رقم المقالة : 140402091205378 زيارة : 15 الصفحة: 1 - 20

نوع المخطوط: ابحاث

طراحی سیستم استنتاج فازی جهت تشکیل سبد محصولات شرکت های داروسازی

الموضوعات :

1 - مدیریت صنعتی،دانشکده مدیریت واقتصاد،دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات تهران
2 - دکترای مدیریت صنعتی

تاريخ الإرسال : 19 الأحد , ربيع الأول, 1446 تاريخ التأكيد : 18 السبت , رجب, 1446 تاريخ الإصدار : 10 الإثنين , رمضان, 1446

الکلمات المفتاحية: انتخاب محصول, استنتاج فازی, داروسازی,

ملخص المقالة :

هدف :انتخاب محصولات دارویی جدید که از میان محصولات موفق و پرفروش صورت می گیرد، یک امر خطیر و حائز اهمیت محسوب می شود.نکته ای که در فرایند توسعه سبدمحصول مشکل ساز بنظر می رسد آنالیز رقبای بالفعل و بالقوه و میزان موفقیت محصولات جدیددر کسب سهم از بازار دارویی می باشد.هدف این مقاله معرفی و طراحی سیستم استنتاج فازی برای ارزیابی سبد محصولات برای تولید در شرکت های داروسازی می باشد.

روش تحقیق:بدین‌منظور، با استفاده از سیستم استنتاج فازی در دوره زمانی 1400 - 1403 سبد محصولات در داروسازی های ایران بررسی شد.

سيستم استنتاج فازی نگاشتی از فضای ورودی به خروجی است که با استفاده از توابع عضویت و قوانين فازی پياده سازی می شوند درواقع سيستمی است که تجربيات بشر را با توابع عضویت و قوانين فازی پياده سازی می کند و یک روش عمومی برای ترکيب دانش، فن آوری هوشمند، کنترل و تصميم گيری است، از مهم ترین الگوریتم های استنتاج فازی می توان به الگوریتم استنتاج ممدانی و تاکاگی سوگنو اشاره کردکه بيشترین کاربردها را دارند.دراین تحقیق ازسیستم استنتاج فازی ممدانی جهت شناسایی محصولات منتخب از نظر سه معیار حاشیه سود،سهم بازاروسهم از درامد شرکت استفاده گردیدنتایج نشان داد بـا سیسـتم خبـره فـازی وجود خطا درتصمیمگیری مرتبط با انتخاب سبدمحصولات تولیدی از میان انبوه محصولات قابل تولید به طور جشمگیری کاهش می یابد.لذا سیستم استنتاج فازی ابزرای کارآمد ومناسب برای ارزیابی محصولات وتشکیل سبد محصول تولید در صنایع داروسازی می باشد.

پیشنهاد: براساس نتایج،استفاده‌ازسیستم‌استنتاج فازی در توسعه سبدمحصولات شرکت‌هابه ویژه درجامعه‌اماری موردتحقیق یعنی شرکت های داروسازی کشور مان ایران پیشنهاد می‌گردد.

المصادر:

افشار کاظمی،محمدعلی؛ابولفتحی ،احسان؛رجب پور، مجید؛ (1396)راهبردی نوین برای سیستم های پویابا به کار گیری نرم افزار MATLAB؛انتشارات دافوس اجا؛تهران؛ایران
امیدوار،معصومه؛افشارکاظمی،محمدعلی؛طلوعی،عباس؛شعار،مریم؛(1397)به کارگیری شبکه های مصنوعی وسیستم استنتاج فازیFalconبرای طراحی مدل کسب وکارمبتنی براینترنت اشیاء در حوزه پزشکی از راه دور؛پژوهش نامه مدیریت اجرایی؛سال دهم،شماره 20
امیری, صبا, نادری, نادر, محمدی فر, یوسف, & رضایی, بیژن. (1399). تدوین مؤلفه‌های اصلی رکود بنگاه‌های صنعتی غذایی و دارویی. مدیریت صنعتی, 12(1), 143-171. Doi
: 10.22059/imj.2020.291720.1007675
عالم‌تبریز, اکبر, & باقرزاده‌آذر, محمد.(1389). مدل تصمیم گیری فرآیند تحلیل شبکهای فازی برای گزینش تأمین کننده راهبردی. پژوهشنامه بازرگانی, 14(54), 57-86.
فرج پورخاناپشتانی،قاسم،وشاه‌محمدی، مریم.(1394) بررسی عوامل موثر بر توسعه سبد محصولات شرکت های برتر دارویی کشوربه‌روش پرامته. کنفرانس ملی آینده پژوهی،علوم انسانی و توسعه. SID. https://sid.ir/paper/823486/fa
کدخدازاده،حمیدرضا؛مروتی شریف آبادی ،علی؛(1392)انتخاب تامین کنندگان با استفاده از سیستم استنتاج فازی؛مدیریت تولید وعملبات،دوره چهارم ،شماره 2
نجات نيا، مهديس؛ ماكوئي، احمد و جبارزاده، آرمين ( 1402 ). رتبه بندي شركت هاي حمل ونقل بين المللي ريلي ايران با.410 -386 (3) استفاده از مدل تصميم گيري چندمعياره پويا و سيستم استنتاج فازي. مديريت صنعتي، 15
نقی‌زاده, محمد,سیدنقوی, میرعلی,احسانی, راضیه. (1392). تاثیر قابلیت‌های پویا بر توانمندی نوآوری محصول در بنگاه های بخش دارویی ایران', مدیریت نوآوری, 2(3), pp. 27-51.
Afshar Kazemi, Mohammad Ali; Abolfathi, Ahsan; Rajabpour, Majid; (2016) A new strategy for dynamic systems using MATLAB software, Dafos Eja Publishing, Tehran, Iran(in Persian)
Alam Tabriz, Akbar, & Bagherzadeh-Azer, Mohammad. (1389). Fuzzy network analysis process decision making model for strategic supplier selection. Business Journal, 14(54), 57-86. (in Persian)
Amiri, S., Naderi, N., Mohammadifar, Y., & Rezaee, B. (2020). Defining the Main Factors of the Stagnation of Food and Pharmaceutical Industrial Enterprises. Industrial Management Journal, 12(1), 143-171. Doi 10.22059/imj. 2020.291720. 1007675(in Persian)
Faraj Pourkhanapashtani, Qasem, and Shah Mohammadi, Maryam. (2014). Investigating the factors affecting the development of the product portfolio of the country's top pharmaceutical companies using the Paramet method. National Conference on Future Studies, Human Sciences and Development. SID. https://sid.ir/paper/823486/fa(in Persian)
kadhodazadeh, H., & Morovvati sharif abadi, A. (2013). Supplier Selection Using Fuzzy Inference System. Research in Production and Operations Management, 4(2), 113-132. (in Persian)
Naghizadeh, M., Seydnaghavi, M. A., & Ehsani, R. (2013). The Effects of Dynamic Capabilities on Product Innovation Capability in Iranian Pharmaceutical Firms. Innovation Management Journal, 2(3), 27-51. (in Persian)
Nejatnia, M., Makui, A., & Jabbarzadeh, A. (2023). Ranking Iran's International Rail Transportation Companies Using Dynamic Multi-criteria Decision-making and Fuzzy Inference System. Industrial Management Journal, 15(3), 386-410. doi: 10.22059/imj.2023.351139.1008004 (in Persian)
Omidvar, M., Afshar Kazemi, M., Tolouei, A., & Shoar, M. (2019). Application of Falcon Artificial Neural Networks and Fuzzy Inference System (F-ANFIS) for Designing an Internet-of-Things Based Business Model in the Field of Telemedicine. Journal of Executive Management, 10(20), 13-37. doi: 10.22080/jem.2019.14843. 0(in Persian)
Papageorgiou, E.(2009). "A new methodology for Decisions in Medical Informatics using fuzzy cognitive maps based on fuzzy rule- extraction techniques". Fuzzy Sets and Systems, 37(12), 7570-7580.

