بررسی موردی همسر آزاری و خشونت علیه زنان در شهر سمنان

الموضوعات :

مهرنوش مرتضایی ¹

1 - فارغ التحصیل کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.

تاريخ الإرسال : 17 الأربعاء , ذو الحجة, 1444 تاريخ التأكيد : 03 الإثنين , ربيع الأول, 1445 تاريخ الإصدار : 05 الأربعاء , ربيع الأول, 1445

الکلمات المفتاحية: زنان, همسر ازاری و خشونت, سمنان, همسر ازاری, ایران,

ملخص المقالة :

همسرآزاری و خشونت علیه زنان پدیده‌ای تاریخی است که در جوامع مختلف به شکل‌های گوناگون وجود داشته و در برخی جوامع تشدید شده است. محققان ریشه این مسئله را در عوامل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی می‌دانند که تأثیرات منفی زیادی بر خانواده، به ویژه فرزندان، دارد. این خشونت در محیط‌های خصوصی مانند خانه پدری، خانه شوهر و فضاهای عمومی با روش‌هایی مانند بی‌احترامی، تمسخر، ضرب و شتم و دیگر اشکال آزار اعمال می‌شود. رایج‌ترین انواع آن شامل خشونت کلامی، روانی، جنسی، فیزیکی و اقتصادی است. هدف این تحقیق بررسی موردی همسرآزاری و خشونت علیه زنان در شهر سمنان است. سؤال اصلی این است که چند درصد از زنان سمنانی که به دادگستری مراجعه کرده‌اند، قربانی خشونت بوده‌اند؟ همچنین، جایگاه استان سمنان از نظر شیوع و ویژگی‌های این پدیده بررسی می‌شود. سؤالات فرعی نیز شامل میزان تحقیر روحی و روانی زنان، تعاریف و ابعاد خشونت، نهادها و کنوانسیون‌های مرتبط، و نظریه‌های ارائه‌شده توسط محققان است. جامعه آماری تحقیق 270 زن سمنانی است که به دلیل تجربه خشونت به دادگاه مراجعه کرده‌اند. روش تحقیق ترکیبی از مطالعات پیشین، مشاهده میدانی، مراجعه به مراکز مرتبط و استفاده از پرسشنامه است. نمونه‌گیری به روش ساده انجام شده است، به‌طوری که همه افراد شانس برابر برای انتخاب دارند. بیشتر زنان شرکت‌کننده اعتیاد، فقر، بیکاری و فرهنگ پدرسالاری را عوامل اصلی خشونت عنوان کرده‌اند. تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد متغیرهایی مانند سن ازدواج، تفاوت سنی زوجین، مدت زندگی مشترک، سطح اجتماعی، تحصیلات و شغل همسر، هنجارشکنی و ضعف اخلاقی همسر، موافقت زن با هنجارهای خشونت‌آمیز و تنش خانوادگی با خشونت خانوادگی رابطه معنادار دارند. این یافته‌ها اهمیت توجه به عوامل اجتماعی و فرهنگی در کاهش خشونت را نشان می‌دهد.

المصادر:

- ارونسون، الیوت (1369)، روانـ‌شناختی اجتماعی، ترجمه حسین شکرکن، انتشارات رشد. فروم، اریش (1361)، هنر عشق ورزیدن، ترجمه پوری سلطانی، انتشارات مروارید.
- اشراقی، محمد، (1385)، نگاهی جامعه‌شناختی به پدیده خشونت علیه زنان (مطالعه موردی اصفهان)، علوم اجتماعی دانشگاه آزاد شوشتر، زمستان، شماره 2.
- اعزازی، شهلا، (1380)، جامعه شناسی خانواده، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
- اعزازي، شهلا(1380)، همسر ازاری و خشونت خانوادگي: زنان مورد بررسی ، تهران: انتشارات سالي، 1380.
- اعظم‌آزاده، منصوره، دهقان فرد، راضیه¬(1385)، خشونت علیه زنان در تهران رابطه بین جامعه‌پذیری جنسیتی، منابع در دسترس زنان و روابط خانوادگی، پژوهش زنان، دوره 4، بهاروتابستان، شماره 1و 2.
- ال‌همپتون، رابرت و همکاران¬(1388)، خشونت خانواده، پیشگیرى و درمان، ترجمه داود کربلایی، محمد میگونى. تهران: نشر آفرینش.
- آیت‌اللهی، زهرا¬(1381). خوش‌رفتاری با زنان (نفی همسر ازاری و خشونت علیه زنان). تهران
- باقرپور، ایرج، روان درمانی برای همه، ص 59 و 60.
- بختیاری، افسانه، امیدبخش، نادیا¬(1382)، بررسی علل و آثار خشونت علیه زنان در خانواده در مراجعین به مرکز پزشکی قانونی بابل، پزشکی قانونی، پاییز، شماره 31.
- بگ رضایی، پرویز¬(1383)، بررسی عوامل موثر بر میزان خشونت مردان نسبت به زنان در خانواده، فرهنگ ایلام، تابستان و پاییز، شماره 18 و 19.
- بيرو، آلن(1377)، دايره المعارف علوم اجتماعي، تهران: كيهان.
- پورقاز، عبدالوهاب، رقیبی، مهوش¬(1383)، بررسی نوع و عوامل خشونت خانگی علیه زنان در بین قبایل ترکمن استان گلستان، علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال اول، اسفند، شماره1.
- پورنقاش تهرانی، سید سعید¬(1384)، بررسی خشونت خانوادگی در خانواده‌های تهرانی، دانشور رفتار، دانشگاه شاهد، سال دوازدهم، شماره 13.
- حسن، معصومه و دیگران¬(1389)، خشونت خانگی علیه زنان باردار شیوع و علل مرتبط، زن و جامعه، سال اول، زمستان، شماره4.
- حسینی، حسن¬(1385). جامعه‌شناسی نظام گسیختگی خانواده و طلاق
- حنایی کاشانی، محمد سعید(بی تا)، پرسش از تکنولوژی و همسر ازاری و خشونت ، ماهنامه کیان، ش 45، ص 123.
- حیدری، فاضل، دلخوش، نرگس¬(1384)، بررسی اشکال خشونت خانوادگی در خانواده‌های نظامیان، ره‌آورد مدیریت نظامی، شماره 17 و 18.
- خاقانی فرد، میترا¬(1390)، بررسی نقش خشونت علیه زنان، جامعه‌پذیری جنسیتی و سرمایه‌های اجتماعی در پیش‌بینی سلامت روان گروهی از زنان شهر تهران، مطالعات اجتماعی و روانشناختی زنان، سال نهم، پاییز، شماره2.
- رام پناهی، اعظم¬(1384) همسر ازاری و خشونت علیه زنان و بازتاب آن در مطبوعات. تهران
- رحمتی، محمدصادق(بی تا)، روان شناسی اجتماعی معاصر، ص 53.
- رفیعی فر، شهرام و سعید پارسی نیا¬(1380) و همسر ازاری و خشونت علیه زنان
- روزنامه جام جم، تاريخ 7 آبان، 1383، ص 16.
- روی، ماریا¬(1377). زنان دارای تجربه خشونت و همسر ازاری (روانشناسی همسر ازاری و خشونت در خانواده). ترجمه مهدی قراچه داغی
- رئیسی سرتشنیزی، امرا...¬(1381)، خشونت علیه زنان و عوامل موثر برآن مطالعه موردی شهرستان شهرکرد، پژوهش زنان، بهار، شماره3.
- زنگنه، محمد(1379)، عوامل مؤثر بر همسر ازاری و خشونت عليه زنان، پایان‌نامه كارشناسي ارشد رشته جامعه‌شناسی شيراز: بخش جامعه‌شناسی.
- سروريان، محمد كمال(1383)، همسر ازاری و خشونت عليه زنان در فرانسه و آمريكا، فصلنامه كتاب زنان، تهران: دبيرخانه شوراي فرهنگي اجتماعي زنان، شماره 23.
- سلیمانی، محمد¬(1385). سیر تاریخی همسر ازاری و خشونت علیه زنان
- سوره روم آیه 21.
- صالحی، ابراهیم، صالحی، صادق¬(1384)، بررسی عوامل مؤثر بر خشونت مردان نسبت به زنان در استان مازندران، علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال دوم، شهریور، شماره2.
- طاهرخانی، سکینه و دیگران¬(1388)، بررسی میزان خشونت خانگی علیه زنان و ارتباط آن با مشخصات زوجین، پزشکی قانونی، دوره 15، تابستان، شماره2.
- عارفی، مرضیه¬(1382)، بررسی توصیفی خشونت خانگی علیه زنان در شهر ارومیه، مطالعات زنان، تابستان و پاییز، شماره2.
- عباس‌زاده، محمد و دیگران¬(1389)، خشونت خانگی، تهدیدی علیه سلامت روانی مطالعه جامعه‌شناختی زنان متاهل شهر تبریز، مطالعات امنیت اجتماعی، شماره 24.
- علی‌وردی‌نیا، اکبر و دیگران¬(1389)، تبیین نگرش دانشجویان دختر نسبت به خشونت علیه زنان آزمون تجربی دیدگاه یادگیری اجتماعی، مسایل اجتماعی ایران، سال اول، تابستان، شماره1.
- غضنفری، فیروزه¬(1389)، رابطه‌ی الگوی روابط خانوادگی و خشونت خانواده علیه زنان در استان لرستان، بهداشت روانی، سال دوازدهم، تابستان، شماره 2.
- کرچفیلد، ریچارد اس؛ کرچ، دیـوید و بـلاکی، رجرتون ال (1347)، فرد و اجتماع، ترجمه‌ محمود‌ صناعی، انتشارات‌ زوار.
- لغتنامه دهخدا، ج 7، ص 18329 و فرهنگ معین، ج 1، ص 1425.
- لهاسی‌زاده، عبدالعلی، مدنی، یوسف¬(1389)، گرایش شوهران به خشونت علیه همسران مطالعه موردی شهر شیراز، زن و جامعه، سال اول، بهار، شماره 1.
- لیاقت، غلامعلی¬(1384)، خشونت علیه زنان در خانواده (تحقیقی در تهران)، علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، سال دوم، بهار، شماره5.
- مجله پیام زن، سال نهم، ش 5، ص 57.
- مجله پیام زن، ش 10، ص 21.
- مجله حقوق زنان، ش 4، ص 70.
- محبي، سيده فاطمه(1380)، آسیب‌شناسی اجتماعي زنان: همسر ازاری و خشونت عليه زنان، فصلنامه كتاب زنان، تهران: شوراي فرهنگي – اجتماعي زنان.
- محسنی تبریزی، علیرضا¬(1374)، بررسی وندالیسم در تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران.
- محسنی تبریزی، علیرضا¬(1379)، مبانی‌ نظری و تجربی وندالیسم: مروری بر یافته‌های یک تحقیق، نامه علوم اجتماعی،‌ شـماره‌ 16.
- محمدی، فائزه، میرزائی، رحمت¬(1391)، بررسیعواملاجتماعیمؤثربرخشونتعلیهزنان (مطالعۀشهرستانروانسر)، مطالعات اجتماعی ایرانیان، سال پنجم، زمستان، شماره4.
- مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، ص 262.
- معتمدي مهر، مهدي(1380)، حمايت از زنان در برابر همسر ازاری و خشونت ، تهران: زيتون.
- مفید، الارشاد ج 1، ص 173.
- ملکی، امیر، نژادسبزی، پروانه¬(1389)، رابطه مؤلفه‌های سرمایه‌ی اجتماعی خانواده با خشونت خانگی علیه زنان در شهر خرم‌آباد، مسائل اجتماعی ایران، سال اول، تابستان، شماره2.

