تحلیل تأثیر مؤلفه‌های قلمرو فضایی بر رضایتمندی ساکنین با تأکید بر عوامل کالبدی در مجتمع‌های مسکونی (مطالعه موردی: مسکن مهر و ایران‌زمین شهر اراک)

الموضوعات : Geography and Architecture

فرزانه ذوالفقاری ¹ , دکتر محسن کاملی ²

1 - گروه معماری، واحد تفرش، دانشگاه آزاد اسلامی، تفرش، ایران
2 - گروه معماری، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران

تاريخ الإرسال : 03 الخميس , ذو القعدة, 1446 تاريخ التأكيد : 18 الجمعة , ربيع الثاني, 1447 تاريخ الإصدار : 02 الإثنين , رجب, 1447

الکلمات المفتاحية: قلمروفضایی, مجتمع‌های مسکونی, رضایتمندی, قلمرو اجتماعی, عوامل کالبدی.,

ملخص المقالة :

تبلور قلمرو فضایی بر رضایتمندی افراد نیز بر ارزشها، نگرش‌ها و به ویژه رفتار فردی و اجتماعی افراد در هر مکان مؤثر است. بنابراین پرداختن به این موضوع در مجتمع‌های مسکونی از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف این پژوهش شناسایی درصد تأثیر مؤلفه‌های قلمرو فضایی به عنوان عامل ارتقای رضایتمندی از محیط زندگی است. روش تحقیق این پژوهش، کمی و از نوع همبستگی است. در این راستا، از واکاوی دیدگاه صاحب نظران جهت تولید چهارچوب نظری طرح بهره جسته، شد. جامعه آماری این پژوهش ساکنین مجتمع‌های مسکونی مسکن مهر و مجتمع ایران‌زمین در شهر اراک هستندکه تعداد آنها به طور تقریبی 200 خانوار برآورد شد و روش آماری در کسب داده‌ها نیز براساس تحلیل محتوا و با بهره گیری از نمونه گیری هدفمند بوده است، که به‌واسطه متغیرهای قلمرو فضایی در تامین رضایتمندی ساخته شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، عوامل قلمرو فضایی در تأمین رضایتمندی ساکنین مجتمع‌های مسکونی مؤثر است. بین تمامی عوامل مؤثر بر قلمرو فضایی در مجتمع‌های مسکونی با عوامل کالبدی رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد. مقدار ضریب همبستگی بین مؤلفه محیطی با عوامل کالبدی برابر با 459/0 بوده و سطح معناداری لازم کمتر از 05/0 است. لذا افزایش مؤلفه محیطی در مجتمع‌های مسکونی، بر روی افزایش عوامل کالبدی پاسخگویان مؤثر بوده است و بالعکس کاهش مؤلفه محیطی در مجتمع، باعث کاهش عوامل کالبدی پاسخگویان خواهد شد. مقدار ضریب همبستگی بین مؤلفه معنایی در مجتمع‌های مسکونی بر روی عوامل کالبدی 418/0، مقدار ضریب همبستگی بین مؤلفه زمینه‌ای در مجتمع‌های مسکونی بر روی عوامل کالبدی 239/0، مقدار ضریب همبستگی بین مؤلفه فرهنگی در مجتمع‌های مسکونی بر روی عوامل کالبدی 238/0 و مقدار ضریب همبستگی بین مؤلفه فعالیتی- رفتاری در مجتمع‌های مسکونی بر روی عوامل کالبدی 357/0 و سطح معناداری لازم کمتر از 01/0 است. بدین معنا که با افزایش هر یک از عوامل تأثیرگذار بر قلمرو فضایی در مجتمع‌های مسکونی، میزان متغیر عوامل کالبدی افزایش و با کاهش هر یک از این عوامل تأثیرگذار، میزان متغیر عوامل کالبدی کاهش پیدا خواهد کرد.