نص كامل:

$C:\Users\pazhohesh\Desktop\4df6d067-558e-4f3d-b6ad-6baf54c6e809.jpg$

Applied Research in Sustainable Industry Management

Original Research Article/ Vol.01, No.4, Winter 2025, P:20-01

Designing a fuzzy inference system to choose the product portfolio of pharmaceutical companies

Mohamadali Afsharkazemi¹, Ali Barkhordari²

Received: 22/09/2024 Accepted: 18/01/2025

Introduction: Selecting new pharmaceutical products from among successful and best-selling products is a serious and important matter. A point that seems to be problematic in the product portfolio development process is the analysis of actual and potential competitors and the success rate of new products in gaining market share. The aim of this article is to introduce and design a fuzzy inference system for evaluating product portfolios for production in pharmaceutical companies.

Methodology: For this purpose, using a fuzzy inference system, the product portfolios in Iranian pharmacies were examined during the period 1400-1403.A fuzzy inference system is a mapping from input to output space that is implemented using membership functions and fuzzy rules. In fact, it is a system that implements human experiences with membership functions and fuzzy rules and is a general method for combining knowledge, intelligent technology, control and decision-making. The most important fuzzy inference algorithms are the Mamdani and Takagi Sugano inference algorithms, which have the most applications. In this study, the Mamdani fuzzy inference system was used to identify selected products in terms of three criteria: profit margin, market share and company revenue share.

Results and Discussion: The results showed that with the fuzzy expert system, the existence of errors in decision-making related to the selection of a product portfolio from among the mass of products that can be produced is significantly reduced. Therefore, the fuzzy inference system is an efficient and suitable tool for evaluating products and forming a product portfolio in the pharmaceutical industry.

Conclusion: Based on the results, it is recommended to use a fuzzy inference system in developing companies ‘product portfolios, especially in the researched statistical population, namely pharmaceutical companies in our country, Iran.

Keywords: product selection, fuzzy inference, pharmaceutical

JEL Classification: D24, C60

$C:\Users\pazhohesh\Desktop\download.png$ $C:\Users\pazhohesh\Desktop\download.png$

طراحی سیستم استنتاج فازی جهت تشکیل سبد محصولات شرکت های داروسازی

محمد علی افشار کاظمی³ علی برخورداری⁴ ⁵

تاریخ دریافت: 01/07/1403 تاریخ پذیرش: 29/10/1403

چکیده

انتخاب محصولات دارویی جدید که از میان محصولات موفق و پرفروش صورت می گیرد، یک امر خطیر و حائز اهمیت محسوب می شود.نکته ای که در فرایند توسعه سبدمحصول مشکل ساز بنظر می رسد آنالیز رقبای بالفعل و بالقوه و میزان موفقیت محصولات جدیددر کسب سهم از بازار دارویی می باشد.هدف این مقاله معرفی و طراحی سیستم استنتاج فازی برای ارزیابی سبد محصولات برای تولید در شرکت های داروسازی می باشد.

بدین‌منظور، با استفاده از سیستم استنتاج فازی در دوره زمانی 1400 - 1403 سبد محصولات در داروسازی های ایران بررسی شد. سيستم استنتاج فازی نگاشتی از فضای ورودی به خروجی است که با استفاده از توابع عضویت و قوانين فازی پياده سازی می شوند درواقع سيستمی است که تجربيات بشر را با توابع عضویت و قوانين فازی پياده سازی می کند و یک روش عمومی برای ترکيب دانش، فن آوری هوشمند، کنترل و تصميم گيری است، از مهم ترین الگوریتم های استنتاج فازی می توان به الگوریتم استنتاج ممدانی و تاکاگی سوگنو اشاره کردکه بيشترین کاربردها را دارند. دراین تحقیق ازسیستم استنتاج فازی ممدانی جهت شناسایی محصولات منتخب از نظر سه معیار حاشیه سود،سهم بازاروسهم از درامد شرکت استفاده گردیدنتایج نشان داد بـا سیسـتم خبـره فـازی وجود خطا درتصمیمگیری مرتبط با انتخاب سبدمحصولات تولیدی از میان انبوه محصولات قابل تولید به طور جشمگیری کاهش مییابد. لذا سیستم استنتاج فازی ابزرای کارآمد ومناسب برای ارزیابی محصولات وتشکیل سبد محصول تولید در صنایع داروسازی می باشد. براساس نتایج،استفاده‌ازسیستم‌استنتاج فازی در توسعه سبدمحصولات شرکت‌هابه ویژه درجامعه‌اماری موردتحقیق یعنی شرکت های داروسازی کشور مان ایران پیشنهاد می‌گردد.