نص كامل:



 

Biannual journal of jurisprudential principles of Islamic law Vol. 16— no. 1— Spring and Summer 2022— Issue 31

 

 

 

Research Article

A thematic study of spousal abuse and violence against women in Semnan city

Mehrnoosh Mortezaei¹

 

Received: 2023/01/10          Accepted: 2023/03/16

Abstract

Today, the rule of prohibition of double jeopardy as one of the principles and pillars of fair trial is not only considered in international documents, but also manifested in the domestic laws of countries and is considered a human rights standard, which as a supra-legal principle prevents governments from repeatedly prosecuting, trying and punishing the "same persons" for committing the "same crime" and "the same cause". The meaning of this rule is that no person can be prosecuted, tried and punished a second time for a charge that has previously been prosecuted and investigated in legal ways and resulted in a final verdict, whether conviction or acquittal. The rule of prohibition of double jeopardy in Iranian criminal law has always faced ups and downs, and the same approach to this rule is not seen before and after the revolution. In the Iranian penal system and in the Islamic Penal Code of 1392, the rule of prohibition of trial and double punishment has been recognized to a limited extent and only in non-specified ta’zir punishments. In Islamic jurisprudence, the requirements for adherence to a foreign judgment are in the light of principles and rules such as the prohibition of harming a believer, the prohibition of slandering religion, human dignity, the prohibition of oppression, the mercy of the Islamic government, the construction of rationality, and expediency.

Keywords: Women, abusive spouse and violence, Semnan, abusive spouse, Iran.

---

[1]  - Graduated from the Master's Degree in Criminal Law and Criminology, Semnan Branch, Islamic Azad University, Semnan, Iran.

 

 

مقاله پژوهشی

بررسی موردی همسر آزاری و خشونت علیه زنان در شهر سمنان

مهرنوش مرتضایی ¹

چکیده

همسرآزاری و خشونت علیه زنان پدیده‌ای تاریخی است که در جوامع مختلف به شکل‌های گوناگون وجود داشته و در برخی جوامع تشدید شده است. محققان ریشه این مسئله را در عوامل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی می‌دانند که تأثیرات منفی زیادی بر خانواده، به ویژه فرزندان، دارد. این خشونت در محیط‌های خصوصی مانند خانه پدری، خانه شوهر و فضاهای عمومی با روش‌هایی مانند بی‌احترامی، تمسخر، ضرب و شتم و دیگر اشکال آزار اعمال می‌شود. رایج‌ترین انواع آن شامل خشونت کلامی، روانی، جنسی، فیزیکی و اقتصادی است. هدف این تحقیق بررسی موردی همسرآزاری و خشونت علیه زنان در شهر سمنان است. سؤال اصلی این است که چند درصد از زنان سمنانی که به دادگستری مراجعه کرده‌اند، قربانی خشونت بوده‌اند؟ همچنین، جایگاه استان سمنان از نظر شیوع و ویژگی‌های این پدیده بررسی می‌شود. سؤالات فرعی نیز شامل میزان تحقیر روحی و روانی زنان، تعاریف و ابعاد خشونت، نهادها و کنوانسیون‌های مرتبط، و نظریه‌های ارائه‌شده توسط محققان است. جامعه آماری تحقیق 270 زن سمنانی است که به دلیل تجربه خشونت به دادگاه مراجعه کرده‌اند. روش تحقیق ترکیبی از مطالعات پیشین، مشاهده میدانی، مراجعه به مراکز مرتبط و استفاده از پرسشنامه است. نمونه‌گیری به روش ساده انجام شده است، به‌طوری که همه افراد شانس برابر برای انتخاب دارند. بیشتر زنان شرکت‌کننده اعتیاد، فقر، بیکاری و فرهنگ پدرسالاری را عوامل اصلی خشونت عنوان کرده‌اند. تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد متغیرهایی مانند سن ازدواج، تفاوت سنی زوجین، مدت زندگی مشترک، سطح اجتماعی، تحصیلات و شغل همسر، هنجارشکنی و ضعف اخلاقی همسر، موافقت زن با هنجارهای خشونت‌آمیز و تنش خانوادگی با خشونت خانوادگی رابطه معنادار دارند. این یافته‌ها اهمیت توجه به عوامل اجتماعی و فرهنگی در کاهش خشونت را نشان می‌دهد.

واژگان کلیدی: زنان، همسر ازاری و خشونت، سمنان، همسر ازاری، ایران.

مقدمه

همسرآزاری و خشونت خانوادگی موضوعی است که هنوز در بسیاری از کشورها به طور جدی مورد بررسی قرار نگرفته است. این پدیده تأثیرات مخربی بر فرد، خانواده و جامعه دارد و نمی‌توان آن را نادیده گرفت یا حل آن را صرفاً به خانواده‌ها واگذار کرد. خشونت خانوادگی نه تنها بر قربانی، بلکه بر اطرافیان و حتی افرادی که مستقیماً درگیر نیستند نیز تأثیر منفی می‌گذارد. فرزندان خانواده‌های خشونت‌آمیز اغلب با مشکلات روانی مانند اضطراب، افسردگی و عدم موفقیت تحصیلی مواجه می‌شوند و در آینده ممکن است در روابط عاطفی خود دچار افراط و تفریط شوند. خشونت علیه زنان علاوه بر ایجاد اختلال در روابط اجتماعی، منجر به کاهش بهره‌وری، افزایش هزینه‌های درمانی و ایجاد نیروی انسانی ناتوان می‌شود. زنان پس از کودکان، بیشترین آسیب‌پذیری را در برابر خشونت دارند و این مسئله در جوامع مختلف، از جمله ایران، به‌طور گسترده مشاهده می‌شود. آمارها نشان می‌دهند که ۶۶ درصد زنان ایرانی حداقل یک‌بار در زندگی مشترک خود خشونت را تجربه کرده‌اند. خشونت روانی با ۵۲ درصد، شایع‌ترین نوع خشونت است و اگرچه آثار جسمی ندارد، اما تأثیرات آن پایدارتر و عمیق‌تر است. خشونت خانوادگی در ابعاد مختلفی بروز می‌کند و تأثیرات آن از مشکلات روانی تا قتل و خودکشی گسترده است. در ایران، مراکز حمایتی مانند خانه‌های امن برای زنان خشونت‌دیده به‌اندازه کافی وجود ندارد و این مسئله نیاز به توجه جدی دارد. پژوهش‌های ملی در ایران نشان می‌دهند که خشونت علیه زنان یکی از معضلات جدی جامعه است و نیاز به ارائه راه‌حل‌های عملی برای پیشگیری و کاهش آن احساس می‌شود. هدف این تحقیق بررسی موردی خشونت علیه زنان در شهر سمنان و شناسایی ویژگی‌های خاص این پدیده در این منطقه است. با توجه به این مقدمه هدف اصلی تحقیق پیش رو بررسی موردی همسر ازاری و خشونت علیه زنان در شهر سمنان است. سؤال اصلی تحقیق حاضر این است که با توجه به فراگیر بودن مسئله همسر ازاری و خشونت علیه زنان در همه زمان­ها و مکان­ها استان سمنان از این نظر دارای چه جایگاهی است و مختصات و ویژگی­های همسر ازاری و خشونت علیه زنان در سمنان دارای چه حدود و ثغوری هستند؟

