ارزیابی تاثیرات هوشمندسازی شهر با تاکید بر مولفه های توسعه پایدار
الموضوعات : Architecture and urbanismmalihe ahmadi 1 , مرتضی عمرانی 2
1 - Department of urban planning, College of technical and engineering
Shahre-e-Qods Branch, Islamic Azad University, tehran,, Iran
2 - كارشناس ارشد معماري، دفتر نظارت بر طرحهاي توسعه و عمران، وزارت راه وشهرسازی.
الکلمات المفتاحية: هوشمندی, پايداری شه, شبکه های الکترونیکی, مشارکت شهروندی, منطقه بندي,
ملخص المقالة :
زمینه و هدف رشد فزاینده جمعیت جهان و گرایش عمده به سوی شهر نشینی، آثار فاجعه آمیزی بر محیط و فضاهای شهری داشته است.این پژوهش با هدف صرفه جویی در منابع، زمان و انرژی در شهرها، به تبیین مفهوم "هوشمندی" در شهروشناسایی و معرفی روشهای موثربرارتقا کیفیت زندگی شهری پرداخته است. روش بررسی: با توجه به موضوع مورد مطالعه، با رویکردی "تحلیلی- توصیفی"به شناخت "ویژگیهای شهر هوشمند" بعنوان شاخص ها پرداخته شده و با محاسبه امتیاز هر یک از شاخص ها و بررسی و ارزیابی آنها ،موثرترین نتایج حاصل از هوشمندسازی شهرها تعیین می شوند. یافته ها: این تحقیق نشان میدهد نیاز و هزینه اصلی شهرهای هوشمند، ایجاد زیرساخت های شهری گسترده ای است که نه تنها از منظر اقتصادی سودآوری و بهینه سازی را به همراه دارند، بلکه کیفیت زندگی شهروندان را به طور مطلوب ارتقاء می دهند. بحث و نتیجه‌گیری: از بررسی جدول نهایی که نتایج تحقیق در آن منعکس شده است مشاهده می شود که " ایجاد صرفه اقتصادی کلان" دارای بیشترین کمیت عددی بوده و در نتیجه از تاثیر حداکثری برای هوشمند سازی برخوردار است. عامل مهم دیگرامکان" دسترسی" به اطلاعات دقیق در زمینه ایجاد شهرهای هوشمند می باشد.
1. http://vista.ir/content/11789
2. قیسوندی، حمید، آرمان قیسوندی و کیهان قیسوندی، 1390، «شهر هوشمند، تکوین انقلاب شهری نوین»، "شهراکترونیک واقعیت شهرهای فردا"، نخستین همایش ملی آرمان شهر ایران، نور، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور
3. کیانی، اکبر، 1390،"شهر هوشمند ضرورت هزاره سوم در تعاملات یکپارچه شهرداری الکترونیک(ارائه مدل مفهومی، اجرایی با تاکید بر شهرهای ایران)"، فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره 14
4. Breheny, M. (1995) "Conterurbanisation and sustainable urban forms, in Cities in Compatition” (eds J. Brotchie, M. Batty, E. Blakely, P. Hall and P. Newton), Longman Australia, Melbourne.
5. UN DESA continent population 1950 to 2100.svg
6. Banister, D, Watson, S. andWood, C. (1997)” Sustainable cities, Transport, Energy, and Urban Form, Environment and planning” B,24(1)
7. http://www.imagesgoogle.com/smartcity
8. Brotchi, J, Gipps, P.and Newton, P. (1995) ” Urban landuse, transport and the information economy : metropolitan imployment, journe to work trends and their implications for transport”, Urban Futures,17.
9. Castells, M. (1989) ”The Informational city : Information Technology, Economic Restructuring and the Uban Regional Process”, Blackwell, Oxford.
10. Troy, P. (1996) ” Urban consolidation and the family, in The Compact City : A Sustainable Urban Form ” (eds M. Jenks, E. Burton and K. Williams), E & FN Spon, London.
11. Gordon, P, Kumar, A.and Richardson, H.W. (1989) ”The influence of metropolitan spatial structure on commuting times”. Journal of Urban Economics,26.
12. Marcus, Jason, 1997,” The Invironmental and Social Impacts Of Telecommuting and Teleactivities” : Chpt :7, at : http://www.oldgrowth.org/Telecommute/7reduction-auto.html.