واژگای کلیدی:انتخاب محصول،استنتاج فازی، داروسازی

طبقهبندی JEL: D24, C60

1.‌ مقدمه

مقدمه در صنایع فناوری محور از جمله صنعت دارو، موفقیت شرکتها وابسته به توانایی آنها در ارائه نوآوری های جدید و مستمر به بازار است. سبد محصول و قابلیتهای شرکت، هنگامی شکل می گیرند که شرکت ها با محیط در حال تغییر سازگار شوند (نقی زاده, سید نقوی و احسانی،1392)

انتخاب محصولات دارویی جدید که از میان محصولات موفق و پرفروش دنیا صورت می گیرد، یک امر خطیر و حائزاهمیت محسوب می شود.نکته‌ای که در نگاه اول در فرایند توسعه سبدمحصول مشکل ساز بنظر می رسد آنالیز رقبای بالفعل و بالقوه بوده و میزان موفقیت محصولات جدیددر کسب سهم از بازاردارویی‌می‌باشد)فرج‌پورخاناپشتانی،وشاه‌محمدی،1394)

انتخاب محصول در تجارت وکسب وکاراولین قدم اجرایی است. اینکه چه محصولی را انتخاب کنیم بسیار مهم است و باید این انتخاب به گونه ای باشد که اولاً همراه با افزایش سود باشد، ثانیاً ما را سریعتر و دقیقتر به اهداف سازمانی برساند.با اینکه هدف نهایی هر کسب وکار ، کسب منفعت است ولی پیشتبر از آن می بایست ارزشی قابل ارائه به نهادها دیگر وجود داشته باشد تا توسط آن شرکت بتواند به جدب منفعت بپردازد)فرج پور خاناپشتانی، وشاه محمدی ،1394)

ﻣﺴﺎﯾﻞﻣﺎلی، ﻣﺎﻧﻨﺪﻣﺴﺎﻟﻪاﻧﺘﺨﺎب ﺳﺒﺪ محصول از ﺟﻤﻠﻪﻣﺴﺎﯾﻞﺟﺬاب در زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي در ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿـﺖ ﻫﺴـﺘﻨﺪ.درﺳﺎلﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﺷﺎﻫﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت در این ﺣﻮزه ﺑﻮده اﯾﻢ کﻪ در اﻧﺘﺨﺎب ﺳﺒﺪ محصول و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ آنﻧﯿﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎت گﺴﺘﺮدهاي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ و روشﻫﺎي مختلغی ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب محصولات سودآورتر معرفی گﺮدﯾﺪه اﺳـﺖ اما به دلیل ناکارامدی ابزارهای مذکور هنوز تشکیل سبد مناسب محصول در داروسازی ها به عنوان یک مساله ومشکل جدی مورد بحث است از انجا که .ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﺳـﺒﺪ محصول ﺑﺎ ﺳﻮدآوري ارﺗﺒﺎط دارد واراﯾﻪیک ﻣﺪل ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﺳﺒﺪ، میﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑـﻪ سودبالاتر شود.آنچه کﻪ ﺷﺮاﯾﻂ را در ﺣﻞ ﻣﺴﺎﯾﻞدﺷﻮار می کﻨﺪ وﺟﻮد ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿـﺖ درﻣﺴـﺎﯾﻞاﺳـﺖ.ﻋـﺪم ﻗﻄﻌﯿـﺖ رامیﺗﻮان ﻋﺪم اﻃﻼع کﺎﻣﻞ درﺑﺎره رﺧﺪادﻫﺎي آﯾﻨﺪه ﺗﻮﺻﯿﻒ کﺮد کﻪ میﺗـﻮانﺑـﺎ ﺟﻤـﻊآوري اﻃﻼﻋـﺎت آن را کـﻢکرد؛اﻣﺎ ﻧﻤیﺗﻮان آن را ﺣﺬف ﻧﻤﻮد.از طرفی مسئولیت اجتماعی شرکت های داروسازی ایجاب می کند تعدادی از محصولات خود راعلی رغم حاشیه سود منفی از چرخه تولید وتوزیع خارج نکند وتولید آن جهت تامین نیاز بازار دارویی کشور تداوم داشته باشد .

یکی از ابزارهای مناسب برای شناسایی وارزیابی محصولات وتشکیل سبد منتخب براساس معیارهای از قبل تعریف شده ابزار سیستم استنتاج فازی می باشدکه دراین تحقیق موردپاستفاده قرارگرفته است. طراحـی وتوسـعه سیستم های خبره فازی می تواند براساس چندین عامل ماننـدمشـخصات وویژگی سـاخت سـناریو برای طراحی سیسـتم، ترکیب یا انتخاب بهترین سـناریوو آزمایـش و تنظیـم مـدل توصیف شـود.

امروزه علیرغم تلاش های بسیار زیادی که در راستای انتخاب بهینه سبد محصولات دارویی صورت می گیرد، اما متاسفانه تاکنون پژوهشی درخصوص معیارهای موثر بر توسعه سبد محصولات دارویی صورت نگرفته است. لذا به منظور اثربخشی هر چه بیشتر در انتخاب محصولات دارویی وکسب مزیت رقابتی بیشتر در عرصه دارویی کشور نیاز به بررسی این مقوله امری ضروری می نماید)فرج پورخاناپشتانی،وشاه محمدی ،1394)

معدود تحقیقاتی هم در این حوزه صورت گرفته صرفا جنبه هایی محدود ی از معیارهای متنوع انتخاب سبدمحصولات ازجمله معیارهای بازاریابی رامورد مطالعه قرارداده اند وجنبه های مالی وشاخصهای سودآوری را به علت محدودیت های تحقیق نادیده گرفته اند به طوری که در بخش پیشنهاد تحقیقات آتی این تحقیقات ازجمله تحقیق فرخ پور وهمکارن (1397) به شکاف مطالعاتی در این حوزه اشاره دارد.

