مقایسه اثربخشی درمان چند وجهی لازاروس و آموزش مبتنی بر خودشکوفایی سلیگمن بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان با درماندگی آموخته شده
الموضوعات : فصلنامه مهارت های روانشناسی تربیتی
همیلا هادیان
1
,
زهرا تنها
2
,
صبا حسنوندی
3
1 - گروه روان شناسی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران
2 - استادیار، گروه روانشناسی، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران
3 - استادیار، گروه روان شناسی و مشاوره، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: درمان چندوجهی لازاروس, آموزش مبتنی بر خود شکوفایی سلیگمن, عملکرد تحصیلی, درماندگی آموخته شده,
ملخص المقالة :
پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی درمان چند وجهی لازاروس و آموزش مبتنی بر خودشکوفایی سلیگمن بر عملکرد تحصیلی دانشآموزان دچار درماندگی آموخته شده انجام شد. پژوهش حاضر نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون و همراه با گروه کنترل و پیگیری دو ماهه بود. جامعه آماری پژوهش را کلیه دانشآموزان دختر دچار به درماندگی آموخته شده دوره متوسطه اول شهرستان خرم آباد بودند که از بین آنها تعداد 45 نفر به روش نمونهگیری هدفمند انتخاب و با گمارش تصادفی در دو گروه آزمایشی و یک گروه کنترل جایدهی شدند. گروه آزمایشی اول تحت درمان چند وجهی لازاروس قرار گرفت و گروه آزمایشی آزمایشی دوم آموزش مبتنی بر خودشکوفایی سلیگمن را دریافت کرد. گروه کنترل مداخلهای دربافت نکرد. همچنین، آزمودنیها به پرسشنامههای درماندگی آموخته شده کوینلس و نیلسون (1988) و پرسشنامه عملکرد تحصیلی درتاج (1383) پاسخ دادند. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از روش تحلیل کوواریانس چند متغیری و تحلیل واریانس با اندازهگیری مکرر انجام شد. نتایج مطالعه نشان داد که بین دو روش اثربخشی درمان چند وجهی لازاروس و آموزش مبتنی بر خودشکوفایی سلیگمن بر عملکرد تحصیلی دانشآموزان دچار درماندگی آموخته شده تفاوت معنیداری وجود دارد (05/0 P<). اما نتایج بعد از پیگیری دو ماهه در هر دو روش معنیدار نبود، بهعبارت دیگر، نتایج بررسی در بلندمدت پایداری لازم را نداشت (05/0 P<). بر این اساس، پیشنهاد میشود که ضمن شناسایی دانشآموزانی که دچار درماندگی آموخته شده هستند، از این روشها جهت بهبود عملکرد تحصیلی آنها استفاده شود.
پرویزیان، مهرناز؛ بردیده، محمدرضا؛ مظفری، محمد؛ امیدوار، بنفشه. (1401). تدوین برنامه به شیوه رفتاردرمانی شناختی: ارزیابی اثربخشی بر درماندگی آموخته شده دانش¬آموزان دارای اختلال یادگیری خاص (دیکته). پژوهش توانبخشی در پرستاری، 8(3): 41-30.
پورحسین، افراسیاب؛ انتصار فومنی، غلامحسین؛ حجازی، مسعود؛ نریمانی، محمد. (1401). اثربخشی آموزش راهبردهای فراشناختی شناختی و یادگیری مشارکتی بر درماندگی آموخته شده و مهارت حل مسئله دانش¬آموزان پایه یازدهم مشکین شهر. روا¬ن¬شناسی مدرسه و آموزشگاه، 5(12): 3006-2991.
درتاج، فریبرز (1383). بررسی تأثیر شبیه¬سازی ذهنی فرایندی و فراورده¬ای بر بهبود عملکرد تحصیلی دانشجویان، ساخت و اعتباریابی آزمون عملکرد تحصیلی. رساله دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی.