13. Dittmar, H.and Cook, K,1997, ” Mean Streets Pedestran Report”, at : http://www.transact .org/mean/for/html.
14. Quay, Ray,1993, Telecommuniting : ”Possible Futuers For Urban & Rural Communities”, Planning Commisionals Journal Vol :12 :16
15. Graham, Stephan,1995. ”Cyberspace and the City”, T & CP journal :198.
16. Bursuk, Mark,1996. ”What Is The Impafct Of Infotech On Commerchial Real Estate”, Presented To : Real Estate Roundtable Stanford Business School Alumni Association, at : http//www.telecommute.org/brusk3.html
علوم و تکنولوژی محيط زيست، دوره هفدهم، شماره دو، تابستان 94
ارزیابی تاثیرات هوشمندسازی شهر با تاکید بر مولفه های توسعه پایدار
مليحه احمدي 1 *
مرتضي عمراني 2
تاريخ دريافت: 28/12/92 | تاريخ پذيرش: 31/2/93 |
چكيده
زمینه و هدف رشد فزاینده جمعیت جهان و گرایش عمده به سوی شهر نشینی، آثار فاجعه آمیزی بر محیط و فضاهای شهری داشته است.این پژوهش با هدف صرفه جویی در منابع، زمان و انرژی در شهرها، به تبیین مفهوم "هوشمندی" در شهروشناسایی و معرفی روشهای موثربرارتقا کیفیت زندگی شهری پرداخته است.
روش بررسی: با توجه به موضوع مورد مطالعه، با رویکردی "تحلیلی- توصیفی"به شناخت "ویژگیهای شهر هوشمند" بعنوان شاخص ها پرداخته شده و با محاسبه امتیاز هر یک از شاخص ها و بررسی و ارزیابی آنها ،موثرترین نتایج حاصل از هوشمندسازی شهرها تعیین می شوند.
یافته ها: این تحقیق نشان میدهد نیاز و هزینه اصلی شهرهای هوشمند، ایجاد زیرساخت های شهری گسترده ای است که نه تنها از منظر اقتصادی سودآوری و بهینه سازی را به همراه دارند، بلکه کیفیت زندگی شهروندان را به طور مطلوب ارتقاء می دهند.
بحث و نتیجه‌گیری: از بررسی جدول نهایی که نتایج تحقیق در آن منعکس شده است مشاهده می شود که " ایجاد صرفه اقتصادی کلان" دارای بیشترین کمیت عددی بوده و در نتیجه از تاثیر حداکثری برای هوشمند سازی برخوردار است. عامل مهم دیگرامکان" دسترسی" به اطلاعات دقیق در زمینه ایجاد شهرهای هوشمند می باشد.
واژه‌های کلیدی: هوشمندی، پايداری شه، شبکه های الکترونیکی، مشارکت شهروندی، منطقه بندي
[1] 1- دكتراي تخصصي شهرسازي،عضو هيات علمي گروه شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامي، واحد شهر قدس، تهران، ایران. *( مسئول مکاتبات)
[2] 2- كارشناس ارشد معماري، دفتر نظارت بر طرحهاي توسعه و عمران، وزارت راه وشهرسازی.
مقدمه
در حاليكه بيش از نيمي از جمعيت جهان در نقاط شهري اسكان يافته (1) و شهرها را بصورت يكي از بزرگترين مصرف كننده هاي مواد و ذخاير طبيعت از يكسو و بزرگترين توليد كننده هاي ضايعات سمي و غيرسمي، آلودگي هاي محيطي و ناهنجاريهاي اجتماعي از سوي ديگر تبديل كرده اند، تحقيقات علمي جديد نقش شهر و شهرنشيني را در تحقق امر توسعه پايدار مبتني بر كنفرانس سازمان ملل در ريو (1992) شايان اهميت بسيار معرفي مي كنند .
با اين استدلال كه بيشترين آسيب هاي زيست محيطي و ناپايداري در توسعه از پيامدهاي شهرنشيني و توسعه صنعتي است، در نتيجه مهمترين نقاط براي تاثيرگذاري و تغيير جهت به سمت توسعه پايدار از كانونهاي شهري نشات مي گيرد.
با توسعه فن آوریها و سیستم های ارتباطی به مرور همه ابزار ها و ماشین ها و سیستم های مدیریت و کار بردی به صورت هوشمندانه و خود کار ساخته و به کار گرفته میشوند. در ابعاد شهری نيز با مديريت هوشمند درسیستم ها و خدمات شهري صرفه جویی های بسیار وسیعتر و بزرگتری حاصل ميشود.
این مطالعه در بستر مراجعه به سوابق وارائه مستندات، با رویکرد "تحلیلی، توصیفی" ضمن اشاره به مولفه های پایداری شهر به ارزیابی و شناخت راهکارهای موثر در این زمینه میپردازد. حمل و نقل وکنترل ترافیک هوشمند، استفاده از اطلاعات مکانی، کاربرد مصالح هوشمند، بانکداری و خرید و فروش اینترنتی، سایت های اداری مجازی، آموزش از راه دور، بهداشت و درمان از راه دور، کنترل امنیت و ايمني از راه دور و… روش ها و سیستم هایی هستند که روز به روز توسعه یافته تر و رایج تر میشوند.