هدف از تحقیق حاضر طراحی سیستم استنتاج فازی با نرم افزار متلب جهت شناسایی محصولات براساس سه معیار حاشیه سود،سهم بازار وسهم محصول از سبد درآمدی، شرکت های داروسازی کشورما می باشدکه البته هرجند این سیستم محدود به ارزیابی محصولات خاص داروسازی هامی باشداماقادرخواهد بود سایر صنایع مشابه‌از جمله‌صنایع‌غذایی‌وآرایشی‌وبهداشتی‌رانیزپشتیبانی‌نماید

2.‌ مروری بر ادبیات

1-2.صنعت‌دارو:امروزه‌صنعت‌داروبه‌عنوان‌یکی‌ازصنایع‌راهبردی، دانش‌محوروبانرخ‌نوآوری بالادرمیان‌کشورهامطرح میباشد. باتوجه به بازار گسترده،سرمایه گذار ی های فراوان در بخش‌های تحقیق و توسعه و نرخ بالای تغییردراین صنعت، شرکت های دارویی بایداز طریق‌ارتقای قابلیت های پویای خود که مبتنی بر درک و پاسخگویی به فر صت های زودگذر بازار وفناوری است،میزان نوآوری محصول خودراجهت‌‌بقادر بازار رقابتی‌امروزفزایش‌دهند(نقی زاده, واحسانی،1392).

ازطرفی‌بنگاه‌هاي صنعتي‌غذايي ودارويي راكد،انباشتی از سرمايه‌هاي‌بدون‌استفاده‌هستندكه‌سبب‌اتلاف ‌منابع‌وافزايش درصد بيكاري مي شوند. اين مسئله به ايجاد فضايي ناپايدار و نامطمئن براي متقاضيان سرمايه گذاري در بخش صنعت وانحراف آن به بخش هاي دلالي وشكل گرفتن ساختار اقتصادي غيرمولددركشورمنجرشده است .(امیری وهمکاران 1399)

تغییرات مختلف در محیط مانند تغییر در نیازهای مشتریان یا پیشرفت های فناورانه،محصول ها و خدمات موجود را تهدید می کنند و فرصت های جدیدیرا برای محصول ها و خدمات جدید به وجود می آورند. شرکت ها با هدف دوری گزیدن از این تهدیدهاو همچنین استفاده از فرصت هالی زودگذر پیش رو، بایستی منابع و قابلیت های خود را در راستای افزایش نوآوری محصول ارتقا بخشند(نقی زاده, واحسانی،1392).

درسال های اخیرصنعت داروسازی جهان شاهد رشد قابل توجهی‌درمیزان تقاضای داروهای ژنریک(جدید)بوده است که این وضعیت تاحدودی روند طبیعی رشد بازار داروهای‌ ژنریک‌ محسوب ‌میشود،بازاردارویی‌ایران ‌نیزاز این ‌قاعده‌مستثنی‌نبوده‌.درایران دارو به‌ عنوان ‌یکی‌ازعمده ترین‌دروندادهای‌مراقبت‌های‌سلامت،‌ویژگی‌‌برجسته‌ای‌داردکه جایگاه‌آن‌رادرنظام‌سلامت کشورمااز سایر بخش‌ها متمایز میگرداند.هزینه‌های دارویی وهزینه‌های ‌مرتبط ‌باآن ‌در ایران‌وبسیاری ‌دیگرازکشورهای ‌روبه‌رشد،حدود30درصداز کل‌هزینه‌مراقبت‌های‌سلامت‌ونزدیک‌به50درصدازهزینه‌مراقب ت های سرپایی بهداشتی ودرمانی‌رابه‌خوداختصاص می‌دهد.(فرج پورخانا پشتانی،وشاه محمدی،1394)

2-1.منطق فازی: منطق،علمی است که درموردصحت یاعدم صحت گزاره هابحث می کند. ارسطو پدر منطق(منطق کلاسیک)است. بین منطق ومجموعه هایک تناظریک به یک وجود دارد. مثال«عدد2به مجموعه اعدادزوج تعلق دارد»معادل این ست که بگوییم گزاره«عدد2زوج‌است»یک گزاره صحیح است یاارزش‌آن یک است.یاوقتی‌میگوییم«عدد3به‌مجموعه اعداد زوج تعلق ندارد»معادل اینست که بگوییم گزاره «عدد3زوج است»یک گزاره نادرست است یاارزش درستی آن صفراست. مجموعه اعدادزوج یک مجموعه کلا سیک بامرزهای مشخص است که هرعدددلخواهی یابه این مجموعه تعلق داردیاندارد.بنابراین ارزش درستی گزاره هایی شبیه گزاره های فوق یاصفراست یایک.به همین خاطربه منطق حاکم براین مجموعه ها منطقص صفرویک می باشد گفته میشود.درمنطق کلاسیک گزاره کاملا درست است یاکامالاً نادرست. زاده پدر منطق فازی است.در منطق فازی بر خالف منطق کالسیک که همه چیز راسیاه یا سفیدمی بیند یک نگاه خاکستری به موضوعات دارد.(افشار کاظمی، ابولفتحی ورجب پور،1396)

منطق فازی اولین بار توسط آقای پروفسور لطفی زاده دررساله‌ای به نام«مجموعه‌های فازی‌اطلاعات وكنترل» در سال1965معرفی گردیدودردهه1970رشدوكاربردعملی پيدا كرد، بزرگترین رخداد های این دهه توليدكنترل كننده های فازی برای سيستمهای واقعی بود(افشار کاظمی، ابولفتحی ورجب پور ،1396).