رویکرد نظری

1-تئوری رفتار غریزی

تئوری رفتار غریزی، که با نام‌های زیگموند فروید و کنراد لورنز پیوند خورده است، بر این باور است که رفتار انسان تحت تأثیر نیروهای غریزی قدرتمند، به ویژه غریزه جنسی و پرخاشگری، شکل می‌گیرد. فروید انسان را موجودی مکانیکی می‌داند که توسط قوانین طبیعی و انرژی‌های درونی هدایت می‌شود. او دو غریزه اصلی را مطرح می‌کند: غریزه بقا، که به حفظ حیات و تکثیر انسان کمک می‌کند، و غریزه مرگ، که می‌تواند به صورت خودتخریبی یا پرخاشگری نسبت به دیگران ظاهر شود. فروید معتقد است که انرژی پرخاشگری می‌تواند از طریق فعالیت‌های مجاز اجتماعی مانند ورزش تخلیه شود. کنراد لورنز نیز مانند فروید بر این باور است که انسان‌ها دارای غریزه پرخاشگری هستند. او استدلال می‌کند که پرخاشگری یک غریزه موروثی است که در طول تکامل به دلیل سودمندی‌هایش توسعه یافته است. لورنز معتقد است که انرژی پرخاشگری در انسان‌ها به طور مداوم انباشته می‌شود و باید از طریق مسیرهای مجاز مانند رقابت‌های ورزشی تخلیه شود تا از بروز خشونت‌های نامناسب جلوگیری شود. او برخلاف فروید، تمایل به بقا و پرخاشگری را سازگار می‌داند. دسموند موریس، از پیروان این تئوری، پرخاشگری را صفتی غریزی در همه حیوانات، از جمله انسان، می‌داند. او ورزش را ابزاری مهارشده برای تجلی پرخاشگری می‌داند و معتقد است که خشونت در ورزش‌های مدرن نتیجه سرکوب اجتماعی رفتارهای پرخاش‌جویانه در گذشته است. در مجموع، این نظریه‌ها بر این نکته تأکید دارند که پرخاشگری بخشی از طبیعت انسان است و باید از طریق روش‌های سالم و مجاز مانند ورزش تخلیه شود تا از بروز رفتارهای خشونت‌آمیز جلوگیری شود.

 2- تئوری زیست‌شناختی اجتماعی

دیدگاه دیگری که‌ در‌ مجموعه تئوری‌های مـربوط بـه رهـیافت زیست‌شناختی جای می‌گیرد، دیدگاه زیست‌شناسان اجتماعی است. زیست‌شناسان اجـتماعی بـا الهام از بحث‌های زیست تکاملی بر این باورند رفتارهایی که به افراد کمک می‌کند تا‌ ژن‌های‌ خود را به نسل‌های بـعدی مـنتقل کـنند، به تدریج در نوع انسانی رواج می‌یابند. از آنجا که پرخاشگری به بـسیاری از افراد مذکر در انتخاب جفت کمک می‌کند، اصول انتخاب طبیعی‌ در‌ طول زمان‌ به افزایش میزان پرخاشگری- حداقل بین مـردان-کمک مـی‌کند. افزون بـر این، زیست‌شناسان اجتماعی معتقدند به دلیل اینکه انسان‌ در بستر انتخاب طـبیعی تـکامل می‌یابد، تمایلات نیرومند معطوف به رفتار‌ پرخاشجویانه‌ وی‌ در این بستر قابل شناخت است؛ بنابراین، تـمایلات مـذکور بـخشی از ماهیت وراثتی و زیستی وی ‌‌به‌ شمار می‌آیند (بارون و بایرن، 1994:437). در این دیدگاه، برخلاف رویکرد لورنـز کـه‌ بـه‌ بقای‌ فرد توجه داشت، به بقای ژنتیکی تأکید می‌شود. ازآنجاکه حداقل برخی از ژن‌های انـسان‌ مـی‌توانند از طریق تولید مثل موفقیت‌آمیز منتقل شوند، ژن‌های نهفته در رفتار که‌ آسیب‌زا هستند در جریان‌ تـکامل‌ و از طـریق اختلاط و امتزاج ژنتیکی حذف می‌شوند (برم و کاسین، 1993: 359).

 3- نظریه پالایش روانی

فروید و برخی از پیروان وی با طرح مـفهوم پالایـش روانـی پرخاشگری مدعی شده‌اند که‌ در بسیاری از موارد نیروی پرخاشگرانه در انسان به طریقی پالایش می‌شود. پالایش بـه مـفهوم کاهش انگیزه پرخاشجویی است و از طریق ارتکاب کنش پرخاشجویانه یا مشاهده آن حاصل می‌شود (پیشین: 357). پیـروان‌ ایـن‌ دیـدگاه بر این باورند که اگر انسان مجالی برای ابراز پرخاشگری نیابد، نیروی پرخاشجویانه انباشته شـده و سـرانجام به شکل همسر ازاری و خشونت مفرط یا بیماری روانی ظاهر می‌گردد. حداقل سه شیوه برای پالایـش نـیروی پرخـاشگرایانه از طرف پیروان این تئوری پیشنهاد شده است:

1-       صرف انرژی پرخاشگرایانه در فعالیت‌های بدنی مانند بازی‌های ورزشی، دویدن، جـست و خـیز،‌ مـشت‌زنی‌ و نظایر آن.

2-       پرداختن به پرخاشگری خیالی و غیر مخرب.

3-       اعمال پرخاشگری، مستقیم حمله به فرد یا مـوضوع ناکام کننده، آزار و اذیت، ناسزا گفتن، صدمه زدن، تخریب و دیگر رفتارهای معطوف به‌ ویرانگری (ارونسون‌ 1369 :77).

4- دیدگاه‌های فیزیولوژیکی و بیولوژیکی

برخی از‌ روان‌شناسان،‌ روان‌شناسان اجتماعی و نیز پارهـ‌ای از رفـتارشناسان تلاش کرده‌اند تا با استناد به عوامل فیزیولوژیکی و بیولوژیکی به ریشه‌یابی همسر ازاری و خشونت و پرخـاشگری‌ در‌ رفتار انسان بپردازند. در این مورد، برخی از روانـ‌شناسان‌ بـا‌ تأکید بر پرخاشگرتر بودن مردان در مقایسه با زنـان بـه تأثیر هورمون تستوسترون در مردان اشاره کرده‌اند. به زعم‌ این‌ پژوهشگران‌ میزان بالای تستوسترون در خـون بـه افزایش پرخاشگری در مردان‌ می‌انجامد و بـرعکس، مـیزان پایین ایـن مـاده مـنجر به کاهش پرخاشگری می‌شود (گلیتمان، 1995: 385 و 558). گروه دیـگری‌ از‌ روانـ‌شناسان‌ و زیست‌شناسان با اشاره به ترکیب شیمیایی خون و تأثیر آن‌ در‌ پرخاشگری، اظهار داشـته‌اند وجـود برخی مواد مانند الکل و قند در خـون بر پرخاشگری تأثیر مـی‌گذارند. به‌ زعـم‌ این‌ پژوهشگران، افزون بر بـالا بـودن میزان تستوسترون، پایین بودن میزان قند و بالا‌ بودن‌ میزان الکل در خون می‌تواند بـه افـزایش کنش‌های پرخاشگرایانه منجر شود (مایرز 1994: 225-6).