 

چکیده مبسوط فارسی

مقدمه

روند پرشتاب شهرنشینی و گسترش سکونتگاه‌های انبوه در دهه‌های اخیر، موجب شده است که کیفیت محیط‌های مسکونی بیش از پیش مورد توجه سیاست‌گذاران، طراحان شهری و پژوهشگران قرار گیرد. در این میان، رضایتمندی از محیط زندگی به‌عنوان شاخصی کیفی و چندبعدی، نقش مهمی در ارتقاء کیفیت زندگی شهری ایفا می‌کند (Francescato و همکاران، 2018). این رضایتمندی نه‌تنها به ویژگی‌های کالبدی سکونتگاه‌ها وابسته است، بلکه تحت تأثیر ابعاد ذهنی و اجتماعی فضا، همچون قلمرو فضایی نیز قرار دارد؛ مفهومی که به احساس تعلق، امنیت، کنترل و مالکیت ذهنی و فیزیکی افراد بر فضا اشاره دارد (Anbari و همکاران، 2016). اهمیت این تحقیق در آن است که با تبیین ارتباط میان ابعاد ذهنی و فیزیکی فضا، می‌تواند راهکارهایی کاربردی برای ارتقاء کیفیت محیط‌های مسکونی، افزایش احساس رضایت و تعلق ساکنین و نیز بهبود طراحی شهری ارائه دهد. نتایج حاصل، علاوه بر غنای نظری حوزه برنامه‌ریزی و طراحی مسکن، می‌تواند مبنایی برای سیاست‌گذاری‌های آتی در عرصه مسکن شهری و طراحی مجتمع‌های مسکونی پایدار و انسان‌محور فراهم آورد. هدف این پژوهش، تحلیل میزان تأثیر مؤلفه‌های مختلف قلمرو فضایی بر رضایتمندی ساکنین با تمرکز بر متغیرهای کالبدی است. روش تحقیق از نوع کمی و همبستگی است و داده‌ها از طریق پرسش‌نامه‌های ساخت‌یافته و تحلیل محتوای دیدگاه‌های نظری جمع‌آوری شده‌اند. تحلیل آماری روابط میان مؤلفه‌های قلمرو فضایی و عوامل کالبدی، به‌منظور شناسایی مهم‌ترین شاخص‌های اثرگذار انجام شده است.

 داده و روش

تحقیق حاضر از نوع کمی و همبستگی است. در این پژوهش ابتدا با بررسی و تحلیل دیدگاه‌های کارشناسان و صاحب‌نظران، چهارچوب نظری مناسبی برای طرح تحقیق تدوین شد. جامعه آماری این مطالعه شامل ساکنان مجتمع‌های مسکونی مسکن مهر و ایران‌زمین در شهر اراک است که تعداد آن‌ها حدود ۲۰۰ خانوار برآورد شده است. برای تعیین حجم نمونه، از فرمول کوکران ویژه نمونه‌های نامعلوم استفاده گردید. متغیرهای اصلی تحقیق شامل «قلمرو فضایی» و «رضایتمندی ساکنان» بوده که تأثیر عوامل مؤثر بر قلمرو فضایی در میزان رضایت ساکنان این مجتمع‌ها مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت، تعداد ۱۲۰ خانوار به‌صورت در دسترس انتخاب شدند. هر سوال در پرسشنامه براساس مقیاس پنج‌درجه‌ای لیکرت، از «بسیار زیاد» تا «بسیار کم» امتیازدهی می‌شود. جهت اطمینان از اعتبار ابزار، روایی صوری پرسشنامه توسط متخصصان تأیید و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به ترتیب ۰.۹ برای قلمرو فضایی و ۰.۷۷ برای رضایتمندی به دست آمد. داده‌های جمع‌آوری شده پس از ورود به نرم‌افزار SPSS تحلیل و تفسیر شدند تا روابط بین متغیرها مورد سنجش قرار گیرد.

 بحث و نتیجه گیری

با بررسی ارتباط کلی بین قلمرو فضایی با رضایتمندی از مجتمع‌های مسکونی با اطمینان، این نتیجه حاصل می‌شود که بین این دو رابطه‌ی مستقیم و معناداری وجود دارد. با توجه به این موضوع که هر یک از این مؤلفه‌ها یک متغیر فاصله‌ای است، بنابراین برای آزمون، از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد، که مقدار ضریب همبستگی بین متغیر قلمرو فضایی با رضایتمندی در مجتمع‌های مسکونی برابر با 525/0 است. این بدین معناست که با افزایش متغیر قلمرو فضایی، میزان رضایتمندی از مجتمع‌های مسکونی افزایش و با کاهش آن میزان رضایتمندی کاهش پیدا خواهد کرد.