علم مدیریت فازی می تواند مدلهایی را طراحی نمایدکه نظیر انسان از توانایی پردازش اطلاعات کیفی به صورت هوشمندبرخورداراست.بنابراین علم مدیریت فازی ضمن ایجادانعطاف پذیری درمدل داده‌هایی نظیردانش،تجربه و قضاوت انسانی رادرمدل وارد کرده وپاسخ های کاملاً کاربردی‌راارائه‌می‌نماید(عالم‌تبریزوباقرزاده‌آذر،1389).

علت استفاده از منطق فازی در این مقاله، قابلیت این سیستم درتحلیل قضات های ذهنی و به کاربردن متغیرهای زبانی دراکثر معیارهای ارزیابی سبدمحصولات است.علت استنتاج فازی درمیان‌انواع مختلف روشهای فازی‌ارا ئه شده،هوشمندبودن‌این روش‌است.منظورازهوشمند بودن، این است که رفتاری مشابه انسان دارد وهمان قواعد تعریف شده برای آن راهمزمان در نظرمیگیرد واین، همان کاری است که انسان در فعالیتهای روزمره بارها آن را به کار می گیرد (کدخدازاده ومروتی شریف آبادی ،1392).

دو ويژگي اصلي سيستم استناج فازي كه عبارت اند از نقش اساسي عامل انساني دردرك، بيان وتصميم گيري در سيستم هاي اقتصادي و اجتماعي كه نمود آن در متغيري همچون مزيت رقابتي شركت قابل مشاهده است و همچنين سهولت كاربرد و دقت اين سيستم در نگاشت بين ورودي ها و خروجي هاي نادقيق (خواجوي، سيدعليخاني و غيوري مقدم،)1401)⁶

2-1.پیشینه تجربی تحقیق:

درزمینه استفاده ازسیستم استنتاج فازی در تصمیم گیری پژوهش ههای زیادی در حوزه های گوناگون انجام گرفته است همچنین تاکنون مدل های زیادی برای انتخاب سبد محصولات ارائه شده است که می توان گفت، وجه تشابه همه این ها گرایش به سمت مدل های چندمعیاره است)فرج پور خاناپشتانی، وشاه محمدی ،1394).

اما تحقیقات بسیار محدودی در حوزه انتخاب محصولات دارویی مبتنی بر علم فازی صورت گرفته که بیانگر شکاف تحقیقاتی در این در این حوزه از طریق علم فازی می باشد معدود تحقیقات صورت گرفته در این حوزه به شرح ریر می باشند:

پاپاجورجی⁷و2009مقاله ایی ارا ئه داده است که درآن باروش سیستم استنتاج فازی نوع روش درمان را انتخاب میکند.ورودی های این سیستم،اندازه تومور، سن بیمار و غیره بود و خروجی درمان با استفاده از شیمی درمانی ، پرتودرمانی یا عدم درمان بود.در زمینه صنعت هم میتوان به مقا له‌اتروک و کراس(1994)اشاره کرد که دررمینه انتخاب فرایند طراحی قطعات کامیون در صنعت خودروی آلمان بود.

در حوزه موضوع شناسایی سبد بهینه محصول فرج پور خاناپشتانی، وشاه محمدی(1394)در یک پژوهشی مشابه عوامل موثر بر توسعه سبد دارویی محصولاتن شرکت های برتر صنعت دارو را مورد مطالعه قرا ردادند که با کسب نظر خبرگان صنعت معیارهایی را برای این منظور مورد سنجش قرار داده ورتنه بندی نمودند.اما در این تحقیق بیشتر معیارهای بازاریابی مدنظر قرار گرفت ومعیارهای مالی از جمله قیمت تمام شده وحاشیه سود محصول را نادیده گرفته شد.که محققان تحقیق مذکور با اشاره به زمینه های آتی نحقیق در حوزه مذکور بیان داشتند که محققان در پژوهش های آتی می توانند با بررسی سایر شاخص های عملکردی شرکت ها، علی الخصوص شاخص های مندرج در صورت سود و زیان شرکت ها نظیر سود خالص، ارزش دارایی ها، تعداد نیروی انسانی،میزان سرمایه گذاری‌ها، آورده سهامداران وبدهی بانکی ایشان، تاثیر معیارهای مختلف بر سبد محصولات شرکت های دارویی را بررسی نمایند.معیارموردمطالعه تحقیق مذکورعبارت ‌بودنداز:

رقبا،فروش محصولات جدید،سهم بازار محصولات جدید،متوسط فروش سه ساله اخیر،سهم بازارکل محصولات، تعامل با شرکت های پخش،پیشرو درارائه محصول،تعداداقلام موجوددرسبد، تعداد اقلام جدیدسبدوتنوع شکل که نتایج تجزیه و تحلیل داده‌های تحقیق حاکی ازآن است که معیار "متوسط فروش سه ساله‌آخر شرکتهای دارویی" دارای بیش ترین میزان اهمیت و معیار"تنوع شکل‌دارویی" دارای کمترین میزان اهمیت دارد.

نقی‌زاده‌وهمکارن‌درسال1392درتحقیقی‌تحت عنوان تاثیر قابلیت‌های‌پویابرتوانمندی‌نوآوری‌محصول‌دربخش‌ دارویی‌ ایران‌بررسی‌سبدمحصولات‌دارویی‌راازمنظرلزوم نواوری در محصول باتکیه‌برقابلیت‌های پویاموردبررسی قرار دادند ودریافتندکه قابلیت‌های پویا در بنگا ههای دارویی، شامل ابعاد کیفیت، کاهش زمان عرضه به بازار، سهم بیشتر بازار و تمایز محصو لهای جدید تاثیر قابل ملاحظ های بر ارتقای‌توانایی نوآوری محصول بنگاه‌دارد.همپنین نتایج‌ این‌تحقیق ‌حاکی‌ازآن‌بودکه‌روندروبه‌رشد تغییردر فناوری هاوبازار،نیازبه نوآوری‌محصول دربنگاه‌های بخش دارویی کشور،درحال تبدیل به یکی‌از شرط های اصلی بقای این شرکت‌هامی باشد. توانایی نوآوری محصول به صورت مداوم، نیازمنداصلاح جدی فرآیندهای‌سازمانی و ارتقای ‌قابلیت های پویا می باشد که‌امکان درک، بهر ه‌برداری و باز چینش منابع جهت بهره گیری‌ازفرصت‌های‌زودگذرمحیطی و مواجهه با تغییرات روزافزون را به بنگا ههای این بخش می دهد.