برخی دیـگر‌ از‌ پژوهـشگران به تأثیر نابهنجاری‌های کـروموزومی در بروز پرخاشگری تأکید کـرده‌اند. به بـاور آنان، برخی از‌ مردان‌ به جای ترکیب طبیعی یک کروموزوم X و یک کروموزوم Y، دارای‌ یک‌ کـروموزوم‌ X و دو کـروموزوم Y هستند و همین امر این قبیل مـردان را بـه‌ پرخاشگری‌ بـیشتر مـتمایل مـی‌سازد (مک کیچی و دیگران، 1976، ص 142).

برخی دیگر از پژوهـشگران‌ نیز‌ با‌ چنین استنباطی و با استناد به عوامل ژنتیکی و وراثتی و نیز وجود برخی نیروهای‌ عـصبی‌ در انـسان، در جهت تبیین همسر ازاری و خشونت و پرخاشگری در رفتار انـسان تلاش نـموده‌اند (مایرز، هـمان، ص 245).

به اعتقاد بـسیاری از‌ مـنتقدان،‌ پیروان‌ دیدگاه‌های رفتار غریزی مانند فروید و لورنز از تفکر و استدلالی دوری‌ استفاده می‌کنند. این نظریه‌پردازان ابتدا به مـشاهده پرخـاشگری بـه عنوان نوعی رفتار مشترک می‌پردازند، آنگاه بـر اسـاس‌ ایـن‌ واقـعیت اسـتدلال مـی‌کنند که چنین رفتاری باید برخاسته از انگیزش‌ها یا تمایلات‌ جهان‌شمول باشد. در نهایت، نظریه‌پردازان مذکور برای تائید‌ وجود‌ پرخاشگری‌ به میزان بالای وقوع آن متوسل می‌شوند. این‌ استدلال‌ از نظر مـنطقی در معرض تردید قرار دارد (بارون و بایرن، 1994، ص 438).

به طور‌ کلی، در نظریه‌های رفتار غریزی‌ و دیدگاه زیست‌شناختی‌ از‌ یک‌سو‌ نمی‌توان روش مناسبی برای آزمون تجربی‌ گزاره‌ها‌ فراهم ساخت و از دیگر سو شواهد تجربی اندکی برای تائید آن‌ها وجود‌ دارد. بـه‌ عـنوان مثال، پژوهش‌های انجام شده در‌ مورد تأثیر الکل یا‌ هورمون‌ تستوسترون بر پرخاشگری شواهد استوار‌ و قطعی نشان نداده‌اند و موارد نقض در این مورد بسیار بیشتر از موارد‌ تائید‌ است. در نهایت باید اذعـان نـمود‌ تئوری‌های‌ رفتار‌ غریزی عمدتاً به‌ ماهیت‌ پرخاشگری در فرد توجه‌ دارند‌ و تبیین روشنی درباره پرخاشگری‌ها و همسر ازاری و خشونت ‌هایی که در قالب حرکات و کنش‌های جمعی‌ انجام‌ می‌شوند ارائه نـداده‌اند. هرچند عوامل غریزی‌ و زیست شناختی،‌ فـرایندهای‌ شـیمیایی‌ و هورمونی و سیستم‌ عصبی بر بروز پرخاشگری در سطح فردی تأثیر دارند.

 روش پژوهش

1-جامعه آماری پژوهش

جامعه آماری تحقیق عبارت است از 270 نفر از زنان سمنانی‌ای که به دلیل همسر آزاری به دادگاه مراجعه کرده و قربانی همسر ازاری و خشونت شده‌اند.

2- نمونه پژوهش

در این تحقیق از روش نمونه‌گیری ساده استفاده می‌شود.  در این روش انتخاب به‌گونه‌ای صورت می‌گیرد که کلیه افراد جامعه از فرصت برابر برای انتخاب شدن برخوردار بوده و انتخاب هر فرد مستقل از دیگران صورت می‌گیرد.

3-ابزار پژوهش

ابزارهای این پژوهش شامل تلفیقی از استفاده از تحقیقات انجام شده، مشاهده میدانی و مراجعه حضوری به مراکز مسئول رسیدگی به موارد همسر آزاری و همسر ازاری و خشونت علیه زنان و نیز استفاده از پرسشنامه‌های مرتبط است.

4-تعیین روایی و پایایی ابزار پژوهش

در اين تحقيق براي تعيين پايايي تحقيق از ضريب آلفا كرونباخ استفاده شد. فرمول ضريب فوق به شرح زير است:

ra = j/j-1(1- Σ si^2/s^2)

ra= ضريب آلفا كرونباخ

j = تعداد بخش‌های آزمون يا تعداد بخش‌های پرسشنامه

si^2 = واريانس بخش‌های مختلف

s^2 = واريانس كل

0.75= (24649/6084) –1 = 2^ 157/2^78

ضريب آلفاي به دست آمده 0.75 بود كه در سطح 0.01=& معنادار بوده و حاكي از اعتبار ابزار اندازه گيري است.

5-ابزار و روش گردآوری داده­ها

به ‌طور خلاصه فنون تحقیق برای جمع‌آوری داده‌ها عبارت‌اند از:

-       اسناد: استفاده از مواد مکتوب به عنوان مبنای تحقیق

-       مصاحبه‌ها: پرسش و بحث درباره موضوعات با افراد مورد نظر

-       مشاهدات: جمع‌آوری داده‌ها از طریق تماشا یا شرکت کردن در فعالیت‌ها

-       پرسشنامه‌ها: جمع‌آوری اطلاعات از طریق سؤالات مکتوب

فنون جمع‌آوری داده‌ها:

چهار فن یا روش اصلی برای تولید داده‌ وجود دارند که عبارت‌اند از:

-       اسناد، مصاحبه‌، مشاهده و پرسش‌نامه

در این پژوهش از پرسشنامه نيمه استاندارد شده استفاده شد. اين پرسشنامه شامل دو قسمت اطلاعات بود:

1 – اطلاعات عمومي مانند شكل ازدواج فرد، روند شكل گيري همسر ازاری و خشونت عليه زن، ميزان دلايل همسر ازاری و خشونت و مهم‌ترین راه‌حل همسر ازاری و خشونت عليه زنان، 2-در قسمت ديگر پرسشنامه سؤالات فرضيات تحقيق به‌صورت شاخص سازي ارائه شد.

6- مکان و زمان انجام پژوهش

پژوهش حاضر در شهر سمنان انجام می گردد و رنان ازاردیده و متاثر از خشونت مردان جامعه اماری تحقیق را شامل می شوند.

7-روش تحلیل داده­ها

در این پژوهش براي تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از نرم‌افزار SPSS استفاده شد. در سطح توصيفي به تشريح فراواني و درصد و کشیدن نمودار و در سطح تبیینی از آماره كاي اسكوئر براي تعيين سطح معناداري و از رگرسيون لجستیک براي تعيين برآورد احتمال همسر ازاری و خشونت عليه زنان استفاده شد.

یافته‌های پژوهش

الف- تجزيه و تحليل توصيفي اطلاعات

جدول 1. توزيع زنان مورد بررسی برحسب محل سكونت (تعداد، درصد)

محل سكونت	تعداد	درصد
شهر	188	6/69
روستا	82	4/30
جمع	270	100

داده‌های جدول نشان می‌دهد ‏ بيشترين تعداد همسر آزاری با 6/69 درصد به مناطق شهري 4/30 درصد آن‌ها به مناطق روستايي تعلق داشتند.

جدول 2. توزيع زنان مورد بررسی برحسب سن (تعداد، درصد)

سن	تعداد	درصد
25-15 سال	67	8/24
35-25 سال	125	3/46
35 سال و بالاتر	78	9/28
كل	270	100

داده‌های جدول نشان می‌دهد، 8/24 درصد زنان مورد بررسی داراي سن 25-15 سال، 3/46 درصد سن 35-25 و 9/28 درصد داراي سن 35 سال و بالاتر بودند.

جدول 3. توزيع زنان مورد بررسی برحسب ميزان تحصيلات (تعداد، درصد)

سطح تحصيلات	تعداد	درصد
بی‌سواد	5	9/1
خواندن و نوشتن	41	2/15
زير ديپلم	80	6/29
ديپلم	110	7/40
فوق ديپلم و ليسانس	34	6/12
كل	270	100

داده‌های جدول نشان می‌دهد، 7/40 درصد زنان مورد بررسی داراي مدرك ديپلم ‏ 6/29 درصد داراي مدرك زير ديپلم و 15 درصد سواد خواندن و نوشتن و تنها 12 درصد داراي مدرك فوق ديپلم و ليسانس بودند. 

جدول 4. توزيع زنان مورد بررسی برحسب تعداد فرزندان

تعداد فرزندان وضعيت فرد	يك فرزند	دو فرزند	سه فرزند	چهار فرزند	پنج فرزند و بيشتر	بدون فرزند	كل
دارای تجربه همسر ازاری و خشونت	28 4/10%	54 20%	17 3/6%	5 8/1%	44 2/16%	122 2/45%	270 100%
نداشتن تجربه خشونت و آزار	28 4/10%	123 6/45%	17 3/6%	29 7/10%	65 24%	8 9/2%	270 100%
كل	56 4/10%	177 8/32%	34 3/6%	34 3/6%	174 2/32%	130 24%	540 100%

داده­هاي جدول نشان مي­دهد بيشترين تعداد زنان مورد بررسی با 2/45 درصد بدون فرزند و 46 درصد زنانی که تجربه همسر ازاری و خشونت ندارند داراي دو فرزند بوده‌اند.