پس از بررسی متغیرهای جمعیت شناختی پژوهش، به بررسی روابط میان مولفه های (متغیرهای) قلمرو فضایی وعوامل رضایتمندی در مجتمع‌های مسکونی مسکن مهر و ایران‌زمین شهراراک، با استفاده از آزمون ضریب همبستگی پیرسون پرداخته شد. در جدول شماره (3) خروجی آزمون پیرسون در بررسی عوامل مؤثر بر قلمرو فضایی در مجتمع‌های مسکونی با عوامل رضایتمندی نشان داد، که بین تمامی مولفه ها مؤثر بر قلمرو فضایی در مجتمع‌های مسکونی با مولفه ی کالبدی در رضایتمندی رابطه مثبت و معنا داری وجود دارد. وهمچنین بین مولفه کالبدی محیطی از قلمرو فضایی با مولفه ی عوامل اجتماعی از رضایتمندی بیشتری همبستگی و سطح معناداری وجود دارد، و اما در ادامه این آرمون بین مولفه های زمینه‌ای و فرهنگی از قلمرو فضایی با مولفه ی اجتماعی در رضایتمندی کمترین همبستگی و سطح معنا داری مشاهده می‌شود.

 نتایج

نتایج پژوهش حاکی از آن است که میان قلمرو فضایی با رضایتمندی به میزان 0.525 ارتباط مستقیم و معنادار وجود دارد، همچنین میان عوامل موثر هر دو متغیر نیز ارتباط وجود دارد. بیشترین همبستگی بین مولفه کالبدی محیطی از قلمرو فضایی با مولفه ی عوامل اجتماعی از رضایتمندی وکمترین همبستگی و سطح معناداری، بین مولفه های زمینه‌ای و فرهنگی از قلمرو فضایی با مولفه ی اجتماعی در رضایتمندی وجود دارد. ودر زیر مولفه ها بین تمامی مولفه ای مؤثر بر قلمرو فضایی در مجتمع‌های مسکونی با عوامل کالبدی رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد. مقدار ضریب همبستگی بین مؤلفه محیطی با عوامل کالبدی برابر با 459/0 بوده و سطح معناداری لازم کمتر از 05/0 است. لذا افزایش مؤلفه محیطی در مجتمع‌های مسکونی، بر روی افزایش عوامل کالبدی پاسخگویان مؤثر بوده است و بالعکس کاهش مؤلفه محیطی در مجتمع، باعث کاهش عوامل کالبدی پاسخگویان خواهد شد. مقدار ضریب همبستگی بین مؤلفه معنایی در مجتمع‌های مسکونی بر روی عوامل کالبدی 418/0، مقدار ضریب همبستگی بین مؤلفه زمینه‌ای در مجتمع‌های مسکونی بر روی عوامل کالبدی 239/0، مقدار ضریب همبستگی بین مؤلفه فرهنگی در مجتمع‌های مسکونی بر روی عوامل کالبدی 238/0 و مقدار ضریب همبستگی بین مؤلفه فعالیتی- رفتاری در مجتمع‌های مسکونی بر روی عوامل کالبدی 357/0 و سطح معناداری لازم کمتر از 01/0 است. بدین معنا که با افزایش هر یک از عوامل تأثیرگذار بر قلمرو فضایی در مجتمع‌های مسکونی، میزان متغیر عوامل کالبدی افزایش و با کاهش هر یک از این عوامل تأثیرگذار، میزان متغیر عوامل کالبدی کاهش پیدا خواهد کرد. و عوامل مؤثر بر قلمرو فضایی در مجتمع‌های مسکونی، کالبدی محیطی، معنایی، زمینه‌ای، فرهنگی و فعالیتی- ر فتاری پیش‌بینی کننده رضایتمندی پاسخگویان می‌باشد. یک رابطه خطی معنی‌داری بین مؤلفه‌های کالبدی محیطی، فعالیتی- رفتاری و معنایی با رضایتمندی وجود دارد. ودر نهایت اگر مولفه های کالبدی محیطی، معنایی و فعالیتی-رفتاری رادر طراحی قلمرو فضایی مجتمع‌های مسکونی مد نظر قرار دهیم رضایتمندی ساکنین را افزایش خواهیم داد.