کنترل هوشمندانه کالبدی و کیفی توسعه شهر و تحول در نگرش به طراحی شهری با به كار گيري سیستم های جدید کنترل
شهر(GIS,GPS) در مقابله با بحران های اجتماعی و بلایای طبیعی، توسعه زير ساخت ها، سرمايه گذاري در شهر و ارائه خدمات شهري، صرفه جويي قابل توجهي در شهر حاصل ميآورد و همانگونه كه فن آوري هاي جديد و نو گسترش می يابد، روش هاي طراحي شهري و كنترل توسعه نيز همراه با آن بهبود يافته و نگرش جديدي به شهرسازي به وجود مي آيد. حاصل اين رويكرد حركت و توليد در شهر در حد اقل زمان با مصرف هوشمندانه منابع است .
هدف از این تحقیق ارائه راهکار در مورد صرفه جویی در منابع، زمان و انرژی در شهرها و شناسایی و معرفی روشهای موثربرارتقا کیفیت زندگی شهری است.
روش تحقيق
با توجه به موضوع مورد مطالعه که هدف شناسایی روشهای مورد عمل در هوشمندسازی شهر و شناسایی شاخص های موثر بر ارتقا کیفیت زندگی شهری و صرفه جویی در انرژی را داشته با رویکردی "تحلیلی- توصیفی"به بررسی و ارزیابی شاخص ها پرداخته است.در مرحله دوم با مراجعه به پیشینه موضوع و نظریات اندیشمندان سعی در استخراج و تثبیت عوامل موثر بوده ایم. سپس با تنظیم پرسشنامه ای تلاش برآن بوده است که سنجه های ارزیابی به صورت کمی تعیین شده ودر ماتریس مربوطه جمع آوری شوند.در تنظیم پرسشنامه که نقش هر سنجه از درجه "خیلی زیاد" شروع شده و بترتیب به "زیاد"،"متوسط"، "کم "و "بی اثر" رسیده است. میانگین عددی هر یک از پاسخ ها به صورت کمی از "4 "برای "خیلی زیاد "تا "صفر" برای "بی اثر" در ماتریس مربوطه وارد شده است . پرسشنامه به تعداد 40 نسخه توسط افراد مختلف جامعه از حیث سن، جنس ،میزان تحصیلات تکمیل گردیده است. در نهایت با جمع بندی نتایج کمی در ماتریس، به میزان تاثیر هر یک از عوامل اشاره شده پرداخته شده است. همچنین با بررسی و تحقيق در فرآيند تهيه طرح هاي توسعه و عمران و بررسي روش ها و داده هاي تهيه طرح ها و نحوه منطقه بندي و برنامه ريزي شهر ها به روش سنتي و همچنين مقايسه آنها با روش هاي نوين تهيه اطلاعات و نقشه ها در كشور هاي پيشرفته و به كار گيري تجهيزات و تاسيسات هوشمند در ساختمان ها و شهر ها که مزیت های بكار گيري سيستم هاي هوشمند و ديجيتالي در شهر ها از جنبه بهينه سازي مصرف انرژي و در نهایت دستیابی به پایداری شهر مورد بررسی قرار گیرد. در این راستا ضمن تبیین تاثیرات نامطلوب روشهای سنتی بر کیفیت زندگی در شهر، به ارزیابی فاکتورهای موثر بر هوشمند سازی شهرها اشاره میگردد.
یافته ها
مبانی نظری
انسان ها از میراث چهار میلیارد ساله که زمین به آنها هدیه کرده سود می برند، با آنکه آنها فقط سهم بسیار اندکی از موجودات هستندو آسیب پذیرند، اما چهره جهان را تغییر دادهاند. تمام زیستگاه ها را مالک شده و تمام قلمرو ها را فتح کردهاند. محيط ساخته شده انسان پديده اي است كه از كار و فعاليت انسان در زمينه دامداري، كشاورزي، صنعت و شهرسازی با بهره‌گيري از طبيعت و با كمك علم، هنر و فرهنگ بوجود آمده است. انسان از محیط و طبیعت آگاهانه استفاده مي‌كند و در آنها تغيير ايجاد مي‌كند. (نمودار 1) در نتيجه با تغیير محيط، شناخت انسان تكامل مي‌يابد و به توسعه وتكامل علم، هنر، فرهنگ و تكنولوژي می انجامد .