جدول 5. توزيع زنان مورد بررسی برحسب نوع همسر ازاری و خشونت فيزيكي وارد شده (تعداد، درصد)

نوع همسر ازاری و خشونت	تعداد	درصد
روانی	111	4/42
جسمی	53	2/20
رفتاری و کلامی	44	8/16
جنسی	35	4/13
مالی	19	3/7
جمع	262	100

بدون جواب: 8

داده‌های نشان می‌دهد بيشترين تعداد زنان مورد بررسی به ترتيب ازار روانی، جسمی، رفتاری و کلامی و جنسی و مالی را بارزترين نوع همسر ازاری و خشونت وارد شده بيان نمودند.

جدول 6. توزيع زنان مورد بررسی برحسب بيان علت همسر ازاری و خشونت (تعداد، درصد)

علت	تعداد	درصد
اعتياد	95	2/35
بيكاري و فقر	62	23
مردسالاری	46	17
بدبيني و بدگماني	23	5/8
يادگيري همسر ازاری و خشونت در خانواده پدري	19	7
به خاطر بچه‌دار نشدن	9	3/3
بيماري عصبي و وسواس	4	5/1
دخالت خانواده طرفين	4	5/1
بی‌دینی و بی‌ایمانی همسر	4	5/1
چند همسري	4	5/1
كل	270	100

 

داده‌های جدول نشان می‌دهد بيشترين تعداد زنان مورد بررسی با درصدهاي 2/35، 23 و 17 درصد عمده‌ترین علت‌های همسر ازاری و خشونت را اعتياد، فقر و بيكاري و وجود فرهنگ مردسالاری در خانواده‌ها دانستند. 

جدول 7. توزيع زنان مورد بررسی برحسب بيان راه‌حل كاهش همسر ازاری و خشونت (تعداد، درصد)

راه‌حل	تعداد	درصد
مراجعه به مركز مشاوره و استفاده از نصايح آن‌ها	85	5/31
عدم ازدواج اجباري	79	3/29
تقويت ايمان	34	6/12
آموزش صحيح خانواده به رعايت حقوق يكديگر	31	5/11
رسيدگي محاكمات قضايي و دستگاه‌های اجرايي به مسئله اعتياد	23	5/8
رعايت بيشتر حقوق زنان از طرف قضات	18	7/6
كل	270	100

همان طور كه اطلاعات جدول نشان می‌دهد­‎، بيشترين تعداد زنان مورد بررسی بهترين راه‌حل كاهش همسر ازاری و خشونت را مراجعه به مركز مشاوره خانواده‌هایی كه داراي اختلاف‌نظر با يكديگر هستند ‏، دانستند، بعد از آن راه‌حل‌های اجباري نبودن ازدواج، تقويت ايمان و آموزش صحيح به خانواده‌ها براي رعايت حقوق يكديگر دانستند.

ب- تجزيه و تحليل تبیینی اطلاعات

جدول 8. توزيع جامعه نمونه برحسب وضعيت فرد به تفكيك نوع فعاليت

نوع فعاليت وضعيت فرد	شاغل	محصل و دانشجو	خانه‌دار	كل
زنان دارای تجربه همسر ازاری و خشونت	44 3/16%	54 20%	172 7/63%	270 100%
زنان فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت	22 1/8%	51 9/18%	197 73%	270 100%
كل	66 6/19%	105 4/19%	369 3/68%	540 100%

X2= 16/3 DF=3 SIG=0/001

داده‌های جدول نشان می‌دهد، در حالي كه 3/16 درصد زنان مورد بررسی شاغل بودند اين درصد براي زنان فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت 1/8 درصد و در حالي كه 7/63 درصد زنان مورد بررسی خانه‌دار بودند اين درصد براي زنان فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت 73 درصد بود. درمجموع تجزيه و تحليل آماره كاي اسكوئر، رابطه بين دو متغير را با درجه آزادي 3 و مقدار 3/16 با بيش از 99 درصد اطمينان معنادار نشان داد. 

جدول 9. توزيع جامعه نمونه برحسب وضعيت فرد به تفكيك سطح پايگاه اقتصادي - اجتماعي

سطح پايگاه وضعيت فرد	پايين	متوسط پايين	متوسط بالا	بالا	كل
زنان دارای تجربه همسر ازاری و خشونت	119 1/44%	73 27%	53 6/19%	25 3/9%	270 100%
زنان فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت	30 1/11%	57 1/21%	114 2/42%	69 6/25%	270 100%
كل	149 6/27%	130 1/24%	167 9/30%	94 4/17%	540 100%

X2= 98 DF=3 SIG=0/000

داده‌های جدول نشان می‌دهد در سطح پايين پايگاه اجتماعي در حالي كه 44 درصد زنان مورد بررسی قرار می‌گیرند اين درصد براي زنان فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت11 درصد بود. در حد بالا پايگاه، 9 درصد زنان مورد بررسی و 25 درصد زنان فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت قرار گرفتند. همچنين تجزیه‌وتحلیل آماري، رابطه بين دو متغير را با مقدار 98 و درجه آزادي 3 ‏ در سطح اطمينان بيش از 99 درصد معنادار نشان داد. يعني می‌توان گفت با اطمينان بيش از 99 درصد بين سطح پايين پايگاه افراد و اعمال همسر ازاری و خشونت بر آن‌ها رابطه وجود داشت.

جدول 10. توزيع جامعه نمونه برحسب وضعيت فرد به تفكيك سن ازدواج

سن ازدواج وضعيت	زير 15	20-15	25-20	30-25	بالاتر از 30	كل
دارای تجربه همسر ازاری و خشونت	72 7/26%	103 1/38%	68 2/25%	11 1.4%	16 9/5%	270 100%
فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت	6 2/2%	62 23%	133 3/49%	64 7/23%	5 9/1%	270 100%
كل	78 4/14%	165 6/30%	201 2/37%	75 9/13%	21 9/3%	540 100%

X2= 130/2 DF=4 SIG=0/000

داده‌های جدول نشان می‌دهد بيشترين تعداد زنان مورد بررسی با 38 و 26 درصد در سنين زير 15 و 20-15 سالگي و بيشترين تعداد زنان فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت با 49 درصد در سن 25-20 سالگي اقدام به ازدواج نموده‌اند. همين داده‌ها نشان می‌دهد در حالي كه 9/5 درصد زنان مورد بررسی بالاتر از 30 سال ازدواج نموده‌اند اين درصد براي زنان فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت تنها 9/1 درصد بود. كاي اسكوئر محاسبه شده نيز نشان می‌دهد رابطه بين دو متغير با مقدار 2/130 و درجه آزادي 4 در سطح بيش از 99 درصد معنا دار است.

جدول 11. توزيع جامعه نمونه برحسب وضعيت فرد به تفكيك تفاوت سني زوجين

تفاوت سني وضعيت فرد	زير یک سال	يك تا دو سال	سه تا پنج سال	پنج تا ده سال	ده سال و بيشتر	كل
دارای تجربه همسر ازاری و خشونت	42 6/15%	19 7%	35 40%	108 40%	66 4/24%	270 100%
فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت	39 4/14%	87 2/32%	112 5/41%	32 9/11%	-	270 100%
كل	81 15%	106 6/19%	147 2/27%	140 9/25%	66 2/12%	540 100%

X2= 191/3 DF=4 SIG=0/000

داده‌های جدول نشان می‌دهد 6/15 درصد زنان مورد بررسی كمتر از یک سال با يكديگر اختلاف سني داشتند اين درصد براي زنان فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت 14 درصد بود. همچنين در تفاوت سني پنج تا ده سال و بيشتر به ترتيب درصد گروه كتك خورده 40 و 24 درصد بود. در گزينه ده سال و بيشتر به زنان فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت درصدي تعلق نگرفت و درصد آن‌ها از گزينه پنج تا ده سال نيز تنها 11 درصد بود همين تجزيه و تحليل آماري نشان داد،‏ رابطه بين دو متغير با مقدار 3/191 و درجه آزادي 4 در سطح بيش از 99 درصد اطمينان معنا دار بود. 