منابع ومآخذ

• احمدی، ریحانه؛ قهرمانی، شیدا؛ بشارتی کیوی، سپیده؛ بیات، فاطمه؛ زارع، نفیسه؛ روحانی، امیررضا؛ حمیدی، راشین؛ حمیدی، نگین؛ غمیثی، کاوه؛ جانیان پور، پریسا. ‏(۱۴۰۱). بررسی عوامل اجتماعی رضایت‌مندی سکونتی و تأثیر آن بر قیمت مسکن در سکونتگاه‌های خودجوش حاشیه تهران. نشریه دسترسی آزاد کتابخانه، ۹(۱۰)، ۱‏-‏۲۱.
• پناهی، علی؛ کریمی، زهرا؛ موسوی، حسین (1397). ارزیابی کیفیت محیطی فضاهای عمومی شهری با رویکرد سرزندگی. مطالعات معماری و شهرسازی، 30، 112-125.
• جلالی، لیلا؛ عظیمی، پروین؛ ابراهیم‌پور، سمیه؛ مکوندی، پگاه (1403). ارزیابی میزان رضایتمندی شهروندان با تأکید بر مبلمان شهری. اندیشه‌های نو در علوم جغرافیایی، 4(2)، 41-64.
• حسینی، اکرم؛ جعفرزاده، تکتم؛ ره‌بان، فهیمه (1394). تدوین دستور زبان طراحی حوزه‌های فضایی مسکن به منظور بهبود تعامل اعضای خانواده. فصلنامه مسکن و محیط روستا، 154، 41-58.
• حسینی، مریم؛ رضایی، محمد؛ شریفی، علی (1396). تأثیر طراحی فضاهای شهری بر تعاملات اجتماعی ساکنان. مطالعات اجتماعی شهری، 8(1)، 34-48.
• خسروی، محمد؛ یوسفی، فاطمه؛ احمدی، مهدی (1393). ارزیابی رضایتمندی شهروندان از فضاهای عمومی شهری. جغرافیا و توسعه شهری، 5(1)، 23-37.
• ذبیحی، حسین؛ حبیب، فرح؛ رهبری‌منش، کمال (1390). بررسی رابطه بین میزان رضایت از مجتمع‌های مسکونی و تأثیر مجتمع‌های مسکونی بر روابط انسان (مطالعه موردی چند مجتمع مسکونی در تهران). هویت شهر، 5(8)، 103-118.
• رضایی، مهدی؛ کریمی، علی؛ حسینی، سارا (1388). بررسی تأثیر طراحی فضاهای شهری بر کیفیت زندگی. مطالعات شهری، 2(3)، 89-102.
• رفیعیان، مجتبی؛ عسگری، علی؛ عسگری‌زاده، زهرا (1388). رضایتمندی شهروندان از محیط‌های سکونتی شهری. علوم محیطی، 7(1)، 57-68.
• زارعی، مهدی؛ احمدی، فاطمه؛ یوسفی، علی (1391). بررسی تأثیر طراحی فضاهای شهری بر تعاملات اجتماعی. جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، 6(2)، 78-92.
• سلیمی، محمدرضا؛ زارعی، علی؛ حسینی، فاطمه (1399). بررسی تأثیر طراحی فضاهای شهری بر ارتقاء حس تعلق به مکان. مطالعات جغرافیای شهری، 15(2)، 45-60.
• شهبازی، یاسر؛ بلالی‌اسکویی، آرش؛ شهابی، احسان (1396). سنجش مفهوم قلمرو مطلوب در فضای همگانی شهری. فصلنامه مطالعات شهری، 24، 70.
• عزیزی، محمدمهدی؛ ملک‌محمدنژاد، صارم (1386). بررسی تطبیقی دو الگوی مجتمع‌های مسکونی متعارف و بلندمرتبه. هنرهای زیبا، 32، 27-38.
• علیزاده، حسین؛ نیکوکار، فاطمه؛ شاه‌محمدی، مهدی (1395). تحلیل فضای شهری و تأثیر آن بر رفتارهای اجتماعی شهروندان. جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، 17(4)، 56-70.
• عنبری، موسی، وغلامیان، سارا (1395). تبیین جامعه شناختی عوامل مرتبط با بی تفاوتی اجتماعی. بررسی مسائل اجتماعی ایران، 7(2)، 133-159.
• غفوریان، میترا؛ حصاری، الهام (1395). بررسی عوامل و متغیرهای زمینه‌ای مؤثر بر رضایتمندی ساکنان از محیط مسکونی. مطالعات شهری، 5(18)، 91-100.
• کمائی، سپیده؛ کابلی، احمدرضا (1402). ارزیابی معماری ایرانی و تعاملات اجتماعی در فضاهای فرهنگی. فصلنامه اندیشه‌های نو در علوم جغرافیایی، 3(2)، 47-62.
• محمدی، مهدی؛ احمدی، نسرین؛ یوسفی، سارا (1398). تحلیل عوامل مؤثر بر رضایتمندی ساکنان از فضاهای مسکونی در شهرهای جدید. جغرافیا و توسعه، 22(3)، 78-92.
• نام‌آور، مهرناز؛ ولیان، طیبه (1404). تبیین مؤلفه‌های اثرگذار بر ارتقاء حس سرزندگی در مکان‌های فرهنگی. مطالعات رفتار و محیط در معماری، 2(1)، 66-83.
• نعمت‌اللهی، مریم؛ قاسمی‌سیچانی، مریم؛ صالح صدق‌پور، بهرام (1404). ابعاد مؤثر در طراحی محیط درمانگاه‌های آموزشی از منظر سرزندگی دانشجویان پزشکی از دیدگاه متخصصان. معماری و محیط‌های انسان‌محور، 2(1)، 91-110.
• یوسفی، علی؛ زارعی، فاطمه؛ احمدی، محمد (1389). تحلیل عوامل مؤثر بر رضایتمندی ساکنان از فضاهای مسکونی. جغرافیا و توسعه، 3(2)، 56-70.
• Altman, Irwin; Haythorn, Ward W. (1967). The ecology of isolated groups. Behavioral Science Journal, 12, 169-182.
• Bahreini, Hossein; Tajbakhsh, Gholam (1999). The concept of territory in urban spaces and the role of insider city design in its realization. Journal of Architecture and Urbanism, 6, 18-31.
• Biswas, Biplab; Sultana, Zinia; Priovashini, C.; Ahsan, M. N.; Mallick, B. (2021). The emergence of residential satisfaction studies in social research: A bibliometric analysis. Habitat International, 109, 102336.