کدخدازاده ومروتی (1392)تحقیقاتی در حوزه ارزیابی تامین کنندگان در صنعت غدایی به روش استنتاج فازی انجام دادندکه مزایای زیادی رابرای روش مطالعه فازی نسبت به‌سایرروشهابرشمردندوپیشنهاداستفاده‌ازسیستم استنتاج فازی درسایر حوزه ها،مانند نگهداری وتعمیرات، سیستم‌های‌مشاوره‌ای‌انبارداری،پیش بینی‌بازار ‌دادندکه یکی‌ازانگیزهای‌تحقیق‌حاظرجهت‌بررسی‌امکان‌کاربرد سیستم استنتاج فازی‌درانتخاب سبدمحصولات دارویی گردید.

خلاصه نتایج تحقیقات مذکورجدول زیرجمع بندی شده است.

محققین	سال	عنوان تحقیق	موضوع تحقیق	نتایج تحقیق
پاپاجورجیو	2009	ارائه مدلی برای دستیابی به مقادیر بهینه تخفیف در بسته های پیشنهادی تخفیفی	استفاده از سیستم‌استنتاج فازی در انتخاب نوع روش درمان	ارائه مدلی جهت استخراج‌قواعدالزمی برای دستیابی به مقادیر بهینه تخفیف در بسته های پیشنهادی تخفیفی
امیدوار و همکاران	1397	بكارگيري‌شبكه ‌هاي ‌عصبی مصنوعی وسيستم استنتاج فازي Falcon براي ‌طراحی مدل كسب‌ و كار مبتنی ‌بر اینترنت‌اشياء در حوزه پزشكی از راه دور	‌مدل‌کسب‌وکار مبتنی‌بر اینترنت‌ اشیا براساس‌بکارگیری‌شبکه‌های عصبی‌مصنوعی‌ و سیستم‌استنتاج فازی	بااستفاده‌ازسرویس های‌سیستم می توان وضعیت طراحی مدل کسب‌وکار مبتنی بر اینتر بت اشیا در حوزه پزشيی ازراه دور رامورد تحلیل قرار داد
فرج‌پور و شاه محمدی	1394	بررسی‌عوامل‌موثر برتوسعه‌سبد محصولات ‌شرکتهای ‌برتردارویی	عوامل موثر بر توسعه سبد دارویی	شناسایی‌سنجش‌ورتبه بندی معیارهایی برای سنجش سبد محصولات دارویی
نقی‌زاده و همکاران	1392	تاثیرقابلیت‌های پویابرتوانمندی نوآوری‌محصول در بنگاه های بخش دارویی	بررسی سبد محصولات‌دارو ازمنظرلزوم نواوری	قابلیت های پویا در بنگا ههای دارویی، تاثیر قابل ملاحضه ای بر ارتقای توانایی نوآوری محصول بنگاه دارد
کدخدازاده و مروتی	1392	انتخاب‌ تأمین کنندهبااستفاده ازسیستم‌استنتاج فازی	ارزیابی تامین‌کنند گان با استفاده از سیستم‌استنتاج فازی	معرفی‌روش‌ فازی‌در ارزیابی‌مسائل‌چند معیاره‌درواحدهای کسب وکار

3. روش پژوهش

به‌طورکلی‌طراحی‌این‌سیستم‌باشناسایی‌متغیرها(صفت) شروع می شود. بعداز تعریف متغیرهای ورودی وخروجی سیستم فازی نهایتاٌ محصولات منتخب راازمیان سبد محصولات شرکت به شکل خروجی استخراج می نماید. برای‌طراحی یک سیستم استنتاج فازی لازم است مراحل چندگانه‌ایی به شرح زیر انجام شود(امیدوار،افشارکاظمی،طلوعی، شعار، 1397)

مرحله‌اول:شناسایی متغیرهای ورودی وخروجی سیستم می باشدهمانطورکه در تحقیقات‌اغلب بعدازنهایی شدن مدل مفهومی پژوهش‌اقدام به‌تعریف متغیرهای ورودی‌و خروجی پژوهش می نمایند در طراحی سیستم استنتاج فازی نیز اولین گام شناسایی‌ومشخص کردن‌متغیرهای‌ورودی وخروجی می باشد.شکل‌شماره1زیرنمایانگرروابط بین‌ متغیرهای ورودی‌وخروجی می‌باشدهمانطورکه درشکل‌ ‌مشاهده‌می‌شوداین سیستم شامل سه متغیرورودی می‌باشد متغیرورودی ‌اول ‌حاشیه‌سودمتغیردوم‌سهم بازارومتغیرسهم‌محصول‌ازدرآمد کل شرکت می‌باشد.و یک متغیر خروجی نیز شامل محصول منتخب تعریف گردیده.شایان‌ذکراست‌این‌ سه‌متغیربراساس ‌نتایج پژوهش صورت‌گرفته‌وکسب ‌نظرخبرگان صنعت ‌دارو توسط ‌فرج‌پوروشاه‌محمدی‌درسال1394انتخاب‌گردیده‌است.

شکل 1:نمای کلی روابط بین متغیرهای ورودی ومتغیر خروجی سیستم استنتاج فازی

مرحله دوم: تعربف متغیرهای کیفی با استفاده از قید های زبانی وتخصیص اعداد ومجموعه های فازی وتوابع عضویت اعداد مثلثی مرتبط با متغیرهای ورودی وخروجی سیستم در قالب طیف های جهارتایی وسه تایی به شرح جدول شماره1تا3می باشد.وتصویر این عملیات در نرم افزار متلب در اشکال 2تا5 نشان داده شده است.