قنبری، پرویز؛ عارفی، مژگان؛ نادی، محمد علی. (1402). اثربخشی بسته ترکیبی چشم¬انداز زمانی و ذهن آگاهی بر استقامت و اشتیاق تحصیلی دانش¬آموزان دچار درماندگی آموخته شده. پژوهش¬های نوین روان¬شناختی، 18(71): 208-197.
میرنسب، میر نسب؛ قره آغاجی، سعید. (1394). نقش واسطه¬ای جهت¬گیری هدف و درماندگی آموخته شده در رابطه بین نظریه¬های ضمنی هوش و پیشرفت تحصیلی. آموزش پژوهی، 1(1): 13-1.
Al-Rahmi, W. M., Othman, M. S., & Yusuf, L. M. (2015). The effectiveness of using e-learning in Malaysian higher education: A case study Universiti Teknologi Malaysia. Mediterranean Journal of Social Sciences, 6(5).
Bakoč, A., Brojčin, B., Banković, S., Glumbić, N., & Đorđević, M. (2025). Academic outcomes of inclusive education in typically developing children. Frontiers in Psychology, 15, 1448935.
Batool, S., Rashid, J., Nisar, M. W., Kim, J., Kwon, H. Y., & Hussain, A. (2023). Educational data mining to predict students' academic performance: A survey study. Education and Information Technologies, 28(1): 905-971. Buzzai, C., Sorrenti, L., Tripiciano, F., Orecchio, S., & Filippello, P. (2021). School alienation and academic achievement: The role of learned helplessness and mastery orientation. School Psychology, 36(1), 17.
Ghosh, A., Agnihotri, J., Bhalotia, S., Sati, B. K., Agarwal, L., Tandon, S., ... & Gupta, N. (2023). Serious games based on cognitive bias modification and learned helplessness paradigms for the treatment of depression: design and acceptability study. JMIR Serious Games, 11, e37105..
Gladstone, T. R., & Kaslow, N. J. (1995). Depression and attributions in children and adolescents: A meta-analytic review. Journal of abnormal child psychology, 23, 597-606.
Ismail, G., & Taliep, N. (2025). Multi-modal integrated community-based approaches to enhancing health-related quality of life among youth. In Handbook of Addiction, Recovery and Quality of Life: Cross-cutting Perspectives from Around the Globe (pp. 303-316). Cham: Springer Nature Switzerland. Jean, C. (2024). An Investigation of the Association between Childhood Unpredictability, Learned Helplessness, and Delay Discounting (Master's thesis, University of Louisiana at Lafayette).
Kemp, S., & Kemp, S. (2016). Learned helplessness, locus of control, self-efficacy. Was Communism Doomed? Human Nature, Psychology and the Communist Economy, 195-214. Lazarus, A. A., & Lazarus, C. N. (1990). Emotions: A multimodal therapy perspective. In Emotion, Psychopathology, and Psychotherapy (pp. 195-208). Academic Press.
Lazarus, R. S. (2003). Does the positive psychology movement have legs?. Psychological inquiry, 14(2), 93-109. Lazarus, A. A. (2005). Multimodal therapy. Handbook of psychotherapy integration, 2, 105-20.
Lazarus, R. S. (2006). Stress and emotion: A new synthesis. Springer publishing company.
Lazarus, A. A. (2019). Can psychotherapy be brief, focused, solution-oriented, and yet comprehensive? A personal evolutionary perspective. In The Evolution Of Psychotherapy (pp. 83-94). Routledge.
Lee, J., & Shute, V. J. (2010). Personal and social-contextual factors in K–12 academic performance: An integrative perspective on student learning. Educational psychologist, 45(3), 185-202.
Lomos, C., Hofman, R. H., & Bosker, R. J. (2011). Professional communities and student achievement–a meta-analysis. School effectiveness and school improvement, 22(2), 121-148.
Lunov, V., Turban, V., Rudenko, Y., & Sereda, S. (2024). Learned Helplessness, Resilience, and Time Perspective in Ukrainian and Israeli Citizens Amid Prolonged Warfare: Social and Neurobehavioral patterns. Newsletter on the Results of Scholarly Work in Sociology, Criminology, Philosophy and Political Science, 5(1), 90-113.