جدول 12. توزيع جامعه نمونه برحسب وضعيت فرد به تفكيك ميزان تحصيلات همسر

تحصيلات همسر وضعيت فرد	بی‌سواد	خواندن و نوشتن	زير ديپلم	ديپلم	فوق ديپلم	ليسانس و بالاتر	كل
دارای تجربه همسر ازاری و خشونت	5 9/1%	35 13%	65 7/20%	100 37%	69 6/25%	5 9/1%	270 100%
فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت	1 4/0%	10 7/3%	37 7/13%	87 2/32%	108 40%	27 10%	270 100%
كل	6 1/1%	45 3/8%	93 2/17%	187 6/34%	177 8/32%	32 9/5%	540 100%

 

X2= 45/05 DF=5 SIG=0/000

داده‌های جدول نشان می‌دهد در حالي كه تحصيلات همسر 9/14 درصد زنان مورد بررسی در حد بي سواد و خواندن و نوشتن بوده اين درصد براي زنان فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت به 4 درصد رسيد. همچنين 6/25 درصد همسران زنان مورد بررسی و 40 درصد همسران زنان فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت داراي مدرك فوق ديپلم و 9/1 درصد همسران زنان مورد بررسی و 10 درصد همسران زنان فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت داراي مدرك ليسانس و بالاتر بودند. تجزيه و تحليل آماري نشان داد، رابطه بين دو متغير با مقدار 05/45 و درجه آزادي 5 با بيش از 99 درصد اطمينان، معنادار است. با اطمينان بيش از 99 درصد می‌توان گفت افراد داراي سطح پايين تحصيلات بيشتر در معرض همسر ازاری و خشونت هستند. 

جدول 13. توزيع جامعه نمونه برحسب وضعيت فرد به تفكيك نوع شغل همسر

نوع شغل همسر وضعيت فرد	بيكار	كارگر و كشاورز	آزاد غیرحرفه‌ای	كارمند ساده	آزاد حرفه‌ای	كارمند عالی‌رتبه	كل
دارای تجربه همسر ازاری و خشونت	25 3/9%	48 8/17%	58 5/21%	43 9/15%	81 30%	15 6/5%	270 100%
فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت	4 5/1%	25 3/9%	19 7%	59 9/21%	113 9/41%	50 5/18%	270 100%
كل	29 4/5%	73 5/13%	77 3/14%	102 9/89%	194 9/35%	65 12%	540 100%

X2= 45/05 DF=5 SIG=0/000

داده‌های جدول نشان می‌دهد در حالي كه همسر 3/9 درصد از زنان مورد بررسی بيكار بودند اين درصد براي زنان فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت تنها 5/1 درصد و در حالي كه تنها 6/5 درصد همسران زنان مورد بررسی كارمند عالی‌رتبه (مديران و معاونان اداري)‏ بودند اين درصد براي زنان فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت به 5/18 درصد رسيد. در مجموع تجزيه و تحليل آماري نيز با مقدار 8/66 و درجه آزادي 5 ‏ رابطه بين دو متغير را با بيش از 99 درصد اطمينان معنادار نشان داد.

جدول 14. توزيع جامعه نمونه برحسب وضعيت فرد به تفكيك مدت زمان زندگي مشترك

مدت زمان زندگي مشترك وضعيت فرد	زير یک سال	يك تا دو سال	سه تا پنج سال	پنج تا ده سال	ده سال و بيشتر	كل
فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت	77 5/28%	68 2/25%	64 7/23%	58 1/21%	4 5/1%	270 100%
دارای تجربه همسر ازاری و خشونت	57 1/21%	54 20%	67 8/24%	89 33%	3 1/1%	270 100%
كل	134 8/24%	122 6/22%	131 3/24%	146 27%	7 3/1%	540 100%

X2= 11/8 DF=4 SIG=0/01

داده‌های جدول نشان می‌دهد بيشترين درصد زنان مورد بررسی در گزینه‌های زير یک سال و یکتا دو سال زندگي مشترك قرار می‌گیرند به طوري كه در گزينه زير یک سال به ترتيب 28 درصد زنان مورد بررسی و 1/21 درصد زنان فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت و در گزينه يك تا دو سال زندگي مشترك نيز 25 درصد زنان مورد بررسی در مقابل 20 درصد زنان فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت قرار می‌گیرند. همچنين تجزيه و تحليل آماري نيز نشان می‌دهد رابطه بين دو متغير با درجه آزادي 4 و مقدار 8/11 در سطح بيش از 99 درصد اطمينان ‏ معنادار است.

جدول 15. توزيع جامعه نمونه برحسب وضعيت فرد به تفكيك ميزان موافقت با ساختار همسر ازاری و خشونت

ميزان موافقت با ساختار  همسر ازاری و خشونت وضعيت فرد	خيلي كم	كم	زياد	خيلي زياد	كل
دارای تجربه همسر ازاری و خشونت	35 13%	62 23%	42 6/15%	131 5/48%	270 100%
فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت	130 1/48%	68 2/25%	69 6/25%	3 1/1%	270 100%
كل	165 6/30%	130 1/24%	111 6/20%	134 8/24%	540 100%

 

X2=183/8 DF=3 SIG=0/000

داده‌های جدول نشان می‌دهد هر چه ميزان موافقت فرد با هنجارهاي همسر ازاری و خشونت ساختار يافته در جامعه بيشتر باشد درصد گروه دارای تجربه همسر ازاری و خشونت بيشتر و در مقابل با كاهش ميزان موافقت اين درصد كاهش می‌یابد. در گزينه ميزان موافقت در حد پايين به ترتيب 13 درصد گروه دارای تجربه همسر ازاری و خشونت و 48 درصد گروه فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت و در حد بالا نيز 48 درصد گروه دارای تجربه همسر ازاری و خشونت و تنها 1 درصد گروه فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت قرار گرفتند. همچنين تجزيه و تحليل آماري نشان داد، رابطه بين دو متغير با درجه آزادي 3 و مقدار 8/183 درصد بيش از 99 درصد اطمينان معنادار بود.

جدول 16. توزيع جامعه نمونه برحسب وضعيت فرد به تفكيك ميزان تنش خانوادگي

ميزان تنش وضعيت فرد	خيلي كم	كم	زياد	خيلي زياد	كل
دارای تجربه همسر ازاری و خشونت	5 9/1%	9 3/3%	132 9/48%	124 9/45%	270 100%
فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت	134 6/49%	124 9/45%	12 4/4%	-	270 100%
كل	139 7/25%	133 6/24%	144 7/26%	124 23%	540 100%

X2= 443/1 DF=3 SIG=0/000

داده‌های جدول نشان می‌دهد در حالي كه در حد تنش خيلي زياد هيچ درصدي به زنان فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت اختصاص نيافت اين درصد براي زنان مورد بررسی 9/45 درصد و در حد پايين خيلي كم تنش تيز در حالي كه تنها 9/1 درصد به زنان مورد بررسی اختصاص يافت درصد فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت خورده 6/49 درصد بود. همچنين تجزيه و تحليل آماري نشان داد رابطه بين دو متغير با درجه آزادي 3 و مقدار 1/443 با اطمينان بيش از 99 درصد معنادار بود. يعني با اطمينان بيشتر از 99 درصد می‌توان گفت افراد داراي تنش خانوادگي بيشتر در معرض همسر ازاری و خشونت بودند.

جدول 17. توزيع جامعه نمونه برحسب وضعيت فرد به تفكيك ميزان تجربه همسر ازاری و خشونت

ميزان تجربه تحمل همسر ازاری  و خشونت وضعيت فرد	اصلاً و خيلي كم	كم	تا حدودی	زياد	خيلي زياد	كل
دارای تجربه همسر ازاری و خشونت	187 3/69%	5 9/1%	14 1/8%	22 1/8%	42 5/11%	270 100%
فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت	270 100%	--	--	--	--	270 100%
كل	475 88%	5 9/0%	14 5/2%	22 4%	42 8/7%	540 100%

X2=118/4 DF=6 SIG=0/000

داده‌ها نشان می‌دهد افرادي كه قبلاً در خانه پدري تجربه همسر ازاری و خشونت را داشته‌اند بيشتر در معرض همسر ازاری و خشونت قرار می‌گیرند. در گزینه‌های كم، ‏ تا حدودی ‏، زياد و خيلي زياد در حالي كه هيچ درصدي به گروه فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت اختصاص نيافت درصد گروه دارای تجربه همسر ازاری و خشونت 9/1، 2/5، 1/8 و 5/11 درصد بود. همچنين تجزيه و تحليل آماري نشان می‌دهد، رابطه بين دو متغير با سطح اطمينان بيش از 99 درصد، درجه آزادي 6 و مقدار 4/118، معنادار بود.

