiao, Yaning. (2018). Environmental aspects and pavement properties of red mud waste as the replacement of mineral filler in asphalt mixture. Construction and Building Materials. 180. 605-613.

31.       http://www.ptt-china.com/sale-13127729-6cm-6cm-from-15kn-m-pp-geogrid-fabric-for-road-pavement.html

 

 

 

1

 

---

[1] . Pezzagno

[2] . Christopher

[3] . Nosal

[4] . Hass – Khau

[5] . Mateo-Babiano

[6] . Kenneth

[7] . Guo & Sultan

[8] . Sultan & Guo

[9] . Zhang

[10]  http://www.ptt-china.com/sale-13127729-6cm-6cm-from-15kn-m-pp-geogrid-fabric-for-road-pavement.html