برساخت مفهوم وطن در ادبیات داستانی معاصر افغانستان مطالعه موردی؛ داستان کوتاه «روزی ز سر سنگ عقابی به هوا خاست»
الموضوعات : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی
مارال رحیمی
1
,
سحر فائقی
2
,
اکرم هراتیان
3
1 - گروه فلسفه هنر، دانشگاه آزاد اسلامي، واحد اصفهان(خوراسگان)، اصفهان، ايران.
2 - گروه مدیریت فرهنگی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.
3 - استادیار زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
الکلمات المفتاحية: ادبیات داستانی معاصر افغانستان, ادبیات مهاجرت (دیاسپوریک), تحلیل روایت, زنِ افغانستانی, وطن, هویت معلق.,
ملخص المقالة :
مطالعه حاضر با هدف فهم برساخت مفهوم وطن در ادبیات داستانی معاصر افغانستان با بهره¬مندی از مفهوم نظری کارلینگ، دی¬هاس و هومی بابا انجام شده تا بازنمایی¬ وطن را در ژانر ادبی داستان کوتاه شناسایی و متناظر با بافت فرهنگی افغانستان تفسیر کند. برای نیل به این هدف، داستان کوتاه «روزی زِ سر سنگ عقابی به هوا خاست»، نوشتۀ معصومه جعفری نویسندۀ معاصر افغانستانی به¬عنوان نمونه انتخاب و با استفاده از روش تحلیل روایت «سیمور چتمن» مورد تحلیل قرار گرفت. یافته¬ها نشان داد که مفهوم وطن به¬عنوان برساختی متصور متناسب با گفتمان فرهنگی و سیاسی و موقعیت حاکم بر فضای جامعۀ افغانستان دستخوش تغییر شده و در همین راستا زن مهاجر افغانستانی نیز به¬نوعی هویت به تعلیق درآمده ناشی از وطن¬گریزی را در کابوس¬ و واقعیت تجربه می¬کند و برای رهایی از این بحران به ناچار و عاری از هرگونه آگاهی، دل¬خوش به استعمارگران بیگانه به¬ظاهر ناجی، تن به مهاجرت می¬دهد، در واقع داستان منتخب بیان اندیشه¬ها و حِسیات مهاجر در قبال وطنِ «در حال ترک» است و اضطراب و آوارگی ناشی از وطن¬گریزی با صدای حاشیه¬ای و معترض نویسنده به وضع موجود و متن واقعیت¬های مسلط، بازتاب یافته است.
• احمدزاده، شیده (1391). مهاجرت در ادبیات و هنر (مجموعه مقالات ادبی ـ هنری). تهران: سخن.
• اکو، امبرتو (1390). «مقدمه¬ای بر کتاب جهان ذهن: نظریه نشانه¬شناختی فرهنگ، اثر یوری لوتمان»، (مترجم: فرهاد ساسانی). نشانه¬شناسی فرهنگی (مجموعه مقالات). تهران: علم.
• جعفری، معصومه (1399). چرا تاریکی را خدای خود نکنم. تهران: روزنه.
• جلالی، مینا؛ هاشمیان فر، علی. (1402). وطن آنِ دیگری: روایتی از اشتیاق به مهاجرت. مجله جامعه‌شناسی ایران. 24(1)، 120-97.
• چتمن، سیمور (1390). داستان و گفتمان: ساختار روایی در داستان و فیلم (مترجم: راضیه سادات میر خندان). تهران: مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما. (تاریخ اصل اثر 1987)
• حسین انصاری، عارف (1398). سیمای زن در شعر معاصر افغانستان با تأکید بر شاعران منتخب از سال 1360 تاکنون (پایان‌نامهٔ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی). دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه قم، ایران.
• رحیمی، مارال؛ فائقی، سحر و مرتضوی، سید رحمان. (1403). برساخت معنایی زن مهاجر افغانستانی در ادبیات داستانی معاصر افغانستان: مطالعه موردیِ جستار مرز از مجموعه داستان‌های کوتاه «چرا تاریکی را خدای خود نکنم». فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران. 17(1)، 97-127.
• رفیع‌زاده، سرو رسا (1397). نقش زنان نویسنده در ادبیات دیاسپورا یا ادبیات مهاجرت افغانستان. فصلنامهٔ علمی-پژوهشی رنا، 1(11)، 14-1.
• زرافا، میشل (1368). ادبیات داستانی (رمان و واقعیت اجتماعی)، (مترجم: نسرین پروینی). تهران: فروغی (تاریخ اصل اثر 1965).
• صفری ازان اخاری، نرگس (1398). بررسی تطبیقی دو رمان «هزاران خورشید تابان» اثر خالد حسینی و «عیون علی السماء» اثر قماشهٔ العلیان بر اساس جامعه‌شناسی جنسیت (پایان‌نامهٔ کارشناسی ارشد ادبیات معاصر). دانشکدهٔ ادبیات و زبان‌های خارجی، دانشگاه کاشان، ایران.
• مرادی، ایوب؛ و جمشیدی، علی (1401). بررسی وضعیت مهاجران افغانستانی در مجموعهٔ کورسرخی براساس گفتمان دیاسپورایی. مطالعات بین‌رشته‌ای ادبیات، هنر و علوم انسانی، 2(1)، 183-159.
• مهرآوران، محمود؛ حسین انصاری، عارف. (1401). بازتاب شخصیت و مسائل اجتماعی زنان در شعر معاصر افغانستان. فصلنامه زن و جامعه. 13(49)، 254-239.
• موسوی، ام فروه؛ حسینی، مریم (1399). فضای پسااستعماری در ادبیات مهاجرت افغانستان نمونه موردی: رمان سبز، سرخ، آبی از عارف فرمان. ادبیات پارسی معاصر. 10 (2)، 422-401.
• نجومیان، امیرعلی (1394). بسط تجربهٔ مهاجرت و تخیل کودکی: خوانشی از فیلم بال‌های اشتیاق. ماهنامه فرهنگی-اجتماعی و سیاسی آزما، 114، 63-58.
• نوردکویست، ریچارد (1399). جُستار: یک تاریخچه، یک تعریف (مترجم: نگار قلندر). مجلهٔ اینترنتی خوانش، 2، 8-5.
• نوروزی، زینب؛ اسلام، علیرضا و جعفری، سید علیرضا. (1393). تحلیل جامعه‌شناختی شخصیت در رمان بادبادک‌باز. متن پژوهی ادبی، 18 (60)، 173-144.
• ورزنده، امید؛ ابراهیمی، سید رضا. (1391). مقایسه تطبیقی شکل‌گیری هویت ترا ملی زن شرقی مهاجر در آثار جومپا لاهیری و مهرنوش مزارعی از دیدگاه هومی بابا. فصلنامه زبان و ادبیات فارسی. 4 (11)، 190-159.
• Carling, J.Collins, F L (2018).Aspiration, desire and drivers of migration, Ethnic and Migration Studies, Vol.44, No.6, 909-926