جدول 1

جدول متغیرهای زبانی ورودی اول(حاشیه سود محصول)
توابع عضویت اعداد مثلثی	مخف	متغیر زبانی
10. 05. 0	L1	حاشیه سود منفی واندک
35. 18. 5.	L2	حاشیه سود کم
65. 40. 25.	L3	حاشیه سود خوب
100. 75. 50.	L4	حاشیه سود خیلی خوب

شکل 2:افرازبندی واعداد مثلثی متغیر ورودی اول (حاشیه سود محصول)

جدول2

جدول متغبرهای زبانی وردی دوم(سهم بازار محصول)
تئابع عضویت اعداد مثلثی	مخفف	معادل انگلیسی	متغیرزبانی
33. 15. 0	L	Low	کم
66. 40. 20.	M	Medium	متوسط
100. 66. 50.	H	High	زاید

شکل3:افرازبندی واعداد مثلثی متغیر ورودی دوم (سهم بازار محصول)

جدول 3

جدول متغبرهای زبانی وردی سوم(سهم درآمدی شرکت)
تئابع عضویت اعداد مثلثی	مخفف	معادل انگلیسی	متغیرزبانی
30. 10. 0	L	Low	کم
60. 45. 20.	M	Medium	متوسط
100. 75. 50.	H	High	زاید

شکل4:افرازبندی واعداد مثلثی متغیر ورودی سوم(سهم درآمدی محصول)

شکل5:افرازبندی واعدادمثلثی متغیرخروجی(محصول منتخب)

مرحله سوم :طراحی پایگاه دانش که شامل استخراج قواعد خبرگی وارزیابی آنها توسط خبرگان ووایجاد چایگاه قواعد فازی می باشدکه مبتنی برقواعد اگر ،آنگاه می باشد.

شکل 6:پنجره نعریف قواعد در متلب

مرحله‌جهارم:طراحی موتوراستنتاج می باشد که استنتاج مبتنی بر قواعد صورت می پذیرد ،عملکردسیستم استنتاج فازی شبیه فرایند استدلال فرد می باشد به طوری که با اعمال آن برروی ورودی ها وقواعد خروجی مشخص می شود.این همان کاری است که انسان در قضاوتهای خودبه کار می گیردروشهای مختلفی برای استنتاج وجوددارد. در نرم افزار متلب امکان استفاده از دو روش ممدانی⁸ وسوگینو⁹ وجودداردکه در سیستم حاضراز روش ممدانی استفاده گردید.

مرحله پنجم فازی زدایی: که به مفهوم تبدیل اعداد فازی به اعدد قطعی قابل تفسیر می باشد که روشهای متعددی برای فازی زدایی در نرم افزار متلب قابل دسترس می باشد که بارزترین ومعمول ترین آنها روش مرکز ثقل می باشد که مورد استفاده در سیستم طراحی شده حاضر نیز می باشد.

مرحله ششم: مرحله پایانی مبتنی براستخراج خروجی‌های گرافیکی نرم افزار می باشد که جهت تحلیل مورد استفاده قرار می گیرداشکال7و8 زیردونوع متفاوت ازخروجی های گرافیکی نرم‌افزار متلب می باشدکه‌مبتنی برداده های وارده وقواعد تعریف شده به صورت اتوماتیک توسط نرم افزارترسیم می گردد.

شکل 7:نمای گرافیکی سه بعدی خروجی نرم افزار متلب

شکل 8 نمای خروجی روابط بین متغیرهای ورودی ومتغیر خروجی نرم افزار متلب

4.‌ برآورد مدل و تجزیه و تحلیل یافته‌ها

از آنجاکه ارزیابی های انجام شده در مـورد انتخاب محصول برای تولیددر سازمان ممکن است همراه باخطا باشـد، در تصمیمگیری بـا سیسـتم خبـره فـازی وجود خطا در تصمیمگیری مرتبط با انتخاب سبد محصولات تولیدی از میان انبوه محصولات قابل تولید به طور جشمگیری کاهش می یابد بنابراین در این پژهش تلاش شد تا یک سیستم خبره فازی برای شناسایی منتخبی از محصولات برای تولیددر شرکت های داروسازی طراحی وارائه گردید معیارهای برتری یک محصول نسبت به سایر محصولات در قالب سه متغیر میزان حاشیه سود،سهم بازارومیزان سهم از سبد درآمدی شرکت تعریف گردید.با ورود اطلاعات سه گانه ورودی برای هر قلم محصول امکان دریافت خروجی فراهم میگردد برای ورود اطلاعات لازم است در صفحه اصلی نرم افزار متلب کلمه evalficتایپ شود ونام سیستم طراحی شده هم به دنبال تایپ این کلمه درج شود ودر محل ورودیها اعدادمتناظر با هر قلم کالا وارد شود.

5. نتیجهگیری و پیشنهادها

در این پژوهش ضمن معرفی سیستم استنتاج فازی وکاربرد آن در توسعه سبد محصولات شرکت ها به ویژه در جامعه اماری مورد تحقیق یعنی شرکت های داروسازی کشور مان ایران نتجیه پژوهش حاضر حاکی از این است که سیستم استنتاج فازی ابزرای کارآمد ومناسب برای ارزیابی محصولات وتشکیل سبد محصول تولید در صنایع داروسازی می باشد لذا جهت تحقیقات آتی پیشنهاد می شود سیستم استنتاج طراحی شده در تحقیق حاضر را را برای ارزیابی سبد محصولات شرکتهای داروسازی مورد استفاده قرارگیرد.

تعارض منافع

تعارض منافع وجود ندارد.

سپاسگزاری

نویسندگان از داوران ناشناس که در بهبود کیفیت مقاله کمک کردم‌اند تشکر می‌کنند.

کد ارکید

قسمت پایانی درج کد ارکید همه نویسندگان مقاله است مانند.