• Burt, William H. (1943). Territoriality and home range concepts as applied to mammals. Journal of Mammalogy, 24(3), 346-352.
• Campbell, Angus; Converse, Philip E.; Rodgers, Willard L. (1976). The Quality of American Life. Russell Sage Foundation.
• Chen, Ning; Fang, Dong (2024). Exploring Public Space Satisfaction in Old Residential Areas Based on Impact-Asymmetry Analysis. Sustainability, 16(6), 2557.
• Chen, Qi; Yan, Yifan; Zhang, Xiang; Chen, Jing (2022). A study on the impact of built environment elements on satisfaction with residency whilst considering spatial heterogeneity. Sustainability, 14(22), 15011.
• Dong, Yifan; Li, Feng; Cao, Jun; Dong, Wei (2023). What neighborhood factors are critical to resident satisfaction with old neighborhoods? An integration of ground theory and impact asymmetry analysis. Cities, 141, 104460.
• Francescato, Guido; Weidemann, Sue; Anderson, James R. (2018). Evaluating the built environment from the users’ perspective: Implications of attitudinal models of satisfaction. In W. F. E. Preiser, A. E. Hardy, & U. Schramm (Eds.), Building Performance Evaluation (pp. 87–97). Cham: Springer.
• Hall, Edward T. (1996). The Hidden Dimension (M. Tabibian, Trans.). Tehran University Press.
• Hasegawa, Y.; Lau, S. K. (2022). Comprehensive audio-visual environmental effects on residential soundscapes and satisfaction: Partial least square structural equation modeling approach. Landscape and Urban Planning, 220, 104351.
• Iamtrakul, P.; Chayphong, S.; Kantavat, P.; Hayashi, Y.; Kijsirikul, B.; Iwahori, Y. (2023). Exploring the spatial effects of built environment on quality of life related transportation by integrating GIS and deep learning approaches. Sustainability, 15(3), 2785.
• Ji, Xiaoyan; Du, Yifan; Li, Qiang (2023). How does the historic built environment influence residents’ satisfaction? Using gradient boosting decision trees to identify critical factors and the threshold effects. Sustainability, 16(1), 120.
• Koçak Güngör, Melis; Terzi, Fatma (2024). Residential satisfaction and quality of urban life: examining diverse housing environments. Archnet-IJAR: International Journal of Architectural Research, 18(1), 58-80.
• Lang, Jon (1986). Creating Architectural Theory: The role of behavioral science in environmental design. New York: Van Nostrand-Reinhold.
• Mantey, Daniel (2021). Objective and subjective determinants of neighborhood satisfaction in the context of retrofitting suburbs. Sustainability, 13(21), 11954.
• Peng, Chao; Yuan, Guang; Mao, Yifan; Wang, Xia; Ma, Jian; Bonaiuto, Marcella (2021). Expanding social, psychological, and physical indicators of urbanites’ life satisfaction toward residential community: A structural equation modeling analysis. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(1), 4.
• Storey, David (2009). Political Geography. In International Encyclopedia of Human Geography. Elsevier, Oxford.
• Tae, Jihoon; Jeong, Donghyun; Chon, Jungwon (2022). How can apartment-complex landscaping space improve residents’ psychological well-being?: The case of the capital region in South Korea. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(16), 10231.
• Xu, Sheng; Chen, Ming; Yuan, Bing; Zhou, Yifan; Zhang, Jie (2024). Resident satisfaction and influencing factors of the renewal of old communities. Journal of Urban Planning and Development, 150(1), 04023061.
• Yang, Yifan; Lian, Zhihui (2025). Exploration of subjective satisfaction patterns across multiple environmental dimensions in residential settings. Building and Environment, 112648.
• Zahedi, Mohammad Javad (2005). Social Science Culture. Maziar Publishing, 265-266.
• Zhao, Jing; Abdul Aziz, Farah; Cheng, Zhi; Ujang, N.; Zhang, Hui; Xu, Jun; … Shi, Li (2024). Post-Occupancy Evaluation of the Improved Old Residential Neighborhood Satisfaction Using Principal Component Analysis: The Case of Wuxi, China. ISPRS International Journal of Geo-Information, 13(9), 318.