نمودار 1- ماخذ:نگارندگان مقاله
سیاست، اقتصاد، علم، هنر و فناوری کیفیت زندگی انسان را توسعه و تکامل میدهند و خود نیز تکامل میابند و روابط انسانی روز به روز پیچیده تر شده و ارتباطات و اطلاعات پیشرفت می کند. هر چند به موازات پیشرفت فن ارتباطات، ساخت، الگو و کیفیت زندگی شهری نیز متحول شده است، اما تحولات دگرگون کننده از اوایل دهه هشتاد قرن بیستم، رخ داده است . در پرتو گسترش دانش و فن الکترونیک، اندیشه ماشینی و ارتباطات مدرن بسیاری از الگوها و کیفیات زندگی شهری با شتابی پیش بینی نشده شروع به تغییر کرده است. از اوایل دهه 90 جریان عملی برای رسیدن به هوشمندی در شهرهای جهان شدت یافته است. در ادامه آن تمام سیاست های اجرایی مثل حرکت اتوبوسها، فعالیت دانشگاهها، خرید و فروش، ارتباطات اداری و بانکداری شروع به تبادل اطلاعات به صورت هوشمند کرده اند. ايده شهر هوشمند نيز تا اواسط دهه 1980 كه ژاپني ها شهر علم )كان سايي) را در كشور خودشان ايجاد كردند و استراليايي ها شهر عملكردي (MFP) را در اواخر دهه 1980 در آدلايد بنا كردند، ايده اي ناشناخته بود. از دهه 1980 و 1990 كه كامپيوتر و اينترنت در مقياس وسيع در زندگي شهري مورد استفاده قرار گرفت ومبحث فضاي مجازي اهميت ويژه اي يافت.(2)به عبارتی شهر الکترونیک شهری 24 ساعته است که امور شهری در تمام شبانه روز در آن جریان دارد. شهروندان میتوانند از طریق اینترنت در هر زمان وهر مکان به اطلاعات و خدمات آموزشی تفریحی، تجاری، اداری، بهداشتی و... مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنند. (3)
محیط انسان ساخت
عوامل شکل دهنده محيط انسان ساخت به سه عامل اساسی وابسته است .
§ عوامل طبیعی
§ امکانات و فناوری ها
§ نیاز ها
برای ایجاد محیط مطلوب، مقابله با اثرات جوی و جغرافیایی و شناخت از آنها جهت بهره برداری و صرفه جویی ضروری است و در حالیکه رعایت مقررات اجتماعی و حقوق انسان ها جهت استفاده از فضای اجتماعی و طبیعی غیر قابل اجتناب است؛ استفاده از آخرین فناوری ها، مصالح و سرمایه امری بدیهی و آشکار است . (نمودار 2)
نمودار 2- ماخذ:نگارندگان مقاله
توسعه پایدار شهری
تاكنون تعريف جامعي از توسعه پايدارارائه نشده است (نمودار 3). تعريفي كه بيش از همه مورد استفاده قرار گرفته است، تعريف كميسيون براندتلد است.
نمودار 3- ماخذ: نگارندگان مقاله
« آن نوع توسعه اي كه بتواند نيازهاي كنوني را بدون از دست دادن توانايي هاي نسل هاي آينده در تامين نيازمنديهايشان تامين كند». تعريف ديگري كه توسط اتحاديه جهاني حفاظت محيط زيست (1991) ارائه شده است:
«بهبود كيفيت زندگي انسان در چهارچوب ظرفيت برد اكوسيستمهاي حامي » را مورد تاكيد قرار داده است.
توسعه پایدار شهری باید شهری ایجاد کند که مطابق نیازهای کاربران آن بوده و این امر نه تنها بر حسب بهره وری در انرژی بلکه از لحاظ عملکرد بعنوان مکانی مناسب برای زندگی نیز باشد.(4)
و يا براي تعريف توسعه در مقايسه با مفهوم رشد بتوان اين تعريف را ارائه داد. «توسعه، رشد همزمان كيفي و كمي است».