Marlina, E., Tjahjadi, B., & Ningsih, S. (2021). Factors affecting student performance in e-learning: A case study of higher educational institutions in Indonesia. The Journal of Asian Finance, Economics and Business, 8(4), 993-1001.
Morgan, T. A. (2020). Learned Helplessness. In Encyclopedia of Behavioral Medicine (pp. 1277-1279). Cham: Springer International Publishing.
Pham, L. B., & Taylor, S. E. (1999). From thought to action: Effects of process-versus outcome-based mental simulations on performance. Personality and social psychology bulletin, 25(2), 250-260.
Pham, H. T., & Do, M. N. (2024). “This is not my forte”: examining the impact of cultural dimensions, teacher support, and self-efficacy on university student learned helplessness. Journal of Applied Research in Higher Education.
Phan, H. P., & Ngu, B. H. (2017). Positive psychology: the use of the Framework of Achievement Bests to facilitate personal flourishing. In Quality of Life and Quality of Working Life. IntechOpen
Quinless, F. W., & Nelson, M. A. M. (1988). Development of a measure of learned helplessness. Nursing Research, 37(1), 11-15.
Rashid, T., & Seligman, M. P. (2018). Positive psychotherapy: Clinician manual. Oxford University Press.
Rizwan, S., Nee, C. K., & Garfan, S. (2025). Identifying the Factors Affecting Student Academic Performance and Engagement Prediction in MOOC using Deep Learning: A Systematic Literature Review. IEEE Access.
Saha, A. K., Sharma, A. K., Sahoo, S., Hussain, S. E., & Sahoo, N. K. (2023, June). Machine learning based prediction of student’s performance based on psychological and behavioral data. In International Conference on Mining Intelligence and Knowledge Exploration (pp. 396-408). Cham: Springer Nature Switzerland.
Schultz, K. (2023). Helplessness: Definition, Theory, & Emotions. The Berkeley Well-Being Institute, LLC https://www. Berkeley wellbeing. Com/helplessness. Html.
Seligman ME. Flourish: A visionary new understanding of happiness and well-being. Simon and Schuster; 2011.
Seligman, M. E., & Beagley, G. (1975). Learned helplessness in the rat. Journal of comparative and physiological psychology, 88(2), 534.
Seligman, M. (2018). PERMA and the building blocks of well-being. The journal of positive psychology, 13(4), 333-335.
Sommers, B. K. (2017). A Model Of Distress Tolerance In Self-Damaging Behaviors: Examining The Role Of Emotional Reactivity And Learned Helplessness. Andrews University.
Sorrenti, L., Filippello, P., Orecchio, S., & Buzzai, C. (2016). Learned helplessness and learning goals: role played in school refusal. a study on italian students. Mediterranean Journal of Clinical Psychology, 4(2).
Sucu, H. Ö., & Bulut, M. (2019). Investigating university preparatory students’ level of learned helplessness in learning English in terms of different variables. In Chaos, Complexity and Leadership 2017: Explorations of Chaos and Complexity Theory 5 (pp. 587-605). Springer International Publishing.
Tringli, A. N. D. R. A. S. (2025). Psychological Professionals’ Relationship to Mental Imagery (Doctoral dissertation, University of East London).
Ugalde, M. G. (2016). Incorporating multimodal therapy to facilitate treatment of psychological trauma. Mississippi College. Wang, X., Yu, X., Guo, L., Liu, F., & Xu, L. (2020). Student performance prediction with short-term sequential campus behaviors. Information, 11(4), 201.
Williams, T. E. (1987). A multimodal approach to the assessment and treatment of children with learning difficulties (Doctoral dissertation, University of Glasgow).
Wilder, S. (2014). Effects of parental involvement on academic achievement: a meta-synthesis. Educational Review, 66(3): 377-397.