المصادر:

1) احمدی، ریحانه؛ قهرمانی، شیدا؛ بشارتی کیوی، سپیده؛ بیات، فاطمه؛ زارع، نفیسه؛ روحانی، امیررضا؛ حمیدی، راشین؛ حمیدی، نگین؛ غمیثی، کاوه؛ جانیان پور، پریسا. ‏(۱۴۰۱). بررسی عوامل اجتماعی رضایت‌مندی سکونتی و تأثیر آن بر قیمت مسکن در سکونتگاه‌های خودجوش حاشیه تهران. نشریه دسترسی آزاد کتابخانه، ۹(۱۰)، ۱‏-‏۲۱.
2) پناهی، علی؛ کریمی، زهرا؛ موسوی، حسین (1397). ارزیابی کیفیت محیطی فضاهای عمومی شهری با رویکرد سرزندگی. مطالعات معماری و شهرسازی، 30، 112-125.
3) جلالی، لیلا؛ عظیمی، پروین؛ ابراهیم‌پور، سمیه؛ مکوندی، پگاه (1403). ارزیابی میزان رضایتمندی شهروندان با تأکید بر مبلمان شهری. اندیشه‌های نو در علوم جغرافیایی، 4(2)، 41-64.
4) حسینی، اکرم؛ جعفرزاده، تکتم؛ ره‌بان، فهیمه (1394). تدوین دستور زبان طراحی حوزه‌های فضایی مسکن به منظور بهبود تعامل اعضای خانواده. فصلنامه مسکن و محیط روستا، 154، 41-58.
5) حسینی، مریم؛ رضایی، محمد؛ شریفی، علی (1396). تأثیر طراحی فضاهای شهری بر تعاملات اجتماعی ساکنان. مطالعات اجتماعی شهری، 8(1)، 34-48.
6) خسروی، محمد؛ یوسفی، فاطمه؛ احمدی، مهدی (1393). ارزیابی رضایتمندی شهروندان از فضاهای عمومی شهری. جغرافیا و توسعه شهری، 5(1)، 23-37.
7) ذبیحی، حسین؛ حبیب، فرح؛ رهبری‌منش، کمال (1390). بررسی رابطه بین میزان رضایت از مجتمع‌های مسکونی و تأثیر مجتمع‌های مسکونی بر روابط انسان (مطالعه موردی چند مجتمع مسکونی در تهران). هویت شهر، 5(8)، 103-118.
8) رضایی، مهدی؛ کریمی، علی؛ حسینی، سارا (1388). بررسی تأثیر طراحی فضاهای شهری بر کیفیت زندگی. مطالعات شهری، 2(3)، 89-102.
9) رفیعیان، مجتبی؛ عسگری، علی؛ عسگری‌زاده، زهرا (1388). رضایتمندی شهروندان از محیط‌های سکونتی شهری. علوم محیطی، 7(1)، 57-68.
10) زارعی، مهدی؛ احمدی، فاطمه؛ یوسفی، علی (1391). بررسی تأثیر طراحی فضاهای شهری بر تعاملات اجتماعی. جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، 6(2)، 78-92.
11) سلیمی، محمدرضا؛ زارعی، علی؛ حسینی، فاطمه (1399). بررسی تأثیر طراحی فضاهای شهری بر ارتقاء حس تعلق به مکان. مطالعات جغرافیای شهری، 15(2)، 45-60.
12) شهبازی، یاسر؛ بلالی‌اسکویی، آرش؛ شهابی، احسان (1396). سنجش مفهوم قلمرو مطلوب در فضای همگانی شهری. فصلنامه مطالعات شهری، 24، 70.
13) عزیزی، محمدمهدی؛ ملک‌محمدنژاد، صارم (1386). بررسی تطبیقی دو الگوی مجتمع‌های مسکونی متعارف و بلندمرتبه. هنرهای زیبا، 32، 27-38.
14) علیزاده، حسین؛ نیکوکار، فاطمه؛ شاه‌محمدی، مهدی (1395). تحلیل فضای شهری و تأثیر آن بر رفتارهای اجتماعی شهروندان. جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، 17(4)، 56-70.
15) عنبری، موسی، وغلامیان، سارا (1395). تبیین جامعه شناختی عوامل مرتبط با بی تفاوتی اجتماعی. بررسی مسائل اجتماعی ایران، 7(2)، 133-159.
16) غفوریان، میترا؛ حصاری، الهام (1395). بررسی عوامل و متغیرهای زمینه‌ای مؤثر بر رضایتمندی ساکنان از محیط مسکونی. مطالعات شهری، 5(18)، 91-100.