نمودار 4- ماخذ:نگارندگان مقاله
برای فراهم ساختن فضای آسایش و فعالیت های انسانی سه اصل اساسی و مهم پیش روی طراح است و بایستی همواره در جهت حفظ پایداری و تعادل آن کلیه فعالیت ها و تصمیمات خود را متمرکز کند زیرا مهمترین اصل زندگی بر روی زمین حفظ و احترام به آن است و بدون آن زندگی انسان به مخاطره می افتد. (نمودار 4)
نمودار 5 - ماخذ: (5)
پیش‌بینی میشود تا سال 2030 جمعیت شهرنشین به حدود 5 میلیارد نفر، تقریبا 60 درصد کل جمعیت جهان، افزایش یابد. (نمودار5) همچنین بر اساس آمار منتشره توسط صندوق جمعیت سازمان ملل متحد(UNFPA) اكنون بیش از 50 در صداز جمعیت جهان درشهر ها و مناطق شهری زندگی ميکنند. این جوامع بزرگ، چالش ها و فرصت هایی برای توسعه سازگار با محیط زیست ایجاد می کنند. برای اینکه بتوان آنها را بیشتر با محیط زیست سازگار نمود، باید طراحی و توسعه شهر ها، ساختمان ها و همچنین سبک زندگی و تفکر پایداری به درستي درک و اجرا شود .شهر های پایدار انرژی، مصالح و آب کمتری مصرف می کنند و آلودگی کمتری به طبیعت وارد میکنند.
پایداری محیط
محیط به معنی کالبد شهر و طبیعت پیرامون آن شامل زمین، آب و هوا، منابع و موجودات دیگر است. حفظ سلامتی شهروندان و رعایت ظرفیت های محیطی واکو سیستم طبیعت پیرامونی و درونی و ملاحظه اثرات آنها بر یکدیگر امری است که باید در هرگونه تغییر و دخل وتصرف در آن مورد بررسی قرار گیرد .چالش ها و موضوعات وسیعی در این زمینه قابل مطالعه و بررسی هستند.
در شهر سازی هوشمند اصول و چارچوبی را میتوان تصویر نمود که در همه امور مدیریتی و اجرایی مورد هدف و الگو قرار گیرد:
توسعه دانش و ترویج اطلاعات با فناوری های نوین و هوشمند
رعایت اصول توسعه پایدار و صرفه جویی منابع
کنترل هوشمندانه کالبدی و کیفی توسعه شهر
مشارکت شهروندان
مسئولان شهری در سراسر دنیا به کمک سازندگان و طراحان و پیمانکاران می‌کوشند زندگی شهری را بهبود بخشند. فناوری‌هایی که به درستی پیاده‌سازی شده باشند، به مقاماتی که دایما با کسری بودجه تحت فشار هستند کمک خواهد کرد که در مصارف مالی صرفه‌جویی کنند و کارآمدتر باشند.
کنترل هوشمندانه کالبدی و کیفی توسعه شهر
شهر همانند یک موجود زنده دایماٌ در حال باز سازی و رشد و نمو است. تحولات و فعالیتهای مختلف اجتماعی و اقتصادی در شهر نیاز به فضا و زمین دارد و در صورت کنترل و مدیریت صحیح، انرژي و منابع به شكل بهينه مصرف ميگردد. بدیهی است با تغییر اساسی در نحوه فعالیتهای شهروندان و به کارگیری سیستم ها و فناوری های فوق مدرن، تغییرات اساسی در کالبد و روش استفاده از اراضی نیز صورت خواهد گرفت. (تصویر1) نیاز به کاهش سفر در سیاست گذاریها بسیار بالاست و برنامه ریزی کاربری در تحقق این هدف نقش بزرگی ایفا میکند. (6) از این پس مراکز شهری، محلات شهر و حومه آن عملکرد ی متفاوت با تقسیمات شهر های سنتی خواهند داشت. و تمرکز گرایی کمرنگ تر از گذشته خواهد بود. سرعت انتقال داده ها به اندازه ای افزایش می یابد که بعد فاصله و موقعیت فعالیتها تاثیری در کیفیت نخواهد داشت و بنا بر این بسیاری از امکانات شهری به دور ترین نقاط منطقه گسترش می یابد.
تصویر 1- ماخذ: (7)
اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم گیری در شهر هوشمند میتواند به روز باشد و دیگر نمیتوان چند سال صرف جمع آوری و ثبت و جمع بندی اطلاعات نمود. سیستمهای اطلاعات مکانی و دادهها و اطلاعات کمی و کیفی از جمعیت و فعالیت ها با وجود عکس ها و نقشه های ماهواره ای و بانک های اطلاعاتی همه در کنار مدیریت شهر قرار دارند. دسترسی به روز به کمبود ها و نیاز به خدمات، ارزش اراضی، مالکیت ها، کیفیت ابنیه، تراكم جمعيت، مشكلات زيست محيطي ،تقاضا های مردم و سرمایه گذاران و تحلیل اطلاعات با كاربرد GIS، مدیران شهری را درجهت تصمیم گیری یاری میرساند.