ORCID

Mohamadali Afsharkazemi https://orcid.org/ 0000-0003-4327-8320

Ali Barkhordari https://orcid.org/ 0009-0008-6321-9726

منابع

افشار کاظمی،محمدعلی؛ابولفتحی ،احسان؛رجب پور، مجید؛ (1396)راهبردی نوین برای سیستم های پویابا به کار گیری نرم افزار MATLAB؛انتشارات دافوس اجا؛تهران؛ایران

امیدوار،معصومه؛افشارکاظمی،محمدعلی؛طلوعی،عباس؛شعار،مریم؛(1397)به کارگیری شبکه های مصنوعی وسیستم استنتاج فازیFalconبرای طراحی مدل کسب وکارمبتنی براینترنت اشیاء در حوزه پزشکی از راه دور؛پژوهش نامه مدیریت اجرایی؛سال دهم،شماره 20

امیری, صبا, نادری, نادر, محمدی فر, یوسف, & رضایی, بیژن. (1399). تدوین مؤلفه‌های اصلی رکود بنگاه‌های صنعتی غذایی و دارویی. مدیریت صنعتی, 12(1), 143-171. Doi

: 10.22059/imj.2020.291720.1007675

عالم‌تبریز, اکبر, & باقرزاده‌آذر, محمد.(1389). مدل تصمیم گیری فرآیند تحلیل شبکهای فازی برای گزینش تأمین کننده راهبردی. پژوهشنامه بازرگانی, 14(54), 57-86.

فرج پورخاناپشتانی،قاسم،وشاه‌محمدی، مریم.(1394) بررسی عوامل موثر بر توسعه سبد محصولات شرکت های برتر دارویی کشوربه‌روش پرامته. کنفرانس ملی آینده پژوهی،علوم انسانی و توسعه. SID. https://sid.ir/paper/823486/fa

کدخدازاده،حمیدرضا؛مروتی شریف آبادی ،علی؛(1392)انتخاب تامین کنندگان با استفاده از سیستم استنتاج فازی؛مدیریت تولید وعملبات،دوره چهارم ،شماره 2

نجات نيا، مهديس؛ ماكوئي، احمد و جبارزاده، آرمين ( 1402 ). رتبه بندي شركت هاي حمل ونقل بين المللي ريلي ايران با.410 -386 (3) استفاده از مدل تصميم گيري چندمعياره پويا و سيستم استنتاج فازي. مديريت صنعتي، 15

نقی‌زاده, محمد,سیدنقوی, میرعلی,احسانی, راضیه. (1392). تاثیر قابلیت‌های پویا بر توانمندی نوآوری محصول در بنگاه های بخش دارویی ایران', مدیریت نوآوری, 2(3), pp. 27-51.

Afshar Kazemi, Mohammad Ali; Abolfathi, Ahsan; Rajabpour, Majid; (2016) A new strategy for dynamic systems using MATLAB software, Dafos Eja Publishing, Tehran, Iran(in Persian)

Alam Tabriz, Akbar, & Bagherzadeh-Azer, Mohammad. (1389). Fuzzy network analysis process decision making model for strategic supplier selection. Business Journal, 14(54), 57-86. (in Persian)

Amiri, S., Naderi, N., Mohammadifar, Y., & Rezaee, B. (2020). Defining the Main Factors of the Stagnation of Food and Pharmaceutical Industrial Enterprises. Industrial Management Journal, 12(1), 143-171. Doi 10.22059/imj. 2020.291720. 1007675(in Persian)

Faraj Pourkhanapashtani, Qasem, and Shah Mohammadi, Maryam. (2014). Investigating the factors affecting the development of the product portfolio of the country's top pharmaceutical companies using the Paramet method. National Conference on Future Studies, Human Sciences and Development. SID. https://sid.ir/paper/823486/fa(in Persian)

kadhodazadeh, H., & Morovvati sharif abadi, A. (2013). Supplier Selection Using Fuzzy Inference System. Research in Production and Operations Management, 4(2), 113-132. (in Persian)

Naghizadeh, M., Seydnaghavi, M. A., & Ehsani, R. (2013). The Effects of Dynamic Capabilities on Product Innovation Capability in Iranian Pharmaceutical Firms. Innovation Management Journal, 2(3), 27-51. (in Persian)

Nejatnia, M., Makui, A., & Jabbarzadeh, A. (2023). Ranking Iran's International Rail Transportation Companies Using Dynamic Multi-criteria Decision-making and Fuzzy Inference System. Industrial Management Journal, 15(3), 386-410. doi: 10.22059/imj.2023.351139.1008004 (in Persian)

Omidvar, M., Afshar Kazemi, M., Tolouei, A., & Shoar, M. (2019). Application of Falcon Artificial Neural Networks and Fuzzy Inference System (F-ANFIS) for Designing an Internet-of-Things Based Business Model in the Field of Telemedicine. Journal of Executive Management, 10(20), 13-37. doi: 10.22080/jem.2019.14843. 0(in Persian)

Papageorgiou, E.(2009). "A new methodology for Decisions in Medical Informatics using fuzzy cognitive maps based on fuzzy rule- extraction techniques". Fuzzy Sets and Systems, 37(12), 7570-7580.

[1] * Associate professor at Science and Research, Tehran branch, Islamc Azad University, Tehran, Iran (Crossponding Authur), moh.afsharkazemi@iauctb.ac.ir

[2] ** . PhD student at department of Industrial Management, Faculty of Economics and Management, Islamic Azad University, Science and Research branch, Tehran, Iran(Crossponding Authur), a.barkhordari@srbiau.ac.ir…..

[3]

[4] *دانشیار گروه مدیریت صنعتی دانشگاه ازاد اسلامی واحد علوم وتخقیقات

moh.afsharkazemi@iauctb.ac.ir

[5] ** دانشجوی دکتری گروه مدیریت صنعتی آزاد اسلامی، واحد علوم وتحقیقات تهران ، پست الکترونیکی: a.barkhordari@srbiau.ac.ir

[6] به نقل از نجات نيا، مهديس؛ ماكوئي، احمد و جبارزاده، آرمين ( 1402)

[7] Papageorgiou

[8] Mamdan

[9] 2 Sugeno

شارک

عنوان URL للمقالة

طراحی سیستم استنتاج فازی جهت تشکیل سبد محصولات شرکت های داروسازی

سند

الروابط

المراكز ذات الصلة

دعامة

الصفحات الرسمية