17) کمائی، سپیده؛ کابلی، احمدرضا (1402). ارزیابی معماری ایرانی و تعاملات اجتماعی در فضاهای فرهنگی. فصلنامه اندیشه‌های نو در علوم جغرافیایی، 3(2)، 47-62.
18) محمدی، مهدی؛ احمدی، نسرین؛ یوسفی، سارا (1398). تحلیل عوامل مؤثر بر رضایتمندی ساکنان از فضاهای مسکونی در شهرهای جدید. جغرافیا و توسعه، 22(3)، 78-92.
19) نام‌آور، مهرناز؛ ولیان، طیبه (1404). تبیین مؤلفه‌های اثرگذار بر ارتقاء حس سرزندگی در مکان‌های فرهنگی. مطالعات رفتار و محیط در معماری، 2(1)، 66-83.
20) نعمت‌اللهی، مریم؛ قاسمی‌سیچانی، مریم؛ صالح صدق‌پور، بهرام (1404). ابعاد مؤثر در طراحی محیط درمانگاه‌های آموزشی از منظر سرزندگی دانشجویان پزشکی از دیدگاه متخصصان. معماری و محیط‌های انسان‌محور، 2(1)، 91-110.
21) یوسفی، علی؛ زارعی، فاطمه؛ احمدی، محمد (1389). تحلیل عوامل مؤثر بر رضایتمندی ساکنان از فضاهای مسکونی. جغرافیا و توسعه، 3(2)، 56-70.
22) Altman, Irwin; Haythorn, Ward W. (1967). The ecology of isolated groups. Behavioral Science Journal, 12, 169-182.
23) Bahreini, Hossein; Tajbakhsh, Gholam (1999). The concept of territory in urban spaces and the role of insider city design in its realization. Journal of Architecture and Urbanism, 6, 18-31.
24) Biswas, Biplab; Sultana, Zinia; Priovashini, C.; Ahsan, M. N.; Mallick, B. (2021). The emergence of residential satisfaction studies in social research: A bibliometric analysis. Habitat International, 109, 102336.
25) Burt, William H. (1943). Territoriality and home range concepts as applied to mammals. Journal of Mammalogy, 24(3), 346-352.
26) Campbell, Angus; Converse, Philip E.; Rodgers, Willard L. (1976). The Quality of American Life. Russell Sage Foundation.
27) Chen, Ning; Fang, Dong (2024). Exploring Public Space Satisfaction in Old Residential Areas Based on Impact-Asymmetry Analysis. Sustainability, 16(6), 2557.
28) Chen, Qi; Yan, Yifan; Zhang, Xiang; Chen, Jing (2022). A study on the impact of built environment elements on satisfaction with residency whilst considering spatial heterogeneity. Sustainability, 14(22), 15011.
29) Dong, Yifan; Li, Feng; Cao, Jun; Dong, Wei (2023). What neighborhood factors are critical to resident satisfaction with old neighborhoods? An integration of ground theory and impact asymmetry analysis. Cities, 141, 104460.
30) Francescato, Guido; Weidemann, Sue; Anderson, James R. (2018). Evaluating the built environment from the users’ perspective: Implications of attitudinal models of satisfaction. In W. F. E. Preiser, A. E. Hardy, & U. Schramm (Eds.), Building Performance Evaluation (pp. 87–97). Cham: Springer.
31) Hall, Edward T. (1996). The Hidden Dimension (M. Tabibian, Trans.). Tehran University Press.