تحول در نگرش به طراحی شهری
در گذشته ،منطقه بندي شهر از نظر نوع فعاليتها و استعداد زمين به حركت در شهر نظم ميداد بر همين اساس پهنه هاي فعاليت شهر مدرن به مناطق مسكوني، تجارت و خدمات، صنعت و تفريح تقسيم شدند و كاربري اراضي متناسب با اين پهنه ها تعريف شده و شكل ميگرفت .طرح هاي جامع سنتي با ضوابط منطقه بندي خشك و سخت گيرانه در عمل مشمول تغييرات و اصلاحات ميگردیدند تا خود را با نياز هاي شهروندان و تحولات شهر تطبيق دهند. اکنون اين طرح ها به مرور با اهميت يافتن بيشتر سیستم ها، اقتصاد شهر، و زير ساختهاي شهري جاي خود را به شهر هاي هوشمند با كار بري هاي مختلط داده ا ند. در سالهای اخیر دولت های محلی در انگلیس ادعا نموده اند کاربری های مختلط اراضی میتواند سفر های پایدار را از طریق کاهش نیاز به سفر با خودرو ارتقا دهد. (4)
فعاليت هاي شهري مانند، کار ،مسكن، تفريح و تجارت در ارتباط نزديك تر قرار گرفتند و بدين ترتيب با توسعه فناوريهاي ارتباطي جديد حمل و نقل در شهر به شكل بهينه در آمد و توسعه هوشمند جايگزين گرديد .روش ها و اشكال خدمات رساني از جمله آموزش، مديريت و كنترل و توليد و توزيع خدمات و كالا تغييرات اساسي نموده اند و در همين راستا مديريت و توسعه شهرها نيز در حال تغيير و دگر گوني است . (نمودار6)
نمودار 6- ماخذ:نگارندگان مقاله
محله ها و راسته های هوشمند
در شهر سازی هوشمند وپایدار اختلاط و همجواری فعالیتهای شهری مجاز است و به کاهش مصرف انرژی و افزایش خودکفایی می انجامد.
استفاده از كاربري هاي مختلط شهري و چند منظوره در نظام كاربري شهر بر خلاف آنچه كه در شهر سازي مدرن محدود شده است، نتايج مفيدي را از قبيل امكان استفاده متناسب با نياز وكاهش مصرف و تنوع و سرزندگي به همراه دارد .استفاده بهینه و چند منظوره از فضاها و کاربری های مختلط در سطح شهر در طول ساعات شبانه روز صرفه جويي در زمان و فضا و ساختمان را به دنبال دارد .عملکرد محلات شهری با وجود فناوری های جدید ارتقاء یافته است و در ترافیک،حمل و نقل و توزیع کالا و خدمات تاثیر مثبت و با مصرف انرژی کمتر نقش خواهد داشت.
حمل ونقل و ترافیک هوشمند
فناوری های نوین در کسب اطلاعات از کیفیت و حجم ترافیک در شهر و هدایت آن نقش موثری دارند . کار برد ابزار های GPS و کنترل هوشمند نقاط بحرانی ،برای راه یابی و ترابری در شهر به کنترل راه بندان ها و کمتر شدن مسیر ها صرفه جویی های قابل توجهی را در پی دارد. بعلاوه نقش قوی مراکز فرعی با گرایش به خدمات اطلاعاتی هم اکنون به طور عام به عنوان یک ویژگی "شهر آینده" معرفی شده است.(8 و9). دستور جلسه سیاست گذاری در بسیاری از شهرها تلاش جهت غلبه بر وابستگی بر خودرو بوده است .(10و11)
سیستم توزیع خدمات و کالا
اگر فعالیت از راه دور یک آرایش شهری چند هسته ای را مورد حمایت قرار دهد ،بطوریکه فاصله های بین خانه ها، مراکز کاری، فروشگاه ها و مراکز خدماتی به قدری کم شود که بتوان بدون استفاده از وسایل نقلیه به آنها دسترسی پیدا کرد، احتمالاٌ،استفاده از سوخت و نرخ مالکیت خودرو کاهش می یابد.(12)با وجود سیستمهای اطلاعاتی و خرید ،فروش و سفارش کالا و خدمات بسیاری از واسطه های مربوط نیز حذف میشود و اینگونه خدمات با سرعت و دقت بیشتر مستقیماٌ به دست مصرف کننده میرسد. به این ترتیب در زمان و انرژی صرفه جویی خواهد شد .
مقابله با بحران های اجتماعی و بلایای طبیعی
هزینه های مقابله شهر با حوادث و رویداد ها ، با شناخت و هشدار های سریع به حداقل می رسد و شهر انعطاف پذیری و توانایی لازم را در جهت مقابله با حوادث غیرمترقبه را می یابد. اطلاعات دقیق از بروز مشکلات و خبر رسانی و سیستم های هشدار دهنده، از مزایای سیستم های هوشمند در تاسیسات شهری است و با آگاهی و عکس العمل به موقع ضرر و زیان های جانی و مالی را میتوان کاهش داد .