 

 

جدول 18. توزيع جامعه نمونه برحسب وضعيت فرد به تفكيك ميزان هنجارشكني همسر فرد

ميزان هنجارشكني همسر فرد وضعيت فرد	خيلي زياد	زياد	كم	خيلي كم	كل
دارای تجربه همسر ازاری و خشونت	101 4/37%	151 9/55%	9 3/3%	9 3/3%	270 100%
فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت	-	-	109 4/40%	161 6/59%	270 100%
كل	101 7/18%	151 28%	118 9/21%	170 5/31%	540 100%

X2=442/6 DF=3 SIG=0/000

داده‌های جدول نشان می‌دهد با افزايش ميزان هنجارشکنی همسر‏ درصد گروه دارای تجربه همسر ازاری و خشونت نيز افزايش يافت به‌ طوری ‌که در حد خيلي زياد و زياد به گروه زنان فاقد تجربه خشونت و همسر ازاری هيچ درصدي اختصاص نيافت و درصد گروه دارای تجربه همسر ازاری و خشونت 37 و 55 درصد بود. همچنين تجزيه و تحليل آماده كاي اسكوئر با مقدار 6/472، درجه آزادي 3 رابطه بين دو متغير را معنادار نشان داد. 

جدول 19. توزيع جامعه نمونه برحسب وضعيت فرد به تفكيك ميزان ضعف اخلاقي همسر (زن)

ميزان ضعف اخلاقي زن وضعيت فرد	خيلي كم	كم	زياد	خيلي زياد	كل
دارای تجربه همسر ازاری و خشونت	138 51%	59 9/21%	51 9/18%	12 4%	270 100%
فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت	270 100%	-	-	-	270 100%
كل	308 57%	59 9/10%	51 4/9%	122 6/22%	540 100%

X2=406/7 DF=3 SIG=0/000

داده‌های جدول نشان می‌دهد در سه گزينه كم ‏ زياد و خيلي زياد ضعف اخلاقي زن هيچ درصدي به زنان فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت اختصاص نيافت ولیکن درصدهای گروه دارای تجربه همسر ازاری و خشونت ‏ 9/21 ‏ 9/18 و 4.6 درصد بود. رابطه بين دو متغير با آماره كاي اسكوئر نشان داد با درجه آزادي 3 و مقدار 7/406 در سطح بيش از 99 درصد ‏ معنادار بود.

جدول 20. توزيع جامعه نمونه برحسب وضعيت فرد به تفكيك ميزان ضعف اخلاقي همسر (مرد)

ميزان ضعف مرد وضعيت فرد	خيلي كم	كم	زياد	خيلي زياد	كل
دارای تجربه همسر ازاری و خشونت	14 2/5%	4 5/1%	130 1/48%	122 2/45%		270 100%
فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت	198 3/73%	66 4/24%	6 2/2%	-		270 100%
كل	212 3/39%	70 13%	136 2/25%	122 6/22%		540 100%

X2=449/6 DF=3 SIG=0/000

داده‌های جدول نشان می‌دهد هر چه ميزان ضعف اخلاقي همسر فرد زيادتر می‌شد درصد گروه دارای تجربه همسر ازاری و خشونت نيز افزايش می‌یافت به طوري كه در حد زياد و خيلي زياد به ترتيب 48 و 45 درصد اين گروه قرار گرفت اين در حالي است كه در حد خيلي زياد به گروه فاقد تجربه همسر ازاری و خشونت درصدی اختصاص نيافت و در حد زياد درصد آن‌ها 2/2 بود. همچنين تجزيه و تحليل آماري نشان داد رابطه معناداری بين دو متغير با درجه آزادي 3 با اطمينان بيش از 99 درصد وجود دارد.

جدول 21. پیش‌بینی متغير وابسته (همسر ازاری و خشونت ) بر اساس رگرسيون چند متغيره لجستیک به روش (Backward)

متغير مستقل	B	S.E	Wald	DF	Sig	R	EXP
ميزان ضعف اخلاقي همسر	2.3286-	0.4957	22.0683	1	0.000	1.779-	0.0974

اگر همسر پاسخگو داراي ميزان ضعف اخلاقي در حد خيلي زياد باشد احتمال بروز همسر ازاری و خشونت خانوادگي براي اين فرد با توجه به سطح احتمال بسيار بالا است.

Z= (-2.3286*1)=-2.3286

P = 0.88

نتیجه‌گیری 

این پژوهش با استفاده از روش پیمایشی و بر اساس نظریه ساختار اقتدار انجام شد. این نظریه بیان می‌کند که مردان به دلیل دسترسی بیشتر به منابع کمیاب اجتماعی مانند ثروت، قدرت و اعتبار، در جامعه و خانواده از اقتدار بیشتری برخوردارند. این ساختار اجتماعی باعث ایجاد سلسله مراتبی شده که برتری مردان بر زنان را تثبیت می‌کند. هرگاه این فرادستی مردان به خطر بیفتد، آنها ممکن است از روش‌هایی مانند خشونت برای حفظ موقعیت خود استفاده کنند، چرا که جامعه و ارزش‌های آن تا حدی اعمال خشونت را مجاز می‌دانند. جامعه آماری این پژوهش شامل 270 زن بود که در شش ماه اول سال به دلیل تجربه خشونت فیزیکی به مراکز مشاوره، نیروی انتظامی و دادگاه خانواده مراجعه کرده بودند. همچنین، 270 زن دیگر که خشونت را تجربه نکرده بودند، به عنوان گروه کنترل انتخاب شدند و از نظر سن، تحصیلات و محل سکونت با گروه آزمایش همسان‌سازی شدند.

یافته‌های توصیفی نشان داد که 69.6 درصد زنان مورد بررسی ساکن مناطق شهری و 30.4 درصد ساکن مناطق روستایی بودند. از نظر سنی، 24 درصد زنان 15-25 سال، 46 درصد 25-35 سال و 28 درصد 35 سال و بالاتر داشتند. تنها 1.9 درصد بی‌سواد، 15 درصد سواد خواندن و نوشتن، 40 درصد دیپلم و 12 درصد دارای مدرک فوق‌دیپلم و لیسانس بودند. 45.2 درصد زنان فرزندی نداشتند. از نظر نوع خشونت، 42.6 درصد خشونت روانی، 20 درصد خشونت جسمی و 16 درصد خشونت کلامی و رفتاری را تجربه کرده بودند. اعتیاد، فقر، بیکاری و فرهنگ پدرسالاری به عنوان عوامل اصلی خشونت خانوادگی شناسایی شدند.

یافته‌های تبیینی نشان داد که متغیرهایی مانند سن ازدواج، تفاوت سنی زوجین، مدت زندگی مشترک، سطح پایگاه اجتماعی، تحصیلات و شغل همسر، هنجارشکنی و ضعف اخلاقی همسر، موافقت زن با هنجارهای خشونت‌آمیز و تنش خانوادگی با خشونت خانوادگی رابطه معنادار داشتند. به عنوان مثال، 26.7 درصد زنان خشونت‌دیده در سن 15 سال یا کمتر ازدواج کرده بودند، در حالی که این رقم برای زنان بدون تجربه خشونت تنها 1.9 درصد بود. تفاوت سنی بیش از 10 سال در 24.4 درصد زنان خشونت‌دیده مشاهده شد، در حالی که این مورد در زنان بدون تجربه خشونت وجود نداشت. زنان خشونت‌دیده بیشتر در طبقات اجتماعی پایین قرار داشتند و همسرانشان اغلب بیکار یا کارگر بودند. 48.5 درصد زنان خشونت‌دیده با هنجارهای ساختاری خشونت موافق بودند و 69.3 درصد سابقه قبلی خشونت را گزارش کردند.

نظریه‌های مرتبط با این پژوهش شامل نظریه ساختار اجتماعی و منابع، نظریه یادگیری اجتماعی و نظریه فرهنگی بودند. نظریه ساختار اجتماعی و منابع بیان می‌کند که نابرابری در دسترسی به منابع و اهداف، فشار را افزایش می‌دهد و منجر به رفتارهای نابهنجار مانند خشونت می‌شود. نظریه یادگیری اجتماعی تأکید می‌کند که رفتارهای خشونت‌آمیز از طریق مشاهده و تقلید، به ویژه در دوران کودکی، آموخته می‌شوند. نظریه فرهنگی نیز اشاره می‌کند که در فرهنگ‌هایی که مردسالاری و پرخاشگری مردان ارزش محسوب می‌شود، خشونت علیه زنان بیشتر است.

نتایج نهایی پژوهش نشان داد که ضعف اخلاقی مردان قوی‌ترین پیش‌بینیکننده خشونت خانوادگی بود. اگر همسری در حد بسیار زیاد دارای ضعف اخلاقی باشد، احتمال 99 درصدی برای بروز خشونت خانوادگی وجود دارد. عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مانند فقر، بیکاری، فرهنگ پدرسالاری و نابرابری در دسترسی به منابع، نقش مهمی در بروز خشونت خانوادگی ایفا می‌کنند. این پژوهش نشان می‌دهد که برای کاهش خشونت خانوادگی، باید به اصلاح ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه توجه کرد و راه‌حل‌هایی برای کاهش نابرابری‌ها و تقویت نظارت اجتماعی ارائه داد.