32) Hasegawa, Y.; Lau, S. K. (2022). Comprehensive audio-visual environmental effects on residential soundscapes and satisfaction: Partial least square structural equation modeling approach. Landscape and Urban Planning, 220, 104351.
33) Iamtrakul, P.; Chayphong, S.; Kantavat, P.; Hayashi, Y.; Kijsirikul, B.; Iwahori, Y. (2023). Exploring the spatial effects of built environment on quality of life related transportation by integrating GIS and deep learning approaches. Sustainability, 15(3), 2785.
34) Ji, Xiaoyan; Du, Yifan; Li, Qiang (2023). How does the historic built environment influence residents’ satisfaction? Using gradient boosting decision trees to identify critical factors and the threshold effects. Sustainability, 16(1), 120.
35) Koçak Güngör, Melis; Terzi, Fatma (2024). Residential satisfaction and quality of urban life: examining diverse housing environments. Archnet-IJAR: International Journal of Architectural Research, 18(1), 58-80.
36) Lang, Jon (1986). Creating Architectural Theory: The role of behavioral science in environmental design. New York: Van Nostrand-Reinhold.
37) Mantey, Daniel (2021). Objective and subjective determinants of neighborhood satisfaction in the context of retrofitting suburbs. Sustainability, 13(21), 11954.
38) Peng, Chao; Yuan, Guang; Mao, Yifan; Wang, Xia; Ma, Jian; Bonaiuto, Marcella (2021). Expanding social, psychological, and physical indicators of urbanites’ life satisfaction toward residential community: A structural equation modeling analysis. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(1), 4.
39) Storey, David (2009). Political Geography. In International Encyclopedia of Human Geography. Elsevier, Oxford.
40) Tae, Jihoon; Jeong, Donghyun; Chon, Jungwon (2022). How can apartment-complex landscaping space improve residents’ psychological well-being?: The case of the capital region in South Korea. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(16), 10231.
41) Xu, Sheng; Chen, Ming; Yuan, Bing; Zhou, Yifan; Zhang, Jie (2024). Resident satisfaction and influencing factors of the renewal of old communities. Journal of Urban Planning and Development, 150(1), 04023061.
42) Yang, Yifan; Lian, Zhihui (2025). Exploration of subjective satisfaction patterns across multiple environmental dimensions in residential settings. Building and Environment, 112648.
43) Zahedi, Mohammad Javad (2005). Social Science Culture. Maziar Publishing, 265-266.
44) Zhao, Jing; Abdul Aziz, Farah; Cheng, Zhi; Ujang, N.; Zhang, Hui; Xu, Jun; … Shi, Li (2024). Post-Occupancy Evaluation of the Improved Old Residential Neighborhood Satisfaction Using Principal Component Analysis: The Case of Wuxi, China. ISPRS International Journal of Geo-Information, 13(9), 318.