دولت الکترونیک
در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان برای حل معضلات شهری خود، به ویژه مشکلاتی که در نظام علمی- حرفه ای متعارف موجود قابل حل نیست، به راهکارهای دنیای مجازی روی آورده‌اند که عموما تحت عناوینی نظیر "شهر دیجیتال" یا "دولت الکترونیک" معرفی می شوند. در چنین رویکردهایی، تولید و ارائه خدمات تنها محدود به اطلاعات دیجیتال بوده و از طریق ارتباطات دیجیتال و الکترونیکی تحت سلسله مراتب بالا به پایین یعنی ارائه اطلاعات از سوی مسئولان مربوطه به شهروندان صورت می پذیرد. در شهر هوشمند بکار گیری فرایند های نوین در زمینه های مختلف شهری جهت افزایش مشارکت شهروندان وجود دارد به گونه ای که هریک از افراد جامعه دیدی آینده نگر نسبت به شهر و مسائل و مشکلات آن داشته و همواره خود را تاثیرگذار در جهت هوشمند سازی شهر می دانند. بنابراین یکی از تفاوت های عمده میان شهر هوشمند و شهر دیجیتال، توانایی شهر هوشمند در پاسخگویی و حل مسائل شهری شهروندان از پایین به بالا است.
براین اساس شهروندان شهر هوشمند به دلیل آگاهی بیشتر در مورد شهر خودشان و مشارکت در اداره آن، از مسئولیت پذیری بالایی در قبال شهر خود برخوردارند و در سطح مشارکتی خود، تولید کننده خدمات خواهند بود. بدین ترتیب است که زندگی شهری در شهرهوشمند سرزنده و پویا می شود.
نمودار 7- ماخذ: نگارندگان مقاله
دور کاری و کنترل از راه دور
در گذشته ودر دوره صنعتی کار در محل ثابت و در ساعات مشخص در عرصه تولید و مدیریت نقش اساسی در مدیریت جامعه مدرن داشت . مجتمع های خدماتی و اداری نیاز به فضاهای خاص در ساعات مشخصی از شبانه روز داشتند و رفت و آمد در ساعاتی از روز به اوج میرسید . امکانات پارکینگ خود رو ها نیز محدود و پر هزینه بود .در حالیکه با نظام دور کاری و
در شهر هوشمند، در ضمن افزایش مشارکت شهروندان در تصمیم گیری ها، نظام آموزشی به کمک ساختارهای اطلاعاتی هوشمند و نظام کارامد سیستمی تحول اساسی یافته است. بانک های اطلاعاتی و کتاب های آموزشی دیجیتال به کمک آموزش تمام شهروندان و دانشجویان و سیستم های آموزشی آمده اند. هزینه آموزش با وجود کتاب های دیجیتالی و کلاس های مجازی ، کنفرانس های مجازی و آزمایش و ارزیابی از راه دور، کاهش چشمگیری دارد .
شهرها در عصر اطلاعات
به عقیده الوین تافلر، انقلابی که در تکنولوژی اطلاعات روی داد، باعث ایجاد" موج سوم "در تکامل شهرها شده است . افزایش سریع فعالیت های از راه دور از قبیل کار، خرید و آموزش از راه دور، ممکن است در فضای فیزیکی شهر ها تاثیر بگذارند. (نمودار7) پژوهش ها نشان میدهد که کار از راه دور شکل فیزیکی رفت و آمد به محل کار را تغییر میدهد. آموزش از راه دور و درمان از راه دور، محل و ساختار کالبدی و سازمانی مدارس، دانشگاهها و مطب پزشکان را تغییر داده و نهایتاٌ خرید از راه دور شکل بازار ها را متحول خواهد کرد. (15). ما در آستانه تغییرات بنیادین در نوع داد و ستد و تجارت هستیم.به عقیده "بارسنگ"می توان چهار تغییر عمده را که موجب تغییراتی در ساماندهی فضاهای شهری و کالبدی را فراهم میآورد تشخیص داد.
1- مکانهای خرده فروشی و تجارت اهمیت خود را از دست خواهند داد.
2- کاهش ابعاد ماطق تجاری و خرده فروشی موجب فرسایش قدرت زمین داران خواهد شد.
3- بعضی از ادارات و فضاهای خرده فروشی به فضاهای منسوخ تبدیل میشوند.