 

 

فهرست منابع

-       ارونسون، الیوت (1369)، روانـ‌شناختی اجتماعی، ترجمه حسین شکرکن، انتشارات رشد. فروم، اریش (1361)، هنر عشق ورزیدن، ترجمه پوری سلطانی، انتشارات مروارید.

-       اشراقی، محمد، (1385)، نگاهی جامعه‌شناختی به پدیده خشونت علیه زنان (مطالعه موردی اصفهان)، علوم اجتماعی دانشگاه آزاد شوشتر، زمستان، شماره 2.

-       اعزازی، شهلا، (1380)، جامعه شناسی خانواده، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.

-       اعزازي، شهلا(1380)، همسر ازاری و خشونت خانوادگي: زنان مورد بررسی ، تهران: انتشارات سالي، 1380.

-       اعظم‌آزاده، منصوره، دهقان فرد، راضیه­(1385)، خشونت علیه زنان در تهران رابطه بین جامعه‌پذیری جنسیتی، منابع در دسترس زنان و روابط خانوادگی، پژوهش زنان، دوره 4، بهاروتابستان، شماره 1و 2.

-       ال‌همپتون، رابرت و همکاران­(1388)، خشونت خانواده، پیشگیرى و درمان، ترجمه داود کربلایی، محمد میگونى. تهران: نشر آفرینش.

-       آیت‌اللهی، زهرا­(1381). خوش‌رفتاری با زنان (نفی همسر ازاری و خشونت علیه زنان). تهران

-       باقرپور، ایرج، روان درمانی برای همه، ص 59 و 60.

-       بختیاری، افسانه، امیدبخش، نادیا­(1382)، بررسی علل و آثار خشونت علیه زنان در خانواده در مراجعین به مرکز پزشکی قانونی بابل، پزشکی قانونی، پاییز، شماره 31.

-       بگ رضایی، پرویز­(1383)، بررسی عوامل موثر بر میزان خشونت مردان نسبت به زنان در خانواده، فرهنگ ایلام، تابستان و پاییز، شماره 18 و 19.

-       بيرو، آلن(1377)، دايره المعارف علوم اجتماعي، تهران: كيهان.

-       پورقاز، عبدالوهاب، رقیبی، مهوش­(1383)، بررسی نوع و عوامل خشونت خانگی علیه زنان در بین قبایل ترکمن استان گلستان، علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال اول، اسفند، شماره1.

-       پورنقاش تهرانی، سید سعید­(1384)، بررسی خشونت خانوادگی در خانواده‌های تهرانی، دانشور رفتار، دانشگاه شاهد، سال دوازدهم، شماره 13.

-       حسن، معصومه و دیگران­(1389)، خشونت خانگی علیه زنان باردار شیوع و علل مرتبط، زن و جامعه، سال اول، زمستان، شماره4.

-       حسینی، حسن­(1385). جامعه‌شناسی نظام گسیختگی خانواده و طلاق

-       حنایی کاشانی، محمد سعید(بی تا)، پرسش از تکنولوژی و همسر ازاری و خشونت ، ماهنامه کیان، ش 45، ص 123.

-       حیدری، فاضل، دلخوش، نرگس­(1384)، بررسی اشکال خشونت خانوادگی در خانواده‌های نظامیان، ره‌آورد مدیریت نظامی، شماره 17 و 18.

-       خاقانی فرد، میترا­(1390)، بررسی نقش خشونت علیه زنان، جامعه‌پذیری جنسیتی و سرمایه‌های اجتماعی در پیش‌بینی سلامت روان گروهی از زنان شهر تهران، مطالعات اجتماعی و روانشناختی زنان، سال نهم، پاییز، شماره2.

-       رام پناهی، اعظم­(1384) همسر ازاری و خشونت علیه زنان و بازتاب آن در مطبوعات. تهران

-       رحمتی، محمدصادق(بی تا)، روان شناسی اجتماعی معاصر، ص 53.

-       رفیعی فر، شهرام و سعید پارسی نیا­(1380) و همسر ازاری و خشونت علیه زنان

-       روزنامه جام جم، تاريخ 7 آبان، 1383، ص 16.

-       روی، ماریا­(1377). زنان دارای تجربه خشونت و همسر ازاری (روانشناسی همسر ازاری و خشونت در خانواده). ترجمه مهدی قراچه داغی

-       رئیسی سرتشنیزی، امرا...­(1381)، خشونت علیه زنان و عوامل موثر برآن مطالعه موردی شهرستان شهرکرد، پژوهش زنان، بهار، شماره3.

-       زنگنه، محمد(1379)، عوامل مؤثر بر همسر ازاری و خشونت عليه زنان، پایان‌نامه كارشناسي ارشد رشته جامعه‌شناسی شيراز: بخش جامعه‌شناسی.

-       سروريان، محمد كمال(1383)، همسر ازاری و خشونت عليه زنان در فرانسه و آمريكا، فصلنامه كتاب زنان، تهران: دبيرخانه شوراي فرهنگي اجتماعي زنان، شماره 23.

-       سلیمانی، محمد­(1385). سیر تاریخی همسر ازاری و خشونت علیه زنان

-       سوره روم آیه 21.

-       صالحی، ابراهیم، صالحی، صادق­(1384)، بررسی عوامل مؤثر بر خشونت مردان نسبت به زنان در استان مازندران، علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال دوم، شهریور، شماره2.

-       طاهرخانی، سکینه و دیگران­(1388)، بررسی میزان خشونت خانگی علیه زنان و ارتباط آن با مشخصات زوجین، پزشکی قانونی، دوره 15، تابستان، شماره2.

-       عارفی، مرضیه­(1382)، بررسی توصیفی خشونت خانگی علیه زنان در شهر ارومیه، مطالعات زنان، تابستان و پاییز، شماره2.

-       عباس‌زاده، محمد و دیگران­(1389)، خشونت خانگی، تهدیدی علیه سلامت روانی مطالعه جامعه‌شناختی زنان متاهل شهر تبریز، مطالعات امنیت اجتماعی، شماره 24.

-       علی‌وردی‌نیا، اکبر و دیگران­(1389)، تبیین نگرش دانشجویان دختر نسبت به خشونت علیه زنان آزمون تجربی دیدگاه یادگیری اجتماعی، مسایل اجتماعی ایران، سال اول، تابستان، شماره1.

-       غضنفری، فیروزه­(1389)، رابطه‌ی الگوی روابط خانوادگی و خشونت خانواده علیه زنان در استان لرستان، بهداشت روانی، سال دوازدهم، تابستان، شماره 2.

-       کرچفیلد، ریچارد اس؛ کرچ، دیـوید و بـلاکی، رجرتون ال (1347)، فرد و اجتماع، ترجمه‌ محمود‌ صناعی، انتشارات‌ زوار.

-       لغتنامه دهخدا، ج 7، ص 18329 و فرهنگ معین، ج 1، ص 1425.

-       لهاسی‌زاده، عبدالعلی، مدنی، یوسف­(1389)، گرایش شوهران به خشونت علیه همسران مطالعه موردی شهر شیراز، زن و جامعه، سال اول، بهار، شماره 1.

-       لیاقت، غلامعلی­(1384)، خشونت علیه زنان در خانواده (تحقیقی در تهران)، علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، سال دوم، بهار، شماره5.

-       مجله پیام زن، سال نهم، ش 5، ص 57.

-       مجله پیام زن، ش 10، ص 21.

-       مجله حقوق زنان، ش 4، ص 70.

-       محبي، سيده فاطمه(1380)، آسیب‌شناسی اجتماعي زنان: همسر ازاری و خشونت عليه زنان، فصلنامه كتاب زنان، تهران: شوراي فرهنگي – اجتماعي زنان.

-       محسنی تبریزی، علیرضا­(1374)، بررسی وندالیسم در تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران.

-       محسنی تبریزی، علیرضا­(1379)، مبانی‌ نظری و تجربی وندالیسم: مروری بر یافته‌های یک تحقیق، نامه علوم اجتماعی،‌ شـماره‌ 16.

-       محمدی، فائزه، میرزائی، رحمت­(1391)، بررسیعواملاجتماعیمؤثربرخشونتعلیهزنان (مطالعۀشهرستانروانسر)، مطالعات اجتماعی ایرانیان، سال پنجم، زمستان، شماره4.

-       مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، ص 262.

-       معتمدي مهر، مهدي(1380)، حمايت از زنان در برابر همسر ازاری و خشونت ، تهران: زيتون.

-       مفید، الارشاد ج 1، ص 173.

-       ملکی، امیر، نژادسبزی، پروانه­(1389)، رابطه مؤلفه‌های سرمایه‌ی اجتماعی خانواده با خشونت خانگی علیه زنان در شهر خرم‌آباد، مسائل اجتماعی ایران، سال اول، تابستان، شماره2.

---

[1] - فارغ التحصیل کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.