بررسی تطبیقی ویژگی‌های دعاوی خصوصی و دولتی در نظام حقوقی ایران

الموضوعات : All jurisprudential issues

عبدالزهرا عبیاتی ¹ , منصور عطاشنه ² , سیدحسام الدین حسینی ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه حقوق خصوصی، پردیس علوم و تحقیقات خوزستان، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران. / دانشجوی دکتری، گروه حقوق خصوصی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
2 - استادیار، گروه حقوق، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران.
3 - استادیار، گروه حقوق، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

تاريخ الإرسال : 11 الخميس , ذو الحجة, 1444 تاريخ التأكيد : 02 الأحد , ربيع الأول, 1445 تاريخ الإصدار : 05 الأربعاء , ربيع الأول, 1445

الکلمات المفتاحية: دعاوی خصوصی, دعاوی دولتی, نظام حقوقی ایران, حقوق عمومی, حقوق خصوصی.,

ملخص المقالة :

دعاوی خصوصی و دولتی دو بخش مهم از نظام حقوقی را تشکیل می‌دهند. دعاوی خصوصی به اختلافات میان اشخاص حقیقی یا حقوقی در موضوعاتی مانند قراردادها، مالکیت و مسئولیت مدنی مربوط می‌شوند. در مقابل، دعاوی دولتی دعاوی‌ای هستند که در آن دولت یا نهادهای عمومی به عنوان یکی از طرفین مطرح بوده و موضوع آن به حقوق عمومی، اجرای قوانین دولتی و تصمیمات اداری ارتباط دارد. این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی و با هدف بررسی تفاوت‌ها و شباهت‌های دعاوی خصوصی و دولتی انجام شده است. از جمله اهداف اصلی این تحقیق، تبیین معیارهای تفکیک این دعاوی، بررسی تأثیر این تفاوت‌ها بر نحوه رسیدگی و اجرای آرای قضایی، و تحلیل جایگاه آن‌ها در نظام حقوقی ایران است. همچنین، پژوهش تلاش می‌کند تأثیر این دعاوی را بر حقوق و تعهدات اشخاص و نهادهای دولتی مورد بررسی قرار دهد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که دعاوی خصوصی و دولتی از نظر طرفین، مبنای حقوقی، صلاحیت مراجع رسیدگی‌کننده و نحوه جبران خسارت تفاوت‌های قابل توجهی دارند. دعاوی خصوصی بیشتر مبتنی بر حقوق و تعهدات قراردادی یا مسئولیت مدنی اشخاص بوده و در محاکم عمومی حقوقی مطرح می‌شوند، در حالی که دعاوی دولتی به مسائل حقوق عمومی و تصمیمات دولت مربوط بوده و عمدتاً در محاکم اداری رسیدگی می‌شوند. همچنین، دعاوی خصوصی بیشتر قابلیت سازش دارند، در حالی که دعاوی دولتی به دلیل ارتباط با منافع عمومی کمتر قابل حل‌وفصل از طریق صلح و سازش هستند. این تفاوت‌ها تأثیر مستقیمی بر نحوه رسیدگی و اجرای احکام در نظام حقوقی ایران دارد.

المصادر:

1. بنایی اسکویی، مجید، (1396ش)، وضعیت حقوقی شرکت های شبه دولتی و نحوه نظارت بر آنها، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
2. کریمی، عباس، (1391ش)، داوری پذیری دعاوی مربوط به اموال عمومی و دولتی، دانش حقوق عمومی، شماره 36.
3. هدایتی، محمود، (1395ش)، حقوق عمومی ایران، تهران: نشر میزان.
4. میرمحمدصادقی، سید حسین، (1397ش)، مبانی حقوق عمومی، تهران: نشر مرکز.
5. مرادی، محمدرضا، (1399ش)، بررسی حدود صلاحیت دیوان عدالت اداری در رسیدگی به دعاوی، مجله قانون یار، شماره 13.
6. ابراهیم زاده، رضا، (1395ش)، بررسی عوامل مؤثر بر بروز فساد اداری در دستگاههای دولتی، مجله دانش ارزیابی، شماره 27.
7. سایبانی، علیرضا، (1397ش)، بررسی نقش دیوان عدالت اداری در رسیدگی به شکایات از دستگاه‌های دولتی و غیر دولتی، مجله مطالعات حقوق، شماره 26.
8. حدادی، مهدی، (1393ش)، تعهد به جبران خسارت دولت در برابر فرد در حقوق مسئولیت بین‌المللی دولت، مجله حقوق خصوصی، شماره 25.
9. فتاحی، مهدی، (1394ش)، داوری راجع به اموال عمومی و دولتی در رویه قضائی دادگاه‌های جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه رای، شماره 11.
10. کجباف، علی، (1398ش)، حقوق اداری، تهران: نشر میزان.
11. سیدموسوی، میرسجاد، (1395ش)، تخلفات اداری و قوانین مربوط به آن، مجله مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، شماره 4.
12. موسوی فرد، سید محمدرضا، (1400ش)، فساد و تخلفات اداری در ایران با تأکید بر آموزه‌های حقوق کیفری و جامعه‌شناسی جنایی، فصلنامه رای، شماره 8.
13. دشتی، تقی، (1399ش)، داوری در دعاوی دولتی با نگاهی تحول گرایانه به اصل ۱۳۹ قانون اساسی، مجله پژوهش‌های نوین حقوق اداری، شماره 2.
14. زارعی، محمدحسین، (1391ش)، ماهیت ویژه صلاحیت اختیاری و روش‌های نظارت بر آن، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره 117.
15. سعیدی نیا، محسن، (1395ش)، شناخت خواهان دعوای خصوصی ناشی از جرم، مجله حقوقی دادگستری، شماره 95.
16. رحیمی، فرشاد، (1398ش)، رسیدگی به دعاوی حقوقی در دادگاه‌های کیفری، فصلنامه تحقیق و توسعه در حقوق تطبیقی، شماره 2.
17. محسنی، حسن، (1403ش)، صلاحیت، آیین دادرسی و دعاوی شعب مجتمع قضائی ویژه مالکیت فکری، ، فصلنامه تحقیق و توسعه در حقوق تطبیقی، شماره 1.
18. اسماعیلی، مرتضی، (1400ش)، بررسی مکانیزم طرح دعاوی فی مابین کارگر و کارفرما در مراجع حل اختلاف کار، هشتمین کنفرانس بین المللی مطالعات حقوقی و قضایی.
19. نجارها، حسن، (1401ش)، رویکرد تطبیقی بر آئین اقامه دعوا، مجله تمدن حقوقی، شماره 11.
20. براهویی، شیدا، (1399ش)، تعارض میان ادله اثبات دعوا، مجله حقوق ملل، شماره 38.
21. زحمت کش، شادی، (1403ش)، ادله اثبات دعوی در حقوق ایران و دیوان بین المللی دادگستری، محل انتشار: فصلنامه مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، شماره 1.
22. اسدزاده طالعی، سیمین، (1402ش)، بررسی تطبیقی ادله اثبات دعوا در داوری داخلی و بین‏المللی و مقایسه آن با ادله اثبات دعوا در قانون مدنی، مجله تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، شماره 58.
23. علوی، سید احسان، (1397ش)، مروري بر مزاياي سازش و داوري در بعد اقتصادي و اجتماعي و نقش وكيل در سازش، فصلنامه مطالعات حقوق، شماره 24.
24. بذار، وحید، (1399ش)، سازش به عنوان یکی از شیوه‌های حل و فصل‌های تجاری با تأکید بر قانون نمونه اختلاف آنسیترال در خصوص سازش تجاری، مجله تعالی حقوق، شماره 4.
25. قبادی، یزدان، (1401ش)، بررسی و شناخت دعاوی قابل سازش در نظام حقوقی ایران، مجله قانون یار، شماره 21.
26. گل محمدی، زهرا، (1400ش)، بررسی وجه تمایز دعاوی خصوصی و عمومی، هفتمین کنفرانس ملی مطالعات مدیریت در علوم انسانی.
27. گندم‌کار، رضاحسین، (1403ش)، بررسی تطبیقی ضابطه تشخیص خسارت مستقیم قراردادی و غیر قراردادی در نظام حقوقی کامن لا و ایران، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب.
28. صفایی، سید حسین، (1394ش)، بررسی تطبیقی شیوه‌های جبران خسارت در مسئولیت مدنی غیر قراردادی، مجله مطالعات حقوق خصوصی، شماره 2.
29. نوایی، علی اکبر، (1378ش)، اختیار حاکم اسلامی، مجله پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، شماره 18.
30. هرمزی، خیرالله، (1397ش)، اصحاب دعوی خصوصی ناشی از جرم و جانشینان آنها، پژوهش حقوق کیفری، شماره 25.