4- نیازهای طراحی ساختمان های اداری و فضاهای خرده فروشی تغییر خواهد کرد.(16)
همانگونه که ملاحظه میشود تغییر در نوع استفاده از اراضی و دگرگونی شیوه های طراحی به تجدید حیات ساختار شهرها منجر میگردد.
بحث ونتیجه گیری
نیاز و هزینه اصلی شهرهای هوشمند، ایجاد زیرساخت های شهری گسترده ای است که نه تنها از منظر اقتصادی سودآوری و بهینه سازی را به همراه دارند، بلکه کیفیت زندگی شهروندان را به طور مطلوب ارتقاء می دهند. بنا بر این اولین مرحله از توسعه و هوشمندسازی شهرها، ارائه زیرساخت های ارتباطی سریع به شهروندان از طریق پیاده سازی بسترهای شبکه های ارتباطی فوق سریع با تکنولوژی بالا است که به عنوان یک راه حل طولانی مدت و پایدار با ارائه انواع روش ها و سیستم ها خدمات کنترل و بهینه سازی، مصرف حامل های انرژی را به صورت چشمگیری کاهش دهد .از بررسی جدول نهایی که نتایج تحقیق در آن منعکس شده است مشاهده می شود که "ایجاد صرفه اقتصادی کلان" دارای بیشترین کمیت عددی بوده و در نتیجه از تاثیر حداکثری برخوردار است. عامل مهم دیگر دسترسی به اطلاعات دقیق در این روش میباشد. از سوی دیگر " شناخت نقاط بحرانی" دارای کمترین کمیت و در نتیجه تاثیر حداقلی دارد. عامل اعلام هشدارهای سریع نیز تاثیر کمتری نسبت به سایر عوامل دارد. سایر عوامل حاصله فیمابین عوامل حداکثری و حداقلی بوده و متناسب با کمیت عددی حاصله در جدول دارای تاثیر مثبت می باشند. بطور کلی با هوشمند سازی شهرها از طریق پیاده سازی تکنولوژی مدرن، بسیاری از عوامل مربوط به پایداری، از جنبه های مورد بررسی حاصل میگردد. (جدول1)
منابع
1. http://vista.ir/content/11789
2. قیسوندی، حمید، آرمان قیسوندی و کیهان قیسوندی، 1390، «شهر هوشمند، تکوین انقلاب شهری نوین»، "شهراکترونیک واقعیت شهرهای فردا"، نخستین همایش ملی آرمان شهر ایران، نور، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور
3. کیانی، اکبر، 1390،"شهر هوشمند ضرورت هزاره سوم در تعاملات یکپارچه شهرداری الکترونیک(ارائه مدل مفهومی، اجرایی با تاکید بر شهرهای ایران)"، فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره 14
4. Breheny, M. (1995) "Conterurbanisation and sustainable urban forms, in Cities in Compatition” (eds J. Brotchie, M. Batty, E. Blakely, P. Hall and P. Newton), Longman Australia, Melbourne.
5. UN DESA continent population 1950 to 2100.svg
6. Banister, D, Watson, S. andWood, C. (1997)” Sustainable cities, Transport, Energy, and Urban Form, Environment and planning” B,24(1)
7. http://www.imagesgoogle.com/smartcity
8. Brotchi, J, Gipps, P.and Newton, P. (1995) ” Urban landuse, transport and the information economy : metropolitan imployment, journe to work trends and their implications for transport”, Urban Futures,17.
9. Castells, M. (1989) ”The Informational city : Information Technology, Economic Restructuring and the Uban Regional Process”, Blackwell, Oxford.
10. Troy, P. (1996) ” Urban consolidation and the family, in The Compact City : A Sustainable Urban Form ” (eds M. Jenks, E. Burton and K. Williams), E & FN Spon, London.
11. Gordon, P, Kumar, A.and Richardson, H.W. (1989) ”The influence of metropolitan spatial structure on commuting times”. Journal of Urban Economics,26.
12. Marcus, Jason, 1997,” The Invironmental and Social Impacts Of Telecommuting and Teleactivities” : Chpt :7, at : http://www.oldgrowth.org/Telecommute/7reduction-auto.html.
13. Dittmar, H.and Cook, K,1997, ” Mean Streets Pedestran Report”, at : http://www.transact .org/mean/for/html.
14. Quay, Ray,1993, Telecommuniting : ”Possible Futuers For Urban & Rural Communities”, Planning Commisionals Journal Vol :12 :16
15. Graham, Stephan,1995. ”Cyberspace and the City”, T & CP journal :198.
16. Bursuk, Mark,1996. ”What Is The Impafct Of Infotech On Commerchial Real Estate”, Presented To : Real Estate Roundtable Stanford Business School Alumni Association, at : http//www.telecommute.org/brusk3.html
